(Suy
niệm)
https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/duc-me-hon-xac-len-troi-42468
Ngày lễ Các Thánh Nam Nữ 01-11-1950, qua Tông
hiến “Munificentissimus Deus” (Thiên Chúa vô
cùng quảng đại), Tôi tớ Chúa, Giáo
hoàng Pi-ô XII đã long
trọng công bố Tín điều Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời như sau: “Để
tôn vinh Thiên Chúa toàn năng là Đấng đã ban muôn vàn ơn lành đặc biệt của Người trên Trinh Nữ Ma-ri-a,
để tôn kính Con của Người là
Vua muôn đời, Đấng đã chiến thắng tội lỗi và sự chết, để Bà Mẹ cao cả của Người Con đó được hiển vinh hơn, và
để toàn thể Giáo Hội hân hoan phấn khởi; bằng quyền bính của Chúa Giê-su Ki-tô,
của hai Thánh
Tông
đồ Phê-rô và Phao-lô, và bằng thẩm quyền của mình, Tôi công bố, tuyên xưng và
xác nhận như là một tín điều được Thiên Chúa mạc khải: Người Mẹ Vô Nhiễm Nguyên
Tội của Thiên Chúa, Đức Ma-ri-a Đồng Trinh,
sau khi hoàn tất cuộc đời trần thế của mình, đã được mang lên hưởng vinh quang
trên trời cả thân xác lẫn linh hồn”. Tín điều mới mẻ ấy như một đóa hoa nở bung từ một
niềm tin đã có ngay từ thời Giáo hội sơ khai, được diễn
bày theo dòng thời gian 20 thế kỷ trong
Phụng vụ, trong giáo huấn của
các Giáo phụ và các
nhà thần học.
Đức Thánh
Cha Pi-ô XII cũng qui định tín điều thành lễ trọng đặc biệt trong khắp Giáo hội với luật buộc tham dự Thánh
lễ. Thời điểm ngày 15 tháng 8
thì theo một truyền thống cổ bắt nguồn từ Giêrusalem trước thời hoàng đế Cons-tan-ti-nô
I (tk thứ 4).
Nhờ đâu Mẹ Ma-ri-a được lên trời lập
tức và lên trời cả hồn lẫn xác ngay sau khi hoàn tất cuộc đời trần thế?
1- Lên trời lập tức, kết quả của các đặc ân từ Thiên
Chúa.
a- Đặc ân làm Mẹ Thiên
Chúa
Sau khi nguyên tổ loài người
phạm tội (chuyện mà Thiên Chúa biết trước lúc tạo dựng họ có tự do, một điều
kiện để làm nghĩa tử của Người nhưng cũng là con dao hai lưỡi), Thiên Chúa thực
hiện bước hai của chương trình mình là sai Đích Tử nhập thế và nhập thể nhằm ở
với nhân loại, cứu họ khỏi hố sâu tội lỗi, đền bù những lỗi lầm họ gây ra, liên
kết họ với Người trong Con của Người. Để thành tựu việc này, hẳn nhiên Thiên
Chúa phải chọn cho Đích Tử của mình một bà mẹ phàm nhân, như Cựu
Ước đã tiên báo: “Này đây một người nữ
sẽ mang
thai, sinh hạ con trai, và đặt tên là Em-ma-nu-en, nghĩa là Thiên-Chúa-ở-cùng-chúng-ta”
(Is 7,14), ban cho bà tước hiệu Mẹ Con
Thiên Chúa, rồi còn thêm tước hiệu Mẹ Thiên Chúa, vì Người Con ấy đồng bản tính
và đồng bản thể với Chúa Cha (như tuyên tín của Công đồng chung Ê-phê-sô năm
431. X. Bộ Nguồn liệu Tín lý Công giáo Denzinger-Schonmetzer,
số 252). Người Con ấy cũng là Đấng Cứu Chuộc nên thân mẫu của
Người sẽ được gọi là Mẹ Đấng Cứu Chuộc (nhưng không “đồng công cứu chuộc” như
sẽ thấy bên dưới). Như thế, tước hiệu Mẹ Con Thiên Chúa và Mẹ Thiên Chúa là nền
tảng và suối nguồn của những gì cao quý và tốt đẹp mà Thiên Chúa sẽ thực hiện
nơi Đức Ma-ri-a (như lời sứ thần Gáp-ri-en nói trong ngày Truyền tin: “Hỡi
Đấng đầy ân sủng, Đức Chúa ở cùng bà” Lc 1,28) khi Mẹ bắt đầu hiện hữu
trong không gian thời gian và đi vào phục vụ chương trình cứu chuộc.
b- Đặc ân Vô nhiễm Nguyên tội
Bắt đầu hiện hữu
trong không gian thời gian (nghĩa là từ khi tượng thai trong lòng mẹ), mọi con
cháu Adam-Eva đều lâm vào tình trạng xa cách Thiên Chúa, mất ơn nghĩa với Người,
một hậu quả do tội nguyên tổ mà nhờ phép Rửa mới khắc phục được. Nhưng sự
thương tổn bản tính do nguyên tội thì vẫn còn (ba bản năng quyền lực, sinh tồn
và truyền sinh dễ chệch đường, đi thái quá). Chỉ duy một con người trong nhân
loại thoát khỏi tình trạng thê thảm đó: Đức Ma-ri-a. Trong sắc lệnh “Ineffabilis Deus” (Thiên Chúa khôn tả,
ban hành
ngày 8-12-1854), Chân phước Giáo hoàng Pi-ô IX đã long trọng công bố: “Để vinh danh Ba Ngôi thánh thiện duy nhất,
để tôn kính và hiển danh Trinh Nữ Mẹ Thiên Chúa, để phấn khởi đức tin Công giáo và phát triển đạo Ki-tô; bằng quyền bính của Chúa Giê-su
Ki-tô, của hai Thánh Tông đồ Phê-rô và Phao-lô, và bằng thẩm quyền của mình, Tôi tuyên
xưng, công bố và xác nhận: tín lý cho rằng rất Thánh Nữ Trinh Ma-ri-a, ngay từ
giây phút đầu thai của mình, nhờ ơn sủng cùng với đặc ân chuyên nhất của Thiên
Chúa toàn năng, và dựa vào công nghiệp của Chúa Giê-su Ki-tô, Đấng Cứu Chuộc
loài người, đã được gìn giữ vô nhiễm khỏi mọi tì vết của nguyên tội, là điều được
Thiên Chúa mạc khải, vì thế, tất cả mọi tín hữu đều phải mạnh mẽ và liên lỉ tin
tưởng”. (x. Denzinger-Schonmetzer,
số 280). Tuyên bố này cũng là kết quả của một trào lưu thần học, tu đức và phụng
vụ lâu đời. Đặc biệt là dòng Phanxicô với
các
thần học gia như chân phước Jean Duns Scot (1266-1308). Quan niệm
“praeredemptio” (tiền cứu chuộc) do họ đưa ra được coi là nền tảng thần học
cho việc Đức Ma-ri-a tượng thai vô nhiễm
nguyên tội. Theo quan niệm này, Mẹ được hưởng công lao cứu chuộc của Chúa Kitô trước khi Chúa xuống thế làm người bằng một ơn không phải giải thoát Mẹ khỏi tình trạng tội lỗi
nhưng là dự phòng để Mẹ khỏi sa vào
tình trạng ấy. Theo Duns Scot,
đây là cách cứu chuộc hoàn hảo nhất. Chính thánh Augustinô trước đó cũng dùng một hình ảnh
đầy ấn tượng: Chúa Kitô cứu chuộc chúng ta bằng cách dùng Thánh giá kéo chúng
ta lên khỏi hố sâu tội lỗi, và cứu chuộc Mẹ Ma-ri-a bằng cách dùng Thánh giá giữ
Mẹ khỏi sa xuống hố này.
Nhiều giáo phái Tin Lành, vốn
coi Đức Mẹ cũng tầm thường như mọi phụ nữ khác, đã phản đối định tín đó; họ từng
reo “Thiên Chúa đã nổi cơn thịnh nộ” khi nghe tin trong đêm tuyên bố tín điều,
sấm sét giông bão đã nổi lên tại Rôma. Công giáo trả lời: “Thiên Chúa từng mạc
khải cho Mô-sê tại núi Xi-nai trong giông bão sấm sét!” Và chỉ 4 năm sau, ngày 25-03-1858,
Đức Mẹ đã tự xác nhận mình là Đấng “Tượng thai Vô nhiễm Nguyên tội” khi hiện ra
với thánh nữ Bê-na-đê-ta ở Lộ Đức.
c- Đặc ân Đồng
trinh trọn đời
Năm 649, Công đồng La-tê-ra-nô đã tuyên tín: “Khốn
cho ai không theo các Nghị phụ
thánh đức tuyên xưng một cách chân thực và xác đáng rằng Đức Ma-ri-a, Mẹ Thiên
Chúa mãi mãi trinh
nguyên và vô nhiễm, xưa kia đã
đặc biệt và thực
sự thụ thai -nhờ Thánh Thần và
không cần hạt giống (loài người)- chính Thiên Chúa Ngôi Lời, Đấng được Thiên Chúa Ngôi
Cha hạ
sinh trước mọi thời gian”
(Denzinger-Schonmetzer, số
503).
Tình trạng đồng trinh của Mẹ
không chỉ được hiểu trên phương diện vật lý, thể xác, mà còn phải được hiểu
trên phương diện tâm lý, tinh thần, ở một mức độ cao nhất, có như thế Mẹ mới được
gọi là “Rất thánh Nữ Đồng trinh trên hết các kẻ đồng trinh” và “Nữ Vương các
thánh đồng trinh” (Kinh cầu Đức Bà). Sự đồng trinh ở đây cũng bao hàm sự trung
trinh, nghĩa là chẳng những Mẹ không bao giờ có những hành vi vợ chồng với
Thánh Giuse, luôn giữ mình trong sạch từ tư tưởng, lời nói đến việc làm, mà còn
trung thành mãi mãi trong tình yêu đối với Thiên Chúa, chẳng vương chút tội lỗi
chống lại Người.
Con người khi gặp đau khổ
thường dễ oán trách, chống lại Ông Trời. Đức Ma-ri-a đã phải trả giá cho vinh
dự làm Mẹ Con Thiên Chúa bằng cả cuộc sống đầy khổ đau, như lời tiên báo của cụ
già Xi-mê-on tại sân Đền Thờ (x. Lc 2,35). Trước đó, mối tình với Thánh Giuse
suýt tan vỡ khi Thánh nhân định bỏ đi vì nghĩ rằng mình không còn có quyền động
tới vị hôn thê nay trở thành vật thánh của Thiên Chúa vì đã cưu mang Đích Tử của
Người. Mẹ cũng đã sinh con trong quằn quại xâu xé như bao bà mẹ trần gian, do tất
cả hệ lụy của kiếp người và của việc nhập thể mà Con TC hoàn toàn tôn trọng.
Nhưng đang khi hầu hết mọi thai phụ kêu trời, réo đất, chửi chồng trong cơn đau
số một này, thì Mẹ đã hoàn toàn chấp nhận và hiến dâng nỗi khổ cho Thiên Chúa.
Thiết tưởng nên hiểu như thế khi thần học nói: Mẹ đồng trinh không những trước
và sau khi sinh con, mà cả trong khi sinh con. Giáo lý Hội thánh Công giáo số
499 dạy: “Hội Thánh tuyên xưng Đức Ma-ri-a thật sự và trọn đời đồng trinh,
cả trong khi sinh hạ Con Thiên Chúa làm người. Thật vậy, việc sinh hạ Đức Kitô
“không làm suy giảm, nhưng thánh hiến sự trinh khiết vẹn toàn” của Mẹ”.
Rồi cảnh đoạn trường khi sinh
Chúa trong chuồng lừa máng cỏ, bồng Chúa chạy trốn sang Ai Cập, lạc mất Chúa 3
ngày trong Đền thờ… Kèm theo đó là việc chiến đấu để giữ mình trong sạch bên
cạnh một người chồng trẻ trung, đáng yêu, đức hạnh (lối vẽ Thánh Giuse như một ông
ngoại đang bồng cháu cho con gái không có nền tảng lịch sử, đồng thời hạ giá nhân
đức khiết tịnh của cặp bạn đời này). Khổ đau tiếp tục chồng chất lên Đức Ma-ri-a
khi theo Con trên bước đường rao giảng Tin Mừng, thấy quanh Con kẻ thù rình
rập, thất bại bủa vây, âm mưu xúi bẩy, và đỉnh điểm là cái chết tức tưởi, ô
nhục của một tử tội bị đóng đinh mà bà mẹ cũng bị nguyền rủa. Nhưng “Mẹ Sầu bi”
đã đứng vững dưới chân thập giá với tất cả tâm hồn chấp nhận! Stabat Mater
dolorosa!
Tình yêu trung trinh đối với
Thiên Chúa -biểu hiện đức đồng trinh tuyệt hảo của Mẹ- còn tỏ lộ qua việc Mẹ cộng tác mật thiết với Chúa
Giêsu trong công trình cứu độ của Người, cộng tác như môn đệ rất mực trung
thành, như nữ tỳ hết dạ vâng phục, bắt đầu từ lời gợi ý trong tiệc cưới Cana, sang
việc đón nhận Gioan làm con dưới chân thập giá, đến chuyện cùng cầu nguyện với nhóm
Tông đồ, môn đệ, thân thuộc để chuẩn bị nhận lãnh ơn Thánh Thần (Cv 1,14) rồi
kéo dài cho tới khi giã từ cuộc sống trần gian.
Sự mãn phần này của Mẹ, trước thời hoàng đế Cons-tan-ti-nô I (280-337), được tín hữu ghi nhớ qua một cuộc lễ trong nhà
thờ trên Núi Cây dầu tại Giê-ru-sa-lem vào
ngày 15 tháng 8 hàng năm. Truyền thống đã gọi lễ này là lễ Đức Mẹ an
giấc (Dormition). Cách gọi này không phải không
có lý. Vì chúng ta biết: cái chết là hành vi nhân linh cuối cùng của một đời
người, bao gồm vừa những tâm tư tình cảm trong hồn vừa những đổi thay biến
chuyển nơi xác. Đối với phàm nhân chúng ta, ngoài việc chấm dứt hơi thở, phân
rã thể xác, phút lâm chung còn kèm theo sự tiếc nuối của tâm
hồn vì bao dứt bỏ đớn đau: những ước vọng thiết tha, những vui thú trần đời; sự tái tê trong cõi lòng vì phải vĩnh viễn từ giã
những thân thuộc luyến thương, những công trình dang dở; sự hoảng sợ nơi nội tâm vì các sai lầm đã mắc, các tội lỗi
đã phạm, các đền bù chưa xong; sự
lo âu trước tương
lai vô định,
mai hậu mịt mờ… Ngay cả những bậc thánh nhân đã thanh luyện cuộc đời, chuẩn bị
rời thế cũng không nhiều thì ít, đều có các tâm tình đó. Tất
cả làm nên cái
mà người ta gọi là cái
chết, hậu quả của tội lỗi. Đang khi đó thì con vật cũng đi tới chỗ tiêu vong
thân thể nhưng chẳng hề có những tâm tình như vậy, nên các nhà thần học, chẳng
hạn linh mục Karl Rahner, không gọi đó là chết mà chỉ gọi đó là ngã quỵ, lụi
tàn (succomber
trong tiếng Pháp. Xem
Karl Rahner+Herbert Vorgrimler,
Petit Dictionnaire de Théologie catholique. Tủ sách Livre de Vie, mục từ
Mort).
Nhưng
với một người như Đức Mẹ -qua những gì trình bày ở trên- thì không thể nói như thế và không thể có như
thế. Sự mãn phần của Mẹ chỉ có thể gọi là giấc ngủ, song không chỉ dừng lại chỗ
này… Ở đây có một thắc mắc: phải chăng Chúa Giêsu cũng đã tuyệt vọng trong giờ
chết khi Người thốt lên trên thập giá: “Lạy Thiên Chúa, lạy Thiên Chúa của
con, sao Ngài bỏ rơi con” (Mt 27,46; Mc 15,34). Hầu hết các nhà chú giải đều
cho đó là Chúa chỉ đọc lên câu đầu của Thánh vịnh 22 (21), bản văn tiên báo và
mô tả cuộc khổ nạn của Người, để cho thấy là Người đang hoàn tất những gì nói
lên trong đó. Trước đấy, trong phòng Tiệc ly, Người đã nói với môn đệ: “Thầy không cô độc đâu,
vì Chúa Cha ở với Thầy” (Ga 16,32). Sáu lời còn lại trên thập
giá cũng chỉ tỏa ra một tinh thần yêu thương, an bình và phó thác.
2- Lên trời hồn xác,
kết quả từ cuộc phục sinh của Chúa Kitô.
Như đã nói, trong
những thế kỷ đầu, lễ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời được gọi là lễ Đức Mẹ an giấc. Lễ này mặc
tất cả sự trang trọng kể từ năm 1950 khi Đức Giáo hoàng Pi-ô
XII định tín việc Mẹ được cất nhắc về trời cả hồn lẫn xác (xem trên). Tông hiến
“Munificentissimus Deus” còn nói:
“Thân xác con người bị chết và bị tan rã ra tro đất là do hậu quả tội Nguyên
tổ.
Mà Đức Ma-ri-a không hề mắc tội Nguyên tổ,
cũng chẳng hề
có tội riêng. Cho nên đương nhiên và rất hợp lý là Mẹ được hồn xác
về trời.” Ngoài ra, Mẹ
Ma-ri-a luôn luôn kết hợp với Con mình,
không giây phút nào Mẹ-Con xa nhau, ngay cả khi Chúa
chịu chết trên thập giá Mẹ cũng đồng hành (x. Ga
19,25-27). Vậy thì không lý gì khi Mẹ cùng Con chiến
đấu lại không được cùng Con chiến thắng, khi từ
giã cõi trần lại chẳng được
Người Con Chí
Thánh Chí Nhân Chí Hiếu rước
ngay lên trời để tiếp tục đồng hành với Người mà hướng dẫn Nhiệm Thể Người (Giáo Hội) còn trên dương gian.
Tuy nhiên, vẫn có nhiều bè phái
đối nghịch (lạc giáo hay ly giáo)
phủ nhận vấn đề này.
Họ cho rằng đã có chuyện giấu xác Đức Mẹ (kiểu như cách nghĩ của Ma-ri-a
Mac-đa-la khi đi thăm mộ Chúa mà không thấy xác Đức Giê-su: Ga 20,2), rồi phao lên Mẹ được lên trời
cả hồn lẫn xác. Loài người tự cổ chí kim chẳng có ai được như vậy, vì thân xác
chỉ là “cái vỏ bằng đất làm linh hồn ra nặng” (Kn 9,15) và “Ngươi là
bụi đất, và sẽ trở về với bụi đất” (St 3,19) mà thôi. Nhưng với tín điều trên, Giáo hội công bố long trọng một chân lý
đã được Kitô hữu
từ ngàn xưa cảm nhận: Thân xác của Người Phụ nữ đã trao ban
thể xác cho Con Thiên Chúa không phải chịu định luật của sự thối rữa!
Nền tảng của ơn đặc biệt này chính là
sự phục sinh của Chúa Ki-tô, phục sinh với một thân xác đã có từ trước nhưng
nay được hoàn toàn biến đổi, không còn phải chịu các định luật của không gian
và thời gian. Những trình thuật về việc Chúa hiện ra cho Tông đồ môn đệ sau khi
sống lại quá nói rõ điều này: vẫn còn có tay chân để thân thuộc sờ mó, vẫn còn
mang khuôn mặt để thân thuộc nhận ra, nhưng thoạt hiện thoạt biến, xuyên cánh
cửa đi vào, lướt ngàn dặm tới ngay. Tê-pha-nô vẫn thấy Người “đứng” bên hữu Thiên
Chúa (x. Cv 7,56). Với cuộc phục sinh, Ngôi Lời nhập thể đã mở ra một cách thức
hiện hữu mới cho mình và cho những ai theo mình, kết hợp với mình trong Nhiệm
thể: thân xác phàm trần sau khi chết sẽ không biến tan nhưng được biến đổi. Tất
cả mọi vật cũng được Thiên Chúa làm mới chứ chẳng tiêu diệt (x. Kh 21,5). Lối
hiện hữu này được dung nạp trong chốn Thiên đàng, nơi thế giới Thiên Chúa.
Vì như lời
Thánh Phaolô: “Chúa Ki-tô đã chỗi dậy từ cõi chết, mở đường cho những ai đã an giấc
ngàn thu... mỗi người theo thứ tự của mình” (1Cr 15,20). Và Đức Mẹ là người đầu
tiên cũng như là người xứng đáng nhất để hưởng ngay ân huệ đó. Còn mọi kẻ khác
thì phải đợi đến Ngày quang lâm (x. 1Cr 15,23).
Kết luận
Công đồng
chung Va-ti-ca-nô II,
với Hiến chế tín lý về Giáo Hội (Lumen Gentium, Ánh sáng Muôn dân), đã nhắc lại tín điều Đức Mẹ Hồn
Xác Lên Trời với những kết luận cho Hội
Thánh và cho mỗi tín hữu: “Ngày nay, trên trời Mẹ Đức Giê-su
đã được vinh hiển cả hồn và xác, là hình ảnh và khởi thủy của Hội Thánh phải
hoàn thành đời sau; đồng thời, dưới đất này, cho tới ngày Chúa đến (2Pr 3,10), Ngài chiếu sáng như dấu chỉ lòng cậy
trông vững vàng và niềm an ủi cho dân Chúa đang lữ hành”
(số 68). Sách
Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo (số 966) cũng hợp
giọng: “Đức Trinh Nữ Ma-ri-a Vô Nhiễm, được Thiên Chúa
gìn giữ khỏi nhiễm lây mọi tỳ vết Nguyên tội, đã được đưa lên vinh quang Thiên
quốc cả hồn lẫn xác, sau khi đã hoàn tất cuộc đời dương thế, và được Thiên Chúa
tôn làm Nữ Vương Vũ Trụ, và như vậy Mẹ đã hoàn toàn phù hợp với Con Mình là
Chúa của các chúa, đã chiến thắng tội lỗi và sự chết. Cuộc lên trời của Đức Trinh Nữ rất thánh là sự tham dự
độc nhất vô nhị vào
sự Phục sinh của Con mình và là việc
thể hiện trước sự phục sinh của các Kitô hữu khác”.
Như đã thấy ban đầu, Đức
Ma-ri-a là Mẹ Thiên Chúa để có tất cả; nay Ngài là Mẹ chúng ta để cho tất cả:
tất cả những ân sủng đến từ Thiên Chúa, để chúng ta noi gương Mẹ mà trở nên
giống Con của Ngài: điều khiển mọi bản năng, chống lại mọi tội lỗi, trung trinh
trong tình yêu đối với Thiên Chúa, và luôn ước vọng phục sinh hồn xác chốn
Thiên Đàng hạnh phúc,
trong Chúa, bên Mẹ.
Lễ Mẹ Lên Trời Hồn Xác 15-08-2021
Linh mục Phêrô Phan Văn Lợi, TGP Huế.