Chúa Nhật 3 Phục Sinh

Cv 5:27-32, 40b-41; Kh 5:11-14; Ga 21:1-19 / 21: 1-14

Nguyễn Tiến Cảnh, MD 

Câu chuyện Phúc Âm hôm nay (Ga 21:1-19) xẩy ra trong bối cảnh của Biển Galilee. Phần lớn những mục vụ của chúa Giêsu đều được thực hiện dọc theo bờ Tây Bắc biển Galilée hay còn gọi là biển Tiberia (Ga 6:1) và hồ Gennesaret (Lc 5:1). 

Gọi là biển nhưng thực tế nó là một hồ nước ngọt có hình giống như một cây thụ cầm dài cỡ 12-13 dậm và rộng chừng 7-8 dậm. Cá và nghề chài lưới giữ một vai trò quan trọng trong Tân Ước và Giáo Hội sơ khai. Bắt cá cuối cùng đã trở thành một biểu tượng quan trọng của sứ vụ truyền giáo của Giáo Hội từ lúc chúa Giêsu kêu gọi các môn đệ của Người “thả lưới bắt cá người ta” (Mt 4:19; Lc 5:10; Mc 1:17). Nguồn gốc của Kitô giáo như có cái gì có vẻ “cá”!

BẢN HÒA TẤU VÀ BỮA ĐIỂM TÂM

Chương 21 là một chương phụ làm kết luận cho bản Tin Mừng thánh Gioan. Chúng tôi gọi đây là một bản hòa tấu bữa điểm tâm hậu phục sinh có hai hồi. Hồi thứ nhất (c.1-14) tả chúa Giêsu sống lại hiện ra với các môn đệ “bên cạnh Biển Tiberia.” Hồi này liên quan đến Cá và Bắt Cá. Khi ông Phêrô quyết định đi thả lưới cho thấy ông muốn từ nhiệm và tìm một cơ hội khác cho đời mình, nói lên tâm trạng buồn nản và thất vọng mà chính ông và các môn đệ bạn ông đã cảm thấy sau cái chết của chúa Giêsu. Ông Phêro thì đơn thuần chỉ muốn trở lại nghề cũ của mình.

Đúng lúc đó, Chúa Giêsu hiện ra như một màu nhiệm, trong một khung cảnh quen thuộc nhưng “không ai biết là Chúa”. Các môn đệ đi biển và “đêm đó họ chẳng bắt được gì cả”(c.3). Một hình ảnh trống rỗng. Họ làm điều mà họ nghĩ là đúng nhưng thực tế đã thất bại. Điều này cho họ một bài học, không có Chúa họ chẳng làm nên cơm cháo gì (Ga 15:5). Câu chuyện xẩy ra vào buổi sáng sớm là biểu tượng của bình minh ánh sáng tinh thần. Chúa Giêsu, một lần nữa, được diễn tả là… Người đứng đó, mà không nói Người đến như thế nào và bằng cách nào (c. 4; 20:14, 19, 26).

Đứng đó rồi Chúa Giêsu khởi đầu và hỏi các môn đệ: “Các bạn ơi, không có con cá nào à ?”(c.5). Các môn đệ trả lời là họ thất bại chẳng bắt được con nào cả. Nhưng chúa Giêsu nói với họ “Hãy thả lưới bên mạn phải của thuyền thì các bạn sẽ bắt được cá” (c.6). Lúc đó, các ông nghĩ rằng đó chỉ là một gợi ý khơi khơi của kẻ bàng quang đứng trên bờ. Chúa đã không nói hay đề nghị “Hãy thử ném lưới chỗ này chỗ kia xem sao” mà lại đưa ra một lời hứa là họ sẽ bắt được cá nếu họ làm theo lời Chúa chỉ, thả lưới bên mép phải của thuyền.

Khi các môn đệ lên bờ, họ nhận thấy có than hổng lửa cháy với bánh và cá đã sẵn sàng (c. 9). Không có dấu hiệu nào cho thấy Chúa Giêsu lấy bánh và cá ở đâu. Thức ăn này xuất hiện chính là một huyền nhiệm của Chúa. Riêng than hồng lửa cháy như gợi lại quang cảnh đêm Chúa chịu nạn lúc Phêro chối Chúa mà thánh Luca đã nói tới (Lc 22:55). Lửa đó là lửa chối từ và phản bội. Còn lửa thánh Gioan nói tới là lửa thống hối và cam kết. 

Bữa ăn, đối với những Kito hữu thời sơ khai, có ý nghĩa là Mình Thánh Chúa, bởi vì câu 13 (Ga 21:13) và câu 11 (Ga 6:11) đều cho thấy cử chỉ chúa Giêsu làm giống y hệt trong bữa tiệc ly cuối cùng. Về số cá bắt được, nhiều người thắc mắc đã hỏi tại sao lại là con số 153? Đã lâu rồi, thánh Jerome nói là những nhà sinh vật học Hy Lạp đã chia cá ở trong hồ thành 153 loại! Chúng ta có thể cho rằng con số đó có một ý nghĩa biểu tượng đặc biệt liên quan đến sứ mạng phổ quát khắp thế giới của các tông đồ. 

Màn kế tiếp là một màn đầy ngạc nhiên và kinh hãi mà không một tông đồ nào dám hỏi Chúa Giêsu “Ông là ai?”(c.12). Quả là Chúa có cái gì khác biệt, cho dù các tông đồ ai cũng đã nhận ra Chúa rồi. Bây giờ đến lượt Chúa Giêsu và ông Phêro trở thành trọng tâm của câu chuyện. Sau khi ăn điểm tâm, Chúa bắt đầu nói thẳng với Phêrô. Chúa đã gọi Phêro là Simon Phêrô (c. 2-3, 7b, 11) hay chỉ là Phêrô (c.7a) là tên mà Chúa đã đặt cho ông ta (Ga 1:42; Mc 3:16; Lc 6:14). Chúa Giêsu gọi ông bằng tên cũ, Simon con ông Gioan (c.15) như thể ông không còn hoặc chưa là môn đệ của Chúa.

CUỘC PHỤC HỒI CỦA PHÊRÔ VÀ NHIỆM VỤ MỚI. 

Tiếp theo là hồi 2 của bản hòa tấu (c.15-23) diễn tả cuộc đàm thoại nhức nhối giữa Chúa Giêsu và ông Phêrô, về một ủy nhiệm liên quan đến chiên và chủ chiên với việc chăn dắt chiên. Phêro thì tự biết mình đã từng thất bại trên đoạn đường môn đệ. Một môn đệ được gọi là “Đá” mà phải khóc vì hối hận đã chối Chúa mình (Lc 22: 62). Nhưng sáng nay, Phêro có được cơ hội này để ăn năn và cam kết lại với Chúa. 

 Chúa Giêsu đã hỏi Phêrô rồi đưa ra một mệnh lệnh. Người đã hỏi ba lần. Đây là câu hỏi tối hậu, có tính quyết định cho cả cuộc đời: “Anh có yêu Thầy hơn những cái này không?” (c. 15). “Những cái này” đây phải chăng là lưới, là thuyền, là tất cả vật dụng của nghề lưới cá ? Chúa Giêsu cũng có thể ám chỉ đó là những môn đệ khác. Theo các Phúc Âm Thư khác, Phêrô đã cương bậy là “dù tất cả những người đó có vấp ngã nhưng ông sẽ không bao giờ” (Mt 26:33; Mc 14:29; Lc 22:33; Ga 13:37). Gioan thì không ghi lại lời ông Phêro cương bậy, nhưng cho thấy hành động Phêrô nhảy xuống nước bơi và tự mình kéo lưới cũng nói lên thái độ ấy. Do đó câu hỏi của chúa Giêsu hẳn phải có ý nghĩa sâu xa hơn và khác với những vấn đề bình thường. Người đã đi đến tận cùng gốc rễ của mọi tội lỗi là kiêu ngạo và tự đắc.  

Bên cạnh sự chuyển nghĩa đó, động từ YÊU cũng có những ý nghĩa đặc biệt khác nhau trong ngôn ngữ HyLạp. Yêu thực tình, vô vị lợi (Agape/Agapao) như tình yêu của Chúa; Yêu vì cảm tình, thân thích như tình yêu gia đình, anh em bạn bè (Phileo/philia) và Yêu có tính xác thịt như tình yêu nhân tình (Eros). Kiểu Yêu khuôn mẫu mà Chúa Giêsu hỏi ông Phêro hai lần là yêu vô vị lợi Agapao, nhưng mỗi lần Phêro trả lời “Có” thì lại là loại yêu tình cảm phileo. Lần thứ ba Chúa chuyển qua cách dùng chính lời của ông Phêro. Phêro đã ba lần chối Chúa thì nay lỗi lầm được hủy bỏ vì cũng ba lần ông quả quyết với Chúa là ông yêu Chúa thực sự. 

Với câu hỏi cuối cùng, Phêro cảm thấy đau và nhức nhối vì Chúa hỏi ông tới ba lần, Phêro đã buồn bã trả lời: “Thưa Thầy, Thầy biết hết mọi sự, hẳn Thầy biết con yêu mến Thầy” (c.17). Sau mỗi lần tuyên xưng Tình Yêu, Chúa đều truyền cho Phêro một mệnh lệnh tương tự nhưng với những từ khác nhau. Thoạt đầu Người dùng từ “Hãy chăm sóc (boske) chiên con (arnia) của Thầy, kế đến “Hãy chăn dắt ( poimaine) chiên (probate) của Thầy. Lần thứ ba là lời bao hàm cả hai mệnh lệnh trên (boske/probate) (c. 17), và như vậy là Chúa đã gom cả ba mệnh lệnh làm một.

TƯ CÁCH MỤC VỤ CỦA PHÊRÔ 

Tại sao Chúa Giêsu muốn trao cho ông Phêro nhiệm vụ đứng đầu cai quản đoàn chiên mà lại hỏi những câu hỏi như vậy, không hỏi những câu để xem khả năng của Phêro có thích hợp với nhiệm vụ hay không? Chẳng hạn: “Simon, con ông Gioan, ngươi có hiểu biết tường tận trách nhiệm lớn lao mà ngươi sẽ phải gánh chịu không?” “Ngươi có biết ngươi là một kẻ yếu đuối, dễ sa ngã và đã phạm nhiều lỗi lầm ở quá khứ không?” “Simon, con ông Gioan, ngươi có hiểu vấn đề này là quan trọng không?” “Ngươi có biết có bao nhiêu người đang cần sự giúp đỡ và che chở của ngươi không?” “Ngươi có đáp ứng được tất cả những đòi hỏi mà ta kỳ vọng nơi ngươi không?” 

Ở thời đại văn minh kỹ thuật ngày nay, tài trí và hiệu năng phải là ưu tiên hàng đầu trong những khả năng chuyên môn về mục vụ. Người đó phải là đa năng đa hiệu. Nó cũng phụ thuộc: tuổi tác, sự lanh lợi, học thức cao và uyên bác, tinh thần, tâm lý vững chắc và cân bằng, kinh nghiệm chỉ huy, khả năng điều hành tài chánh, giao thiệp thành công, hùng biện, ngoại giao giỏi v.v. Những câu hỏi như vậy có thể quan trọng tùy theo mức độ đòi hỏi hiệu quả của công tác mục vụ. Nhưng Chúa Giêsu tóm gọn tất cả lại thành một câu hỏi căn bản duy nhất, được lặp lại hai lần bằng danh từ Yêu trong ngôn ngữ Hy Lạp với những ý nghĩa khác nhau về tình yêu và tình bạn được ám chỉ ông Phêro: “Simon, con ông Gioan, con có yêu Thầy không? Con có thực sự là bạn của Thầy không?” Câu hỏi này đã đánh trúng ngay tim đen ông Phêro. 

Khả năng mục vụ chính của Phêro cũng như của bất cứ ai dưới danh nghĩa Chúa Giêsu Kitô phải là Yêu Chúa được biểu hiện qua đức khiêm nhường, đáng tin cậy và vâng lời. Phêro đã tận hiến cho Chúa, nhưng ông vẫn còn đầy vị kỷ và hay xông xáo nhảy ra trước mọi người. Thái độ kiêu hãnh ấy có thể gây tai họa nguy hiểm cho cộng đồng như đã từng thấy trong lịch sử Israel cho đến những người chống đối đã đóng đanh chúa Giêsu cũng như trong lịch sử giáo hội ngày nay của chúng ta. 

Chính Phêro đã học được bài học đó, như ông đã tâm sự trong thư thứ nhất của ông viết cho các bô lão trong cộng đồng. Ông đã gọi những bô lão là “bạn” và khuyên họ hãy trở thành những chủ chăn của đoàn chiên Chúa, hãy lo lắng cho họ, săn sóc họ với tinh thần tự nguyện, không vì ham hố lợi lộc thấp hèn, nhưng vì lòng nhiệt thành tận tụy. Đừng lấy quyền mà thống trị những người mà Thiên Chúa đã trao phó cho mình, đừng kiêu hãnh, tự cao tự đại, nhưng hãy làm gương sáng cho đoàn chiên…” (1Pr 5:1-4). Đây là loại quyền bính phải được các chủ chiên thi hành trong khiêm tốn và có lương tâm. Đó là khẩu hiệu của chủ chăn, của mục tử đích thực.

ĐÔI LỜI KẾT: TRÁCH NHIỆM TỐI HẬU ĐỐI VỚI ĐOÀN CHIÊN 

Khi ông Phêro để cho Chúa Phục Sinh nhìn thấu suốt lòng ông: “Thưa Thầy,

Thầy biết hết mọi sự hẳn Thầy biết con yêu mến Thầy” (Ga 21: 17) là lúc tình yêu của ông đã chín mùi. Chỉ khi Phêro tự để cho Chúa tha thứ ông thì ông mới nhận trách nhiệm mới đối với đoàn chiên. Phêrô, vì sống gần gũi Chúa nên ông thấu hiểu tính tình và lòng trắc ẩn của Chúa nên đã được Chúa ủy thác trách nhiệm mới. Phêrô thực sự là một mẫu gương cho chúng ta, vì ông luôn luôn nhớ lại những thất bại của mình cũng như khi ông lãnh trách nhiệm đứng đầu Giáo Hội. Việc hồi tưởng đó thay vì làm cho ông mất khả năng thì lại giúp ông trở thành nhà lãnh đạo có hiếu và đầy lòng trắc ẩn thương người. 

Làm sao chúng tôi có thể đương đầu với những thất bại của chúng tôi khi chúng tôi đưa tay giúp đỡ những người khác? Thiên Chúa đang kêu gọi chúng tôi phải dấn thân vào nơi thân thiết nào đây trong lúc này, ở thời đại của chúng tôi quá khó khăn, nhiễu nhương và đầy gian trá này? Thiên Chúa đang kêu gọi chúng tôi phải thân mật với ai? Sau khi chúng tôi tuyên xưng niềm tin vào chúa Giêsu, chúng tôi phải hiểu trách nhiệm của chúng tôi như thế nào? Phêro đã học bài học rất kỹ, ông đã bắt chước Chúa Giêsu trong cuộc đời còn lại của ông đến độ dám hy sinh mạng sống tử đạo, chết lộn ngược đầu trên thập giá ở đồi Vatican. Chúng tôi có được chuẩn bị đến tột đỉnh cực đoan vì niềm tin vào Chúa Giêsu không? Chúng tôi có yêu Chúa Giêsu hơn “những cái này” không, những cái thuộc thế trần, phồn vinh giả tạo, phù phiếm ? 

Chúa đã phục hồi danh dự cho Phêro, chúng tôi có được Chúa phục hồi cho không? Chúng tôi có thực tâm trả lời những câu hỏi như Phêro đã trả lời Chúa không? 

Fleming Island, Florida

April 14, 2013

NTC