NGUYỄN HỌC TẬP

III - Chuẩn bị cho sứ mạng công cộng của Chúa Giêsu ( Lc 3, 1- 4, 13 ). 

Sau khi một mình viết lên đoạn Phúc Âm về thời niên thiếu của Chúa Giêsu, Thánh Luca nối kết tác phẩm của mình với những tác giả đã viết trước đó: với Thánh Marco và với nguồn mạch " Q ".

Thánh Luca dựa rất nhiều vào cả hai nguồn mạch trên để viết lên đoạn Phúc Âm nói về lời giảng dạy của Gioan Tẩy Giả, biến cố Gioan Tẩy Giả bị bắt, biến cố Chúa Giêsu chịu phép rửa và các cơn cám dỗ.

Nhờ vào các nguồn mạch như vậy, Thánh Luca viết thành đoạn Phúc Âm với ý nghĩa thần học của mình  dựa vào Truyền Thống : Gioan Tẩy Giả là tiếng hô trên sa mạc, kêu gọi dân chúng Do Thái dọn đường cho Chúa Giêsu.

Nhưng điều đó không cản trở ngài ghi vào đó những nét đặc thù của mình về giai đoạn đang bàn cuộc về đời Chúa Giêsu. 

A - Lòi giảng dạy của Thánh Gioan Tẩy Giả ( Lc 3, 1-20 ).

Cũng như các tác giả khác của Phúc Âm Nhất Lãm khác  và như cả Thánh Gioan, Thánh Luca khởi đầu phần chính  Phúc Âm của mình bằng lời giảng dạy của Thánh Gioan Tẩy Giả ( Lc 3, 1-20 ), nhưng khác với các vị khác, Thánh Luca dẫn nhập đoạn Phúc Âm đang được đề cập bằng một bối cảnh rộng rãi về tình hình chính trị - tôn giáo, trong đó vị Tiền Hô bắt đầu xuất hiện, khởi đầu từ  hoàng đế Roma đến giáo quyền của Anna và Caipha.

Thật là một cuộc dẫn nhập quá long trọng khiến cho người đọc không thể nào không tiên đoán được Thánh Luca đang nhằm đưa đến mục đích trình diện con người và sứ mạng của Chúa Giêsu, cũng như thời điểm thiết định Nước Thiên Chúa, thay  cho các quyền thống trị của thế gian.

Thánh Luca làm cho đoạn tường thuật của mình trở nên sung tuc bằng cách đề cập đến Galilea và Giudea hai miền dân ngoại, để nói lên cho mọi người chú ý rằng không những dân Israel, mà cả các dân ngoại cũng được mời gọi hãy vâng phục vương quyền của Thiên Chúa:

   - " Năm thứ mười lăm dưới triều hoàng đế Tiberio, thời Ponzio Pilato làm tổng trấn miên Giudea, Erode làm tiểu vương miền Galilea, người em là Philippo, tiểu vương miền Iturea và Traconitide...có lới Thiên Chúa phán cùng con ông  Zaccaria là ông Gioan trong hoang địa "( Lc 3, 1-2 ).   

Thầy thượng tế Anna, mặc dầu từ năm 15 sau Thiên Chúa Giáng Sinh đã kết thúc chức phận của mình, nhưng vẫn tiếp tục có ảnh hưởng của mình trên các quyết định của Thượng Hội Đồng: 

  - " Trước tiên họ điệu Chúa Giêsu đến ông Anna, là nhạc phụ ông Caipha. Ông Caipha làm thượng tế năm đó. Chính ông nầy đã đề nghị với người Do Thái là nên để một người chết thay cho dân thì hơn...Ông Anna cho giải Người đến thượng tế Caipha, Người vẫn bị trói " ( Jn 18, 13-24).

   - " Có cả thương tế Anna, các ông Caipha, Gioan, Alexandro và mọi người trong dòng họ thượng tế " ( Act 4, 6 )Lc 3. 

Đàng khác, Caipha là con rể của Anna ( cfr.Mt 26, 3.57; Jn 18, 24-28).

Phúc Âm Thánh Luca trong đoạn tường thuật về thời niên thiếu của Chúa Giêsu đã bỏ quên Gioan  Tẩy, Giả trong sa mạc.

Giờ đây từ nơi chốn hoang vắng đó, Gioan bắt đầu cất tiếng nói lên sứ mạng của mình. Nhưng khác với Phúc Âm thánh Matthêu và thánh Marco, vị tiền hô trong Phúc Âm thánh Luca không ở yên một chỗ, một vị ẩn tu trong sa mạc, mà  là người di chuyển khắp vùng: 

   - " Ông liền đi khắp vùng ven Giordano, rao giảng, kêu gọi người ta chịu phép rửa tỏ lòng sám hối để được ơn tha tội " ( Lc 3, 3 ). 

Bởi đó sứ mạng của Gioan Tẩy Gỉả là sứ mạng của tất cả các ngôn sứ: hướng dẫn dân trở lại với Thiên Chúa.của mình.

Sám hối là chủ đề quen thuộc lời giảng dạy của vị ngôn sứ. Bởi đó, không bao giờ Gioan Tẩy Giả hoàn toàn chỉ đề cập đến điều thiện, điều tốt lành, đến Chúa và đến người thân cận, bởi vì luôn luôn có một cái gì đó cần thay đổi, chỉnh đốn, sữa cho ngay đường thẳng lối, thiện hảo hơn. 

Tiếng kêu thét của Gioan Tẩy Giả " Hãy dọn đường cho Chúa, sửa ngay thẳng lối Người đi " không phải là tiếng kêu vô ích đối với những ai đặt mình lắng nghe Lời Chúa, luôn luôn là thanh gươm sắc bén hai lưỡi, có nhiều việc phải cắt xén, tận gốc rễ trong tâm hồn con người, nhứt là nơi người tín hữu: 

   - " Người đã làm cho miệng lưỡi tôi nên như gươm sắc bén, giấu tôi dưới bàn tay của Người " ( Is 49, 2 ).

  - " Lời Thiên Chúa là lời sống động, hữu hiệu và sắc bén hơn cả gươm hai lưởi : xuyên thấu chỗ phân cách tâm với linh , cốt với tủy ; lời đó phê phán tâm tình cũng như tư tưởng của lòng người. Vì không có loài thọ tạo nào, mà không hiện rõ trước Lời Chúa, nhưng tất cả đều trần trụi và phơi bày trước mặt Đấng có quyền đòi buộc chúng ta trả lẽ " ( Heb 4, 12-13). 

Cùng với lời giảng dạy của mình, Thánh Gioan Tẩy Giả còn cộng thêm lời mời gọi những ai nghe ngài  hãy đặt mình dưới một nghi thức biểu tượng, tự nó không có hiệu năng của Phép Rửa Kitô giáo, mà là dấu chứng cho thấy có sự thay đổi đời sông mà người sám hối  tự hứa với mình rằng mình sẽ thực hiện.

Phép rửa của Gioan Tẩy Giả gồm có động tác nhận chìm mình và trồi lên khỏi mặt nước của dòng sông Giordano.

Với động tác đó, con người sám hối cho những ai hiện diện bên mình thấy trong  nội tâm của mình đang xảy ra một sự thanh tẩy thiêng liêng, một thái độ chối bỏ đi những thói quen quá khứ của mình, với định ý hội nhập vào một cách sống mới, sống bằng khiêm nhường, đại lượng và ngay chính.

Các lời nói được Thánh Gioan Tẩy Giả thốt lên là những gì ngài trích dẫn từ ngôn sứ Isaia: 

   - " Có tiếng hô: Trong sa mạc hãy mở một con đường cho Chúa. Giữa đồng hoang hãy vạch một con lộ thẳng băng cho Thiên Chúa chúng ta. Mọi thung lũng sẽ được lấp đầy, mọi đồi núi sẽ phải bạt xuống, mọi lồi lõm sẽ hoá thành đồng bằng, chốn gồ ghề nên vùng đất phẳng phiu. Bấy giờ vinh quang Thiên Chúa sẽ tỏ hiện, và mọi người phàm sẽ cùng được thấy rằng miệng Chúa đã tuyên phán " ( Is 40, 3-5 ) 

 Và đó là những lời mà vị đại ngôn sứ của thời sau thời kỳ lưu đày loan báo cho các người đồng hương của mình rằng cuộc lưu đày ở Babylon đã chấm dứt và bắt đầu cuộc trở về quê hương.

Đó là những lời an ủi, chớ không phải là những lời ngăm đe đại hoạ.

Gioan  Tẩy Giả cũng sẽ tỏ hiện nhận diện mạo của người giảng dạy gắt gao dữ dội và tiên báo đại họa sau đó: 

   - " Đám đông lũ lượt đến xin ông Gioan làm phép rửa. Ông nói với họ: " Nòi rắn độc kia, ai đã chỉ cho các ngươi cách trốn cơn thinh nộ của Thiên Chúa? Các ngươi hãy sinh những hoa quả xứng đáng với lòng sám hối. Và đừng vội nghĩ bụng rằng chúng ta đã có tổ phụ Abraham; vì ta nói cho các người biết: Thiên Chúa có thể làm cho những hòn đá nầy trở nên con cháu Abraham. Cái rìu đã đặt sát gốc cây, bất cứ cây nào không sinh quả tốt, đều bị chặt đi và quăng vào lửa..." ( Lc 3, 7-18). 

Nhưng ở những khoảng thời gian đầu tiên nầy, của sứ mệnh, Gioan Tẩy Giả chỉ là một người loan báo tin mừng, hay nói theo ngôn từ của Thánh Luca chỉ là người loan báo " Phúc Âm ". Điều quan trọng là phải biết đón nhận Tin Mừng ( Phúc Âm ) đó và để cho " Phúc Âm " có được nơi chốn trong tâm hồn mình.  

" Con đường " phải được dọn sẵn cho Chúa không còn phải là con đường xuyên sa mạc, từ Babylon đi về Giêrusalem, nhưng là con đường ngắn ngủi hơn, nhưng đầy cạm bẩy, đó là con đường từ lý trí đến con tim, đến lòng ước muốn của con người, nơi ẩn chứa đầy mọi trở ngại và thường làm cho con người không dễ gì thẳng tiến lên lộ trình chính đáng của " Tin Mừng ". 

Về phương diện chú giải, Phúc Âm Thánh Luca được viết ra sau Phúc Âm Thánh Marco và Matthêu. Qua Phúc Âm ngài, chúng ta có thể nhận ra được trong Kitô giáo thời tiên khởi, có thể có khuynh hướng trình diện Gioan Tẩy Giả như là người tranh giành ảnh hưởng hay ngay cả là đối thủ của Chúa Giêsu. Bởi đó đọc Phúc Âm Thánh Luca ( Lc 1, 8.19-34), chúng ta có thể thấy được Thánh Luca xác định rõ để phá tan những nghi ngờ vừa kể, Gioan Tẩy Giả không phải là Đấng Cứu Thế:

So sánh giữa Phúc Âm Thánh Luca và Thánh Matthêu, ( cả hai đều chịu ảnh hưởng của nguồn mạch Q ), chúng ta nhận ra được:

   1 ) Thánh Luca bỏ qua, trong các lời loan báo của Gioan Tẩy Giả, những gì liên hệ đến Nước Thiên Chúa đã gần kề ( như trong Phúc Âm Thánh Matthêu, ( Mt 3, 2) và để dành lại cho Chúa Giêsu tuyên bố điều đó: 

   - " Hãy chữa những người đau yếu trong thành và nói với họ: " Triều Đại Thiên Chúa đã đến gần các ông. Nhưng vào bất cứ thành nào mà người ta không tiếp đón, thì anh em ra các công trường mà nói: " Ngay cả bụi trong thành các ông dính chân chúng tôi, chúng tôi cũng xin giũ lại các ông. Tuy nhiên các ông phải biết điều nầy: Triều Đại Thiên Chúa đã đến gần" ( Lc 10, 9-11). 

   2 ) Thánh Luca cũng bỏ qua việc diễn tả Gioan Tẩy Giả trong vai trò của ngôn sứ Elia ( trong khi đó Phúc Âm Thánh Matthêu ( Mt 3, 4 ) và Thánh Marco ( Mc 1, 6) đều đề cập đến ). Ngoài ra Thánh Luca cũng bỏ qua việc đề cập đến kết quả lời giảng dạy của Gioan Tẩy Giả, nhứt là về phương diện dân chúng từ khắp nơi đều tuôn về để được Gioan Tẩy Giả làm phép rửa cho, như trong Phúc Âm thánh Matthêu:

  - " Bấy giờ, người ta từ Giêrusalem và khắp miền Giudea, cùng khắp vùng ven sông Giordano kéo đến với ông ( Gioan Tẩy Giả ) " ( Mt 3, 5 ). 

   3 ) Trong câu xác quyết " ...nhưng có Đấng mạnh thế hơn tôi đến, tôi không đáng cởi quai dép cho Người " ( Lc 3, 16), Thánh Luca phá tan đi mối nguy hiểm cho rằng Chúa Giêsu là một môn đệ của Gioan hay ít ra cũng là một người bạn thân thiết với ngài.

Thánh Luca xem Gioan Tẩy Giả như là vị ngôn sứ cuối cùng và cao cả nhứt của Israel.

Nhưng ngoài ra, niềm hân hoan của thời viên mãn được cứu độ, thời điểm đó chỉ được chính Chúa Giêsu bắt đầu: 

   - " Cho đến thời ông Gioan, thì có Lề Luật và các ngôn sứ, còn từ thời đó, thì Tin Mừng Nước Thiên Chúa được loan báo..." ( Lc 10, 16).

   - " Để dọn đường cho Chúa Giêsu, ông Gioan rao giảng kêu gọi toàn dân Israel chịu phép rửa, tỏ lòng sám hối " ( Act 13, 24). 

Trong các đoạn văn được đề cập, Thánh Luca đều xác nhận rằng Gioan Tẩy Giả " đến trước Người (Chúa Giêsu )".

Mặc dầu theo thói quen, một vị ngôn sứ được đề cập đến trong khoảng thời gian cai trị của quyền lực trần thế, như chúng ta thường gặp trong Cựu Ước ( Is 1, 1; Ger 1, 3; Os 1, 1), Phúc Âm Thánh Luca cũng đề cập đến theo thể thức tương tự, nhưng phương thức của ngài theo lối trình diện của các giả cỗ điển Hy Lạp hơn, như phương thức của Tucidide tường thuật lại chiến cuộc Peloponese .

Thánh tác giả Phúc Âm đặt thời điểm khởi đầu việc giảng dạy của Gioan Tẩy Giả trong bối cảnh lịch sử hiện thời lúc đó, khởi đầu từ đế quốc Roma, qua hình ảnh của chính quyền chính trị và tôn giáo ở Palestina.

Chính quyền chính trị dưới  triều đại vương quốc của Erode Đại Đế - một vương quốc tùy thuộc vào Roma - được kể ra làm bối cảnh cho " Phúc Âm thời niên thiếu " liên quan đến thời gian quản trị miền Giudea của một vị hoàng đế và vị tổng trấn của ông, trong khi phần còn lại của vương quốc Erode, được giao cho những đứa con trai thừa kế của ông - đặc biệt là miền Galilea: 

   - " Thời vua Erode cai trị miền Giudea, có một vị tư tế thuộc nhóm Abìa, tên là Zaccaria; vợ ông là Elisabeth cũng thuộc dòng tộc tu tế Aaron" ( Lc 1, 4 )

   - " Thời ấy hoàng đế Augusto ra chiếu chỉ, truyền kiểm tra dân số trong khắp thiên hạ. Đây là cuộc kiểm tra đầu tiên được thực hiện dưới thời ông Quirinio làm tổng trấn xứ Syria " ( Lc 2, 1-2 ).  

Trong khi đó thì quyền tôn giáo được đặt nặng trên các vị thượng tế Anna và Caipha.

Gioan Tẩy Giả xuất hiện trên sa mạc phía nam miền Giudea, gần Biển Chết ( Mer Mort ), gần cửa khẩu  của sông Giordano.

Lời giảng dạy của Gioan Tẩy Giả, theo Thánh Luca, được quy hướng về phép rửa sám hối và tha thứ. Như các tác giả Phúc Âm khác, Thánh Luca giải thích rõ sứ mạng của Gioan Tẩy Giả bằng một câu trích dẫn từ ngôn sứ Isaia:

   - "  Có tiếng hô: " Trong sa mạc, hãy mở một con đường cho Chúa; giữa đồng hoang, hãy vạch một con lộ thẳng băng cho Thiên Chúa chúng ta. Mọi thung lũng sẽ được lấp đầy, mọi núi đồi sẽ phải bat xuống; nơi lồi lõm sẽ hoá thành đồng bằng, chốn gồ ghề nên vùng đất phẳng phiu. Bấy giờ vinh quang của Chúa sẽ tỏ hiện, và mọi người phàm sẽ cùng được thấy rằng miệng Đức Chúa đã phán " ( is 40, 3-5 ).

Đây là một đoạn văn được dùng để cử hành ngày trở về vinh quang của dân Do Thái bị lưu đày ở Babylone, dọc theo một con đường thẳng và bằng phẳng, giống như các con đường đi kiệu hướng dẫn đến các đền thờ. 

Hiểu như vậy, đây là thời điểm khởi đầu một thế hệ mới, cần phải chuẩn bị mình bằng việc sám hối.

Thánh Gioan Tẩy Giả kêu gọi những ai đến gặp ngài hãy thay đổi cách sống, hãy có thai độ minh chứng một cuộc sám hối thực sự.

Giờ đây đoàn lủ dân chúng kéo đến trước mặt ngài gồm có ba thành phần. Đây là hình ảnh đặc biệt của Phúc Âm Thánh Luca, cho thấy Thánh Luca đặc tâm lưu ý đến tầm mức phổ quát của ơn cứu độ.

   1 ) Các người Do Thái một cách nào đó có liên hệ đền dòng dõi Abraham cảm thấy lòng tự tín của họ. Trong khi đó, trái lại họ phải " sinh hoa quả xứng đáng với lòng sám hối củả mình ", tức là phải chứng tỏ cho thấy mình đã đích thực thay đổi đời sống.

   2 ) Những bọn người thu thuế và tùy viên của họ, được mời gọi hãy giữ đúng mức công bằng, bằng cách loại trừ hối lộ mục nát và ép bức người khác.,

   3 ) Đối với quân nhân, ngài kêu gọi hãy vượt thắng mọi hình thức bạo lực.

Nhưng hình ảnh của Gioan Tẩy Giả là hình ảnh một con người hoàn toàn đang hướng về một nhân vật khác và một phép rửa khác, phép rửa " trong Thánh Thần và lửa " .

Đối với Chúa Kitô, Gioan Tẩy Giả cảm nhận mình như một người đầy tớ ở cấp bậc hèn hạ tối thiểu: bởi lẽ việc cởi quai dép là động tác mà ông chủ không thể đòi buộc đối với người đầy tớ gốc Do Thái, bởi vì đó là động tác được coi quá hèn hạ.