Những lời dạy của Chúa Giêsu mà Giáo Hội cho chúng ta lắng nghe hôm nay, cũng không mập mờ, không nhượng bộ hay chiều theo khuynh hướng tự nhiên của con người muốn giới hạn tình yêu của mình đối với tha nhân.
Nhiều người cho rằng tình yêu là lãnh địa riêng của con tim, chứ không có phần can dự của lý trí. Thế nhưng, tình yêu đích thực lúc nào cũng bao gồm cả hai yếu tố này. Yêu không chỉ là thơ thẩn mộng ước về cõi thiên thai xa vời, nhưng còn phải can đảm đương đầu với những nghịch cảnh của cuộc sống. Can đảm để nói lời tỏ tình trong tình yêu lứa đôi. Can đảm để thể hiện tình mẫu tử trước áp lực dứt bỏ bào thai ngoài ý muốn. Can đảm để dấn thân vì lòng yêu mến tổ quốc trước nguy cơ bị xâm lăng…
Thế mà ta biết rằng can đảm là sự thôi thúc của lý trí và ý chí cùng với con tim nhạy cảm. Tình thương dành cho kẻ thù theo lời mời gọi của Chúa Giê-su lại càng cần đến sự can đảm hơn bao giờ hết. Kẻ làm hại ta, ta không đáp trả đã là kiềm chế lắm rồi, chứ đừng nói đến phải yêu thương họ. Nhưng đó mới là nét độc đáo của Chúa Giê-su và tinh thần Ki-tô giáo.
"Hãy yêu mến anh em mình", mệnh lệnh này được ghi rõ trong sách Lêvi 19,18. Những "anh em" được nhắc đến ở đây chỉ những kẻ thân thuộc, đồng hương, thuộc về dân riêng của Chúa. Còn câu: "Hãy ghét kẻ thù địch" thì chúng ta không gặp thấy công thức nào tương tự như vậy trong Kinh Thánh. Những lời này có thể hiểu như một diễn tả tự nhiên của tâm lý thường tình nơi con người, một hậu quả của tình yêu thương có giới hạn trong khung cảnh những kẻ thân thuộc, những người thuộc về cùng một dân tộc, một xã hội. Theo tâm thức hạn hẹp của Cựu Ước, bất cứ ai không thuộc về Dân Chúa chọn, thì người đó là kẻ xa lạn, là kẻ thù địch, không được yêu thương.
Chúa Giêsu đã đến để mạc khải sứ điệp trọn hảo hơn, bẻ gẫy những giới hạn tự nhiên: "Còn Thầy, Thầy bảo các con: hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi các con". Chúng ta chú ý đến hai chi tiết trong lời dạy của Chúa Giêsu: thứ nhất: không còn ai bị loại ra khỏi tình yêu thương của người môn đệ Chúa và sự phân chia con người ra làm hai loại: thân thuộc và thù địch không còn nữa. Thứ hai: Tình yêu thương đó được thể hiện bằng những hành động cụ thể, và quan trọng nhất, đó là thi ân và cầu nguyện cho những kẻ không tự nhiên được chúng ta yêu thương, và đây không còn là tình yêu thương theo tình cảm, mà là tình yêu thương thực sự hướng đến lợi ích của người khác.
Đức Giê-su đến trần gian làm con người là để giúp con người lại được làm con Chúa. Thiên Chúa đã tạo dựng nên thế giới, con người tốt đẹp, hoàn hảo. Người đã tạo dựng nên con người giống hình ảnh của Người. ‘Con nhà tông thì không giống lông cũng giống cánh’; giống Thiên Chúa, con người có hồn thiêng bất tử, có trí tuệ, tự do, có khả năng sáng tạo, làm chủ và đặc biệt là khả năng yêu thương; nhưng bởi mưu ma, chước độc của tà thần đã làm con người đánh mất hình ảnh của Thiên Chúa nơi mình khiến họ trở nên xấu xa độc ác, ích kỷ và phải gánh lấy khổ đau vì chính sự xấu xa đó. Tuy nhiên, nhờ Đức Giê-su Ki-tô và tình thương cứu độ của người, con người lại được phục hồi nhân phẩm và được làm con Thiên Chúa.
Phần lớn chúng ta cho rằng giáo huấn “Hãy yêu kẻ thù và cầu nguyện cho những kẻ ngược đãi anh em” (c.44) của Chúa sao khó quá; đòi hỏi của Người dường như bất khả thi. Yêu thương những người thân thuộc, những người dễ thương, những kẻ làm ơn cho mình, những người yêu mình, tán tụng mình… xem ra còn có thể thực hiện được. Nhưng yêu thương những kẻ không dễ thương, những kẻ tự dưng mình không có thiện cảm, những kẻ không có thiện cảm với mình… thấy đã khó, huống hồ là kẻ thù mình, kẻ ngược đãi bách hại mình thì làm sao mà yêu cho nổi.
Có lẽ chúng ta đã từng có lần nảy sinh tình cảm báo thù, cầu cho kẻ hại mình gặp phải rủi ro hoặc xin cho ‘trời tru đất diệt nó đi’. Và rất thường, chúng ta hay thích chửi rủa những kẻ mình cho là xấu xa, gian ác mà không bao giờ nhớ đến là mình cần phải cầu nguyện cho họ. Thật chúng ta đã sống và hành xử quá xa tinh thần Ki-tô giáo, tinh thần của Đức Giê-su thầy chúng ta; Đức Giê-su đã dạy chúng ta và chính Ngài đã là tấm gương cho chúng ta; Ngài đã cầu xin, bào chữa cho những kẻ sỉ nhục Ngài, hành khổ Ngài, lên án Ngài và giết Ngài bằng cái chết thập giá; Ngài đã sống đúng tư cách là con Thiên Chúa – Người con vẹn toàn mà Chúa Cha yêu thích và truyền cho chúng ta phải “vâng nghe lời Người” (x. Mt 17,5).
Nói cách khác, sống đúng tinh thần là con Thiên Chúa, chúng ta sẽ không có kẻ thù. Bởi vì Thiên Chúa đã tạo dựng chúng ta là một; đặc biệt trong Đức Giêsu Kitô, chúng ta là chi thể của nhau nên mọi người đều là con cha trên trời, được cha yêu thương và mời gọi thông dự hạnh phúc bất diệt với Người.
Giáo huấn yêu thương của Đức Giêsu có giá trị vượt trội và mời gọi con người hướng lòng lên cao vượt qua mọi xúc cảm bình thường để có thể yêu như Chúa yêu. Chúa cho con người được làm con Chúa nhưng không miễn cho con người phải nỗ lực, cố gắng cộng tác với ơn của Người để “nên hoàn thiện như Cha trên trời là Đấng hoàn thiện” (c. 48) - Ðấng “cho mặt trời của Người mọc lên soi sáng kẻ xấu cũng như người tốt, và cho mưa xuống trên người công chính cũng như kẻ bất chính” (c.15).
Ngôi Hai Thiên Chúa đã làm người – Đức Giê-su Ki-tô – để nơi Người, con người chúng ta được làm Chúa. Như vậy, tự sức con người, chúng ta không thể trở nên hoàn thiện như Thiên Chúa được, nhưng trong Đức Giê-su Ki-tô, nhờ ân sủng của Người, chúng ta sẽ thực hiện được. Do đó, càng kết hợp mật thiết với Đức Giê-su Ki-tô bao nhiêu, chúng ta càng có khả năng giống Chúa bấy nhiêu. Như cành nho gắn liền với thân nho và đơm bông kết trái: Lời Chúa, Thánh Thể, việc cầu nguyện sẽ giúp cho sức sống của Đức Ki-tô – Thiên Chúa – luân chuyển trong ta và làm cho ta nên “hoàn thiện như Cha trên trời”. Chính đời sống của các thánh đã là những tấm gương cho chúng ta; Các ngài đã gắn bó cuộc đời với Đức Ki-tô nên đã trở thành những chứng nhân sống động về việc thực hiện giáo huấn của Người - đã làm được những điều mà chúng ta coi là không thể làm được: như Mắc-xi-mi-li-a-nô Maria Kôn-bê chết thay cho người tù, Catarina siêna hút máu mủ cho kẻ vu khống mình, Gio-an Phao-lô II nói lời tha thứ và cầu nguyện cho kẻ ám sát mình…. Vì vậy mà điều đối với con người thì không thể, nhưng đối với Thiên Chúa đều có thể.
Xin Chúa đổ tràn trên chúng ta tình thương của Chúa, để chúng ta được giải thoát khỏi tình yêu hạn hẹp, có tính toán, mà quảng đại yêu thương tất cả mọi người, ngay cả kẻ chống đối và có ác cảm với chúng ta.
