MẶC GIAO

Ngày 30-06-2007, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã gửi cho tín hữu Công Giáo Trung Hoa một thư khá dài để nói lên sự quan tâm và lòng yêu thương của Ngài, đồng thời khẳng định những nguyên tắc và giải pháp nhằm hiệp nhất Giáo Hội Trung Quốc. Tôi không làm công việc tường thuật và bình luận về lá thư của Đức Thánh Cha. Việc này có nhiều người làm hay hơn tôi. Tôi chỉ xin nêu một số điểm trong lá thư có thể coi như những bài học để suy nghĩ và áp dụng, chẳng những cho Giáo Hội Trung Quốc mà còn cho Giáo Hội Việt Nam.

Trước hết, về sự liên hệ giữa Giáo Hội và quyền lực chính trị, tức nhà nước, Đức Giáo Hoàng nhắc lại những nguyên tắc đã được công bố trong Công Đồng Vatican II qua Hiến Chế Gaudium et Spes: “Vì vai trò và quyền hạn của mình, Giáo Hội không thể đồng hóa với bất cứ cộng đồng chính trị nào, cũng không thể gắn bó với bất cứ một hệ thống chính trị nào. Giáo Hội là chỉ dấu và là người bảo vệ chiều kích siêu nhiên của nhân loại... Cộng đồng chính trị và Giáo Hội tự lập và độc lập với nhau trong những lãnh vực riêng của mình”.

Về nhiệm vụ xây dựng xã hội, “Giáo Hội không thể và không phải thay thế nhà nước. Nhưng đồng thời Giáo Hội cũng không thể và không phải đứng ở bên lề của cuộc đấu tranh cho công lý. Giáo Hội phải đóng góp phần mình trong việc đưa ra luận cứ hữu lý và làm thức tỉnh năng lực tinh thần mà nếu thiếu, công lý luôn đòi hỏi sự hy sinh, sẽ không thể thắng thế và triển nở ” (Gaudium et Spes , 76).

Đức Giáo Hoàng tóm kết phần này như sau: “Dưới ánh sáng của những nguyên tắc không thể chối bỏ này, giải pháp cho những vấn đề hiện hữu không thể được theo đuổi bằng việc tranh chấp với chính quyền dân sự hợp pháp, đồng thời, qua việc tùng phục chính quyền đó, cũng không thể chấp nhận việc chính quyền can thiệp vô lý vào những vấn đề liên quan đến đức tin và kỷ luật của Giáo Hội. Chính quyền dân sự cần hiểu rõ rằng Giáo Hội, trong giáo huấn của mình, luôn mời gọi các tín hữu trở thành những công dân tốt, tôn trọng và đóng góp tích cực vào thiện ích chung của đất nước, nhưng cũng cần phải nói rõ rằng Giáo Hội đòi hỏi nhà nước phải bảo đảm cho những người công dân Công Giáo được thực thi đầy đủ đức tin của họ, với sự tôn trọng quyền tự do tôn giáo chân chính”.

Chỉ với vài trích đoạn trên đây, chúng ta đã nhìn thấy đường lối và chính sách rõ rệt của Giáo Hội trong trong vấn đề tương quan cộng tác giữa Giáo Hội và nhà nước, có thể được tóm tắt trong vài câu ngắn gọn:

-         Giáo Hội và nhà nước là những thực thể riêng biệt và độc lập

-         Giáo Hội không gắn bó cũng không chống đối một chính quyền nào

-         Giáo Hội không làm giùm chính quyền nhưng không đứng ngoài cuộc tranh đấu cho công lý

-         Giáo dân phải là những công dân tốt nhưng dứt khoát phải đòi hỏi nhà nước không can thiệp vào những vấn đề nội bộ của Giáo Hội, tôn trọng quyền hành đạo và tự do tôn giáo đích thực. 

Về việc bổ nhiệm các giám mục tại quốc gia công sản, Đức Giáo Hoàng viết: “Như anh em đều biết, vấn đề tế nhị nhất trong sự giao hảo giữa Tòa Thánh và chính quyền của quê hương anh em là việc bổ nhiệm hàng giáo phẩm. Một mặt có thể hiểu đươc rằng chính quyền rất quan tâm tới việc lựa chọn những người sẽ hành xử một vai trò quan trọng trong việc lãnh đạo và chăn dắt đoàn chiên của những cộng đoàn Công Giáo địa phương...  Mặt khác, Tòa Thánh thực hiện việc bổ nhiện các giám mục một cách thận trọng đặc biệt vì việc này đụng tới đúng tâm huyệt của Giáo Hội, quan trọng tới nỗi việc Giáo Hoàng bổ nhiệm các giám mục là sự bảo đảm cho sự hiệp nhất của Giáo Hội và sự hiệp thông của hàng giáo phẩm. Vì lý do đó, Giáo Luật (Điều 1382) đã quy định những chế tài nặng nề cả cho giám mục dám tự ý tấn phong không có ủy nhiệm của Giáo Hoàng lẫn người nhận chức vị được phong. Việc truyền chức như thế thực sự gây thương tích đau đớn cho sự hiệp thông của hàng giáo phẩm và tạo nên một vi phạm trầm trọng kỷ luật được quy định”.

Trong khi cứng rắn về nguyên tắc như thế, Đức Giáo Hoàng lại tỏ ra nhân từ và khoan dung với những giám mục của Giáo Hội Ái Quốc (quốc doanh) Trung Hoa: 

“Cuối cùng, có một số giám mục, một số rất ít, đã được tấn phong không có sự chấp thuận của Giáo Hoàng, họ cũng không xin hoặc chưa xin được chịu chức. Theo tín lý của Giáo Hội Công Giáo, họ bị coi như bất hợp lệ, nhưng đã được truyền chức một cách có giá trị chừng nào được xác nhận rằng họ được truyền chức bởi những giám mục đã được tấn phong hợp pháp và nghi thức Công Giáo của việc phong chức giám mục được tôn trọng. Do đó, dù không hiệp thông với Giáo Hoàng, họ vẫn thực thi sứ vụ một cách có giá trị trong việc ban các phép bí tích, dù rằng họ làm việc này một cách bất hợp lệ. Sự phong phú thiêng liêng sẽ to lớn biết bao cho Giáo Hội Trung Quốc nếu, những điều kiện cần thiết được hội đủ, những vị mục tử này cũng sẽ tham gia hiệp thông với người kế vị Thánh Phêrô và với toàn thể hàng giáo phẩm Công Giáo”

Đức Giáo Hoàng đã tỏ thiện chí và thái độ cởi mở để mời gọi và mở đường cho hàng giáo phẩm Giáo Hội Ái Quốc trở về với đại gia đình Giáo Hội chính truyền, đồng thời không là bẽ mặt chính quyền Trung Quốc bằng việc tiếp đón trong tình thương yêu và hòa giải những chức sắc tôn giáo do họ dựng nên. Dù vậy, chính quyền Trung Quốc vẫn muốn kiểm soát hoàn toàn giáo hội Công Giáo trong nước. Theo Đức Hồng Y Joseph Zen của Hồng Kông, những thành viên của của Hiệp Hội Công Giáo Ái Quốc trong lòng vẫn hiệp thông với Tòa Thánh, nhưng chính phủ không cho họ tự do. Đức Hồng Y cho biết, phó chủ tịch Công Giáo Ái Quốc Liu Bai Nian là người có toàn quyền trong cơ chế này, các giám mục chẳng là gì cả. Chính ông này là người đứng đằng sau những vụ truyền chức giám mục bất hợp pháp.

Ngay trong ngày công bố thư của Đức Giáo Hoàng gửi tín hữu Công Giáo Trung Quốc,  Bộ Ngoại Giao Trung Quốc ra thông cáo có nội dung phản bác thiện chí của Đức Giáo Hoàng, khuyên Tòa Thánh không nên gây thêm những trở ngại cho việc tiến tới bang giao, đưa điều kiện bang giao đòi Tòa Thánh phải

      1/ Cắt đứt liên lạc ngoại giao với Đài Loan,

      2/ Không can thiệp vào việc nội bộ của Trung Quốc

Phát ngôn viên Qin của Bộ Ngoại Giao phát biểu theo cung cách lưỡi gỗ: “Trung Quốc hy vọng Vatican nhìn nhận sự việc rằng người Trung Quốc đang phấn khởi với tự do tín ngưỡng, còn tình hình giáo dân Công Giáo đã được cải thiện dưới nhiều quan điểm”. Đúng là cùng thầy, cùng trường. Trung cộng và Việt cộng nói không khác nhau chút nào. Việc chính phủ Trung Quốc cử hai nhân viên Bộ Ngoại Giao và Tôn Giáo Vụ đến gặp Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn vào tháng 3 chắc chỉ để thăm dò lập trường của Tòa Thánh khi biết Tòa Thánh đang soạn thư gửi tín hữu Trung Hoa. Sứ mạng trung gian của Đức Hồng Y qủa là gian truân. Dù Tòa Thánh có cởi mở và mềm dẻo cách mấy, cộng sản vẫn giữ vững nguyên tắc kiểm soát mọi sự trong xã hội, nhất là tôn giáo, vì tôn giáo có lòng tin và có tổ chức. Cộng sản có thể thả lỏng một số biện pháp bề ngoài, nhưng căn bản vẫn là nắm chặt mọi đường dây chỉ huy trong bàn tay duy nhất của đảng. Tòa Thánh cũng đâu có dại để rơi vào bẫy “thả mồi bắt bóng”. Đừng quên vị Giáo Hoàng đương nhiệm là “một ông già gân thứ dữ”, dám nói thẳng làm thật, lại thêm kinh nghiệm đóng vai số hai tại Vatican trên hai chục năm, đâu có ngán đối đầu với sự dữ và với mọi tình huống khó khăn. 

MẶC GIAO

LTS. Dưới đây là một số ý kiến cũng của tác giả Mặc Giao dành cho GHVN. Và BBT xin được lược ghi, nghĩa là chỉ giữ lại những ý chính và quan trọng, ngoài ra BBT không tự ý thêm vào bất cứ điều gì. 

CHUYỂN MÌNH HAY CHỈ MỚI NHÚC NHÍCH?

Dấu hiệu nhúc nhích được khởi đầu bằng một bản tin đăng trong điện báo "Đặc San Giáo Sĩ Việt Nam" số 44 ngày 28-06-2007, theo đó Ban Thường Vụ (mở rộng) của Hội Đồng Giám Mục VN đã họp ngày 20 tháng 6 vừa qua tại Sài Gòn, dưới sự chủ toạ của Đức Cha Nguyễn Văn Hòa, Chủ Tịch Hội Đồng, với sự có mặt của Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn (Sài Gòn), Đức Tổng Giám Mục Ngô Quang Kiệt (Hà Nội), cùng 11 giám mục khác và hai linh mục thơ ký Nguyễn Ngọc Sơn và Phan Xuân Thanh. Mục đích chính của buổi họp là bàn về chương trình nghị sự và những chuẩn bị cho Đại Hội thường niên của Hội Đồng Giám Mục vào tháng 10 sắp tới. Trong số những quyết định được đưa ra trong phiên họp này, có một số điều đáng được ghi nhận sau đây (người viết tự ý đánh số để dễ thảo luận):

1. Tìm một phát ngôn viên chính thức của Hội Đồng Giám Mục nhằm tăng cường cho văn phòng Tổng Thơ Ký, 

2. Ủy Ban Bác Ái Xã Hội theo dõi các hoạt động thời sự, tình hình xã hội để giúp cho Hội Đồng Giám Mục có thể lên tiếng trước những vấn đề xã hội, 

3. Ban Thường Vụ cũng bàn về một số vấn đề khác: vấn đề cha Nguyễn Văn Lý, lập các chương trình kế hoạch đào tạo cho chủng sinh, các thành phần dân Chúa tham dự trong những hội nghị của Hội Đồng Giám Mục, vấn đề truyền giáo và giúp đỡ đồng bào dân tộc thiểu số.  

Về điểm 1, Khi Hội Đồng muốn kiếm phát ngôn viên chính thức có nghiã Hôi Đồng đã quyết định lên tiếng nhiều hơn trước. 

Điểm 2, Hội Đồng giao công tác theo dõi và lên tiếng về thời sự và xã hội cho một ủy ban, việc chưa từng có từ trước tới nay. Có người thắc mắc tại sao chỉ có thời sự và xã hội, còn những vấn đề khác như tôn giáo, nhân quyền, chính trị thì sao? ... 

Điểm 3, Lần đầu tiên Hội Đồng đặt vấn đề thảo luận vụ cha Nguyễn Văn Lý, Điều lạ khác là dự tính cho giáo dân tham gia những hội nghị của Hội Đồng Giám Mục. Có lẽ Hội Đồng muốn chứng tỏ thiện chí lắng nghe quan điểm và tiếng nói của giáo dân. Ngay Công Đồng Vatican II cũng có nhiều giáo dân được mời làm cố vấn hay chuyên viên. Vấn đề là muốn giáo dân tham gia thật tình hay chỉ làm một cử chỉ đẹp để vỗ về? Giáo dân được mời tham dự là những ai, được tuyển chọn như thế nào? Mong rằng không phải toàn những người thuộc loại "con xin phép (được) lậy cha". Hội Đồng cũng nhắc tới vấn đề truyền giáo và giúp đỡ đồng bào dân tộc thiểu số. Phải chăng đã đến lúc cần có những biện pháp nhường cơm xẻ áo cho những anh chị em nghèo đủ thứ, chấm dứt cảnh xây cất "hoành tráng", xa hoa lãng phí tại những nơi có nhiều nguồn lợi từ trong và ngoài nước, nhắm mắt làm ngơ trước sự thiếu thốn và những nhu cầu khẩn thiết của chính anh chị em mình ở những nơi khác?  

Những quyết định trên đây đã gây niềm hy vọng. Mong sao niềm hy vọng đó được trở thành hiện thực.  

...... 

Một việc hy hữu nữa là Đức Hồng Y Phạm Minh Mẫn cho phổ biến một thư đề ngày 10-07-2007 than phiền giới truyền thông trong nước đã "chí ít" bốn lần loan báo sai lạc về những hành động và lời nói của ngài và của Đức Cha Hòa, khiến ngài phải rút ra hậu qủa: "Những kinh nghiệm đó dần dần biến nhiều người thành Tào Tháo, thường xuyên sống trong đa nghi và nghi kỵ lẫn nhau".

...

Nếu tuân theo giáo huấn của Giáo Hội, đặc biệt theo Hiến Chế Lumen Gentium của Công Đồng Vatican II, Chương IV về vai trò của giáo dân, ta thấy giáo dân được quyền chia sẻ phần vụ xây dựng Giáo Hội với hàng giáo phẩm (LG, IV, 30) và hàng giáo phẩm "phải sẵn lòng xử dụng lời khuyên của giáo dân" (LG, IV, 37)  

.... 

Qua những sự việc kể trên, chúng ta nhận thấy những lời lên tiếng của giáo dân hải ngoại đã được đáp ứng một phần, đã tạo dịp cho một số người có trách nhiệm đặt lại vấn đề thái độ và lương tâm. Hy vọng đây chỉ là những bước mở đầu. Giáo Hội VN phải chuyển mình, không thể chỉ nhúc nhích để gọi là có cử động. Chuyển mình để tìm lại mình, để đổi mới, để tiến về phiá trước, để đưa tay nối kết với cộng đoàn dân Chúa khắp nơi, từ trong ra ngoài nước, để tạo tình đoàn kết và sức mạnh xây dựng Giáo Hội và quê hương. Chúng ta không tuyên chiến với ai, nhưng không sợ hãi trước những đe dọa của những thế lực bất chánh. Một số quyền lợi và tiện nghi có thể mất đi, nhưng sự đền bù sẽ to lớn gấp bội.