Tu huynh John M. Samaha, S.M

Khi được một người hỏi về phẩm cách của Thánh Giuse trong truyền thống Kitô giáo, cha cố Francis L. Filas, SJ, chuyên gia hàng đầu của Hoa Kỳ về chủ đề này, đã trả lời đơn giản: "Vợ nào, chồng đó." Thánh Giuse, người đàn ông gần gũi nhất với Chúa Giêsu và Mẹ Maria, đáng được mọi người tôn vinh và ngợi khen.

Thánh Giuse không thích báo chí ồn ào. Thông thường Ngài bị lãng quên, hoặc ít nhất là bị bỏ quên trong hậu cảnh. Sự tự xóa mình của Ngài dường như đã ảnh hưởng đến sự chú ý ít ỏi của nhiều bậc thuyết giảng trong Giáo hội.

Trong một bài thánh ca tôn vinh Chúa Giêsu Thánh Thể, Thánh Tôma Aquinô mô tả sự không tương xứng của ngôn ngữ con người để bày tỏ lòng kính trọng trọn vẹn về Thánh Thể. Thánh Bênađô và những người khác sùng kính Đức Maria cũng nói lên ý kiến ​​tương tự về Đức Mẹ của chúng ta. Chúng ta cũng có thể nói như vậy về Thánh Giuse, bạn trăm năm của Mẹ Maria và là cha trinh khiết của Chúa Giêsu.

Sự đánh giá cao như vậy hiện ra dần dần sau nhiều nghiên cứu và suy ngẫm. Điều đó không trở nên rõ ràng ngay lập tức trong nháy mắt. Thậm chí ngày nay, nhiều người Công giáo có khuynh hướng nghĩ rằng Thánh Giuse là một vị thánh tuyệt vời, nhưng lại không nghĩ Ngài là cha thực sự của Chúa Giêsu, vì vậy chúng ta tôn vinh Ngài là đấng bảo vệ của Đức Maria. Với nhận xét sơ sài đó, những người như vậy nhanh chóng quên Thánh Giuse và đưa Ngài ra sau hậu trường.

Thực ra ý kiến ​​này là quan điểm chung trong mười ba thế kỷ đầu của Kitô giáo. Lịch sử Giáo hội cho thấy Thánh Giuse là nạn nhân của sự sao lãng trong cuộc sống của các vị thánh, các Giáo phụ và các Tiến sĩ thời Giáo Hội sơ khai của chúng ta, dù sự sao lãng đó không gây hại gì. Thánh Augustinô và một số nhà tư tưởng khác đã viết về Thánh Giuse, nhưng việc đề cập đến Ngài thì còn lác đác lắm. Thủy triều dâng lên chầm chậm trong năm trăm năm kế tiếp và chúng ta nhận thấy lòng sùng kính vững chắc đối với Thánh Giuse khởi đầu cách đơn giản.

Thần học về ơn gọi, phẩm cách, sự thánh thiện và sự cầu thay nguyện giúp của Thánh Giuse chỉ bắt đầu nở rộ vào thời trung cổ, và vào thế kỷ XVII là thời kỳ hoàng kim. Lòng nhiệt thành của Thánh Têrêxa Avila đối với Thánh Giuse là điều đáng chú ý, được thể hiện một cách sống động trong các tác phẩm của thánh nữ, và được trình bày trong mười hai tu viện mang tên thánh nữ.

Sự chú ý có nền tảng bắt đầu gia tăng từ các vị giáo hoàng vào cuối thế kỷ XIX. Tất cả các vị giáo hoàng của thời hiện đại, từ Đức Giáo Hoàng Piô IX cho đến Đức Thánh Cha hiện nay của chúng ta, đều đã ban ra những giáo huấn chắc chắn về Thánh Giuse trên các tài liệu chính thức của các ngài. Kể từ năm 1870, Giáo hội chính thức thúc đẩy xu hướng mới này khi Đức Giáo Hoàng Piô IX tuyên bố Thánh Giuse là Đấng Bảo trợ của Giáo hội Hoàn vũ. Vị Giáo Hoàng kế tiếp, Đức Lêô XIII, đã đặt Thánh Giuse trước mắt chúng ta ở một thứ hạng và vị trí được mô tả rõ nét nhất trong thông điệp của ngài về Thánh Giuse, Quamquam Pluries (Về lòng sùng kính Thánh Giuse), năm 1889: "Không thể nghi ngờ gì rằng, hơn bất kỳ người nào khác, Thánh Giuse đã tiến gần đến phẩm giá cao vời của Mẹ Thiên Chúa mà bằng phẩm giá đó Mẹ vượt trên tất cả mọi thụ tạo."

Sự hiểu biết và đánh giá cao về phẩm cách của Thánh Giuse không nở rộ ngay lập tức. Cần phải học tập bền bỉ và suy tư về ơn gọi kép của Ngài. Cả hai thái cực, hoặc quá nhiều hoặc quá ít, cần phải xa tránh một cách kiên trì. Một phản ứng điển hình thường gặp là Tin Mừng nói Thánh Giuse là người công chính. Thế còn gì để nói thêm không?

Rất nhiều! Năm 1989, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã cho chúng ta một lời giải thích và suy ngẫm tuyệt vời về ơn gọi độc nhất của Thánh Giuse trong kế hoạch cứu độ của Thiên Chúa với Tông thư Redemptoris Custos (Đấng bảo vệ Chúa Cứu Thế). Bức thư mục vụ đầy cảm hứng này, đánh dấu kỷ niệm một trăm năm thông điệp mang tính bước ngoặt của Đức Lêô XIII, đề cập đến con người và sứ mệnh của Thánh Giuse trong cuộc đời của Chúa Kitô và của Giáo hội. Tông thư đó gợi lại điều khiến Ngài trở nên đặc biệt, không chỉ đối với cá nhân chúng ta, mà còn đối với Giáo hội hoàn vũ:

 “Được kêu gọi gìn giữ Chúa Cứu Thế, “ông Giuse làm như sứ thần Chúa dạy và đón vợ về nhà” (Mt 1,24) Ngay từ những thế kỷ đầu, do cảm hứng từ Tin Mừng, các Giáo phụ đã chứng tỏ cho thấy rõ ràng rằng thánh Giuse, như đã ân cần săn sóc đức Maria và đã tận tình dạy dỗ đức Kitô trong niềm vui sướng, thì Người cũng là Đấng gìn giữ, bảo trợ Thân Mình của đức Kitô, tức là Giáo Hội mà Đức Thánh Trinh Nữ là hình bóng và là khuôn mẫu” (Số 1)… Tôi hết lòng mong ước rằng việc gợi lại dung mạo của thánh Giuse lúc này sẽ đổi mới trong chúng ta lòng thiết tha cầu nguyện mà vị tiền nhiệm của tôi, cách đây một thế kỷ, đã truyền phải thực hiện. Quả thật, chắc chắn rằng lời kinh đó và ngay chính dung mạo của thánh Giuse vẫn còn thích hợp đối với hiện tình của Giáo hội thời đại chúng ta, khi sắp bước vào thiên niên kỷ mới của Kitô giáo. Công đồng Vaticanô II, một lần nữa, lại làm cho tất cả chúng ta cảm nhận được “những kỳ công của Thiên Chúa”, “nhiệm cục cứu độ” mà thánh Giuse là thừa tác viên đặc biệt. Như vậy, khi dâng phó cho sự bảo trợ của Đấng mà chính Thiên Chúa đã “giao phó cho việc quản thủ những kho tàng quý báu và cao cả nhất của Người”, thì đồng thời, chúng ta học nơi thánh Giuse cách thế phục vụ “nhiệm cục cứu độ”. Ước mong thánh Giuse trở thành một vị thầy đặc biệt cho chúng ta trong việc phục vụ sứ mệnh cứu độ của đức Kitô; đó là trách vụ của chúng ta, của tất cả và của từng người trong Giáo hội: của những đôi vợ chồng, của những bậc cha mẹ, của những người sinh sống bằng công việc do chính đôi tay mình, hay tất cả những công việc khác, của những người được kêu gọi sống đời chiêm niệm cũng như của những người được kêu gọi làm việc tông đồ.

Mang trong mình toàn bộ gia sản của Cựu ước, Đấng Công Chính cũng được đưa vào “khởi nguyên” của Giao Ước Mới và vĩnh cửu trong đức Giêsu Kitô. Ước mong Người sẽ chỉ dẫn cho chúng ta những nẻo đường của Giao ước cứu độ này ở ngưỡng cửa của thiên niên kỷ sắp tới, khi đó, “sự viên mãn của thời gian” trong mầu nhiệm khôn tả của mầu nhiệm Ngôi Lời Nhập Thể phải được tiếp diễn và phát triển!” (Số 32) [1].

Một số ý kiến ​​cho rằng vai trò của Thánh Giuse không được chi tiết nào trong Kinh Thánh mô tả. Nhưng ơn gọi của Đức Maria cũng vậy. Tuy nhiên, điều ít được nói đến lại có ý nghĩa rất lớn. Các nhà thần học đã lý luận nhiều về vai trò và đặc ân ban cho Đức Maria. Việc tương tự cũng được thực hiện đối với vai trò và đặc ân ban cho Thánh Giuse. Một khi thần tính của Chúa Giêsu và tình mẫu tử trinh nguyên thiêng liêng của Mẹ Maria đã được thiết lập vững chắc trong giáo lý Công giáo và trong cách hiểu thông thường, Thánh Giuse bắt đầu rõ nét lên mà không phải lo vị trí độc nhất của mình là cha khiết tịnh của Chúa Giêsu và người bạn trăm năm trinh trong của Mẹ Maria bị hiểu lầm.

Sự tiến triển của lòng sùng kính Thánh Giuse trên thực tế là một khía cạnh khác của lòng sùng kính Đức Maria. Việc chứng minh sâu sắc hơn sứ mệnh của Thánh Giuse dẫn chúng ta đến việc hiểu biết sâu sắc hơn về sự cao cả của Mẹ Maria. Vị trí của Thánh Giuse trong mối tương quan với Chúa Giêsu Kitô, Đấng Cứu Chuộc của chúng ta, bắt nguồn từ vị trí của Ngài đối với Đức Maria, Mẹ của Chúa Cứu Thế. Mối tương quan đó cũng tương tự như mối tương quan của Mẹ Maria đối với Chúa Giêsu. Càng biết rõ về Đức Maria, chúng ta càng biết rõ về Con của Mẹ, nhở Ngài mà Mẹ có được tất cả phẩm giá của mình và là người mà Mẹ phản chiếu một cách trung thực. Đức Bênêđíctô XV đã bày tỏ rõ ràng ý tưởng này: “Vâng, Thánh Giuse dẫn chúng ta đến với Mẹ Maria, và nhờ Mẹ Maria, chúng ta đến với nguồn gốc của mọi sự thánh thiện là Chúa Giêsu, Đấng nhờ sự vâng lời của mình đối với Thánh Giuse và Mẹ Maria đã thánh hiến các nhân đức của gia đình.” (Tự sắc Bonum sane et salutare, Đức Bênêđíctô XV, Số 8). [2]

Hoàn toàn chắc chắn rằng Thiên Chúa đã không chọn một người đàn ông không xứng đáng để làm chồng của Mẹ Maria, người được làm Mẹ Đồng trinh của Thiên Chúa. Ngay cả khi Thánh Giuse chỉ là người bảo vệ Đức Maria chứ không phải là chồng của Mẹ, thì Ngài vẫn chiếm một vị trí vượt xa bất kỳ người nào khác. Nhưng Thánh Giuse là chồng của Mẹ, có tương quan với Mẹ Thiên Chúa trong một cuộc hôn nhân trinh khiết không kém xác thực. Cuộc hôn nhân được Thiên Chúa thực hiện với mục đích rõ ràng là phục vụ sự nhập thể, để Con Thiên Chúa có thể được tiếp nhận và nuôi dưỡng trong sự kết hợp vợ chồng thánh thiện đó. Vì trong mọi thụ tạo, Thiên Chúa không thấy ai xứng đáng hơn Đức Maria để làm Mẹ Chúa Giêsu, Thiên Chúa không thấy ai xứng đáng hơn Thánh Giuse để làm chồng Đức Maria, và có liên hệ với Chúa Giêsu bằng các mối dây thiêng liêng của tình phụ tử thực sự.

Theo lời của Đức Lêô XIII, “Khi trao Đức Trinh Nữ cho Thánh Giuse làm người phối ngẫu, thì Thiên Chúa đã chỉ định Thánh Giuse không chỉ như một người bạn đồng hành trong cuộc sống của Mẹ, một nhân chứng về sự trinh nguyên của Mẹ, và người bảo vệ danh dự của Mẹ, mà còn như một người thông phần phẩm giá cao quý của Mẹ bằng sợi dây liên kết vợ chồng.” (Quamquam Pluries của Đức Thánh Cha Lêô XIII về lòng sùng kính Thánh Giuse)

Trên đồi Canvê khi Chúa Giêsu giao Mẹ Maria cho Thánh Gioan chăm sóc phần đời còn lại trên trần thế, đó là một dấu hiệu thương yêu của Thiên Chúa dành riêng cho Thánh Gioan. Và chúng ta ngạc nhiên trước sự thánh thiện của Thánh Gioan. Vậy thì, điều gì chắc chắn phải là sự thương yêu của Thiên Chúa dành riêng cho Thánh Giuse khi Ngài được chọn làm chồng của Mẹ Maria trong nhiều năm sống ẩn dật; là một trong số ít những người được giao phó mầu nhiệm Nhập thể; trở thành người đàn ông duy nhất nhận được tình cảm ưu tiên của Mẹ Maria dành cho con người, và đáp lại tình yêu đó? Mẹ Maria sẽ không hoàn hảo trong thiên chức của mình nếu Mẹ yêu bất kỳ thụ tạo nào hơn yêu chồng mình. Và câu chuyện đó là đúng đối với Thánh Giuse. Tất nhiên, sự tương đồng về sự thánh thiện giữa Đức Maria và Thánh Giuse phải được giữ cân bằng. Mối tương quan của Mẹ Maria với Chúa Giêsu vượt trội hơn nhiều so với mối tương quan với Thánh Giuse.

Thánh Giuse có được gì là do Mẹ Maria, chúng ta hiểu điều này như thế nào? Điều này có nghĩa là Thánh Giuse được trao trách nhiệm làm cha đối với Chúa Giêsu vì cuộc hôn nhân trinh khiết của Ngài với Mẹ Maria. Qua cuộc hôn nhân này, Thánh Giuse không phải là người nuôi nấng đơn thuần, cũng không phải là cha nuôi đơn thuần của Chúa Giêsu. Ngài còn hơn thế nữa. Chúa Giêsu được trao cho Đức Maria không phải đơn giản vì Mẹ là một thiếu nữ, mà vì Mẹ là người vợ đồng trinh và đích thực của Thánh Giuse. Chúa Giêsu đã được ban cho gia đình của Thánh Giuse, và điều đó chỉ được hoàn thành nhờ Mẹ Maria. Mặc dù Thánh Giuse không phải là cha thể lý của Chúa Giêsu, nhưng Ngài vẫn được ban cho mối tương quan thiêng liêng trong tình phụ tử đối với Con của chính mình vì người Con ấy là Con của Đức Maria.

Chúa Giêsu, Mẹ Maria và Thánh Giuse làm nên Thánh Gia, đơn vị cơ bản của con người trong kế hoạch Nhập thể và Cứu chuộc của Thiên Chúa. Các Ngài thuộc về nhau trong lịch sử cứu độ. Ba nhân tố này không thể tách rời, và luôn luôn phải được nhìn nhận và hiểu biết cùng với nhau về mặt thần học, mục vụ và nghệ thuật của Giáo hội. Bản sắc đặc biệt của các Ngài trong kế hoạch của Thiên Chúa có liên hệ với nhau. Xem xét các nhân tố đó một cách riêng biệt là điều đáng tiếc và gây hiểu lầm.

Chúng ta đừng quên Thánh Giuse. Thánh Giuse đã làm gì cho Chúa Giêsu và Mẹ Maria, thì Ngài cũng sẽ làm cho mỗi người chúng ta và cho Giáo hội hoàn vũ. Vợ nào, Chồng nấy.

Phêrô Phạm Văn Trung,

từ https://udayton.edu/imri/mary/r/reflection-on-saint-joseph.php

Chú thích:

[1] Tông thư “Littera Encyclica” https://catechesis.net/7157-2/

[2] Motu Proprio, ngày 25 tháng 7 năm 1920