1. Đức Maria có chết không ?
Công Đồng Vatican II không bàn tới Đức Mẹ có chết hay không vì muốn để cho các nhầ thần học nghiên cứu, bàn cãi nhiều nữa, mặc dầu đã có chiều hướng công nhận.
Từ xa xưa, các giáo phụ, các nhà thần học, và ngay cả lãnh vực Phụng vụ nữa, đều công nhận. Còn nơi, ngày, hoàn cảnh Đức Mẹ chết không được rõ ràng, thêm vào đó các sách ngụy thư thêu dệt, bịa đặt này kia nên không thể biết chính xác.
Origène (in Jean 2, 12 fragm 31 ). Thánh Ephrem (Hymne 115,2) . Sévérien de Gabala (De mundi creatione or 6,10), Thánh Hiêronimo ,Thánh Augustino ( in Jen tr 8,9 ) đều nói về cái chết cùa Đức Maria .
Thánh Ephan cố gắng làm sáng tỏ chuỗi ngày cuối cùng của Đức Maria thế nào nhưng Ngài phải thú nhận “không biết” .
Một câu hỏi không có giải đáp rằng Đức Maria qua đời cách tự nhiên hoặc phải chịu chết đau khổ vỉ theo Thánh Luca “ Mũi gươm đâm thấu tâm linh nơi chính mình Bà “, còn sách khải Huyền “ Bà được hai cánh đại bàng chở vào sa mạc , nơi dành cho Bà “ (Kh 12,14)
Đức Giáo hoàng Hadrien I đã gửỉ cho hoàng đế Charlemagne (784-794) quyển Sách Các Phép Grêgorio có lời nguyện về Đức Maria qua đời chứng tỏ quyển Giáo huấn thông thường cũng đã chấp nhận sự kiện Đức Maria qua đời (Veneranda nobis, Domine, hujus est dei festivitas, in qua Sancta Dei Genitrix mortem sublit temporalem, nec tamen mortis nexibus deprimi potuit, quae Filium tuum Dominum nostrum de se genuit incarnatum…Lạy Chúa trong ngày lễ mừng nầy chúng con kính rất thánh Mẹ Thiên Chúa nhận cài chết trần gian nhưng cái chết không chôn vùi thân xác trong lòng đất vì Ngài đã sinh Con Chúa, Chúa chúng tôi làm người ….)
Nhưng cũng có người cho rằng Đức Maria không phải chết .
Tác giả vô danh của một bài giảng lấy tên là Timôtê , linh mục Giêrusalem (thuộc thề kỷ 6-7) đưa ra ý kiến rằng :” Đức Trinh Nữ được bất tử” (nghĩa là không chết ) vì Đấng ngự trong lòng Ngài đã mang Ngài về trời” (orat , in Symeonem)
Cái chết ở trong một pham vi hình phạt , hình phạt vì tội lỗi mà Đức Maria được miễn khỏi tội nguyên tổ và không vương mắc một tội riêng nên Ngài không phải chết . Tuy nhiên , xác phải chết là một định luật tự nhiên và phổ quát , lại nửa, để giống như Chúa Kytô đã chịu chết nên xác Đức Maria chết nghĩa là Đức Maria lãnh nhận cái chết là một điều dễ hiều .
2. Đức Maria hồn xác về trời
a. Lịch sử tin điều
Không có một câu Kinh thánh nào trực tiếp nói tới hồn xác Đức Maria được Thiên Chúa đưa về trời . Tuy nhiên có đôi câu Kinh thánh có thể gợi ý để người ta suy nghĩ :
Mattheu 27,52-53 :
“Mổ mả mở toang ra , xác của nhiểu vị thánh xưa kia sống lại . Họ ra khỏi mồ . Sau khi Chúa sống lại , họ vào thành thánh , hiện ra cho nhiều người”
Như vậy, đã có thân xác sống lai hưởng vinh quang trên trời nhờ cái chết của Chúa Kytô trước khi Ngài quang lâm trong ngày tận thế . Một khi đã có như vậy ,, tại sao xác của Mẹ Chúa không hưởng được hạnh phúc đó ? Thắc mắc nầy đã được đặt ra trước thế kỷ 7 . Những truyện hoang đường trong Phúc âm ngụy thư sáng tác ở Ai cập, ở Syri không có giá trị lịch sử nhưng ít ra cũng cho ta biết được lòng tôn sùng Đức Mẹ của giáo dân thời ấy : vần đề xác Đức Mẹ lên trời đã đươc đặt ra .
Đầu thế kỷ VIII , hoàng đế Mauritio ra sắc lệnh truyền phải mừng lễ “Dormitio Beatae Mariae” (Đức Mẹ an nghỉ) trong toàn quốc của ông . Giáo hội Đông phương thường mừng lể này ngày 15 tháng Tám ; có nơi tin tưởng xác Đức Mẹ đã được đưa về trời ., có nơi không .
Bên Tây phương, Lời nguyện trong quyển Sách Các Phép Grêgorio nói :” Nec tamen mortis nexibus deprimi potuit" : nhưng cái chết không chôn vùi xác trong long đất “ đã làm hứng khởi cho niềm tin sự phục sinh xác của Đức Mẹ Maria ..
Từ dó, niềm tin “ Đức Trinh Nữ Maria thăng thiên cà xác “ được xem như một phẩm tính cốt yếu của chức Mẹ Thiên Chúa , dĩ nhiên được lan ra nhiểu nơi . Tuy nhiên, một số nhà tư tưởng đang chống lại ảnh hưởng của Phúc âm ngụy thư, buộc lòng phải dè dặt với vần đề nầy .
Paschase Rabert năm 856 khuyên tìn hữu dè dặt về niềm tin “ xác Đức Mẹ thăng thiên” . Ông còn ngụy tạo một bức thư gán cho thánh Hiêromino viết trong đó tỏ ra hồ nghi và dè dặt về “ Đức Maria thăng thiên cả hồn cả xác ‘ . Bức thư có ảnh hưởng lớn , ngay cả sách Phụng vụ Giờ kinh cũng trích dẫn đến nỗi tới thế kỷ 16 mới khám phá ra đựợc sự ngụy tạo , . Tuy nhiên, đối với số đông giáo dân , tâm tình mộ mến Đức Mẹ đi đôi với niềm tin “ xác Đức Mẹ thăng thiên” cứ tăng lên cao .
Khoảng thế kỷ 12, Đức Giám mục Herbet de Losinge tại Norwich (qua đời 1118) đã phát biểu rõ ràng lập trường dứt khoát dựa trên niềm tin chung :”
“Impossbile erat eam carnem diuturna morte posse corrumpi ex qua Verbum caro factum est… Plena, fratres, et secura fide tenete quod… Anima et corpore immortalis facta… et dextris resideat Dei… : Không thể xảy ra cái chuyện xác thịt của Đấng cho Ngôi Hai làm người lại tan nát do cái chết lâu dài được … Anh em thân mến, anh em hãy vững tin đầy đủ rằng …Đấng đã hưởng hồn xác bất tử đang ngự bên hữu Thiên Chúa.
Cũng thời đó xuất hiện một luận đề thần học mà người ta tưởng là của thánh Augustino , tác giả vô danh đã lý luận “ Nếu Chúa Giêsu đã muốn gìn giữ sự đồng trinh toàn vẹn của Mẹ mình thì sao lại không giữ Mẹ mình khỏi thối nát , một sự mục nát của mồ mạ và sâu bỏ là sự tụi nhục cho bản tính loài người”
Qua thế kỷ 12 , có Guibert , tu viện trưởng tại Nogent và nhất là đức Alexandre III đã góp một phần lớn trong sự khai triển thần học về niềm tin nầy .
Sang thề kỷ 13, một số nhà thần học tỏ ra dè dặt kể cả thánh Toma Aquino , mặc dầu các ngài vẫn công nhận “ xác Đức Maria thăng thiên” la pia opinio (dư luận hiếu kính tốt” trừ thánh Alberto. Có thể nói thánh Alberto đã có công nhất trong việc Giáo hội công nhận chân lý Đức Mẹ hồn xác lên trời , Ngài viết :”: “His rationibus et auctoritatibus, et multis aliis, mafestum est quod beatissima Dei Mater in corpore est assumpta et hoc omnibus modis credimus esse verum : Do bởi những lý lẽ và thế giá nầy và nhiều thứ khác nữa chứng tỏ rằng Mẹ Thiên Chúa rất diễm phúc được đưa về trời cả xác là điều mà chúng tôi tin tưởng là thật.”
Thế kỷ 14, chân lý nầy được phổ biến rộng rãi hơn và một xác quyết có vẻ quyết liệt hơn đến nỗi Baldus de Ubalda (chết năm 1400) coi việc từ chối Đức Mẹ hồn xác lên trời như là “ opinio proxima haeresi “ ( tư tưởng gần như dị giáo)
Năm 1947, trường Đại học Sorbone tại Paria đã lên án Jean Morelle vì ông nầy dạy rằng từ chối chân lý Đức Mẹ hồn xác lên trời không mắc tội nặng.
Suarez ( 1548-1617) nhà thần học trứ danh đã viết về Đức Mẹ hồn xác về trời , tư tưởng của ông được Đức Pio XII lấy lại một phần trong Thông điệp tuyên bố tín điều . Ông viết :” Giáo thuyết nầy (Đức Mẹ hồn xác lên trời ) chưa thuộc về Đức Tin vì chưa được Giáo hội định tín , hơn nữa nó cũng không có chứng cớ Kinh Thánh hoặc Truyền thống đầy đủ nào để xây dựng thành một tín điều vô ngộ . Nhưng thời chúng ta giáo thuyết đó đã được thừa nhận đến nỗi không một tìn hữu Công giáo nào dám nghi ngờ nếu không do sự ngỗ ngáo … Muốn điều nầy được định tín , chỉ cần có một chân lý siêu nhiên nào trong Kinh Thánh hoặc trong Tông truyền chứa nó cách ẩn tàng rồi được tin tưởng chung của Giáo hội thêm lực cho , vì rằng nhờ sự trung gian của Giáo hội , Chúa Thánh Thần luôn luôn giải thích , truyền thông và soi sáng Kinh Thánh , sau cùng phải được Giáo hội xác quyết nhờ ơn vô ngộ của Chúa Thánh Thần phụ giúp , một xác quyết như thế đối với ta là một mạc khải “
Thế kỷ 17, Giáo thuyết Đức Mẹ hồn xác lên trời được trình bày cách tinh vi hơn, thoát khỏi những thứ ngụy thư .
Công đồng Vatican I , 197 nghị phụ thỉnh cầu Công đồng định tín giáo thuyết Đức Mẹ hồn xác lên trời , các ngài viết :”: “Si enim a labe peccati fuit immunis, ista ejus ab ejus peccati paena, ideoque a corruptione carnis immunis esse debuit : vì nếu được miễn trừ khỏi dơ bẩn tội lỗi thì cũng được khỏi hình phạt của tội lỗi và vì thế thân xác Ngài cũng đươc miễn trừ khỏi hư nát ”.
Từ đó, nhiều vị Giám mục, giáo sỹ . giáo dân cứ đều đều năm nầy qua năm khác gửi thư thỉnh nguyện Tòa Thánh tuyên tín Đức Mẹ hồn xác lên trời .
Năm 1946 , Tòa Thánh gửi thư cho toan thể Giàm mục trên khắp thế giới hỏi ý kiến như sau :
“ Với sự khôn ngoan và sáng suốt của quý Hiền huynh khả kính , quý Hiền huynh có thể nghĩ rằng điều :” Đức Trinh Nữ diễm phúc lên trời cả phần xác “ lả điều đáng đề xướng lên và định tín như một điều buộc tin không ?
“Có phải quý Hiền huynh, giáo sỹ và giáo dân của quý Hiển huynh ao ước một sự định tín như thề khong ? “
Trong số 1191 lá thư gủi về Tòa Thánh Roma có 1169 tán thành định tín , con 27 tỏ ý không đồng ý về nguyên tắc và xem việc định tín bây giờ không nên.
Ngày 01-11-1950 , Đức Pio XII định tín Đức Mẹ lên trởi cả hồn cả xác nhưng không giải quyết vấn đề Đức Maria có phải chịu chết về thân xác trước khi được đưa về trờ không .
“… auctoritate Domini nostri Jesu Christi, beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostra pronuntiamus, declaramus et definimus divinitus revelatum dogma esse : immacultam Deiparam semper Viriginem Mariam, explata terrestris vitae cursu, fuisse corpore et animma ad caelestem gloriam assumptam : Do quyền Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta, quyền hai Thánh Tông đồ Phêrô và Phaolô và quyền riêng của chúng tôi, chúng tôi tuyên giảng, công bố và định tín tín điều thuộc mạc khải thần linh là : Đức Trinh Nữ Maria, Mẹ Thiên Chúa, vô nhiễm nguyên tội, sau khi làm toàn vẹn cuộc sống ở trần gian đã được đưa về trời cả hồn cả xác”.
Công đồng Vatican II đã ghi lại định tín Đức Mẹ Mông triệu của Đức Pio XII : Immaculata Virgo, expleto terrestris vitae cursu corpore et anima ad celestem gloriam assumpta est.
Câu định tín Đức Maria mông triệu thật đơn sơ và rõ ràng . Ở đây, người ta muốn yên lặng không bàn tới vấn đề còn đang tranh luận về cái chết của Đức Maria . Ngay tiếng “ assumpta” cũng chẳng ám chỉ một hình ảnh gì về không gian cả : nó có nghĩa là “mang theo với mình “ và Kinh Thánh đã dùng tử ngữ đó . với ý nghĩa được kết hiệp với Thiên Chúa (Sáng thế ký 5,24 ; Thánh vịnh 49, 16 ; 73, 24 : Người mang tôi vào ánh vinh quang )
Những chữ cuối cùng ở đây cũng nói lên tươc hiệu của Đức Maria là “Nữ vương vũ trụ” mà Đức Pio XII đã công khai tuyên bố năm 1964 (Universorum Regina a Domino exalta , ut plenius conformaretur Filio suo Domino dominantum (cf Kh 16,19) ac peccati mortique victori) . Tước hiệu Regina uversorum ( Nữ vương vũ trụ) phải được hiểu theo nghĩa thần học như là một sự thông phần vào tước hiệu Vương quyền của Chúa Giêsu Kytô (Jesus Christus Rex ) , một sự thông phần mà mọi kytô hữu cũng được mời gọi tham dự ; nhưng Đức Maria vì đã được đồng hình đồng dạng trọn hảo với Đức Kytô nên Mẹ xứng đáng được tôn vinh bằng tước hiệu nầy ở cao độ trội vượt .
b. Suy luận
Chúng ta nêu ra vài suy nghĩ để thấy sự hợp lý khi tìm hiểu Đức Maria lên trời cả xác hồn .
1/ Đức Maria liên kết chặt chẽ với Đức Kytô
Một dây liên kết bằng tình mẫu tử do huyết nhục với dây liên kết tình mẫu tử do lòng tin của Đức Mẹ dành cho Chúa Kytô ., một tinh yêu mẫu tử giữa Đức Maria theo tình mẹ Con ở trần gian cũng bền chặt lắm rồi , nơi Đức Mẹ và Chúa Kytô tình mẹ/con mang tính cao cả và thiêng liêng , một tinh mẫu tử tuyệt vời.
Có thể nói tình yêu mẫu tử đó là chặt chẽ cùng với công nghiệp của Chúa Kytô là mô thể để Đức Mẹ được những đặc ân : Mẹ Thiên Chúa, Đống trinh trọn đời , Vô nhiễm nguyên tội v,v …
2/. Thể xác của Đức Maria trong quá trình nhập thể cứu chuộc của Chúa Kytô ..
Không có thể xác không thể hiện hữu trên mặt đất nầy , không có thể xác, không thể nói đến mầu nhiệm nhập thể . Vậy, thể xác Đức Maria làm cho có sự hiện hữu cùa Đức Maria và mới có nhập thể của Ngôi Hai trong cung lòng Đức Maria . Thể xác của Đức Maria đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc Ngôi Hai làm người , vì thế Thiên Chúa đã dành cho Đức Maria đặc ân trọn đời đồng trinh. Và chính thể xác Đức Maria là nơi thực hiện tình yêu mẫu tử cao cả và thiêng liêng giữa Đức Maria và Con của ngài là Đức Kytô .
Căn cứ vào những đặc ân Thiên Chúa dành cho Đức Maria nhờ công nghiệp của Chúa Kytô , Con Đức Maria và tình yêu mẫu tử cao cả và thiêng liêng nói trên , ta đặt vần đề : thân xác Đức Maria có nên để tan nát trong mồ đến ngày tận thế sẽ sống lai như mọi người không. Theo thánh Phaolo bởi tội Adam tội và sự chết đã nhập vào thế gian , chết là báo ứng của tội ( Rm 5, 13 ; 6, 3 ;1 Cor 15, 26 ) . Cuộc chiến thắng của Chúa Kytô sẽ hoàn toàn chỉ khi sự chết bị tiêu diệt ( Icor 15, 26 ; 15, 53-56) vì lúc đó đồ mục nát , cái thây chết sẽ mặc lấy trường sinh bất tử ). Đối với loài người sự chiến thắng của Chúa Kytô chỉ xảy ra trong ngày tận thế , nhưng đối với Chúa Kytô , nhân tính của Ngài đã đạt tới chiến thắng .Đối với loài người, sự chiến thắng này chỉ xảy ra trong ngày tận thế, nhưng đối với Chúa Kitô, nhân tính của Ngài đã đạt chiến thắng hoàn toàn từ trong ngày phục sinh.
Vậy có nên quan niệm rằng Đức Mẹ với tư cách là Mẹ Thiên Chúa , Mẹ đồng trinh trọn đời , không mắc tội nguyên tổ , và không phạm một tội riêng nào phải chịu cảnh chiến thắng bất toàn, tức là thân xác Mẹ bị tiêu tan trong lòng đất để chờ ngày tận thế xác Mẹ mới được hưởng chiến thắng hoàn toàn của Con mình không?
Ngoài ra, những đặc ân miễn trừ khỏi tội nguyên tổ . khỏi tội riêng cũng phải đưa tới kết quả được miễn trừ khỏi hư nát trong mồ (vì thân xác hư nát trong mồ là hình phạt của tội ) nên Thiên Chúa đưa hồn xác Đức Mẹ về trời là điều hợp lý .
Lm Fx Nguyễn hùng Oánh .
NHỮNG QUY LUẬT TỔNG QUÁT VÀ NIÊN LỊCH
Số 58 : Để phục vụ lợi ích cho giáo dân trong các Chúa nhật Thường niên được phép mừng lại vào ngày Chúa nhật các lễ đã mừng trong tuần miễn là lễ đó ở bậc cao hơn lễ Chúa nhật Thường niên ,
LỄ Đức Maria hồn xác lên trời là lễ trọng bậc nhất, Chúa nhật Thưởng niên là lễ bậc hai, Linh mục có thể bỏ lễ Chúa nhật vả cử hành lại Lễ Đức Mẹ hồn xác lên trời nếu có giáo dân tham dự .