MỪNG NĂM THÁNH 2010, XEM LỊCH SỬ TRUYỀN GIÁO VIỆT NAM

« Năm 2010 ghi dấu những sự kiện quan trọng trong lịch sử Giáo Hội Việt Nam : 350 năm thiết lập hai giáo phận tông tòa Ðàng Ngoài và Ðàng Trong (1659-2009), 50 năm thiết lập hàng giáo phẩm tại Việt Nam (1960-2010). Ðây là thời điểm cho chúng ta nhìn lại quá khứ để tạ ơn Chúa và lắng nghe bài học lịch sử, nhìn vào hiện tại để nhận diện những thuận lợi và thách đố, nhìn tới tương lai để cùng nhau canh tân đời sống và xây dựng Giáo Hội theo đúng thánh ý Thiên Chúa  ». (Thư Hội đồng Giám mục Việt Nam gửi Cộng đồng Dân Chúa công bố Năm Thánh 2010 »,  ngày 09.10.2009)

Trong chiều hướng nhìn lại quá khứ lịch sử ấy, để MỪNG NĂM THÁNH 2010, mời bạn đọc lùi về dĩ vãng, « XEM LỊCH SỬ TRUYỀN GIÁO VIỆT NAM », từ năm 1659. 

BÀI 2 :

SẮC CHỈ « SUPER CATHEDRAM » NGÀY 09.09.1659

THÀNH LẬP HAI GIÁO PHẬN VIỆT NAM ĐẦU TIÊN

Ngày 09.09.1659, ÐTC Alexandre VII ban sắc chỉ « Super Cathedram » bổ  nhiệm hai đức cha François PALLU và Pierre LAMBERT DE LA MOTTE làm Đại Diện Tông Tòa và thiết lập 2 giáo phận truyền giáo đầu tiên tại Việt Nam.

ÐC François Pallu được bổ nhiệm làm Giám Quản Tông Tòa Đàng Ngoài, với quyền cai quản  5 tỉnh Vân Nam, Quí Châu, Hồ Nam, Hồ Bắc và Tứ Xuyên của Trung Quốc và nước Lào. 

ÐC Pierre Lambert de la Motte được bổ nhiệm làm Giám Quản Tông Tòa Đàng Trong, với quyền cai quản các tỉnh Chiết Giang, Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây và Đảo Hải Nam của Trung Quốc và gồm luôn cả Chiêm Thành.  

Sắc chỉ bổ nhiệm hai đức cha viết giống nhau, chỉ khác tên và nhiệm sở tông tòa. Các nhà làm sử hay gọi sắc chỉ này là Sắc Chỉ Super Cathedram, vì nó được bắt đầu với hai chữ la tinh Super cathedram.

Từ đây, ngày 09.09.1659 được coi là ngày mở đầu cho thời kỳ thứ hai trong lịch sử truyền giáo ở Việt Nam : thời kỳ thiết lập hàng giáo phẩm TÔNG TÒA. Sắc chỉ cho đức cha François Pallu được viết như sau.  

Kính gởi Ngài rầt cao trọng

Giám mục thành Héliopolis, 

Tôi là Alexandre VII, Giáo Hoàng 

Thưa hiền huynh rất đáng kính,

Xin kính chào ngài và xin chúc ngài bình an tông tòa,

(Venerabilis Frater salutem et apostolicam benedictionem). 

Từ khi mà, trong những ý định huyền  nhiệm của mình, Chúa Quan Phòng đã đặt Ta lên Ngai Tòa thủ lãnh các tông đồ, Ta không ngừng nới rộng tầm nhìn trên toàn thể thế giới kytô, để lo lắng hết sức mà Ta có thể trong ơn Chúa, hầu hướng dẫn và săn sóc tinh thần cho hết các tín hữu trên khắp các quốc gia.

(Super cathedram Principis Apostolorum inscrutabili divinae Providentiae arcano collacati, mentis nostrae aciem per universas christiani orbis partes jugiter circumferimus, ut spirituali christifidelium directioni et curae, quantum Nobis ex Alto conceditur, salubriter consulamus) 

Bởi vậy, muốn ban một Giám Quản Tông Tòa cho các tín hữu Đàng Ngoài và những xứ lân cận, là Vân Nam, Quí Châu, Hồ Nam, Tứ Xuyên, Hồ Bắc, và Ai Lao, Ta, rất tin tưởng vào lòng nhiệt thành của ngài đối với đạo công giáo, vào kiến thức của ngài, vào sự khôn ngoan của ngài, vào sự liêm khiết của ngài, vào lòng bác ái của ngài và vào những nhân đức khác của ngài, Ta giải trừ cho ngài, và Ta coi ngài như người được giải trừ nếu như ngài đã bị vướng mắc, khỏi mọi vạ tuyệt thông, mọi treo chức, mọi cấm đoán và mọi bản án khác của giáo hội, mọi kiểm duyệt và mọi hình phạt, mà có lẽ chẳng may ngài đã có thể phải chịu, mang đến do luật pháp, hay do con người, trong bất cứ hoàn cảnh nào hay vì bất cứ lý do nào, hầu cho những văn thơ này được có giá trị. Theo lời tư vấn của các hiền huynh đáng kính của Ta, là các Hồng Y của Hội Thánh Rôma, nhân viên Thánh Bộ Truyền Giáo, do quyền tông tòa của Ta, qua những văn thơ này, ít là cho đến khi mà Doàn Hồng Y nói trên truyền dậy hay quyết định khác đi, Ta tạo dựng ngài, đặt để ngài và đề cử ngài, làm Đại Diện Tông Tòa trong nước Đàng Ngoài nói trên, với quyền cai quản các tỉnh mà Ta đã nêu lên ở trên. 

Ta ban cho ngài chức năng được nới rộng địa hạt cai quản ra các tỉnh khác, gần với tông tòa của ngài, trong trường hợp mà một trong những Hiền Huynh đáng kính khác của ngài sẽ có thể tử vong hay khiếm khuyết, là Phêrô Lambert, giám mục thành Béryte, do Ta đặt làm giám quản tông tòa Đàng Trong, với quyền cai quản các tỉnh Chiết Giang, Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây và đảo Hải Nam của Trung Quốc và gồm luôn cả những quần đảo lân cận khác, hay là giám mục mà ta sẽ gởi sang Tông Tòa Nam Kinh ở Trung Quốc, với quyền cai quản những tỉnh Bắc Kinh, Chan-si, Chen-si, Chan-tong, Đại Hàn và Tartarie. 

Ta còn cho phép ngài được quyền phân chia cho một giám mục khác, nếu ngài thấy rằng đó là điều cần thiết để đáp ứng nhu cầu tinh thần của các giáo dân, hầu để họ khỏi bị không có Mục Tử, cho đến khi mà Đoàn Hổng Y nói trên có quyết định khác, Đoàn Hồng Y mà ngài sẽ phải lập tức báo tin. Để cho việc phong chức cho các linh mục bản xứ được dễ dàng hơn, và để cho đạo công giáo được thiết lập một cách chắc chắn hơn, với sự chúc lành của Chúa, với uy tín và nội dung của sắc lệnh này, Ta cho phép và nhượng quyền cho ngài, với tư cách là Đại Diện Tông Tòa, chỉ trong vòng bảy năm, được miễn trừ cho các giáo sĩ nói trên trong giáo phận của ngài khỏi cần phải hiểu biết tiếng latinh, miễn là họ phải biết đọc tiếng latinh và biết giải thích của Giáo Luật về thánh lễ và về các thể thức của các phép bí tích trong Giáo Hội. 

Trong những điều kiện trên, những giáo sĩ địa phương sẽ có thể được tiến chức vào mọi chức thánh, kể cả chức linh mục, ngoài ra họ phải biết chấp hành mọi luật định ; Ngài sẽ có thể tha hồ cải giảm việc đọc các nghi lễ thánh, nghĩa là vào những giờ giáo luật có thể đọc những lời nguyện bằng ngôn ngữ địa phương ; miễn là những điều đó không hại đến uy quyền của Đoàn Hồng Y nói trên và mặc dầu đã có những hiến chế và những huấn lệnh chung và riêng tông tòa, được ấn hành trong các công đồng chung và miền, hay tất cả những điều khoản khác ngược lại. 

Làm tại Rôma, cạnh đền thờ Đức Bà Cả,

Ngày 09 tháng 09 năm 1659

Năm thứ năm triều ttại ta.

Alexandre, Giáo hoàng (1) 

Có thể bảo răng Sắc chỉ « Super cathedram » là SỰ VỤ LỆNH mà Đức Thánh Cha Alexandre VII đã ban cho hai Giám Mục Tông Tòa. Ba ý tưởng chính đã được ghi rõ :

Mục tiêu : « nới rộng tầm nhìn trên toàn thể thế giới kytô, để lo lắng hết sức có thể trong ơn Chúa, hầu hướng dẫn và săn sóc tinh thần cho hết các tín hữu trên khắp các quốc gia »

Sứ mệnh và Công việc : « Ta tạo dựng ngài, đặt để ngài và đề cử ngài, làm Đại Diện Tông Tòa trong nước Đàng Ngoài nói trên, với quyền cai quản các tỉnh mà Ta đã nêu lên ở trên. Với khả năng được nới rộng địa hạt cai quản ra các tỉnh khác. Được quyền phân chia cho một giám mục khác, nếu ngài thấy rằng đó là điều cần thiết để đáp ứng nhu cầu tinh thần của các giáo dân, hầu để họ khỏi bị không có Mục Tử ».

Phương tiện : « Để cho việc phong chức cho các linh mục bản xứ được dễ dàng hơn, và để cho đạo công giáo được thiết lập một cách chắc chắn hơn, với sự chúc lành của Chúa, với uy tín và nội dung của sắc lệnh này, Ta cho phép và nhượng quyền cho ngài, với tư cách là Đại Diện Tông Tòa, chỉ trong vòng bảy năm, được miễn trừ cho các giáo sĩ nói trên trong giáo phận của ngài khỏi cần phải hiểu biết tiếng latinh, miễn là họ phải biết đọc tiếng latinh và biết giải thích của Giáo Luật về thánh lễ và về các thể thức của các phép bí tích trong Giáo Hội ».

Và « Trong những điều kiện trên, những giáo sĩ địa phương sẽ có thể được tiến chức vào mọi chức thánh, kể cả chức linh mục, ngoài ra họ phải biết chấp hành mọi luật định ; Ngài sẽ có thể tha hồ cải giảm việc đọc các nghi lễ thánh, nghĩa là vào những giờ giáo luật có thể đọc những lời nguyện bằng ngôn ngữ địa phương »  

Ngày 24/11/2009, trong sứ điệp gửi Dức cha Nguyễn Văn Nhơn, Chủ Tịch Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, nhân dịp khai mạc Năm Thánh 2010, ĐTC Benêđictô XVI đã nhắc lại việc thành lập hai Địa Phận Tông Tòa Đàng Ngoài và Đàng Trong. Ngài bày tỏ lòng hiệp thông với niềm vui và lời kinh nguyện tạ ơn. Ngài mời gọi hoà giải, hiệp thông và làm mới lại công việc loan báo Tin Mừng. Phải chăng đó là cách Ngài dùng để lập lại hướng truyền giáo « để cho đạo công giáo được thiết lập một cách chắc chắn hơn, với sự chúc lành của Chúa » của sắc chỉ « Super Cathedran » ? Ngài viết :  

« Kính thưa Đức Cha, vào lúc khởi đầu cuộc cử hành năm thánh kỷ niệm 350 năm thành lập hai địa phận đại diện Tông Tòa Đàng Ngoài và Đàng Trong, 50 năm thiết lập hàng giáo phẩm Công giáo tại Việt nam, Tôi hết lòng hiệp thông với niềm vui và lời kinh nguyện tạ ơn của các Đức Giám mục trên đất nước của Đức Cha – những vị mà tôi đã gặp gỡ trong hân hoan vào tháng 6 vừa qua, và của toàn thể các tín hữu thuộc các giáo phận do các ngài đứng đầu…..

Năm Thánh là một thời điểm chứa chan ân sủng, thuận lợi cho việc hòa giải với Thiên Chúa và anh em đồng loại. Trong ý hướng đó, chúng ta nên nhìn nhận những sai lỗi chúng ta đã phạm trong quá khứ và hiện tại, đối với anh em đồng đạo và anh em đồng bào, và xin mọi người tha thứ. Đồng thời, chúng ta nên quyết tâm đào sâu và phong phú hóa sự hiệp thông trong giáo hội và xây dựng một xã hội công bằng, liên đới và bình đẳng, bằng con đường đối thoại chính thực, tôn trọng lẫn nhau và hợp tác cách lành mạnh với nhau.

Năm Thánh cũng là một thời gian đặc biệt dành cho chúng ta để làm mới lại công việc loan báo Tin Mừng cho anh em đồng bào, và để chúng ta ngày càng trở nên một giáo hội của Hiệp Thông và Sứ Vụ ». 
 

Paris, ngày 01 tháng 06 năm 2009

Cập nhật ngày 26/11/2009

Trần Văn Cảnh 

(1). Tài liệu trích dịch : LAUNAY Adrien, Histoire générale de la Socìté des Missions-Etrangères, T. I, Paris : MEP, 2003, p. 41-42 ; và LAUNAY Adrien, Histoire de la Mission de Cochinchine : Documents historiques I, 1659-1728, Paris : MEP, 2000, p. 9-10