Edifa
Không bao giờ là quá muộn để tiếp xúc lại với con bạn.
Một số trẻ em không biết làm
thế nào để vui chơi nữa, và nhiều người lớn đã không còn ham muốn vui chơi. Khi Giáng sinh đến gần, bác sĩ
tâm thần Patrice Huerre, tác giả của cuốn sách Nơi để chơi [Thời
gian để chơi], mời chúng ta khám phá lại những phẩm chất của trò chơi được
chia sẻ trong gia
đình…
Làm thế nào bạn tạo được sự nối kết giữa
những thanh thiếu niên gặp khó khăn mà bạn phải xử lý và sự thiếu thốn vui chơi trong thời
thơ ấu của chúng?
Trò chơi đóng vai trò trung
gian giữa chúng ta và thực tế. Những người không tham gia vui chơi không thể tạo ra khoảng
cách giữa bản thân và thế giới bên ngoài, giữa mình và người khác. Họ cảm
thấy khó đối phó với thực tế.
Lấy ví dụ về một đứa trẻ thất
vọng khi không đạt được thứ chúng muốn ngay lập tức vì cha mẹ chúng không chịu
cho chúng. Chúng sẽ tái hiện lại cảnh đó với con búp bê hoặc những chiếc ô
tô nhỏ của chúng và muốn “san bằng tỷ số” với cha mẹ “kém cỏi” của chúng mà
không để lại hậu quả gì. Ai đó không có khả năng này sẽ chỉ nghĩ về nó,
nghiền ngẫm và sẽ không thể vượt qua sự khó chịu này. Do đó, và điều này
khá phổ biến, thanh thiếu niên sẽ tấn công cha mẹ bằng lời nói hoặc thậm chí bằng tay chân khi cha mẹ chúng chưa hiểu ý chúng. Những đứa khác sẽ sử dụng cách đánh nhau và bạo lực như là cách duy nhất
để bày tỏ sự không hài lòng của chúng.
Điều này cũng đúng với việc học
ở trường. Một đứa trẻ không biết vui chơi sẽ cảm thấy bị tổn thương
khi bị điểm kém. Ngược lại, một đứa trẻ khác đã học cách thích nghi sẽ hiểu
rằng giáo viên chỉ đánh giá kết quả của chúng chứ không đánh giá nhân cách chúng. Đứa
trẻ này vẫn có mong muốn học hỏi.
Đối với nhiều bậc cha mẹ, niềm
vui, sự mềm dẻo và tính linh
hoạt không có vị trí trong kế hoạch của họ. Dù có mục đích tốt, nhưng họ kích động con mình từ khi còn rất nhỏ và mua ngập tràn đồ chơi cho trẻ. Có lẽ họ sẽ
giúp con mình tốt hơn nhiều bằng cách vui đùa với chúng và dành thời gian để
chơi với chúng. Động
lực thực sự để học tập là để có niềm vui. Nhưng
tôi thấy những đứa trẻ không có động lực, sống khép kín, từ chối việc học các kỹ năng mới vì sự kích thích quá liều của cha mẹ. Chúng thường có một tuổi thơ có vẻ mỹ
mãn. Nhưng ở trường cấp hai, mọi thứ diễn ra không như ý. Sự thiếu vắng vui chơi đã khiến khát khao suy nghĩ của chúng trở nên cằn cỗi.
Bạn nói về niềm vui học tập: những trò chơi giáo dục có giúp bạn
khám phá niềm vui học tập không?
Đúng, nhưng những trò chơi giáo dục đó sẽ không bao giờ thay thế được một thế giới do hai
hoặc ba người được tưởng
tượng ra với những sợi dây và vài
bìa
cứng, những khoảng thời gian trao đổi và sáng tạo mà
không cần có mục tiêu rõ
ràng. Khi vui chơi,
mỗi người tham gia phát biểu. Họ tham gia cùng nhau tạo ra một cái gì
đó. Và hơn thế nữa, những khoảng thời gian chia sẻ
này là một nguồn vui.
Lợi ích của việc vui chơi là gì?
Ngoài tác dụng kích thích óc
sáng tạo và trí tò mò, vui chơi còn có chức năng giao tiếp xã hội. Nó
dạy cho trẻ cung cách sống
thích hợp với người khác, không cần né tránh, không hung hăng. Nó cũng
phát triển các kỹ năng chuẩn bị cho cuộc sống trưởng thành. Và rồi, đứa trẻ giống như chú chim non học cách làm tổ bằng cách quan sát cha mẹ
của nó. Đây là cách các bé trai và bé gái chơi trò chơi "giả vờ làm bố mẹ". Chơi cũng là một
cách để làm quen với nhau. Chúng ta
hãy nhìn
xem mọi thứ bắt đầu xảy ra như thế nào ngay khi trẻ bắt đầu chơi cùng
nhau. Hai phút trước, chúng đã
nhìn chằm chằm vào nhau như những bức tượng!
Hơn nữa, việc chơi đùa sẽ giúp bạn không mắc lỗi vì
bạn có thể định hình lại các tình huống và mục đích, phát minh ra các cuộc phiêu
lưu mới theo ý muốn, tùy thuộc vào tâm trạng
của bạn hoặc tâm trạng của người kia. Không có gì được sắp đặt
sẵn: cô gái nhỏ hôm qua là giáo viên sẽ là học sinh vào ngày hôm sau, yêu tinh
độc ác sẽ biến thành một vị vua và kết hôn với công chúa. Nhưng nếu ngược
lại, việc phân chia các vai luôn giống nhau, nếu một đứa trẻ có vẻ như tự nhốt mình vào một khuôn mẫu (ví dụ
như vai nạn nhân), cha mẹ phải
can thiệp, nói chuyện với trẻ về tình huống này và, nếu chúng muốn thoát ra khỏi tình huống đó, hãy cho em
trai
hoặc em gái ấy
phương tiện để làm như vậy.
Cuối cùng, khi trưởng thành, vui
chơi mang lại cho trẻ khả năng điều chỉnh tốt hơn những xung động hung hăng của
mình, đồng thời tránh phải cầu cứu đến
chuyện rút lui. Đứa trẻ nào tìm được sự vui vẻ thì sẽ phát minh ra được những khoảng không gian giúp trưởng thành; tương
tự như vậy, người lớn sẽ tìm thấy niềm vui và sự thoải mái trong các hoạt động
kiểu chuyển tiếp như âm nhạc, thưởng
ngoạn
một bức tranh, một vở kịch, v.v. Các món
đồ
mang tính văn hóa của người lớn có khác gì mấy đồ chơi của trẻ em!
Cần có nhiều người để vui chơi cùng không?
Việc bạn vui vẻ một mình giả thiết bạn đã có những niềm vui giải trí theo nhóm
trước đó rồi. Ngay từ khi còn nhỏ, cha mẹ đã mở cửa cho trò
chơi. Người mẹ nắm lấy tay trẻ, tạo
ra
tiếng động,… Trẻ tự khám phá miệng, tay, chân của mình. Từ sáu tháng tuổi, đồ vật (lục lạc, gấu bông, quả
bóng bằng vải) trở thành nguồn vui cho phép trẻ chờ đợi những thỏa mãn khác (thức
ăn, vuốt ve, lời nói). Đồ vật này ít
nhiều
được sử dụng như một sự thay thế. Sau
đó, việc vui chơi sẽ
được tiếp tục và hoàn thiện. Bạn có thể vui chơi trong mọi tình huống:
chuẩn bị đồ ăn trong bếp, thời gian tắm,
với những chiếc hộp các tông nằm la liệt trên hành lang. Việc dùng đến âm thanh, từ ngữ và ý tưởng (hài hước)
cũng xuất hiện từ rất sớm. Ngoài ra, mọi thứ mà cha mẹ hoặc người lớn chuyển giao theo nghĩa này đều khuyến
khích trẻ.
Thanh thiếu niên còn khả năng vui chơi không?
Trẻ vị
thành niên không mấy thích chơi khi
chúng bận tâm về những thay đổi thể lý có thể xảy ra, và vì đôi khi trẻ bị cản trở bởi sự non nớt về cảm
xúc. Việc thiếu an toàn về cảm xúc khiến trẻ khó chơi các trò chơi dạng tự do đòi hỏi sự
linh hoạt tối thiểu. Lưu ý rằng dễ xảy ra đánh nhau và xung đột vì trẻ xem coi mọi thứ chỉ dựa vào giá trị bên ngoài.
Khi gợi ý
các hoạt động vui chơi, cha mẹ không phải là người giỏi nhất nhất. Người lớn nào thích hoạt động ngoài trời thì thường thành công hơn. Nhưng đó không
phải là lý do để cha mẹ từ bỏ việc gợi
ý. Dù có nguy cơ bị trẻ nói “bố mẹ chẳng biết trò chơi gì cả”, cha mẹ cứ gợi ra các trò chơi, nếu không trẻ
sẽ cảm thấy bị bỏ rơi. Lý tưởng
nhất, cha mẹ nên tìm các hoạt động cho phép trao đổi và giao tiếp, chẳng hạn
như thể thao hoặc du ngoạn văn hóa.
Có trẻ nào không thèm chơi không?
Thật
không may là có, hoặc bởi vì chưa có ai từng đề nghị với chúng, hoặc bởi vì chúng
bị tâm thần hoặc bị chấn thương. Mọi trẻ đều có tiềm năng vui
chơi; tiềm năng đó có thể có nhiều hình thức khác nhau, tùy thuộc vào tính
cách và khả năng của trẻ. Tiềm năng đó cần được phát triển.
Cha mẹ cũng phải chấp nhận rằng
trẻ sẽ dành thời gian để mơ mộng hoặc đơn giản là không làm gì cả. Đây
không phải là một sự lãng phí thời gian. Đắm mình trong thế giới nội tâm của
mình, trẻ chơi
đùa với những suy nghĩ của mình, với những kịch bản công phu.
Trẻ em rất hiếu động. Sự xen kẽ giữa thời gian hoạt động và thời gian yên tĩnh là cần thiết và có lợi:
cuộc sống của chúng ta đâu có ở
trong trạng thái trôi chảy liên miên điên cuồng như ngành ô tô! Có bao
nhiêu người lớn không thể chịu đựng được việc ở một mình và họ lấp đầy khoảng trống đó bằng tất cả các loại hoạt động và tiếng ồn (TV,
âm nhạc)? Sự thiếu
hoạt động gây ra lo lắng, có thể xảy ra chuyện:
sự
thiếu an toàn như trong
thời thơ ấu sẽ tái phát.
Làm thế nào để người lớn có thể
lấy lại ham muốn vui chơi
khi trẻ đang mải mê với các hoạt động của mình hoặc đơn giản là không thích
chơi?
Nếu vui chơi là một việc vớ vẩn đối với cha mẹ bận rộn, căng thẳng, thì tốt
nhất nên tiết chế. Bởi vì lúc đó đứa trẻ sẽ cảm nhận bất kỳ thời
gian vui chơi nào cũng là buồn chán. Nhưng có rất nhiều cơ hội
để vui chơi. Ví dụ: hãy
vui vẻ cùng nhau trả lời
câu hỏi "Tại sao bầu trời lại có màu xanh?", hoặc tổ chức một cuộc
truy tìm kho báu khi đi dạo trong rừng. Hãy bắt đầu bằng cách xác định điều
gì khiến bạn hạnh phúc. Bạn có thích văn học không? Hãy kể những câu chuyện, cùng nhau chế tác chúng! Bạn là một người ăn nấu
ăn sành điệu? Hãy thử một số cách chế biến mà bạn có thể làm cùng nhau.
Thay vì bạn chơi cùng nhau lâu giờ, chính chất
lượng của thời gian bên nhau mới là điều
bạn
nên tìm kiếm. Những khoảnh khắc này mang lại niềm vui chung và những kỷ
niệm được nuôi dưỡng. Việc chúng
ta lần đầu tiên nấu một món ăn với
mẹ hoặc bà của chúng ta có thể ghi dấu ấn đậm nét đến mức chúng ta muốn truyền lại
cho trẻ!
Trò chơi điện tử, mang đến cho
trẻ một thế giới đã được xây dựng sẵn, có thể cản trở trí tưởng tượng và khả
năng vui chơi của
chúng không?
Vấn đề với TV, trò chơi điện tử
và bất kỳ đồ chơi nào khác là cách chúng ta sử dụng chúng. Mối tương quan của đứa trẻ với chúng là gì? Để tìm hiểu, tôi khuyến khích
các bậc cha mẹ đi xem tất cả những gì liên
quan đến chuyện đó. Hãy làm quen với các trò chơi điện
tử, chương trình TV của trẻ: rồi thì bạn sẽ có thể điều chỉnh việc
sử dụng những phương tiện đó tốt
hơn.
Một số cha mẹ cho con cái của
họ đọc sách năm giờ
một ngày. Mặc dù việc đọc sách là có giá trị, nhưng nó có thể là một dấu
hiệu xa rời thực tế, hoặc thậm chí là
gây
nghiện. Nhưng ngay khi đứa con của họ dành nửa tiếng đồng hồ trước máy tính, họ liền phản đối. Nếu trẻ ngày càng dành nhiều
thời giờ trước
máy tính, nếu trẻ không thể làm được gì
nữa
mà không có máy tính mà cũng không tức giận,
nếu chúng trở nên thu mình, thì việc đó trở
thành điều đáng lo ngại. Nhưng nếu việc sử dụng vẫn ở mức vừa phải,
thì tại
sao lại chúng ta lại tự tước bỏ đi công nghệ này?
Có những trò chơi tốt và xấu chứ?
Ngoài những trò chơi vô đạo đức
hoặc đề cao bạo lực hoặc bạo dâm, tôi không thấy trò chơi nào xấu cả. Tôi
nhận thấy trẻ em có khả
năng biến bất kỳ đồ vật nào thành đồ chơi, bất kỳ nơi nào thành sân chơi. Đối
với những trò chơi rất phức tạp, đứa trẻ thường sử dụng chúng một lần rồi để
chúng vào một góc.
Vì vậy, đối với Giáng sinh, bạn
ủng hộ chủ nghĩa tối giản hơn?
Đồ chơi hữu ích khi chúng tạo
điều kiện thuận lợi cho các mối tương
quan
trong vui chơi. Thật
nản lòng làm sao khi đứa trẻ nghe nói, "Ba / Mẹ không có thời gian!"
Các bậc cha mẹ hiện đang chịu
áp lực tìm kiếm những công thức chế biến
tâm lý có sẵn và những giải pháp phức tạp trong khi họ có một cách rất đơn giản để làm con cái
hài lòng:
bằng sự hiện diện của họ và thời
gian mà họ dành cho con cái.
Bénédicte
de Saint-Germain
Phêrô Phạm
Văn Trung chuyển ngữ.
https://aleteia.org/cp1/2020/12/16/why-its-in-your-best-interest-to-play-with-your-children-even-teenagers/