THỊ TRẤN CAESAREA PHILIPPI VÀ CÂU CHUYỆN THẦN THOẠI HY LẠP

Caesarea Philippi là một thị trấn nằm khoảng 20 dặm ở phía Bắc biển Galilée trong phạm vi thuộc quyền cai trị của quân vương Philippi, con vua Herod đại đế từ năm 4B.C. đến khi ông băng hà vào năm 34 A.D. Đây là thị trấn Paneas được ông cho tái thiết lại và đặt tên mới là Caesarea để kính nhớ Đại Đế và Philippi để phân biệt với hải cảng ở Samaria lúc đó cũng có tên là Caesarea. Vì vậy mới có tên kép là Caesarea Philippi.

Thị trấn này bây giờ người ta gọi là “Banias”, chữ nói chại đi của tiếng “Paneas”, tên một vị thần Đồng Cỏ Hy Lạp Pan. Vào thời Chúa Giêsu, người ta thờ thần Pan trong đền thờ của dân ngoại tọa lạc tại nơi này ở biên giới giữa Israel và Syria về hướng Bắc, ngay dưới chân núi Mount Hermon hùng vĩ. Cũng chính nơi đây, ngay trong trung tâm trác táng vô độ thờ thần Pan của Hy Lạp mà Chúa Giêsu đã hỏi xem các môn đệ hiểu thế nào về vị thế của đấng thiên sai. Cũng chính tại nơi này mà thánh Phêrô đã tuyên xưng Chúa Giêsu là Đấng Thiên Sai, Con Thiên Chúa hằng sống. Đây chính là cái phông nổi bật làm nền cho bài phúc âm bi thảm ngày hôm nay. (Mat.16:13-20).

Đoạn Tin Mừng này cũng được các thánh sử Marco (Mac.8:27-29) và Luca (Luc.9:18-20) nói tới, nhưng không đầy đủ như của thánh Mathew. Câu chuyện thánh Mathew kể đã nói rõ lời ông Phêro tuyên xưng Chúa Giêsu là con Thiên Chúa hằng sống chính là do Thiên Chúa Cha đã mặc khải chỉ cho một mình ông Phêro mà thôi (17) và vì đó Ngài đã gọi Phêro là Đá, trên Đá này Chúa sẽ xây Giáo Hội của ngài (18) và quyền năng của các môn đệ trong Giáo Hội trần thế này cũng được Thiên Chúa  trên thiên đàng chuẩn nhận.

Qua câu chuyện thần thoại Hy Lạp có liên hệ đến một địa danh rất đặc biệt ở hướng Bắc, chúng ta thử tìm hiểu ý nghĩa một số từ và những biểu thị được dùng trong đoạn Tin Mừng này của Thánh Mathew.

“THẦY  LÀ  ĐẤNG  THIÊN  SAI”

Để trả lời câu hỏi của Chúa Giêsu: (13) “Người ta nói Con Người là ai?”, các môn đệ đã kê khai ra một danh sách những nhân vật mà người ta gán cho Chúa Giêsu. Tên những nhân vật này nói lên những kỳ vọng khác nhau ở nơi Chúa. Có người nói Chúa là Elia, một nhân vật đang đối đầu với chính quyền lúc đó. Có người coi Chúa còn hơn cả Jeremiah, một nhân vật không phải là ít nói nhưng là tập trung nhiều vào mặt nội tâm, một khía cạnh riêng biệt của cuộc sống con người.

Khi Chúa Giêsu hỏi Phêrô một câu hỏi quyết định: “Còn các anh, các anh gọi Thầy là ai?”, thì Phêrô trả lời Chúa: “Thầy là Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống.” Với một cái phông huy hoàng của câu chuyện trong bài phúc âm ngày hôm nay, phải chăng câu trả lời của Phêrô: “Chúa Giêsu là Con Thiên Chúa hằng sống” đã là bản án tử hình cho tất cả các loại thần, đặc biệt là thần Pan lúc đó đang lảng vảng đâu đấy bên cạnh ông? Phải chăng cái chết của thần Pan đã làm lung lay quyền lực của Tiberias khiến ông khó có thể nối nghiệp được Hoàng đế Augustus?

CON THIÊN CHÚA HẰNG SỐNG

Câu “Con Thiên Chúa hằng sống” phải được hiểu là đối nghịch với ý nghĩa câu chuyện thần thoại Hy Lạp ở nơi mà ông Phêrô đã tuyên xưng Chúa Giêsu là Đức Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống. Thần Pan liên hệ đến môt ngọn núi ở Arkadia và một cái động ở Attika. Vì ở Arkadia không có nhiều súc vật tốt, nên dê được coi là súc vật chính và đặc thù của miền. Vì vậy thần Pan có hình dáng nửa người nửa dê.  Thần Pan đã trở thành phổ quát trong thần thoại Hy Lạp và rất quen thuộc trong giới chăn chiên, nhà nông và người dân quê. Nói chung, thần Pan là thần tình ái mà việc chính của thần là làm cho súc vật được phì nhiêu béo tốt. Thần này thích ở những hang động, núi đồi và những nơi vắng vẻ quạnh hưu và lại rất thích âm nhạc; nhạc cụ của thần là sáo. Thần Pan là con của thần Zeus (vua các thần), tức là con của thần !

Tước hiệu «Con Thiên Chúa hằng sống» mà Phêrô đã tuyên xưng danh Chúa Giêsu đã bổ túc cho đoạn văn của thánh Marco (Mac. 8: 27-29), đồng thời đánh tan tất cả những gì là gọi là nghi hoặc hay mơ hồ về danh hiệu “ngôn sứ / Messiah”. Như vậy, với câu tuyên bố của thánh Phêrô, chúng ta không thể nào mà không liên tưởng đến cái quang cảnh được mô tả trong câu chuyện thần thoại Hy Lạp có liên quan đến sự rộng lớn của thị trấn Caesarea Philippi!

 THỊT VÀ MÁU / NGƯỜI PHÀM

Câu 17 trong đoạn văn của thánh Mathew cho ta thấy Chúa đã chấp nhận lời tuyên xưng của ông Phêro nên Ngài  đã nói với Phêro: «Không phải thịt và máu đã cho ngươi biết điều đó, mà chính là Cha Ta ở trên trời đã mạc khải cho ngươi » ‘Thịt và máu’ là từ ngữ biểu thị loài người, phàm nhân với tất cả những yếu đưối của nó. Ông Phêrô đã nhận ra được căn tính đích thực của Chúa Giêsu chứng tỏ sự nhận biết của ông không phải do người thường mà do Thiên Chúa mạc khải cho ông ta, cũng giống như thánh Phaolo được Thiên Chúa cho biết về Chúa Giêsu mà ông đã diễn tả trong thư gửi tín hữu Galat: « Khi Người (Thiên Chúa) đã đoái thương mạc khải Con của Người cho tôi… »(Gl 1: 15-16).

ANH LÀ ĐÁ , KEPA, KEPHAS

Qua câu 18, Chúa đã cho Phêrô biết căn tính mới của ông: «Anh là Phêrô, nghĩa là Đá, trên Đá này ta sẽ xây Giáo Hội của ta » (18). Tiếng Aramaic[1] gọi là ‘kepa’, nghĩa là đá và được chuyển dịch qua tiếng Hy Lạp là ‘Kephas’ là danh hiệu của Phêrô mà thánh Phaolo đã dùng trong các thư của ông gửi cho các tín hữu (1Cr 1: 12 ; 3: 22 ;9: 5 ;15: 4 ; Gl1: 18 ;2: 9,11,14) trừ ra trong thư gửi tín hữu Galat 2:7-8 thì gọi là Phêro. Trong Tin Mừng thánh Gioan cũng vậy, Phêro được gọi là Kephas (Ga1: 42). Lời xác quyết của chúa Giêsu trong bản gốc bằng tiếng Aramaic dĩ nhiên gọi Phêro là Kepa, khi chuyển dịch qua Anh ngữ/Việt Nam thì là Đá/Rock (Kepa) : « Anh là Đá (Kepa), trên Đá này (Kepa) ta sẽ xây Giáo Hội của ta ».

Khi Chúa Giêsu tuyên bố Phêrô là Đá…….thì phải chăng Người ám chỉ những đá tảng ở chung quanh Người trong vùng này, mà trên đó đã có những đền thờ các thần của dân ngoại và một vị lãnh đạo rồi? Cái chết của thần Pan và của Chúa Giêsu Kitô, phải chăng cả hai đã cùng xẩy ra dưới thời quan tổng trấn Philatô, và có liên hệ với nhau? Phải chăng các Kitô hữu thời Giáo Hôi sơ khai đã muốn nhận biết sự liên hệ giữa hai biến cố này như sử gia Eusebius đã nêu lên trong những bài viết của ông ?

DANH TỪ “GIÁO HỘI” TRONG TIN MỪNG THÁNH MATHEW.

Thánh Mathew là thánh sử duy nhất dùng danh từ “Giáo Hội” (tiếng Hy Lạp là ekklesia) trong đoạn văn này ở câu 18. Trong bản gốc bằng tiếng Aramaic thì chính Chúa Giêsu đã tuyên bố Giáo Hội là gì? Giáo Hội của Chúa Giêsu là một cộng đồng mà Ngài sẽ gom lại, giống như một cao ốc, mà nền móng là thánh Phêro. Nhiệm vụ của thánh Phêro là làm chứng nhân Chúa Giêsu là Đấng Thiên Sai/Messiah, là Con Thiên Chúa hằng sống.

CỔNG  ÂM  PHỦ [2]

Cổng âm phủ là gì? Đây là một cái động khổng lồ mà người ta tin rằng muốn vào thế giới âm phủ phải đi qua cái cổng này mà âm phủ là nguồn mạch của sông Jordan. Khi nói sức mạnh hỏa ngục không thể thắng nổi Giáo Hội là phải chăng ám chỉ cái động khổng lồ này? Vào thời kỳ Chúa Giêsu và các thánh sử Tân ước, người Do Thái và các Kito hữu cũng tin rằng âm phủ (Sheol) là nơi trú ngụ của những người chết, không phải là nơi trừng phạt. Người xưa cũng tin rằng sông Jordan bắt nguồn từ một cái động khổng lồ là trung tâm điểm của công viên quốc gia mà bây giờ nằm ngay ở cửa sông Jordan tại Banias. Người ta cũng tin rằng cổng của cái động này cũng là một lối đi vào thế giới âm phủ (Hades/Sheol). Một khi đã đi vào động này rồi thì không ai có thể trở lại được thế giới của người sống.

Đôi khi người ta cũng tin rằng khu vực này không phải chỉ để cho người chết ở mà còn có cả những nguyên nhân quái ác tạo ra thần chết và sự hủy giệt. Theo ngôn ngữ khải huyền của người Do Thái thì vào thời thế tận những quyền lực của vũ trụ thời hỗn mang còn sót lại từ lúc tạo thiên lập địa sẽ vượt thoát khỏi những xiềng xích trói buộc mà bung ra, tạo nên nhiều nỗi thống khổ và hủy hoại trên mặt đất. Quyền lực này được chôn kín trong một cái động ở sâu trong lòng đất. Các học giả kinh thánh cho rằng những cái cổng đó là hình ảnh của âm phủ, từ một thị trấn kín cổng cao tường và được canh gác cẩn mật bật tung ra ngoài qua những cái cổng đó để tấn công thần dân của Chúa ở thế gian này. Hình ảnh này hẳn rất là sống động khi chúng ta hiểu nó, nhìn nó trong quang cảnh địa dư của thị trấn Paneas.

VỊ TRÍ VÀ VỊ TRÍ….

      Thị trấn Paneas/Banias với lịch sử phong phú của nó đã tạo thành một giai đoạn của một bi kịch mới. Đây không phải là cảnh tôn thờ thần ngoại hay thần quốc gia, nhưng là tôn thờ Con Thiên Chúa hằng sống. Đây là lúc Giáo Hội Chúa được thiết lập. Chắc chắn không phải là ngẫu nhiên có sự trùng hợp ở thị trấn Caesarea Philippi mà ông Phêrô tuyên xưng chúa Giêsu là Con Thiên Chúa hằng sống. Người ta không thể tưởng tượng được rằng những tảng đá khối ở dưới chân núi Mount Hermon lại không có ảnh hưởng đến các thánh sử, phát ngôn viên của ngôi lời là chính Chúa Giêsu. Một cái động mà người xưa tin rằng dùng để chất chứa những quyền lực phá hủy vũ trụ bất thần lại được nói tới, nói tới không phải để ca tụng nó, nhưng cho biết là sức mạnh của nó không thể nào chống trả và phá hủy được quyền lực của Giáo Hội. Một vị thần được nói đến cũng là vị thần đã giữ chìa khóa của âm phủ lại bất thần được thay thế bởi một người có thể chết là Phêrô, bây giờ được nói đến là người sẽ giữ chìa khóa của Nước Trời.

CHÌA KHÓA NƯỚC TRỜI

Trong bài phúc âm hôm nay, chúng ta cũng nghe nói về chìa khóa của Nước Trời (19). Hình ảnh chìa khóa có lẽ được rút ra từ bài đọc I sách tiên tri Isaiah 22:15-25 khi Eliakim nối ngôi Shebnah làm chủ lâu đài, cũng được trao « chìa khóa của nhà David » có thể mở ra và khóa cửa lại (Isaiah 22: 22).

Trong Mathew 18: 18, tất cả các môn đệ đều được trao quyền ‘tha’ và ‘buộc’, nhưng bản văn này nói lên một quyền đặc biệt được trao cho Phêrô. Đó là chìa khóa của nước trời mà Phêrô có toàn quyền thi hành nơi Giáo Hội trần thế này ; quyền này cũng được công nhận ở trên Trời qua một liên kết rất chặt chẽ giữa Trời và Đất, nhưng không phải Giáo Hội và Nước Trời giống nhau. Giáo Hội là một trận địa giữa hai quyền lực hỏa ngục và thiên đàng. Chúng ta tự hỏi trong những năm trước đây đã bao nhiêu lần cửa hỏa ngục  rộng mở để phun lửa và cơn thịnh nộ vào Giáo Hội ?

Tuy nhiên giữa những cơn sóng gió ấy, nếu định tâm suy nghĩ, ta thấy rằng thánh Phêrô đã được trao chìa khóa để mở khóa cửa thiên đàng. Những cánh cửa này sẽ mở ra và quyền lực của Thiên Chúa từ thiên đàng sẽ đổ tràn vào đấu trường đánh tan mọi chống phá của ma quỉ. Niềm tin của chúng ta xác quyết rằng ma quỉ trong hỏa ngục hay âm phủ không tài nào phá hủy được Giáo Hội, bởi vì Chúa vẫn thường xuyên hoạt động mạnh mẽ trong Giáo Hội, nói lên mục đích của Chúa là chuyển giao quyền bính thiên quốc xuống cho các thánh tông đồ, cho Giáo Hội để chu toàn mục đích của Chúa như đa hứa.

NHỮNG GIÂY PHÚT CỦA CHÍNH CHÚNG TA Ở CAESAREA  PHILIPPI

Cuộc tranh đấu để xác định căn tính của Chúa Giêsu với nhiệm vụ của một ngôn sứ  ngày nay vẫn còn đang tiếp diễn. Một số người nói rằng cá nhân mỗi Kitô hữu và cả toàn thể Giáo Hội chỉ là những hình ảnh của một Elijah, với những hệ thống, những định chế và những chính sách phổ quát có tính đối đầu công khai. Đó chính là đường hướng mà Elijah xưa kia đã theo đuổi. Một số người lại nói, giống như Geremiah, là vương quyền của Chúa Kito, thông qua Giáo Hội, chỉ là một khía cạnh riêng tư của cuộc sống cá nhân. Cũng có nhiều người muốn thu gọn tôn giáo và niềm tin vào một công việc gọi là riêng tư ở trong thế giới ngày nay.

Trong câu chuyện giữa Chúa Giêsu và các môn đệ, chúa đã thăm dò cả hai cách suy nghĩ của các ông đã đề ra và hỏi : « Còn các anh, các anh  gọi thầy là ai ? » thì câu trả lời của Phêro: « Thầy là Đấng Thiên Sai » đã bật ra một cách hăng hái, đặc biệt, đúng như thái độ của ông, Đìều này cho chúng ta thấy một quan niệm bao gồm cả hai ý kiến trên và còn đi xa hơn nữa. Đấng Thiên Sai đi vào xã hội, từng đời sống cá nhân mỗi người một cách hoàn toàn không còn phân biệt công và tư nữa. Cách đáp ứng câu hỏi này chính là thước đo chính xác nhất tình nghĩa môn đệ của chúng ta.

ĐÔI LỜI KẾT

Mỗi người chúng ta tùy theo địa vị của mình ít nhất phải một lần tới Caesarea Philippi để trả lời câu hỏi của Chúa Giêsu : « Còn bạn, bạn gọi ta là ai ? » Địa danh Caesarea Philippi nằm ở chỗ nào trong cuộc sống của chúng ta để từ đó chúng ta phải xác định căn tính của Chúa Giêsu Kito, người đã thực sự hy sinh vì ta, vì Giáo Hội và toàn thể nhân loại ?

Giống như thánh Phêrô, chúng ta có phấn đấu để chấp nhận Thiên Chúa đang hoạt động thế nào trên khắp thế giới -như lời Đức Thánh Cha Biển Đức XVI- bằng một « sức mạnh tình yêu không thể chống đỡ nổi? » Tình yêu đó đã biến đổi thế nào những bối cảnh bi thương và khổ đau của thời đại hôm nay ?  Chúng ta đã nhận biết sức mạnh tình yêu của Chúa đang hoạt động thế nào trong những thử thách cũng như những thảm trạng cuộc đời của chính chúng ta ? Trong những lúc phong ba sóng gió của cuộc đời, chúng ta đã nhận được những an ủi dỗ dành nào vì lẽ chúng ta thuộc về Giáo Hội của Chúa Giêsu Kitô ? Chúng ta có bao giờ chỉ biết nhân danh đại diện Chúa mà không thi hành lời Chúa dạy ?

Fleming Island, Florida

Sept. 5,  2011

NTC