Con tôi sẽ phải học tất cả những điều này, rằng không phải tất cả mọi người đều công bằng, tất cả mọi người đều chân thật. Nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu biết cứ mỗi kẻ vô lại ta gặp trên đường phố thì ở đâu đó sẽ có một người chính trực, cứ mỗi một chính trị gia ích kỷ, ta sẽ gặp một nhà lãnh đạo tận tâm.

Bài học này sẽ mất nhiều thời gian tôi biết, nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu biết rằng mỗi một đồng đô la kiếm được do công sức lao động của mình bỏ ra còn quý giá hơn nhiều so với 5 đô la nhặt được trên hè phố.

Xin hãy dạy cho cháu biết cách chấp nhận thất bại và cách tận hưởng niềm vui chiến thắng. Xin hãy dạy cho cháu tránh xa sự đố kị. Xin hãy dạy cho cháu biết được bí quyết của niềm vui chiến thắng thầm lặng. Dạy cho cháu biết được rằng những kẻ hay bắt nạt người khác nhất lại là những kẻ dễ đánh bại nhất.

Xin hãy giúp cháu nhìn thấy thế giới kỳ diệu của sách, nhưng cũng hãy cho cháu có đủ thời gian để lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay lượn trong ánh nắng và những bông hoa nở ngát bên đồi xanh.

Ở trường xin thầy hãy dạy cho cháu biết chấp nhận thi trượt còn vinh dự hơn gian lận trong khi thi. Xin giúp cháu có niềm tin vào ý kiến riêng của bản thân, dù tất cả mọi người đều cho rằng ý kiến đó hoàn toàn sai lầm.

Xin hãy dạy cho cháu biết cách đối xử dịu dàng đối với những người hoà nhã và cứng rắn đối với những kẻ thô bạo. Xin tạo cho cháu sức mạnh để không chạy theo đám đông khi tất cả mọi người đều chỉ biết chạy theo thời thế.

Xin dạy cho cháu biết phải lắng nghe tất cả mọi người nhưng cũng cần phải sàng lọc những gì nghe được qua một tấm lưới chân lý để cháu chỉ đón nhận những gì tốt đẹp.

Xin hãy dạy cho cháu biết cách mỉm cười khi buồn bã. Xin hãy dạy cho cháu biết rằng không có sự xấu hổ trong những giọt nước mắt. Xin hãy dạy cho cháu biết chế giễu những kẻ yếm thế và cẩn thận trước sự ngọt ngào đầy cạm bẫy.

Xin hãy dạy cho cháu biết rằng có thể bán cơ bắp và trí tuệ cho người ra giá cao nhất, nhưng không bao giờ cho phép ai ra giá mua trái tim và tâm hồn mình.

Xin hãy dạy cho cháu ngoảnh tai làm ngơ trước một đám đông gào thét và đứng thẳng người bảo vệ những gì cháu cho là đúng Xin hãy đối xử dịu dàng với cháu nhưng đừng vuốt ve nuông chiều cháu bởi vì chỉ có sự thử thách của lửa mới tôi luyện được những thanh sắt cứng rắn.

Xin hãy cho cháu biết rằng cháu phải luôn có niềm tin tuyệt đối vào bản thân bởi vì khi đó cháu sẽ có niềm tin tuyệt đối vào nhân loại.

Đây quả là một yêu cầu quá lớn, thưa thầy, nhưng xin thầy cố gắng hết mình. Nếu được như vậy thật là điều tuyệt vời đối với con trai tôi.

Abraham Lincoln

Phần Quảng Diễn và Thêm Ý

1-   Cuộc đời không phải chỉ toàn những cái xấu nhưng xấu tốt lẫn lộn, sống ở đời ta phải chấp nhận nó và cho những kẻ dữ, kẻ xấu biết rằng còn rất nhiều người tốt đang giữ gìn và phát triển công lý, công đạo. Những người này được sự kính phục của mọi người dù họ không có quyền cao chức trọng hay giầu có. Ngược lại kẻ phá bỏ công lý, công đạo (lẽ phải ở đời) bị khinh khi, đàm tiếu và bị xử theo pháp luật khi pháp luật nghiêm chỉnh.

2-   Tiền mình kiếm ra mình tiêu mới đáng hãnh diện. Tiền nhặt được ở ngoài đường, dù không có tội nhưng không hãnh diện. Tiền do đè nén, hà hiếp hay xách nhiễu người ta mà có càng là điều nhục nhã. Kẻ không biết nhục với những hành động đó thì chẳng còn gì để nói nữa.

3-   Biết chấp nhận thất bại để sau đó tu chí đứng lên làm lại mới được kính phục. Luôn giữ trên môi một nụ cười dù đời “không thuận thảo” với mình. Không ganh tị, đố kị nhưng hoà ái, trung dung. Biết tận hưởng niềm vui chiến thắng thầm lặng, không ồn ào, không khoe khoang. Những kẻ hay khoe khoang là những kẻ có nhiều nhược điểm nhất. Chấp nhận thi trượt còn hơn là đậu mà gian lận. Bằng cấp chỉ đo được kiến thức một cách tương đối. Không có bằng cho đạo đức, nhân ái, bao dung mà mỗi người cần, lãnh đạo cũng như thường dân. Những kẻ thất bại mà yếm thế, chán đời là những kẻ hèn yếu, nhu nhược không đáng được trọng.

4-    Tôn trọng tuyệt đối Lẽ phải và Sự Thật, những giá trị cao quý nhất của đời sống. Bỏ Lẽ Phải và Sự Thật, mớ sự việc của nhân sinh chỉ còn lại một đống phế liệu. Khi đã nắm vững sự thật và công lý, không gì có thể lay chuyển nổi ta nữa dù ta chỉ có một mình và bên kia là số đông.

5-   Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy. Hoà dịu với người tử tế, thẳng thắn với kẻ hung bạo chỉ biết dùng sức mạnh của võ lực. Biết lắng nghe mọi người rồi rút ra những điều quý giá mà ta không có trước khi nghe.

6-   Dùng tay chân và trí óc để mưu sinh nhưng không bán đạo đức và lương tâm của mình cho bất cứ thế lực nào muốn lợi dụng mình làm tay sai cho họ trong những việc bất chính nhất là những việc có phương hại đến những người đang cùng sống với ta trong xã hội.

7-   Thẳng thắn nói lên công lí và công đạo dù chỉ có một mình mình một phe. Bậc cha mẹ, thầy cô xin đừng nuông chiều trẻ em vì tạo cho chúng những tính xấu: ỷ lại, lười biếng, chính hai tính xấu này giết chúng sau này.

8-   Thiết lập và xây đắp niềm tin vào bản thân (tự tin) để làm mọi việc. Người có niềm tự tin ắt sẽ có tự trọng. Có tự trọng sẽ giữ liêm sỉ, không làm điều tà khuất. Người không còn liêm sỉ (không biết xấu hổ vì những điều xấu mình làm) sẽ chẳng còn gì để nói nữa.

9-   Đào tạo con người cần đến một kỹ thuật cao. Học làm người học suốt đời không hết.“Dạy con từ thuở lên ba” trẻ thơ được học cái gì nó sẽ thể hiện ra đời sống sau này khi trưởng thành. Ấu học (cái học khi còn thơ) là điều tối quan trọng.

10-          Người muốn mở mang trí tuệ cần phải có sách nhưng không thể là con “mọt sách” mà phải nhìn xa trông rộng ra thế giới bên ngoài để chiêm nghiệm nhiều điều khó tìm hoặc không có trong sách vở. Cổ nhân nói:”Tận tín ư thư bất như vô thư” cũng là điều hữu lý vậy.

Bút Xuân Trần Đình Ngọc