1.2  Thành quả là Đức Thánh Cha cùng các vị hữu trách trong các cơ quan Toà Thánh bày tỏ lòng ưu ái và mối quan tâm đặc biệt đối với cộng đồng Dân Chúa Việt Nam, đồng thời có lời chỉ dẫn thích hợp và sự hỗ trợ cụ thể cho công cuộc loan Tin Mừng và xây dựng Giáo Hội tại VN trong hoàn cảnh hôm nay.  Tôi có cảm nhận Trung Tâm của Giáo Hội công giáo hôm nay không những là cái nôi của đức tin kitô giáo, song còn là tổ ấm của gia đình Giáo Hội công giáo trải rộng khắp 5 châu và trải dài suốt dòng lịch sử 20 thế kỷ nay.

2.  Ý nghĩa của định hướng "Giáo Hội Chúa Kitô giữa dân của mình".

2.1  HĐGM.VN đã triển khai một bước qua những trao đổi góp ý với nhau ngay trong thời gian sống chung với nhau ở Roma.  Có thể xem bài "Những dấu nhấn mục vụ cho Giáo Hội tại Việt Nam", nơi trang web của HĐGM.VN.

2.2  Điều tôi có thể thêm là Đức Thánh Cha muốn nhắc nhở sứ vụ căn bản và đặc thù của Giáo Hội Chúa Kitô không phải là làm chính trị hoặc chiếm đoạt và thay thế quyền lực xã hội, song là loan Tin Mừng Chúa Kitô, trước hết bằng cách sống và đưa những giá trị nhân bản và đạo đức của Tin Mừng vào đời sống xã hội, kinh tế, chính trị.  Nói cách khác, trong bất cứ môi trường và chế độ xã hội nào trong thế giới hôm nay, người công giáo chân chính trong Giáo Hội Chúa Kitô có nhiệm vụ nhìn mọi sự dưới ánh sáng niềm tin vào Chúa Kitô và bước đi theo đường lối của Ngài là yêu thương và phục vụ cho sự sống và hạnh phúc thật của mọi người anh em đồng bào và đồng loại. Vì lẽ chính Ngài, chớ không ai khác, là Chân Lý và là Đường dẫn đến nguồn sống thật.

3.  Đối thoại giữa Giáo Hội và cộng đồng chính trị, cùng kết quả sau 30 năm khởi động.

3.1  Công Đồng Vatican II 1965 mở ra một trang sử mới cho mối quan hệ giữa Giáo Hội và xã hội trần thế :  từ thế đối đầu kéo dài trong lịch sử chuyển sang thế đối thoại mới mẻ.  Phải nói rằng đối thoại là điều vừa xa lạ, vừa khó khăn đối với tất cả những ai trong đạo hay ngoài đời, trong thời gian dài, sống trong thế đối đầu, đối đầu bằng tiếng nói của bạo lực và vũ lực, của quyền lực và thế lực, nhằm đi đến kết quả kẻ thắng người thua.  Còn đối thoại là tiếng nói của một cuộc sống trung thực, của những lời lẽ chân thật, của thái độ đồng cảm đi đến đồng thuận và hợp tác, nhằm vào một mục tiêu chung là phát triển con người cùng đất nước, không những về phương diện thể chất, song còn về mặt tinh thần và đạo đức làm người trong trời đất và trong thiên hạ. 

3.2   Do đó, trong cả 2 chuyến Ad Limina 2002 và 2009, 2 vị đứng đầu Giáo Hội đều theo "Giáo Huấn của Giáo Hội về Xã Hội", khẳng định lại và lưu ý HĐGM.VN:  đường lối loan Tin Mừng Chúa Kitô trong thế giới hôm nay là đối thoại trong sự tôn trọng lẫn nhau cùng hợp tác lành mạnh và chân thành đối với cộng đồng xã hội (các tôn giáo, truyền thống văn hoá dân tộc, người nghèo) cũng như cộng đồng chính trị (các tổ chức chính trị cùng các cơ quan quyền lực), nhằm cùng nhau xây dựng một xã hội công bằng, liên đới và bình đẳng.

3.3  Kết quả bước đầu tại Việt Nam là, sau những thập niên chung sống, giữa người công giáo và người cộng sản có sự hiểu biết nhau nhiều hơn.  Nhiều người công giáo, dưới ánh sáng của niềm tin, nhận ra người cộng sản chân chính là đồng bào, là anh em một nhà.  Nhiều người cộng sản nhận ra người công giáo đích thực không phải là thù địch, mà là một thành phần trong cộng đồng dân tộc, có thể hợp tác cùng nhau phát triển đất nước vững bền.  "Nhiều người" có nghĩa là một số nào đó, hy vọng ngày càng nhiều hơn, song không phải là tất cả.

3.4  Về phía cộng đồng Dân Chúa tại Việt Nam, tuỳ từng vùng, có ít nhiều tự do hơn trong các sinh hoạt đạo cùng một số hoạt động bác ái xã hội.  Đồng thời vẫn còn ít nhiều giới hạn trong cuộc sống xã hội, như  các tôn giáo chưa có quyền mở trường học và bệnh viện, như mọi người chưa có quyền tư hữu. Vẫn còn ít nhiều bất đồng trong ngôn ngữ và quan điểm.  Lời khuyên khôn ngoan của Đức Thánh Cha Bênêđitô XVI là trong mọi hoàn cảnh hãy sống bác ái trong ánh sáng chân lý của Chúa Kitô.  Đức Hồng Y giáo chủ Ba Lan Glemp, với kinh nghiệm dày dặn của người đi trước, khuyên tôi là hãy kiên nhẫn và cầu nguyện trong hy vọng.  Kinh nghiệm cho tôi thấy rằng sự đổi mới và hiệp nhất là ân ban và là công trình của Chúa Thánh Thần, một công trình tất nhiên với sự cộng tác của  Giáo Hội Chúa Kitô cũng như của mọi người liên hệ.

4.  Mục đích của việc cử hành Năm Thánh là nhằm chung sức cùng nhau thắp sáng đức tin của mọi thành phần Dân Chúa Việt Nam, thắp sáng bằng học hỏi Lời Chúa và giáo huấn của Giáo Hội về Giáo Hội, bằng cử hành đức tin qua các ngày lễ, qua hành hương, cầu nguyện chung, và bằng đưa đức tin vào đời sống gia đình và xã hội.  Để đạt kết quả, Đức Thánh Cha khuyên chúng tôi trước tiên hãy xây dựng tình liên đới nối kết mọi thành phần dân Chúa với nhau, liên đới trong cầu nguyện cũng như trong hành động.  Mục đích của Đại Hội Dân Chúa Việt Nam cũng là nhằm tạo cơ hội cho việc phát huy tình liên đới, qua việc cùng nhau suy nghĩ và góp ý với nhau về phương hướng xây dựng Giáo Hội tại Việt Nam trở thành men muối và ánh sáng Tin Mừng Chúa Kitô cho cộng đồng dân tộc cùng thế giới hôm nay. Chúng tôi đang chuẩn bị những điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện những mục tiêu đó. 

5.  Về việc Đức Thánh Cha viếng thăm Việt Nam, tôi có cảm nhận là Ngài bảo chúng tôi hãy cầu nguyện và hy vọng nơi Chúa Thánh Thần là Tình Yêu thánh hoá, đổi mới và hiệp nhất.  Mối bang giao nào cũng cần sự đổi mới và sự đồng thuận của đôi bên.

6.  Việc góp ý cho một vấn đề trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước là nhiệm vụ của người công dân.  Góp ý xây dựng một xã hội công bằng, liên đới và bình dẳng, Đức Thánh Cha coi đó còn là bổn phận của người công giáo.  Trong cuộc toạ đàm dự kiến về đề tài "Biển Đông", công việc mục vụ không cho phép tôi có mặt.

7.  Mục đích của Mục Vụ Di Dân là giúp cho người di dân, trước tiên là di dân công giáo :  (1) hội nhập vào cộng đồng xã hội và giáo hội mới của nơi đến,  (2) đồng thời vẫn giữ được sự hiệp thông với truyền thống văn hoá lành mạnh của dân tộc, cùng truyền thống đức tin của Giáo Hội gốc.  Vấn đề cha nêu, xem ra không có liên quan gì đến  mục đích trên.

8.  Về dự án Thủ Thiêm.  Tôi có gợi ý với giới hữu trách về kinh nghiệm của một dự án khác ở huyện Hóc Môn:  trong giai đoạn chuẩn bị dự thảo, nếu có liên hệ đến cơ sở tôn giáo phục vụ cho lợi ích chung của cộng đồng tôn giáo, nhất là khi có bề dày lịch sử của nó, hãy trao đổi với các bên liên hệ trước.  Cần có sự thống nhất trước về dự án, sau đó việc tiến hành thực hiện mới có hiệu quả tốt.

Toà Tổng Giám mục Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 22.7.2009

Gioan B. Phạm Minh Mẫn

Hồng Y Tổng Giám mục