Những lần đi trại Hướng đạo trên Đà Lạt, cả toán Băng Ngàn của chúng tôi chỉ dùng có mỗi một cái nồi. Để nấu đủ thứ. Ít là ba món: canh, thịt kho, và dĩ nhiên là có cơm.

Chúng tôi kho thịt trước rồi múc thịt ra đĩa. Sau đó nấu canh. Múc canh ra cái gà –mèn (gamelle), tráng sơ cái nồi, rồi nấu cơm. Bữa nào đói bụng, hầu như việc rửa chén sẽ rất nhẹ nhàng vì chúng tôi nhai đến miếng cháy cuối cùng, và vét đến hạt cơm cuối cùng của miếng cháy.

Thỉnh thoảng ban tối còn nấu một nồi chè để nhâm nhi sau khi lửa trại. Bốn món mà chỉ cần có một cái nồi. Bà  nào dám bảo mấy ông chủng sinh Sao Biển tu ra là vụng về nào ?

Vì thế tôi thật ngạc nhiên khi thấy cô nhà tôi ‘sắm gì mà sắm’ nhiều nồi đến thế ! Nhà chỉ có bốn cái miệng, mà có đến những hai bộ nồi. Thêm một bộ mới còn cất cất trong hộp.

Bộ đang dùng thì có đầy đủ hai nồi to, hai nồi nhỡ, hai nồi nhỏ, một chảo to, và một  chảo nhỏ. Trong bếp lại còn có riêng hai nồi thật nhỏ, một cái có cán bằng inox mà cô nhà tôi chỉ dùng để thắng đường làm bánh, không dùng vào việc gì khác.

Rồi lại có thêm hai cái nồi inox rất to thỉnh thoảng dùng để nấu phở hay luộc crawfish nữa. Nồi to đến nỗi mỗi lần con cháu họp mặt tại nhà ông bà nội, bà hay gọi phone :

-“Mẹ Tuyến này, nhớ cho mẹ mượn cái nồi to nhà bay !” Bà mượn nồi, bà còn mượn luôn cả người rửa nồi nữa chứ không đâu !

Một hôm, chợ Wal-Mart sale cái nồi slow-cook dùng để ninh/hầm thịt Cô nhà tôi “rinh” ngay về một cái.

-“Mámì mua cái này về làm chi ?” Tôi cao giọng .

-“Cô Hương trong hãng bảo mua cái nồi này tiện lắm. Trước khi đi làm chỉ cần bỏ đủ thứ vào, cắm điện bật nút, để đó. Đến chiều về thịt nó nhừ ra.”   Cô nhà tôi ngây thơ trả lời.

-“Trời đất ! Mámì có biết là cái nồi này nó tốn điện lắm không ?” Tôi không cần lịch sự, không cần giữ mình nhẫn nại.

Bực lắm rồi cái thói ai trong hãng nói gì cũng nghe, chỉ trừ ... TÔI.   Tôi nhấc cái nồi nằm bên trong ra, hai tay đưa cho cô nhà tôi, gằn giọng:

-“Mámì có thấy nó bằng gì không? Nó bằng đất sét nung, nặng và dầy chình chịnh như thế này... mà lại để cả một ngày từ sáng đến chiều,  thì tha hồ mà trả tiền điện.”

-“Mámì đâu có biết. Thì để em trả. Làm gì mà to miệng vậy !” Cô nhà tôi nhẫn nhục trả lời.

Lúc bấy giờ tôi mới nhận ra chú nhóc Em đã ngưng tập đàn, đang nhìn và lắng nghe chúng tôi “đánh nhạc đám cưới”.

Tức khắc cơn giận của tôi nguôi xuống. Vì không muốn chú nhóc nghe “cải lương” miễn phí, tôi trừng mắt:

-“Em, tập đờn đi.”

Tiếng đờn len lén vang trở lại, pha chút ngập ngừng.

Hoá ra, phụ nữ và nhà bếp là hai “thứ” liên quan với nhau. Chuyện bếp núc, là chuyện của phụ nữ. Điều này ai lại chả biết ? Hồi còn đi tu, mấy cô em gái của tôi vẫn cùng với mẹ chia nhau lo lắng chuyện bếp núc. Đi chợ, nấu ăn, rửa chén là chuyện đương nhiên mấy bà phải lo. Cánh đàn ông chả bao giờ mó tay vào. Có léng phéng xuống bếp thì mấy bà cũng đuổi đi.

-“Đi lên nhà trên! Con giai đàn ông ai lại vào bếp bao giờ!” Mẹ tôi nhỏ nhẹ bảo thế.

Sau này, thôi tu, có hơi nhác một chút, thì bà không còn nhỏ nhẹ nữa:

-“Làm đi, cái thằng chỉ muốn ăn sẵn!”

Lúc “trước” thì không cho làm, còn “bây giờ” thì la lối, như có ý “trả thù”. Vậy nghĩa là làm sao? Tôi vẫn là tôi và vẫn là ‘con giai’ của bà kia mà. Lạ thật.

Nhưng cái khía cạnh cay đắng ủ trong tương quan phụ nữ-nhà bếp thì tôi mới biết được tỏ tường khi đưa... cô nhà tôi… ‘giề dzinh’ mà thôi.

Không biết các bà khác có bị “ám” như vầy không, chứ, cô nhà tôi thích sắm đồ làm bếp lắm. Thấy cái nồi, cái chảo nào đẹp cũng bị cám dỗ mua về, nhưng chảo hay nồi phải là loại non-stick cơ. Chén bát, thìa muỗm cũng vậy, mà phải là hàng xịn mới được, nhất là mấy cái chén, đĩa bằng thủy tinh kiểu cọ, hiệu mác “Mikasa”:

-“Bố không biết gì hết ! Ai ra  vào, nhà mình phải có cái gì bày biện cho nó đẹp mắt dễ coi một chút.  Chứ trống trơn như thế này ai mà coi cho được ?”

Vâng cô nhà tôi biết mọi thứ ấy, nhưng lại không chịu biết ký check trả bill:

-“Bố trả được rồi, cần gì phải nhờ đến em.” Cô nhà tôi nhấn  mạnh và dừng lâu hơn ở chữ “nhờ”.

-“ Vậy cái bộ nồi mới cất trong kia thì dùng làm gì mà mua về để đó ?”

-“ Bố không biết gì hết . Em mua về để mai mốt tặng cho Dì nó. Dì Vinh sắp qua chứ lây!”

Nói thế thì tôi chịu. Chẳng nói lại được gì.  Chị em họ thương nhau ghê chưa ? Giấy tờ bảo lãnh mới gửi thư nộp tháng trước. Chừng mà Dì nó qua được, không chừng nó sét đến cả cái quai cầm !

Cãi với nhau về chuyện nồi niêu xoong chảo, anh học trò tối dạ luôn bị thầy sửa lưng bắt đầu bằng câu:

-“Bố không biết gì hết ráo!...”

Ừ, thì chê tôi tối dạ “không biết gì hết” cũng được đi, nhưng tôi phải cho các bác biết thêm chi tiết này về cô-nhà-tôi-chef-cook. Nồi niêu đầy đủ mọi cỡ mọi loại, thặng dư nữa là đàng khác. Vậy mà cô nhà tôi thường xuyên chỉ dùng một cái nồi mà thôi.

Nấu canh chua cũng nó, luộc rau cũng nó, tráng trứng cũng nó, nhất là kho cá.

-“Chứ kho bằng mấy cái nồi mới cho nó tanh ra à !” Cô nhà tôi thản nhiên trả lời, khi tôi hỏi tại sao không lấy mấy cái nồi mới mà dùng ?(Tôi không hà tiện đâu nhá)

Cái nồi mà cô nhà tôi dùng để nấu tất cả mọi món y như một cái pass-par-tout chính là cái nồi mẹ tôi cho hôm chúng tôi ra riêng.

Ngày đầu tiên ra ở riêng, mẹ tôi cho con trai cái nồi cũ với lời dặn dò ân cần:

–“Mẹ không dùng nữa. Cho chúng bay dùng, Còn tốt chán ! Cũng tại mẹ, hôm mới qua Mỹ, kho xong nồi cá, mẹ tưởng nó bị cháy, nên đem cái bùi nhùi chùi hết từ trong ra ngoài. ”   

Mấy đứa em của tôi giải nghĩa thì bà mới biết đó là lớp nhựa teflon, tráng bên trong nồi để khi nấu đồ ăn không dính vào.

Gia đình tôi qua Mỹ năm 1982. Tôi ra riêng năm 1999. Mười bẩy năm trường, mẹ tôi chỉ dùng cái nồi duy nhất ấy để nấu ăn cho cả nhà bẩy người. Hằng ngày nấu cá, nấu canh, luộc rau… Nấu nhiều đến độ quai nồi đã gần long ra và đáy nồi đã mòn mà vẫn nấu.

Được cái nó bằng nhôm dầy và nặng nên lỡ có va chạm mạnh tay cũng chẳng méo mó. Dùng bùi nhùi bằng kim loại tha hồ lau chùi, nhất là những khi kho cá bị cháy mà vẫn không thấy tiếc xót.

Cái nồi cũ không những chỉ hữu dụng mà còn đa dụng nữa. So với những bộ nồi mới thì chả có cái nào bì được. Nồi mới chỉ có cái mã bền ngoài mới. Treo lên tường nom đẹp, sạch, bóng, nhưng nặng phần trình diễn hơn là thiết thực.

-“Bố nhìn em cái gì vậy ?”

Tôi nhìn sững cô nhà tôi. Một tia chớp loé trong đầu, tôi hiểu tại sao có nhiều gia đình đổ vỡ.

Triết học, tâm lý học, xã hội học và tất cả các môn học khác đều thất bại trong nỗ lực tìm hiểu người khác vì Người khác luôn luôn là một mầu nhiệm. 

Jean Paul Sartre thông minh mấy cũng phải chào thua cái mầu-nhiệm-người-khác ấy, khi ông chua chát: “L’enfer, c’est les autres !”. Nhưng ông triết gia nóng tính này sai bét khi cho người “khác” là hoả ngục.

Thực ra, mọi triết thuyết, mọi ngành khoa học đều thất bại khi tìm hiểu về con người.  Bởi lẽ không thể dùng lý luận để tìm hiểu suy nghĩ của người khác được. Không thể dùng toán học để đo lường tâm tính của người khác được. Cũng không thể dùng tâm lý để suy đoán cảm giác của người khác được. “Suy bụng ta ra bụng người” chỉ tương đối một phần thôi. Nếu nói theo kiểu một ông bạn tôi thì con người là “bất khả tư nghi” !

“Người khác” luôn là một mầu nhiệm. Mầu nhiệm chứ không phải là hoả ngục vì chưa biết và chưa hiểu mà cho người khác là hỏa ngục như Jean Paul Sartre thì là kết luận ẩu và quá bi quan.

Muốn hiểu đúng và hiểu trọn vẹn người khác, chúng ta phải dùng tình yêu.

Thiên Chúa hiểu biết tường tận mọi người và mỗi người, chỉ vì Ngài yêu họ. Vô tri bất mộ. Đã đành. Nhưng ngược lại thì vô mộ thời cũng bất tri.

Cái logic của tôi là nhà bốn người thì chừng bốn cái nồi là đủ rồi, hay cả nhà ngồi quây quần chung quanh cái bàn cũ để ăn cơm cũng tốt chán ! Cơm ngon là do cơm chứ  không phải do bàn ăn đẹp! Tại sao cô nhà tôi lại sắm thêm những thứ không phải là “cần” mà chỉ là “phù phiếm”.

Có dùng toán học, hay sử dụng đến bao nhiêu bài tâm lý, tôi vẫn không thể nào “hiểu” được cô nhà tôi. Tại sao cô nhà tôi lại như thế này, tại sao cô nhà tôi lại suy nghĩ được như thế ấy ! Tôi chỉ thấy cô nhà tôi là một cái cớ để bực mình!

Nhưng nếu nhà cháu yêu cô ấy thêm một tí thì mọi điều trở nên dễ hiểu hơn. Khi đã yêu rồi thì cô ấy không chỉ dễ hiểu mà còn dễ thương nữa ! Khi ấy tôi sẽ kê được ít nhất một chục rưỡu chỗ lệch chứ không phải vài ba chỗ.

Không phải tình yêu làm cho tôi mù quáng đâu! Nhưng chỉ là vì tình yêu làm chúng ta ‘hiểu đuợc phần nào’ mầu nhiệm. Chỉ có tình yêu mới cảm nghiêm được Mầu nhiệm Thánh Giá. Chỉ dùng tình yêu mới cảm nghiệm Mầu nhiệm Chúa Ba Ngôi. 

Chỉ có tình yêu mới hiểu được cái mầu nhiệm người-khác-cô-nhà-tôi.

Với tình yêu thì cô nhà tôi không còn là người-khác, cũng không phải là một người-khác-nhà-tôi, mà là một tôi-khác !  Với lý luận bình thường thì cái áo mới, cái xe mới là quá ‘dư thừa’ trong nhà, nhưng với tình yêu, thì cái xe mới ấy, cái áo mới ấy là cái xe, cái áo của cô nhà tôi sắm cho tôi.  

Thiên Chúa không lý luận: “Cái thằng tu xuất kia, Ta cho mày ăn học bao nhiêu năm mà lại thôi tu, chuồn ra ngoài đời, sống bê bối như thế kia, mà  còn bắt Ta chết trên thập tự để đền tội cho à!...”. Không, Ngài không dùng  công bình của luận lý, mà Ngài dùng nhân hậu của tình yêu. Vì thế mà Ngài toàn tri.

Ca dao Việt Nam hậu thuẫn cho lập luận này của tôi: “Khi yêu trái ấu cũng tròn!” Trái ấu hình dáng tương tợ như cái đầu trâu với cặp sừng cong cong nhọn, sần sùi xấu xí, chẳng có nét nào tròn trịa cả. Không thế nào thấy cái củ ấu dị dạng kia tròn được. Ngược toán học trăm phần trăm. Chỉ có tình yêu mới làm được phép lạ ấy mà thôi !

Ngồi vào cái bàn ăn mới, cầm cái đĩa trắng nuốt do cái mầu-nhiệm-biết-đi-trong-nhà kia mới mua về, tôi-cái-nồi-cũ cám ơn Chúa đã gửi cho một cây thập-tự-biết-đi kể là khá nặng.

Cái nồi cũ tôi thầm thĩ:

-“Lạy Chúa, ngày trước Chúa từng vác thánh giá một lần. Đã quen rồi, vậy xin Chúa vác dùm con luôn cho tiện!”    

-“Bố lầm bầm cái gì đó ?”

-“Bố đọc kinh.” Cái nồi cũ tôi không nói dối. Tôi cầu khẩn tha thiết thì đúng hơn là đọc.

-“Bố, chắc nhà mình phải mua cái toaster mới để nướng bánh sandwich ! Em mới thấy báo nó đang quảng cáo sale.”

Khang Nguyễn, Houston, Texas