(Ga 3:16-18)

Năm nay Ðại Lễ Vesak được nhà nước Việt Nam đăng cai tổ chức tại Hà Nội. Ngày 16.05.2008, Ðại Lễ  tập trung thảo luận về vai trò của Phật giáo trong việc giải quyết xung đột và ngăn ngừa chiến tranh. Tinh thần khởi thủy nhân bản nhất của Ðại lễ Vesak là tôn vinh những giá trị tư tưởng sâu sắc của Ðức Thích Ca Mâu Ni về hòa bình, hòa hợp, hoà giải, vị tha, nhân ái.  Nếu đây chỉ là một vấn đề thuần túy tôn giáo,  Ðại lễ Phật Ðản đã nêu lên một điểm son rất lớn của Ðức Phật trong lịch sử tôn giáo thế giới.

 Trong sứ điệp chúc mừng các Phật tử trên khắp thế giới, Tòa Thánh Vatican cũng trân trọng đưa ra nhận định : “Trong thế giới này – nơi mà danh từ tình yêu được quen sử dụng và dùng sai – thì có phải là điều hữu dụng cho tín đồ Phật giáo và tín hữu Kitô giáo tái phám phá lại ý nghĩa nguyên thủy của nó theo những truyền thống tôn giáo của chúng ta, hầu có thể chia sẻ những hiểu biết cho nhau sao ? Điều này sẽ khuyến khích những tín đồ của cả hai truyền thống tôn giáo chúng ta chung nhau làm việc hầu xây dựng những mối liên hệ dựa trên tình yêu và sự thật, để quảng bá sự tương kính, khuyếch trương việc đối thoại và đẩy mạnh sự hợp tác trong việc phục vụ cho những ai cần đến.”[1] 

Trước tình thế hôm nay, một nhận thức như thế thật là khẩn thiết và hữu ích cho công cuộc hòa hợp hòa giải. Nhưng từ nhận thức tới thực tế vẫn còn một khoảng cách khá xa. Ðể thu ngắn khoảng cách đó, thiết tưởng chúng ta cần phải tìm kiếm một mô hình. Còn mô hình nào tuyệt vời hơn mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi ?  

MỘT MẦU NHIỆM  

Chúa Giêsu mạc khải chân lý vô cùng quan trọng về bản chất Thiên Chúa. Tự bản chất, Thiên Chúa là Ba Ngôi. Cũng như thánh Augustin, chúng ta làm sao hiểu nổi mầu nhiệm cao cả và vĩ đại này. Nhưng tại sao Chúa lại mạc khải bản tính của Ðấng Tối Cao, một mầu nhiệm vượt quá tầm hiểu biết chúng ta ? Vì chúng ta được tạo dựng nên giống hình ảnh Thiên Chúa, nên càng hiểu biết Thiên Chúa, càng hiểu biết chính mình. Theo các nhà chuyên môn về tôn giáo, quần chúng luôn cố gắng trở nên giống thần minh họ tôn thờ. Những người thờ thần chiến tranh có khuynh hướng trở thành lái buôn vũ khí. Những người thờ thần khoái lạc, có khuynh hướng tìm kiếm kiếm thú vui thể xác. Thần nào có dân tôn sùng đó. Bởi vậy, chúng ta tự hỏi : giáo lý Thiên Chúa Ba Ngôi nói gì về loại Thần chúng ta tôn thờ ? Chúng ta thuộc loại người nào ?

Trước hết, Thiên Chúa không hiện hữu đơn độc, nhưng sống yêu thương và chia sẻ trong một cộng đoàn. Thiên Chúa tràn đầy ân sủng và tình yêu. Nếu muốn tìm kiếm những gì thuộc về Thiên Chúa, Kitô hữu phải tránh xa mọi khuynh hướng cô lập. Tình yêu Thiên Chúa đòi hỏi chúng ta không được chạy trốn thế gian, nhưng phải tiếp xúc và dấn thân với con người và xã hội.

Thiên Chúa chỉ là Thiên Chúa khi sống trong tương quan Ba Ngôi. Vì là hình ảnh Thiên Chúa, nên chúng ta cũng chỉ là người khi sống trong tương quan chiều ngang với tha nhân và chiều dọc với Thiên Chúa. Tương quan ba chiều đó luôn chiếu sáng lên vinh quang ân sủng và tình yêu Thiên Chúa, nếu Kitô hữu sống trong sự công chính. Quả thực, họ cần hy sinh mọi sự để “tìm kiếm Nước Thiên Chúa và đức công chính của Người.” (Mt 6:33)

Trong tương quan với tha nhân, đức công chính mang chiều kích cụ thể của  lẽ công bình xã hội. Dĩ nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể sống ngay chính. Nhưng Thiên Chúa luôn hiện diện để trợ lực và an ủi chúng ta. Khi chúng ta thất bại cay đắng, Thiên Chúa ở bên ta. Ðó là phương diện phi thường của tình yêu Thiên Chúa. Người ở với chúng ta để thách đố và tiếp tục làm việc với chúng ta. Người tiếp tục làm cho chúng ta đối mặt với những thất bại và yếu đuối, nhất là với những bất công xã hội. Không gì đau khổ và khó khăn hơn khi thấy chính những người cùng cảnh ngộ lại ngoảnh mặt và xa lánh chúng ta.

Nhưng Thiên Chúa tình yêu luôn mạc khải về chính mình và bản chất con người chúng ta. Ðường lối Thiên Chúa mạc khải thật tuyệt vời. Ðó chính là Ðức Giêsu. Nói khác, Ðức Giêsu trực tiếp cho thấy ngôi vị Thiên Chúa một cách rất rõ ràng. Không những Người tự mạc khải vừa là con người và Thiên Chúa một cách trọn vẹn, nhưng còn chỉ cho chúng ta cách sống nữa. Cách sống của Người vô cùng hấp dẫn vì đã tuyệt đối tin tưởng và hy vọng vào chương trình cứu độ của Chúa Cha. Người đã chết để tỏ lòng thần phục. Nhờ đó, chúng ta mới biết ân sủng và tình yêu Thiên Chúa là gì đối với nhân loại.

“Tình yêu Thiên Chúa không gục ngã hay tĩnh tại. Trái lại, tình yêu ấy luôn vươn tới và lôi kéo người khác nhập cuộc. Ở đây Thiên Chúa đưa ra khuôn mẫu tình yêu đích thực, nền tảng cho mọi tương quan tình yêu. Vì yêu thương nhân loại, Thiên Chúa đã trả giá bằng chính mạng sống của Người Con yêu quý. Ðó là giá mắc nhất Người có thể trả. Chúa Giêsu chịu phạt vì tội lỗi chúng ta và cống hiến cho chúng ta sự sống mới”[2] của Ba Ngôi Thiên Chúa.

Ðó cũng là nguồn ân sủng phi thường Chúa Giêsu cống hiến cho nhân loại. Nhờ đó, chúng ta mới biết mình được Chúa kêu gọi hy sinh mạng sống cho anh em. Nhưng nếu không hiệp thông với Chúa Thánh Thần, chúng ta không biết làm cách nào hy sinh giống như Chúa Giêsu. Như các môn đệ, có lắng nghe Chúa Giêsu, chúng ta mới được Chúa Thánh Linh hướng dẫn mà dõi theo gương Thày Chí Thánh. Quả thực, chỉ có Chúa Thánh Thần mới có thể hướng dẫn chúng ta vào sự thật toàn vẹn là Chúa Giêsu, để hy sinh tất cả cho Người.

Thần Khí sáng tạo cùng với thần trí của ta làm chứng chúng ta là con cái Thiên Chúa và là người đồng thừa tự với Ðức Kitô. Bởi  thế, ngay từ trần gian, chúng ta không thể làm ngơ trước sứ mệnh  xây dựng Nước Thiên Chúa.

Nước Thiên Chúa được xây dựng bằng “ân sủng Ðức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, tình yêu của Chúa Cha và ơn thông hiệp của Chúa Thánh Thần.” (Lời chúc đầu lễ) Với sức mạnh ân sủng, tình yêu và ơn thông hiệp, Ba Ngôi thực hiện công cuộc cứu độ, thánh hóa và hòa giải con người với nhau và với Thiên Chúa. Bởi thế, Ba Ngôi là khuôn mẫu tuyệt vời cho bất cứ công cuộc hòa giải nào giữa loài người. 

MÔ HÌNH HÒA GIẢI  

Trong công cuộc xây dựng Nước Thiên Chúa, khuôn mẫu cho mọi cộng đồng nhân loại, hòa giải là công việc bức thiết và quan trọng nhất. Không hòa giải với Thiên Chúa và với nhau, con người không thể bắt đầu làm bất cứ điều gì. Nói khác, vì “Thày ở trong Chúa Cha và Chúa Cha ở trong Thày” (Ga 14:10) và “Thần Khí Thày sai đến từ Chúa Cha” luôn hiện diện để tha thứ hòa giải con cái loài người.

Hòa giải là một công trình vĩ đại nhất Chúa Giêsu đã thực hiện cho nhân loại trong tình yêu Chúa Cha và sự thông hiệp của Chúa Thánh Thần. Nhờ cuộc hòa giải đó, con người không còn xa lạ và thù nghịch với cả Ba Ngôi Thiên Chúa. Họ được Chúa Cha nhận làm dưỡng tử, Chúa Con gọi là bạn hữu, Chúa Thánh Thần coi là đền thờ riêng của Người. Nếu thực thi giới răn của Thày, họ sẽ được cả Ba Ngôi Thiên Chúa đến cư ngụ trong tâm hồn. “Giới răn của Thày là chúng con hãy yêu thương nhau.” Muốn yêu thương nhau, cần tha thứ cho nhau. Có tha thứ cho nhau mới có thể tham dự vào sự sống Thiên Chúa và hòa giải và hòa hợp với nhau.

“Với cái nhìn thực tế, Kitô hữu thấy những vực thẳm đầy tội lỗi. Nhưng nhờ công cuộc cứu độ của Chúa Giêsu Kitô, ánh sáng niềm hy vọng sẽ tiêu diệt tội lỗi và sự chết (x. Rm 5:18-21; 1 Cr 15:56-57) : ‘Trong Người, Thiên Chúa đã hòa giải con người với chính mình.’ Chính Ðức Kitô, hình ảnh Thiên Chúa (x. 2 Cr 4:4; Cl 1:15) chiếu sáng trọn vẹn và hoàn thành hình ảnh và họa ảnh Thiên Chúa nơi con người. Thiên Chúa muốn cứu độ mọi người nơi một trung gian độc nhất là Ðức Giêsu Kitô (x. 1 Cr 15:47-49; Rm 5: 14).”[3] Chính vì thế, Chúa Giêsu mới nói : “Không có Thày, chúng con chẳng làm gì được.” (Ga 15:5) Bởi đó, khởi điểm và tận điểm của công cuộc hòa giải đều phải được thực hiện trong Chúa Giêsu mà thôi.

Từ cuộc hòa giải đó, con người mới có thể tiến đến hòa bình và xây dựng một xã hội tốt đẹp để chung sống với nhau. Thực thế, “Ðức Giêsu ‘là hòa bình của chúng ta.’ (Ep 2:14) Người đã giật sập bức tường thù địch ngăn cách dân chúng và hòa giải họ với Thiên Chúa (x. Ep 2:14-16).”[4] Trong Ðức Kitô, mọi người đều gặp gỡ nhau và tìm được giải pháp tốt đẹp nhất làm vui lòng Thiên Chúa và hoạt động hữu hiệu cho lợi ích chung.

Nhưng nên nhớ “tại trung tâm của ‘Tin mừng hòa bình’ (Ep 6:15) vẫn có mầu nhiệm thập giá, vì hòa bình sinh ra từ sự hy sinh của Ðức Kitô (x. Is 53:5). Khi bị đóng đinh, Chúa Giêsu đã thắng vượt mọi điều chia rẽ, tái thiết hòa bình và hòa giải qua thập giá, ‘kết thúc mọi sự thù nghịch’ (Ep 2:16) và đem ơn cứu độ của Ðấng Phục Sinh cho nhân loại.”[5] Nói khác, sau khi chết, Chúa Giêsu đã phục sinh để làm cho mọi người nên công chính và trả lại công lý cho mọi tương quan xã hội. Người đã phục vụ đến nỗi hy sinh chính mạng sống cho công cuộc xây dựng Nước Thiên Chúa để mọi người có thể sống trong hòa bình và hạnh phúc.

Như thế, rõ ràng trong tình yêu của Chúa Cha và hiệp thông với Chúa Thánh Thần, Chúa Giêsu đã đổ tràn ân sủng cho toàn thể nhân loại. Qua đó, dù bị thử thách,  chúng ta cũng được Thiên Chúa chỉ cho cách đối phó với những đau khổ và thất bại. Thánh Linh sẽ cho chúng ta thấy cách thức Thiên Chúa đối xử với chúng ta. Người cho thấy lòng từ bi và sự tha thứ vượt quá sức tưởng tượng. Khác hẳn với nhóm người Pharisêu, Chúa Giêsu đã cố gắng giúp dân chúng tin tưởng vào những gì tốt lành, chân thật và đúng đắn. Người hoàn toàn tha thứ cho con người. Ðó là nét đáng yêu nhất và cũng là yếu tố cần thiết nhất để bắt đầu cuộc hòa giải chân thật.

Chính vì thế, không ai đáng tin cậy và yêu mến bằng Chúa Giêsu. Niềm tin sẽ giúp khai thông mọi vấn đề và nối kết mọi phe thù nghịch. “Tin nơi Chúa Giêsu Kitô sẽ làm cho chúng ta có thể hiểu biết đúng đắn về sự phát triển xã hội, trong bối cảnh nhân bản toàn vẹn và liên đới. Về phương diện này, Giáo huấn Giáo Hội về xã hội đã góp phần rất hữu hiệu qua những suy tư thần học : ‘Trong khi soi sáng tận bên trong về bản chất của sự phát triển, đức tin nơi Chúa Kitô Cứu thế cũng hướng dẫn chúng ta hành động để hợp tác với nhau.’”[6] Ðức tin có liên quan và ảnh hưởng sâu xa tới những quy luật chi phối xã hội.

Càng tin nơi Chúa Kitô, càng thấy Ba Ngôi là một mô hình tuyệt vời cho sự hòa hợp hòa giải đích thực. Chúa Cha là suối nguồn tình yêu. Chúa Con chan hòa ân sủng và chân lý. Chúa Thánh Thần khiến Chúa Cha và Chúa Con thông hiệp với nhau. Một cuộc hòa hợp hòa giải kỳ diệu giữa Ba Ngôi. Nhờ đó Ba Ngôi liên kết thành một thực tại duy nhất là Thiên Chúa. 

THỰC TẾ PHŨ PHÀNG 

Sau khi được mạc khải về mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi, chúng ta khám phá thấy mô hình vĩ đại và lý tưởng cho công cuộc hòa giải và hòa hợp dân tộc. Ðã là một mầu nhiệm cao cả cần phải có những con người thích hợp mới có thể cử hành và đem lại những ích lợi thực tiễn cho cuộc sống. Chân lý tôn giáo là đỉnh cao của con người không thể dùng những phương tiện trần thế mà vươn tới được.

Nhưng ngay cả những ý niệm và truyền thống tôn giáo cũng có thể vượt qua những năng lực và giới hạn của những thực tại trần thế. Ý niệm về  tình yêu chẳng hạn. Nếu đầu óc đặc sệt vật chất, làm sao thấu hiểu những ý niệm siêu thoát về tình yêu. Thực thế, Tòa Thánh cũng thú nhận : “Qua đối thoại, chúng tôi nhận chân ra tầm quan trọng là qúi vị, những Phật tử, hiến dâng tình yêu cho đồng loại, được diễn tả bằng danh từ ‘metta’, thứ tình yêu không muốn chiếm hữu mà là chỉ muốn giúp tha nhân mà thôi. Một thứ tình yêu được hiểu là chỉ muốn tự hy sinh lợi ích cá nhân cho lợi ích của chúng sinh. Như vậy tình yêu metta, theo Phật pháp không đóng khung trong ý niệm nhân hậu mà thôi, nhưng được trải dài ra vào việc làm phúc thiện, vào sự phục vụ tất cả. Như vậy nó là sự từ tâm đại chúng toàn cầu. Ngoài ra cũng không thể bỏ qua một nhân đức khác, đó là karuna, qua đó lòng thương cảm yêu mến được thể hiện cho khắp chúng sinh.”[7] 

Làm cách nào nhà cầm quyền Hà nội có thể nắm bắt hết những chiều kích sâu xa và phổ quát như thế trong Phật giáo ? Trơ trẽn thay, một đại lễ tôn giáo lại do những người làm chính trị đứng ra tổ chức. Thực vậy, “điều phối đại lễ là ông Nguyễn Thế Doanh, Trưởng ban Tôn giáo nhà nước. Cầm đầu các tiểu ban Tuyên truyền, An ninh, Tài chánh, Hậu cần cũng là các cơ quan nhà nước. Đọc diễn văn bế mạc là Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng và khai mạc đại lễ là Nguyễn Minh Triết, chủ tịch nước !”[8] 

Sở dĩ có sự sắp đặt chặt chẽ như thế vì nhà nước muốn hoàn toàn thành công trong việc tuyên truyền cho thế giới về tự do tôn giáo tại Việt Nam. Nhưng càng sắp đặt càng làm cho mọi người nghi ngờ về “thiện chí” của nhà nước. Ngày 08-05-2008, Bà Elaine Pearson, Phó Giám đốc Phân bộ Mỹ của Tổ chức Theo Dõi Nhân Quyền (Human Rights Watch), tuyên bố: “Thật là một trò đùa khi Việt Nam tổ chức một đại lễ Phật Đản quốc tế trọng đại đang lúc quốc sách của họ vẫn là kiểm soát chính trị tất cả các tổ chức tôn giáo. Việt Nam vẫn tiếp tục nhốt tù, trấn áp các Phật tử, tu sĩ Phật giáo cũng như các tu sĩ và tín hữu các tôn giáo khác một cách có hệ thống.”[9] 

Trong Thông bạch Phật Đản Phật lịch 2552 ngày 18-4-2008, Hòa thượng Quảng Độ cũng vạch trần âm mưu đen tối của nhà nước : “chúng tôi không tin sự kiện này phát xuất từ cõi lòng chân thật của Cộng sản đối với Đức Phật, đối với Phật giáo, mà xuất phát từ động cơ chính trị, lợi dụng Phật đản để sơn phết bộ mặt yếu kém về tự do, dân chủ, nhân quyền và tự do tôn giáo của CSVN trước đông đảo quan khách quốc tế đến tham dự Phật đản Vesak 2008 tại Hà nội…”[10] Hậu ý chính trị của nhà cầm quyền Hà Nội qúa lộ liễu. Bởi thế, nhiều nước, cụ thể như Nhật, Sri Lanka, Thái Lan tỏ ý không hài lòng.

Sự thật thật phũ phàng ! Trước tình thế ấy, không hiểu sao các giám mục Nguyễn Chí Linh và Ngô Quang Kiệt vẫn đích thân đến chúc mừng và trao tận tay thư của HÐGMVN với chữ ký của GM Chủ Tịch Nguyễn Văn Nhơn với lời lẽ như sau:

“Chúng tôi chung vui với Qúy Vị vì năm nay đại lễ Vesak Liên Hiệp Quốc được tổ chức tại Việt Nam. Hi vọng qua đại lễ này tình đoàn kết giữa hai Giáo Hội càng thêm tốt đẹp để cùng nhau phục vụ hạnh phúc của đồng bào.”[11] 

Hy vọng nhà nước sẽ thành công trong việc hòa giải hai Giáo Hội Phật Giáo à ? Khi chúc mừng như thế, HÐGMVN có biết Hòa thượng Quảng Độ đã viết gì không ?  Hòa Thượng và GHPGVNTN có vui khi xem thấy lời chúc mừng “ngây thơ” đó không ?

Phải tìm trong thực tế mới thấy câu trả lời đích đáng cho những âm mưu đen tối của nhà nước Việt Nam.  “Hà Nội nói rằng sẽ đón tiếp khoảng 5000 đại biểu từ 130 quốc gia, nhưng sau đó báo chí loan tin chỉ có khoảng 2000 đại biểu từ 90 quốc gia tham dự. Hai Giáo hội lớn không có mặt là Giáo hội Phật Giáo Tây Tạng của đức Ðạt Lai Lạt Ma, và Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất trong nước. ”[12] Thái Lan vẫn cử hành đại lễ Vesak song song với Việt Nam để tẩy chay Ðại Lễ Vesak tại Hà Nội.

Nhà nước tưởng thiên hạ ngu cả. Lợi dụng tôn giáo làm công cụ tuyên truyền về tự do tôn giáo đã không qua mắt thiên hạ được. Tất cả sự thật đã được phơi bày. Tham vọng toàn trị trong cả lãnh vực tôn giáo đã phải trả một giá quá mắc !

Nhìn lại mô hình hòa giải và hòa hợp nơi mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi, chúng ta mới thấy rõ con đường đi tới lý tưởng đó. Quả thực, nếu là hình ảnh Thiên Chúa Ba Ngôi, con người cũng phải sống như Ba Ngôi mới có thể hòa giải và hòa hợp với nhau. Muốn hiệp thông với nhau, cần đối thoại để tìm ra chân lý. Càng nhận ra chân lý, càng biết tôn trọng và yêu thương nhau. Ðó là con đường hòa giải đích thực. 

Lạy Thiên Chúa Ba Ngôi, xin cho chúng con được bước vào cuộc thông hiệp với Chúa để chúng con có thể hòa giải và hòa hợp với nhau trong nỗ lực xây dựng cuộc sống hôm nay. Amen. 

đỗ lực 18.05.2008