Và bỗng các ông thấy ông Môsê và ông Êlia hiện ra đàm đạo với Người.              (Mt. 17:3)

1.     Nối Kết Đất Trời

Thiên Chúa là tình yêu. Thiên Chúa muốn chia sẻ tình thương yêu của Ngài với con người. Ngài đã mở cửa trời mặc khải cho loài người về mầu nhiệm của tình yêu. Thiên Chúa đã đối thoại với con người qua nhiều cách thế: Thuở xưa, nhiều lần nhiều cách, Thiên Chúa đã phán dạy cha ông chúng ta qua các ngôn sứ; nhưng vào thời sau hết này, Thiên Chúa đã phán dạy chúng ta qua Thánh Tử (Dt. 1:1-2). Thánh Tử Giêsu đã hiện thân làm người và giữa chúng ta. Ngài chính là hình ảnh của Thiên Chúa vô hình. Qua Ngài, mọi sự được tạo thành, hữu hình và vô hình. Chính Ngài đã mặc khải cho chúng ta về tình yêu của Thiên Chúa Ba Ngôi qua con đường đối thoại.

Đối thoại được diễn tả qua nhiều cách như: đàm đạo, đàm phán, hòa đàm, chia sẻ, họp bàn, nói truyện, tâm sự, gặp gỡ và giao lưu… Đối thoại có thể trực tiếp mặt đối mặt hoặc đối thoại gián tiếp qua thư từ, gọi phôn, điện thư hay tin nhắn…Đối thoại sẽ dẫn đến hòa giải, hòa đồng và giao hòa với nhau. Đối thoại là con đường ngắn nhất giúp con người đến gần với nhau. Đối thoại có nghĩa là dám mở cửa để đón nhận ý kiến của người khác. Đối thoại là bày tỏ ý hướng và lập trường để đàm phán, để giao dịch và tìm sự thỏa thuận giữa đôi bên. Dám mở cửa là dám chấp nhận những khác biệt và đối nghịch. Con đường đối thoại là con đường an toàn và đưa tới hòa bình. Đối thoại phải có sự chân thành và tôn trọng lẫn nhau. Trong sự đối thoại không nên có thái độ áp chế hay gạt bỏ. Muốn có sự đối thoại thành công, cần phải biết lắng nghe.

2.     Sự Khác Biệt

Mỗi người đều được sinh ra ở một nơi chốn, sống tại một địa chỉ và mang một quốc tịch. Trên thế giới có trên sáu tỷ người. Mỗi người đều có một cá tính riêng biệt và không ai giống ai hoàn toàn. Mỗi người có một định mệnh riêng phải hoàn tất. Không ai là một hòn đảo riêng rẽ, chúng ta sống là phải đồng hành với người khác. Muốn đồng hành tốt, chúng ta phải đồng hướng và thông hiểu nhau. Thông hiểu nhau qua sự trao đổi và chia sẻ tâm tình.

Trong thế giới đại đồng, chúng ta có thể cùng sống chung trong một nước, hưởng một nền văn hóa, giữ một truyền thống và theo một đạo giáo. Nhưng có nhiều yếu tố cuộc sống làm cho chúng ta nên khác nhau. Chính của ăn thức uống là một trong những cơ bản làm nên con người khác biệt. Người ăn lông ở lỗ sẽ khác với người ăn cơm gạo. Người ăn cơm gạo suy nghĩ khác người ăn bánh mì. Người ăn bánh mì suy tư khác với người ăn đỗ đậu. Người ăn chay quan niệm khác với người ăn mặn. Người ăn nước mắm hành xử khác với người ăn muối. Thức ăn sẽ biến đổi và tạo nên những giá trị đặc thù văn hóa của mỗi nhóm người. Con người tuy khác nhau nhưng không đối lập nhau mà là bổ túc cho nhau để xây dựng một xã hội tốt đẹp.

3.     Cầu Thông Cảm

Làm sao con người có thể hiểu, cảm thông và liên kết với nhau. Chúng ta cần bắc một chiếc cầu, gọi là cầu thông cảm. Chúng ta biết rằng tất cả mọi thứ bế tắc đều có lối thoát. Bĩ cực thái lai. Mọi vấn đề dù rắc rối đến đâu, nếu chúng ta biết mở cửa ngõ đối thoại, chúng ta sẽ tìm được lối ra.  Khi chúng ta tự đóng khung mình, chúng ta sẽ đối diện với ngõ cụt. Ngõ đi vào cô đơn và tù đọng. Chỉ những dòng nước tiếp tục chảy là dòng nước trong sạch. Nước tù, ao đọng là nước dơ bẩn và ô nhiễm.

Ngôn ngữ chính là phương tiện giúp con người xích lại gần nhau hơn. Trong thế giới chúng ta đang sinh sống, không biết có bao nhiêu thứ ngôn ngữ.  Qua ngôn ngữ, con người có thể đối thoại với nhau và truyền thông hiểu biết cho nhau. Từ xa xưa, con người đã giao lưu với nhau qua ngôn ngữ và chữ viết.  Như khi các nhà truyền giáo đến các nước xa xôi để truyền đạo, các ngài đã phải từng bước học hỏi về văn hóa và ngôn ngữ giúp truyền đạt chân lý đức tin. Các ngài cũng phải khổ học để thấu đạt mọi vấn đề qua việc đối thoại. Chúng ta phải khâm phục những vị tiên phong đã giáp chạm với các nền văn hóa khác. Không những học hỏi mà còn truyền rao đạo giáo và cả những kiến thức văn minh khoa học của xã hội.

4.     Cầu Ngôn Ngữ

Ngày nay, chúng ta thấy ngay tại quê hương thân yêu Việt Nam, các em học sinh đã muốn học thêm các sinh ngữ khác để mở mang kiến thức của thế giới bên ngoài. Tại Sàigon, đi dọc theo tất cả mọi con đường lớn trong thành phố, đâu đâu cũng thấy nhan nhản những bảng hiệu học sinh ngữ, học thêm, học kèm ngoại ngữ: tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga, tiếng Nhật, tiếng Đại Hàn, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Đức… Chúng ta nhớ rằng càng biết nhiều ngôn ngữ, càng có cơ hội học biết thêm kiến thức. Ngôn ngữ là cửa ngõ dẫn chúng ta vào tìm hiểu kho tàng văn hóa của con người. Qua ngôn ngữ, chúng ta có thể đối thoại với nhiều nhóm người khác.

Không người nào có thể hiểu hết được các ngôn ngữ riêng biệt của từng nước, từng thổ dân và bộ lạc. Khi con người chưa hiểu nhau, họ cần có những người thông ngôn. Có nghĩa là phải có người thông thạo ngôn ngữ đôi bên để làm nhịp cầu thông cảm. Tuy nhiên, chúng ta biết loài người còn có một thứ ngôn ngữ vô hình. Một thứ ngôn ngữ không cần dùng miệng lưỡi mà họ vẫn có thể hiểu nhau, đó là ngôn ngữ của tình yêu. Qua ngôn ngữ tình yêu con người có thể hiểu nhau, yêu nhau và sống đời với nhau.

5.     Cầu Ngoại Giao

Để tạo nhịp cầu thông cảm và hiểu biết lẫn nhau trên thế giới, mỗi quốc gia có các tòa Đại Sứ, tòa Lãnh Sự hay đại diện thường trực để liên hệ ngoại giao.  Muốn cộng tác xây dựng hòa bình, cần phải có ngoại giao. Ngoại giao là đối thoại để giải quyết những khác biệt. Chấp nhận sự khác biệt của nhau để bổ túc và giải trừ những mâu thuẫn và đố kỵ. Ngoại giao chính là sự đối thoại. Càng biết đối thoại, chúng ta càng hiểu nhau và thông cảm lẫn nhau. Đối thoại kịp thời sẽ tránh được nhiều đổ vỡ và thiệt hại. Muốn có sự đối thoại thành công, cần có thái độ nhún nhường và hài hòa. Có qua có lại, mới toại lòng nhau chứ. Khi đối thoại là có bước tiến, bước lùi. Trong cuộc đối thoại thì có được, có mất và có nhường, có nhịn. Nếu đối thoại chỉ mong có thắng, đối thoại đó sẽ trở thành độc tài.

Trên trường Quốc Tế, chúng ta biết cũng có những Nước đứng trung lập giúp mở cuộc đối thoại chung cho các nước đang gặp khó khăn. Đây là một Quốc gia không thiên vị hay đứng về một phe phái nào. Nước đó có thể giúp hòa giải các vụ xung đột lớn trên chính trường quốc tế. Như mới đây, tại Vienne, Austria, nơi diễn ra cụôc trao đổi những người điệp viên của Hoa Kỳ và Nga đã bị phát hiện và bị bắt. Hai Nước đã tráo đổi các tội phạm điệp viên với nhau qua cuộc đàm phán ngoại giao. Sự giải quyết êm đẹp đã dẫn đến một thỏa hiệp tích cực xây dựng nền hòa bình chung.

6.     Đối Thoại Liên Tôn

Các Tôn Giáo cũng cần có sự đối thoại. Hiện nay Giáo Hội Công Giáo có Ủy Ban đặc trách về Đối Thoại Liên Tôn. Tôn giáo ảnh hưởng đến niềm tin của mỗi người. Tôn giáo là lý tưởng có một sức mạnh vô song. Niềm tin Tôn giáo cũng có thể xây dựng hoặc phá đổ. Biết bao cuộc chiến đã xảy ra vì vấn đề tranh chấp tôn giáo. Khác biệt niềm tin là một khác biệt sâu xa nhất. Con người có thể sống chết với nhau vì niềm tin của mình. Các tôn giáo cần đối thoại để tìm ra một hướng chung. Cùng đích của tất cả mọi tôn giáo là mưu cầu hạnh phúc cho con người ở đời này và đời sau. Cái chung của các tôn giáo đều qui về một mối, đó là tình yêu. Chỉ tình yêu mới có thể nối kết mọi người đối thoại với nhau. Thế giới của tình yêu là thế giới không có biên cương lãnh thổ.

Trong đời sống giáo hội, xã hội hay cộng đoàn, các nhà lãnh đạo cũng cần lắng nghe. Lắng nghe phải là một nhân đức. Trong thời gian qua, chúng ta thấy có nhiều người lên tiếng về sự thông tin bất cập và đối thoại một chiều. Đã đến lúc chúng ta phải lắng nghe. Các nhà lãnh đạo chính quyền phải lắng nghe dân chúng, vì ý dân là ý trời mà. Các vị đại diện các tôn giáo cũng cần lắng nghe các thành viên trong giáo hội của mình. Dù rằng trăm người trăm ý, nhưng không phải mọi ý kiến đều vô ích. Không ai là sự phụ cho tất cả mọi vấn đề. Chúng ta cần có những người chuyên môn góp ý và xây dựng. Biết lắng nghe, chúng ta mới có thể mở mắt nhìn vấn đề một cách khách quan và định hướng đúng đắn hơn.

7.     Sự Quan Hệ

Đối thoại là con đường giải thoát. Đối thoại bao giờ cũng có thể giải quyết được vấn đề. Đặc biệt là trong những gia đình đang gặp khó khăn trong cuộc sống hôn nhân. Đối thoại là cách tốt nhất để xây dựng hạnh phúc gia đình. Đã có biết bao nhiêu gia đình đã tan vỡ vì thiếu sự thông cảm hiểu biết. Nếu mỗi người khư khư giữ cái thiên kiến và định kiến về người khác, vợ chồng sẽ đi đến bế tắc. Đôi khi vợ chồng hiểu lầm nhau vì sự xen vào của một nhân vật thứ ba. Sự chia sẻ và cảm thông sẽ loại trừ nguy cơ đổ vỡ. Chúng ta nhớ rằng mọi sự đều sẽ cùng tắc biến, biến tắc thông. Vợ chồng thông cảm được với nhau, gia đình sẽ tìm thấy nụ cười hạnh phúc.  Phải thông thì giòng mới giọt.

Khi gia đình hai họ có sự kết giao hôn nhân của con cái thì gọi là thông gia. Thông gia nối kết hai họ nên một trong quan hệ mới. Trong gia đình sẽ có con dâu, con rể và ông xui bà xui. Cha mẹ trở thành cha mẹ chồng và cha mẹ vợ. Làm cha mẹ của con dâu, con rể phải rất tế nhị. Câu truyện không vui kể rằng sau khi con dâu, con rể tương lai đã qua mọi diễn tiến thủ tục để cưới xin. Ngày lễ Ăn Hỏi, hai gia đình nhóm họ và mở tiệc tùng ăn uống vui vẻ. Bỗng dưng bố vợ lên tiếng kẻ cả phát biểu dạy dỗ con rể. Hình như bố vợ dậy dỗ không đúng lúc, chàng rể tương lai quá tự ái và đã phản bác bố vợ tại bàn tiệc. Rồi chú rể bỏ ra về không nương tiếc, quan viên hai họ ngồi ngẩn ngơ. Tội nghiệp cho cô con gái năn nỉ hết nước mắt cũng không xong. Chú rể dứt khoát bỏ cuộc. Cô con gái buồn tình bỏ nhà ra đi và không trở về. Lỗi tại ai bây giờ? Sự việc đã rồi. Thật tội nghiệp cho đôi trẻ. Thiếu đối thoại và sự thông cảm đã gây biết bao đau buồn. Phải có cảm thông mới tìm ra được chân lý hoặc có sự đồng thuận. Thuận vợ thuận chồng, tát bể Đông cũng cạn.

8.      Sự Thông Hiểu

Làm thế nào chúng ta có thẻ đối thoại với lớp trẻ bây giờ. Con cháu thuộc đời thứ hai hoặc thứ ba đã lớn lên giữa nền văn hóa chú trọng nhiều về cá nhân chủ nghĩa.  Quan niệm đời sống của tuổi trẻ cũng đã khác nhiều. Giữa hai nền văn hóa và giữa hai thế hệ hiểu nhau sao được nếu không có sự đối thoại. Bạn tôi kể câu truyện: Dịp kỷ niệm 25 năm thành hôn của vợ chồng bạn. Trong tập sách nhỏ của thánh lễ tạ ơn mừng Ngân khánh, ở cuối trang có in những lời cám ơn cha chủ tế, cha mẹ, anh em bạn bè và qúy khách… Đứa con gái 17 tuổi của bạn đọc qua, vừa cười vừa nói: Ba má cám ơn hết mọi người nhưng con cái thì lại không. Câu nói của cháu không phải để trách cứ nhưng làm cho vợ chồng bạn phải sửng sốt và suy nghĩ. Đúng vậy, đây là những thiếu xót không ngờ, cháu gái thật có lý.

Cũng có những sự hiểu lầm do văn hóa khác biệt và môi trường sống thay đổi.  Những truyện nho nhỏ xảy ra trong nhà nhưng hậu qủa lại không ngờ. Truyện là một cháu nhỏ thấy ông ngoại cắt tiết con vịt. Cháu thấy lạ và khiếp quá, gọi bạn bè đến xem. Bạn của cháu là những chú Mỹ con, thấy con vịt bị ông cắt tiết thì nghĩ là ông dùng bạo lực với thú vật. Một chú bé về nhà kể cho mẹ nghe, mẹ em liền gọi cảnh sát đến, thế là ông ngoại bị còng tay và bỏ vào tù. Khi được thả về, ông chỉ còn biết chắp tay vái đứa cháu nhỏ: Tôi lạy ông thôi, tôi không dám đụng đến ông nữa đâu!

Nói tóm lại, Thiên Chúa ban cho chúng ta môi miệng để nói lời êm dịu, để cảm thông, để trao đổi và liên kết với nhau. Các loài hoang thú cũng có những ngôn ngữ riêng để thông tin và đến gần với nhau. Con người là tạo vật ưu tuyển trên hết mọi loài, chúng ta hãy dùng ân huệ này để sinh hoa kết quả tốt trong việc xây dựng tình liên đới với nhau. Không có sự gì nặng nề và ngột ngạt cho bằng người bạn đồng hành giữ thái độ im lặng và mặt lạnh như tiền. Hãy học nơi Chúa Giêsu, Ngài rất muốn được chia sẻ và lắng nghe. Thánh Luca diễn tả sự quan trọng của việc đối thoại: Cô này cứ ngồi bên chân Chúa mà nghe lời Người dạy. Còn cô Mácta thì tất bật lo việc phục vụ.... Chúa đáp: "Mácta! Mácta ơi! Chị băn khoăn lo lắng nhiều chuyện quá! Chỉ có một chuyện cần thiết mà thôi. Maria đã chọn phần tốt nhất và sẽ không bị lấy đi." (Lc 10: 39-42).

Giuse Trần Việt Hùng

Bronx, New York