Bài tóm lược diễn văn của Tổng Thống Sarkozy và của ĐGH Bênêđictô XVI trao đổi trưa thứ sáu 12.09.2008 tại điện Elysée, Paris, vừa được phổ biến ngày 23.09.2008.

Một số bạn đọc gởi điện thơ phản ứng về cho tác giả. Nhiều phản ứng và đề nghị đi ra ngoài nội dung bài viết và vượt quá ý định của tác giả. Trong những phản ứng, có người xin tác giả chuyển ngữ toàn thể hai bài diễn văn. Đáp lại lời đề nghị rất chính đáng này, ngày 27.09.2008 tác giả đã chuyển ngữ bài diễn văn của tổng thống Sarkozy, nói về « tính đời tích cực » (la laïcité positive), trình bày một cách cư xử của một chính phủ đời (của ông) đối với các tôn giáo và đặc biệt là Công Giáo

Hôm nay, tác giả xin tạm dịch bài diễn văn đáp từ của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI. 

Xin nhắc lại rằng trong chuyến công du mục vụ đầu tiên tại Pháp, ở chặng đầu tiên tại Paris, ĐTC Bênêđictô XVI đã được đón tiếp tại điện Elysée vào sáng thứ sáu 12.09.2008. Trước hết, ngài đã được tổng thống Sarkozy xin gặp riêng và được thân quyến gia đình tổng thống ra chào. Tiếp theo, ngài đã được mời ra phòng báo chí và trước sự hiện diện của chính phủ và những cơ quan công quyền khác, tổng thống tổng thống Sarkozy đã nói một diễn văn chào mừng và ĐTC đã nói một diễn văn đáp từ.

Bài diễn văn đáp từ của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, nói về « Chính trị và tôn giáo », với bốn ý tưởng chính : 1- Gốc rễ kitô của Pháp và của Âu Châu, 2- Nguyên tắc liên quan giữa chính trị và tôn giáo « Của César, trả cho César, Của Chúa, trả cho Chúa », 3- Công việc của giáo hoàng là gieo rắc bác ái và hy vọng, 4- Và công việc năng nề của tổng thống là bảo vệ lợi ích cá nhân, công ích xã hội và hòa bình thế giới.

Thưa Ngài Tổng Thống,

Thưa Quí Bà, Quí Ông,

Thưa quí bạn, 

Đến đất Pháp lần đầu tiên từ khi Chúa Quan Phòng gọi lên Tòa thánh Phêrô, tôi rất cảm động và lấy làm vinh dự được quí vị nồng hậu tiếp đón.

Thưa Ngài Tổng Thống, Tôi đặc biệt ghi ơn Ngài về lời chân tình mà ngài đã mời tôi đến thăm quê hương ngài và về lời chào đón mà ngài vừa ngỏ với tôi. Làm sao mà tôi không nhớ đến chuyến ngài viếng thăm tôi tại Vatican (tháng 12.2007) cách nay 9 tháng ?  Qua Ngài, tôi xin kính chào tất cả những người cư ngụ trong xứ này, xứ có quá khứ lịch sử ngàn năm, có hiện tại nhiều biến cố, có tương lai nhiều hứa hẹn. Xin người dân Pháp biết cho rằng nước Pháp thường là tâm điểm của lời Giáo Hoàng cầu nguyện. Giáo Hoàng không thể quên được tất cả những gì nước Pháp đã làm cho Giáo Hội trong lịch sử 20 thế kỷ qua ! Lý do đầu tiên mà tôi làm chuyến công du này là để kỷ niệm 150 năm Đức Mẹ hiện ra tại Lộ Đức. Tôi muốn hòa mình vào đoàn người hành hương đông vô kể, vì lòng tin và do đức mến, từ khắp nơi trên thế giới tụ họp vể cung thánh Mẹ Maria. Tôi đến quê hương quí ngài ở đây, trong 4 ngày hồng ân để cử hành một đức tin, một lòng mến.

Chuyến hành hương Lộ Đức của tôi gồm một đoạn đường ở Paris. Thủ đô quí quốc, tôi có quen thuộc và biết tương đối rõ. Tôi đã thường đến và trong nhiều năm, vì việc nghiên cứu và vì những chức vụ trước kia, tôi đã gặp ở đó nhiều bạn bè, nhân bản có, trí thức có. Tôi trở lại đây, với niềm vui mừng, sung sướng vì có dịp được tôn vinh cái di sản văn hóa và đức tin đã tạo hình cho xứ sở của Ngài một dung nhan sáng chói trong nhiều thế kỷ và đã tặng cho thế giới nhiều nhân vật lớn, phục vụ cho Quốc Gia và cho Giáo Hội, mà lời giảng dậy và gương sáng của họ đã vượt trên biên giới địa dư quốc gia để ghi khắc vào tương lai thế giới.

Thưa Ngài Tổng Thống, Khi ngài đến thăm Rome, Ngài đã nhắc đến gốc rễ của nước Pháp cũng như của Âu Châu là kitô. Lịch sử đã chứng minh điều đó : từ nguồn gốc, quê hương của Ngài đã nhận lãnh sứ điệp Phúc Âm. Nếu tài liệu đôi khi không đủ, thì sự hiện hữu thực tế của những cộng đoàn kitô đã được chứng thực ở xứ Gaule vào một thời kỳ rất cổ xưa ; người ta không thể nhắc lại mà không cảm động rằng thành phố Lyon đã có một giám mục vào giữa thế kỷ thứ hai và thánh Irénée, tác giả tập minh giáo « Adversus haereses », đã để lại một chứng tá hùng hồn về sự vững chắc của tư tượng Kitô. Nhưng thánh Irénée là người đến từ thành phố Smyrne (thuộc Thổ Nhĩ Kỳ hiên nay) để giảng về niềm tin vào Chúa Kitô phục sinh. Lyon đã có một giám mục nói tiếng mẹ đẻ hy lạp : còn có dấu chỉ nào đẹp hơn để nói đến bản chất và cùng đích phổ quát của sứ điệp kitô ? Được thành lập từ thời xa xưa trên quê hương của ngài, Giáo Hội đã đóng ở đó một vai trò soi đuốc văn minh mà tôi sung sướng được đến tôn vinh. Ngài đã nhắc đến diều đó trong bài diễn văn ở điện Latran hồi tháng chạp vừa qua và lập lại hôm nay. Viêc chuyển giao văn hóa cổ do các tu sĩ thực hiện qua việc giảng dậy và sao chép, việc đào tạo con tim và tinh thần để yêu thương người nghèo, việc giúp đỡ kẻ khốn cùng qua việc thành lập rất nhiều các tu hội dòng, sự đóng góp của các kitô hữu vào việc tạo lập các cơ sở ở xứ Gaule, rồi ở Pháp, đã được biết quá nhiều, không cần tôi phải dừng lại dài dòng. Hàng ngàn nhà nguyện, thánh đường, tu viện và đại giáo đường đã điểm tô trung tâm các thành phố và sự cô tịch ở đồng quê đã đủ nói lên việc các cha ông của quí ngài đã muốn tôn kính trong đức tin Đấng đã ban cho họ sự sống và đã giữ chúng ta trong hiện hữu.

Nhiều người tại Pháp đã dừng lại để suy nghĩ về những giao hảo giữa Giáo Hội và Chính Phủ. Về vấn đề tương quan giữa cầu chính trị và cầu tôn giáo, chính Đức Kitô đã đưa ra nguyên tắc cho một giải quyết chính đáng khi Ngài trả lời câu hỏi người ta đã đặt cho ngài : «  Hãy trả cho César cái gì thuộc về César và cho Thiên Chúa cái gì thuộc về Thiên Chúa » (Mc 12,17). Giáo Hội ở Pháp hiện nay được hưởng một qui chế tự do. Sự nghi kỵ quá khứ dần dà đã biến thành một cuộc đối thoại nghiêm trang và tích cực, chắc chắn càng ngày càng hơn. Một dụng cụ đối thoại mới đã được đưa ra từ năm 2002 và tôi rất tin tưởng vào công việc của nó bởi vì có thiện chí hỗ tương. Chúng ta biết rằng một số lãnh vực đối thoại còn đang mở, mà chúng ta cần đi qua và từ từ chấn chỉnh lại, với quyết tâm và kiên nhẫn.

Thưa Ngài Tổng Thống, Ngài vừa dùng một thuật ngữ đẹp « tính đời tích cực » để xác định sự thông cảm rộng mở hơn. Vào một thời kỳ lịch sử mà các nền văn hóa giao chéo nhau càng ngày càng nhiều hơn, tôi hoàn toàn xác tín rằng thật là cần thiết phải có một suy nghĩ mới về cái ý nghĩa đích thực và về tầm quan trọng của cái tính đời. Thực ra, đó quả là căn bản, một phần thì phải nhấn mạnh đến sự phân biệt giữa chính trị với tôn giáo, hầu bảo đảm sự tư do tôn giáo cho công dân cũng như bổn phận của Chính Phủ với công dân, phần khác thì phải ý thức rõ rệt hơn về chức vụ không thể thay thế được của tôn giáo trong việc đào tạo lương tâm và trong sự đóng góp mà tôn giáo mang vào, cùng với những cơ quan khác, để tạo ra một nhất trí luân lý căn bản trong xã hội.   

Là chứng tá của một Thượng Đế thương yêu và Cứu Chuộc, Giáo Hoàng gắng sức làm người gieo vãi bác ái và hy vọng. Toàn thể xã hội nhân loại cần đến hy vọng, và sự cần thiết này càng cao mạnh trong xã hội hôm nay vì xã hội này cung ứng ít oi những khát vọng tinh thần và ít oi những chắc chắn vật chất. Giới trẻ là mối bận tâm lớn của tôi. Một số bạn trẻ khó nhọc không tìm ra hướng đi thích hợp cho mình hoặc đau buồn vì mất dấu mốc trong gia đình. Một số khác thử nghiệm những giới hạn của một đường hướng cộng đoàn tôn giáo. Đôi khi bị gạt ra ngoài lề xã hội và thường rất hay bị bỏ rơi phải tự xoay xở lấy, những bạn trẻ này trở thành mỏng manh mà lại phải một mình đương đầu với một thực tại vượt trên khả năng của họ. Đó là lý do khiến người ta cần phải giúp đưa cho họ một khung cảnh giáo dục tốt và phải khuyến khích họ biết kính trọng và giúp đỡ tha nhân, hầu họ có thể bình tâm đi đến tuổi trách nhiệm. Trong lãnh vực này, Giáo Hội có thể đưa ra sự đóng góp độc đáo của mình. Hoàn cảnh xã hội Âu Châu, đáng buồn vì lộ liễu rõ ràng với sự xa cách giầu nghèo, cũng làm tôi lo lắng. Tôi chắc rằng người ta có thể tìm ra những giải pháp công bình hơn, vượt trên sự giúp dỡ khẩn cấp tức thời, đi thẳng vào tâm điểm của những vấn đề, hầu bảo vệ kẻ hèn yếu mà thăng tiến nhân phẩm của họ. Xuyên qua vô số các tổ chức và vô vàn các hành động của mình, Giáo Hội, cũng như rầt nhiều các hội đoàn khác nơi quí quốc, hay mưu toan giải quyết vấn đề tức thời, nhưng Nhà Nước có bổn phận phải tổ chức luật pháp để tận diệt hết mọi bất công.

Thưa Ngài Tổng Thống, Trong tầm mức rộng hơn, thực trạng của hoàn cầu hiên nay cũng làm tôi bận lòng. Với một lòng rộng lượng cao cả, Thiên Chúa đã trao cho ta thế giới mà Ngài đã dựng nên. Người ta cần phải học cho biết tôn trọng nó và bảo vệ nó hơn. Tôi cho rằng đã đến lúc phải đưa ra những đề nghị xây dựng hơn, hầu bảo đảm phúc lợi cho các thế hệ tương lai. 

Thực hiện chức vụ Chủ Tịch Liên Hiệp Âu Châu là dịp để quí quốc chứng tỏ rằng nước Pháp tha thiết với nhân quyền và làm cho nó được phát triển hầu bảo vệ lợi ích cá nhân và công ích xã hội. Khi mà Con Người Âu Châu đích thân nhận thấy và nghiệm biết rằng những quyền bất khả chuyển nhượng của nhân vị, từ lúc được thụ thai đến khi chết tự nhiên, cũng như những quyền liên quan đến tự do giáo dục, đến đời sống gia đình, đến việc làm, dĩ nhiên không quên những quyền tôn giáo, khi mà Con Người Âu Châu biết được rằng những quyền trên đây là những quyền tụ họp lại thành một cái toàn thể bất khả phân ly, những quyền này đã được công bố và tôn trọng, thì lúc ấy nó mới hiểu trọn vẹn được rằng sự xây dựng Âu Châu là cao cả và mới thực sự trở thành một người gầy dựng tích cực.

Thưa Ngài Tổng Thống, Công việc Ngài phải gánh vác, thật không phải dễ. Thời thế biến đổi, và tìm ra con đường tốt giữa những khúc khỉu của thường ngày xã hội và kinh tế, quốc nội và thế giới, đó quả là một công việc gay go. Đặc biệt, trước nguy hiểm thấy nổi dậy những nghi kỵ cũ xưa, những căng thẳng và đối nghịch giữa các quốc gia, mà chúng ta hôm nay là những chứng nhân lo âu ; nước Pháp, trong lịch sử nhậy cảm với việc hòa giải các dân tộc, được người ta kêu gọi phải giúp đỡ Âu Châu để xây dựng hòa bình trong lãnh thổ của nó và trong toàn thế giới. Về điểm này, thực là quan trọng việc xúc tiến một sự thống nhất, mà không thể và cũng không muốn đồng nhất, nhưng có thể bảo đảm sự tôn trọng những khác biệt quốc gia và tôn trọng những tập tục văn hóa khác nhau hầu tạo ra một sự phong phú trong hòa đồng Âu Châu, mà đồng thời nhắc nhớ rằng « Căn tính quốc gia chỉ có thể thực hiện được trong sự mở ra với những dân tộc khác và nhờ sự liên đới với họ » (Tông huấn Ecclesia in Europa, n 112). Tôi xin bày tỏ sự tin tưởng của tôi rằng quốc gia của Ngài sẽ đóng góp nhiều hơn vào việc làm phát triển thế kỷ này trên con đường đi lên bình tâm, hỏa đồng và hòa bình. 

Thưa Ngài Tổng Thống,

Thưa quí bạn,  

Một lần nữa, Tôi muốn  bày tỏ lòng cám ơn của tôi với Ngài về buổi gặp gỡ này. Tôi xin bảo đảm tha thiết cầu xin cho Quê Hương đẹp đẽ của Ngài, Xin Thiên Chúa ban cho quê hương Ngài được bình yên và thịnh vượng, tự do và thống nhất. Tôi xin kí thác những lời cầu này vào sự bầu cử hiền mẫu của Trinh Nữ Maria, quan thầy chính của nước Pháp. Xin Thiên Chúa chúc lành cho nước Pháp và mọi Người Dân Pháp. 

Thứ sáu, 12 tháng 09 năm 2008

ĐGH Bênêđictô XVI 

(Trần Văn Cảnh chuyển ngữ, ngày 01.10.2008)