Giuse
Phan Quang Trí, O,Carm.
Rôma,
27/11/2020.
Bốn tuần trước đại lễ mừng Chúa Giáng Sinh, Giáo Hội bước vào
Mùa Vọng vốn được xem là thời gian chuẩn bị. Trong thời gian ân sủng này, dân
Kitô Giáo mặc lấy tâm tình của dân Do Thái xưa là náo nức trông chờ Chúa đến. Trong
Mùa Vọng, các Kitô Hữu được thúc giục chuẩn bị tâm hồn trước là để kỷ niệm biến
cố Con Thiên Chúa hạ sinh làm người tại Bêlem và cư ngụ giữa nhân loại chúng ta;
sau là để hướng lòng về ngày Chúa Kitô giáng lâm lần thứ hai trong vinh quang của
Người. Như thế, để cho Mùa Vọng thực sự có ý nghĩa đối với chúng ta
và để có thể sống tròn đầy hai chiều kích sâu xa của “mùa trông đợi”, mỗi Kitô hữu
hẳn nhiên cẩn phải thực hiện điều mà chính Chúa Giêsu đã dạy chúng ta, điều mà
Phụng Vụ Lời Chúa Chúa Nhật thứ nhất Mùa Vọng nhấn mạnh: “Anh em hãy tỉnh thức
và hãy sẵn sàng” (x. Mc 13, 33 & Mt 24, 44).
Mùa
Trông Đợi: Sống Tỉnh Thức
Không
chỉ trong ngày Chúa Nhật khai mạc mà đúng hơn là trong suốt Mùa Vọng, mỗi khi cử
hành Thánh Lễ, cộng đồng dân Chúa hướng tâm hồn lên cùng Chúa Cha trên trời và
khẩn khoản nguyện xin rằng: “Lạy Chúa là Cha chí thánh, là Thiên Chúa toàn năng
hằng hữu, chúng con tạ ơn Chúa mọi nơi mọi lúc, nhờ Ðức Kitô, Chúa chúng con,
thật là chính đáng, phải đạo và đem lại ơn cứu độ cho chúng con. Khi ngự đến lần
thứ nhất, mặc lấy thân xác yếu hèn, [Đức Kitô] đã thực hiện hồng ân mà Chúa đã dự
định từ xưa và mở đường cứu độ đời đời cho chúng con: để khi Người đến lần thứ
hai trong uy linh, nhờ hồng ân bấy giờ được tỏ hiện, chúng con sẽ lãnh nhận điều
Chúa đã hứa, [điều] mà ngày nay chúng con đang tỉnh thức vững dạ đợi chờ.” (x. “Lời
Tiền Tụng Mùa Vọng I”, Sách Lễ Rôma) Thực ra, “tỉnh thức và sẵn sàng” phải
là thái độ sống hàng ngày của mỗi Kitô hữu chúng ta vì chúng ta hoàn toàn không biết khi nào “niềm hy vọng hồng phúc” ấy xảy
đến với chúng ta (x. Mc 13, 33).
Tâm tình “trông đợi” và thái độ “thức tỉnh”
là những điều căn bản mỗi Kitô hữu trưởng thành cần phải có nếu không muốn hành
trình đức tin của họ trở nên vô vị và vô nghĩa. Còn hơn thế nữa, “tỉnh thức và
nhạy bén với Lời Chúa” vốn được đánh giá là những giá trị nền tảng nhất của nền
linh đạo chiêm niệm Cát Minh. Tu sĩ Cát Minh được mời gọi sống trong sự
“tỉnh thức” liên lỉ vì đó là biểu hiện của một tâm hồn khao khát Thiên Chúa. Điều
này không chỉ đúng khi chúng ta nói về căn tính người tu sĩ Cát Minh, nhưng còn
rất đúng khi áp dụng vào đời sống của các thành viên giáo dân Dòng Ba Cát Minh nữa.
Chương 10 Luật Dòng Cát Minh là bằng chứng điển hình cho thấy tâm tình Mùa Vọng
rất gần với truyền thống chiêm niệm của Dòng Cát Minh, một trong những Dòng Tu
cổ kính nhất của Giáo Hội Công Giáo Rôma.
Mùa Trông Đợi: Mến Chuộng Đường Lối Chúa
Trong số 24 chương (hay đúng hơn là 24 điều khoản) của bản Tu
Luật do Thánh Albêtô Thượng Phụ Giêrusalem biên soạn trong khoảng thời gian
1206 - 1214 và sau đó được Đức Innôcentô IV bổ túc và phê chuẩn năm 1247, thì
chương 10 được xem là “trái tim” của bản luật. Điều luật này nói rõ: “Mỗi [tu sĩ
Cát Minh] sẽ ở trong tu phòng của mình hoặc gần đó, ngày đêm suy niệm luật Chúa
và tỉnh thức cầu nguyện, trừ phi phải chu toàn nghĩa vụ khác.” Với vỏn vẹn vài hàng chữ ngắn gọn nhưng chương 10 chứa đựng
thông điệp vô cùng lớn lao. Nó đề cập đến “cầu nguyện” như giá trị nền tảng nhất
trong toàn bộ nền linh đạo Cát Minh. Có giả thuyết cho rằng, khoản luật này xuất
xứ từ nguyện vọng của các ẩn sĩ Cát Minh tiên khởi. Những vị này, trước khi đến
gặp thánh Albêtô, đã chuẩn bị trước một bản thảo gồm những điều họ mong muốn sẽ
thực hiện nhằm theo đuổi lý tưởng “trung thành theo gương Chúa Giêsu Kitô – vivere
in obsequio Jesu Christi” (Tu Luật Thánh Albêtô, Ch.2). Cho dù chúng
ta không thể xác nhận giả thuyết này đúng hay sai, nhưng dựa vào đặc tính của bản
văn, chúng ta dễ dàng nhận ra vai trò và đóng góp của Đấng soạn luật thể hiện trong
điều khoản quan trọng này.
Thánh Albêtô vốn am tường Kinh Thánh, đã khéo léo kết hợp ý tứ
của 2 đoạn sách thánh tách biệt nhau để tạo nên một điều luật cô đọng giúp thể
hiện đầy đủ nét đặc trưng của cái gọi “con đường Carmel”: Thánh Vịnh 1 trong Cựu
Ước và Thư thứ nhất của Thánh Phêrô Tông Đồ trong Tân Ước. Đọc lại hai đoạn
sách thánh vừa nhắc đến, chúng ta khám phá ra cách thức người Cát Minh sống Mùa
Trông Đợi.
Mùa Trông Đợi: Xây Nhà Trên Đá
Người Cát Minh hiểu rằng “luật Chúa” và “cầu nguyện” không
đơn thuần là bản văn, là câu chữ hay lời nói. “Suy niệm Luật Chúa” mang một ý
nghĩa sâu xa hơn việc đọc và học thuộc lòng giới luật của Chúa rất nhiều. Đối với
người Cát Minh, “suy gẫm Luật Chúa” là khao khát sống theo đường lối Chúa truyền
ban. “Cầu nguyện liên lỉ” đối với họ là “sống tương quan”, là dành hết con người
họ cho việc thực thi đường lối Chúa. Họ ham thích đường lối Thiên Chúa đến độ
nhẩm đi nhắc lại để tránh không lãng quên Thiên Chúa một giây một phút nào trong
cuộc đời họ. Như một hệ quả tất yếu, ngưởi Cát Minh thần tượng đường lối Chúa đến
độ họ không muốn giữ riêng cho bản thân. Ngược lại họ loan truyền hiệu quả tích
cực của việc tuân giữ huấn lệnh Chúa cho nhiều người biết hầu có thêm nhiều người
cũng tiến bước theo đường lối Chúa:
Phúc thay người chẳng nghe theo lời bọn
ác nhân,
chẳng bước vào đường quân tội lỗi,
không nhập bọn với phường ngạo mạn kiêu
căng,
nhưng vui thú với lề luật Chúa,
nhẩm đi nhẩm lại suốt đêm ngày.
Người ấy tựa cây trồng bên dòng nước,
cứ đúng mùa là hoa quả trổ sinh,
cành lá chẳng khi nào tàn tạ.
Người như thế làm chi cũng sẽ thành. (Tv
1, 1-3)
Hơn nữa, anh chị em Cát Minh được chỉ thị để suy gẫm đường
lối Thiên Chúa cả đêm lẫn ngày vì đó là cách hữu hiệu nhất để họ nhận ra đâu là
điều Chúa muốn. Trên hành trình tiến bước theo đường lối thánh thiện ấy, nhờ
“suy đi gẫm lại” hay nói cách khác nhờ “sống chung” với Lời Chúa mà người Cát
Minh mới có thể kết hợp được với Đấng mà họ kiếm tìm trong đời sống cầu nguyện.
Lắng nghe không chưa đủ, nhờ suy gẫm Lời ấy, người Cát Minh được soi sáng và
thúc đẩy biến niềm cảm kích thiêng liêng thành hành động xác thực. Họ được Lời
Chúa biến đổi. Tâm tình đi đôi với hành động, họ trở nên những người khôn ngoan
biết xây nhà trên nền đá vững chắc. “Thật thế, trong quá khứ anh em đã sống
theo sở thích dân ngoại: dâm ô, mê đắm, nhậu nhẹt, say sưa, chè chén, tin vơ
thờ quấy, như vậy là quá đủ rồi… Thời cùng tận của vạn vật gần đến rồi. Anh em
hãy sống chừng mực và tiết độ để có thể cầu nguyện được” (1 Pr 4, 3 & 7). Qua
những lời khuyên chân thành này, Thánh Phêrô Tông Đồ dùng chính kinh nghiệm vấp
ngã của bản thân ngài để kêu gọi tất cả chúng ta, không chỉ anh chị em Cát
Minh, từ bỏ quá khứ, tập trung vào hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Chẳng
phải đây cũng là ba chiều kích thần học gắn liền với Mùa Vọng đấy sao?
Mùa Trông Đợi: Mùa Gặp Gỡ
Thánh Bênarđô, Viện Phụ (1090-1153), đã đưa ra 3 lối hiểu tuy
khác biệt nhưng bổ túc cho nhau về mầu nhiệm Chúa Kitô giáng lâm, mầu nhiệm
chính yếu mà Giáo Hội vẫn sốt sáng cử hành mỗi khi bước vào Mùa Vọng.
Có ba lần Chúa đến. Lần thứ ba ở giữa hai
lần kia. Hai lần kia thật là rõ ràng, còn lần thứ ba ở giữa thì không. Lần đầu,
Người xuất hiện trên mặt đất và ở với người phàm, như chính Người quả quyết, họ
đã thấy và ghét Người. Còn lần cuối, mọi xác phàm sẽ nhìn thấy ơn cứu độ
của Thiên Chúa chúng ta và chúng sẽ nhìn xem Đấng chúng đã đâm thâu.
Lần giữa thì ẩn khuất, chỉ có những ai được tuyển chọn mới thấy Người trong
lòng mình, và linh hồn những người ấy được cứu độ. Vậy lần đầu, Người đến mang
xác phàm và phận mỏng manh; lần giữa, Người đến với thần khí và sức mạnh; còn
lần cuối, Người đến trong vinh quang và oai hùng.
Xét về phương diện quá khứ, chúng ta hồi tưởng lại biến cố
Ngôi Lời hạ sinh từ cung lòng Đức Trinh Nữ Maria nơi máng cỏ Bêlem cách đây hơn
2000 năm. Xét về phương diện tương lai, chúng ta trông đợi ngày thế mạt, ngày
Con Người “uy nghi vinh hiển ngự giá mây trời mà đến” để “tập hợp những kẻ được
Người tuyển chọn từ bốn phương trời lại” (x. Mt 24, 30 & 25, 31). Xét về
phương diện hiện tại, chúng ta sống trong sự chăm sóc ân cần của Chúa, nói theo
Thánh Viện Phụ Bênarđô thì đây là khoảng thời gian Thiên Chúa “cho
chúng ta được nghỉ ngơi và an ủi.”
Nhắc đến nghỉ ngơi, chúng ta nhớ ngay đến hình ảnh cõi lòng thâm sâu, nơi mà
trong truyền thống tu đức vẫn được xem là “chốn đi về” của mỗi người. Riêng đối
với truyền thống Cát Minh, tâm hồn còn được nói đến như một ngôi “mật thất riêng
tư” nơi chúng ta gặp gỡ Đấng chúng ta hằng khao khát kiếm tìm.
Mùa Trông Đợi: Tìm Về Tu Phòng Nội Tâm
Chương 10 Luật Thánh Albêtô nói đến “tu phòng”, nơi người Cát
Minh sẽ chìm đắm trong chiêm niệm và sự hiện diện trìu mến của Thiên Chúa. Chắc
hẳn anh chị em Cát Minh tại thế và cả anh chị em tín hữu thông thường khác sẽ
thắc mắc tự hỏi không biết “tu phòng” của họ ở đâu khi mà họ không sống trong
tu viện như các tu sĩ Dòng Cát Minh. Khúc mắc này nhanh chóng được giải đáp khi
chúng ta đọc sách “Lâu Đài Nội Tâm” của Thánh Nữ Têrêxa Giêsu, nhà thần bí Thế
kỷ XVI. Thánh Tiến Sĩ nói cho chúng ta biết tâm hồn của mỗi người chính là “tu
phòng,” là lâu đài huyền nhiệm nơi Thiên Chúa hằng chờ mong để gặp gỡ chúng ta.
Nhà thần bí Dòng Cát Minh còn cảnh báo chúng ta rằng hành trình “tìm về nội
tâm” không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió. Thực tế, để đến được nơi “hẹn
hò” chúng ta phải chiến đấu không ngừng hầu vượt qua nhiều gai chông trắc trở.
Nếu như tu phòng của các ẩn sĩ trung cổ là hang động trên núi hay lều tranh
giữa sa mạc hoang vu, nơi họ phải đối diện với rắn rết, bọ cạp, thú dữ và thời
tiết khắc nghiệt… thì hành trình chúng ta tìm đến găp gỡ Thiên Chúa ngày hôm
nay trong cô tịch và nguyện cầu cũng sẽ là những chặng đường đòi hỏi chúng ta
phải chiến đấu chống trả lại dục vọng, tính ích kỷ, thói kiêu ngạo, lòng hận
thù và cả sự chán nản nữa. Hành trình tiến sâu vào mật thất trung tâm của Lâu
Đài Nội Tâm cũng là hành trình Mùa Vọng của mỗi người chúng ta. Vì chúng ta
biết chắc chắn đích đến là cuộc gặp gỡ giữa chúng ta và Ngôi Lời Thiên Chúa nên
hành trình này đong đầy hy vọng. Chúng ta cũng biết rằng để đạt đến đích điểm
đó chúng ta phải tự giải thoát chính mình khỏi tất cả mọi ràng buộc thế gian,
do đó hành trình này là hành trình “sẵn sàng”. Càng dân thân trên hành trình
này chúng ta càng thấy mình mong manh dễ vấp ngã, do đó chúng ta càng khiêm tốn
cầu cứu ơn Chúa qua sự trợ giúp của các Thánh, điều này nhắc cho chúng ta biết
“thức tỉnh” luôn mãi trên hành trình Mùa Vọng của đời mình.
Kết: Sẵn Sàng và Tỉnh Thức
Hành trình Mùa Trông
Đợi của dân thánh Chúa được đánh dấu bởi “sự tỉnh thức và sẵn sàng”. Đối với
người Cát Minh, mỗi giây phút trong hành trình tiến về đỉnh Cát Minh cũng chính
là mỗi giây phút sống tâm tình Mùa Vọng. Nói cách khác, để thăng tiến trên đàng
nhân đức, anh chị em Cát Minh nói riêng, các Kitô hữu nói chung, cần ý thức
rằng mỗi giây phút trong đời họ phải đong đầy ý nghĩa của Mùa Trông Đợi: Luôn
tỉnh thức và sẵn sàng. Chúng ta tiến bước trên hành trình đức tin và biến nó
thành hành trình tiến gần về phía Thiên Chúa. Hành trình này được thúc đẩy bởi
tình mến và sẽ kết thúc cũng trong tình mến. Chúng ta được trang bị khí giới
sẵn sàng chống trả mọi thử thách nhờ bám vào “huấn lệnh Chúa”. Thánh
Bênarđô đảm bảo với anh chị em Cát Minh và với mỗi người chúng ta rằng khi chúng
ta “ngày đêm suy gẫm luật Chúa và tỉnh thức cầu
nguyện” chúng ta sẽ được Lời Chúa nuôi dưỡng và giữ gìn an toàn. “Nếu ai
yêu mến Thầy thì sẽ giữ lời Thầy. Cha Thầy sẽ yêu mến người ấy. Cha Thầy và
Thầy sẽ đến và ở với người ấy” (Ga 14, 23). Chúa Con cùng với Chúa Cha sẽ mãi
luôn hiện diện và chúc phúc cho những tâm hồn đặt nền móng vững chãi trên Lời và
Huấn Lệnh của Thiên Chúa (x. Mt 7, 24-27).
Lạy Chúa, con dâng lời ca tụng,
thánh
chỉ Ngài, xin dạy cho con.
Con
vui thú với mệnh lệnh của Ngài
và
hết lòng yêu mến.
Mệnh
lệnh Ngài, con giơ tay đón nhận,
thánh
chỉ Ngài, con sẽ gẫm suy.
Con
cảm thấy lời Ngài đã hứa
ngọt
ngào hơn mật ong trong miệng.
Con
thành người sáng suốt nhờ huấn lệnh Ngài ban,
nên
con ghét mọi đường nẻo gian tà.
Lời
Chúa là ngọn đèn soi cho con bước,
là
ánh sáng chỉ đường con đi.
(Tv 119: 12, 47-48, 103-105)