I. DẪN VÀO PHỤNG VỤ 

Trọng tâm của Mùa Chay là ăn năn sám hối, là cải tà quy chính, là  thay đổi suy nghĩ và hành động, cả trong phạm vi cá nhân lẫn trong phạm vi gia đình, giáo xứ, giáo phận. Nếu chúng ta kiểm điểm một cách nghiêm túc thì chúng ta sẽ thấy rằng chúng ta chưa làm được bao nhiêu, so với điều mà Thiên Chúa mong đợi.

Lời Chúa trong đoạn Sách Xuất Hành chúng ta đọc hôm nay cho chúng ta biết Thiên Chúa là Đấng - vì yêu thương và quí trọng con cái Ít-ra-en- nên đã cứu thoát họ khỏi cảnh nô lệ Ai-cập. Còn Lời Chúa trong đoạn Phúc Âm Lu-ca thì cho chúng ta biết Thiên Chúa mong đợi hoa trái sám hối ở các tín hữu. Hoa trái sám hối ấy không chỉ là những tâm tình đạo đức mà còn phải là những hành động cứu người, cứu xã hội, cứu thế giới.

Chúng ta được mời gọi nhìn sâu vào cõi lòng và cách sống của mình mà kịp thời thay đổi, để mỗi ngày mỗi tuần còn lại của Mùa Chay năm nay là một ngày, một tuần của sám hối, của sửa mình, của sinh hoa kết trái thánh thiện.

II. LẮNG NGHE LỜI CHÚA TRONG BA BÀI THÁNH KINH

[Ghi chú: Chúng tôi dùng bản dịch các bài Thánh Kinh của cố linh mục Giu-se Nguyễn Thế Thuấn, DCCT, đăng trên mạng Tin mừng cho người nghèo]

2.1 Trong  bài đọc 1 (Xh 3, 1-8a.13-15): Đấng Hiện Hữu sai tôi đến với anh em. 1 Môsê đã thành mục tử chăn dê cừu cho Yêthrô nhạc phụ của ông, tư tế của Mađian. Ông lùa đàn cừu đi tận vào sa mạc và đã đến núi của Thiên Chúa là Khreb. 2 Thần sứ Yavê đã hiện ra cho ông trong ngọn lửa giữa bụi gai, mà bìa bụi gai bốc lửa cháy nhưng bụi gai không bị thiêu hủy. 3 Môsê tự nhủ : “ Ta tạt qua nhìn quang cảnh hùng vĩ ấy mới được : làm sao bụi gai lại không cháy thiêu đi ”. 4 Yavê thấy ông tạt qua để nhìn xem, và Thiên Chúa gọi ông giữa bụi gai và rằng: “ Môsê! Môsê ! ” Ông thưa: “ Này tôi đây ” 5 Và Người phán : “ Chớ lại gần ! hãy cởi dép khỏi chân vì chỗ ngươi đứng là thánh địa đó ! ” 6 Và Người phán : “ Ta là Thiên Chúa của cha ngươi, Thiên Chúa của Abraham, Thiên Chúa của Ysaac, Thiên Chúa của Yacob ! ” Môsê che mặt đi vì ông không giám nhìn đến Thiên Chúa.

7 Yavê phán : “ Ta thấy rõ nỗi khổ của dân Ta bên Aicập, và Ta đã nghe tiếng than chúng kêu lên trước mặt đốc công, quả Ta đã biết các nỗi khổ đau của chúng. 8 Nên ta xuống giựt chúng thoát khỏi tay Aicập và dẫn chúng ra khỏi xứ ấy, lên xứ vừa đẹp vừa rộng, lên xứ chan hòa sữa và mật... 

13 Môsê thưa với Thiên Chúa: “ Này, tôi đây, tôi sẽ đến với con cái Israel và nói với họ : Thiên Chúa của cha ông các ngươi đã sai tôi đến với các ngươi ! Và nếu họ sẽ nói với tôi : “ Tên Người là gì ? Thì tôi phải nói làm sao với họ ? ” 14 Thiên Chúa phán với Môsê : “ Ta có sao Ta có vậy ! ” - Và Người phán : “ Ngươi sẽ nói với con cái Israel thế này : “ Ta có ” đã sai tôi đến với các ngươi ! ” 15 Thiên Chúa còn nói nữa với ông Môsê : “ Ngươi sẽ nói với con cái Israel thế này : Yavê Thiên Chúa của cha ông các ngươi, Thiên Chúa của Abraham, Thiên Chúa của Ysaac, và Thiên Chúa của Yacob đã sai tôi đến với các người. Đó là tên Ta mang mãi mãi, và đó là cách tưởng niệm Ta đời này qua đời khác ”.

2.2 Trong bài đọc 2 (1 Cr 10,1-6.10-12): Đời sống của dân Ít-ra-en với ông Mô-sê trong sa mạc đã được chép lại để răn dạy chúng ta.  1 Vả tôi không để anh em không hay không biết sự này, hỡi anh em: là cha ông chúng ta, hết thảy đã ở dưới áng mây, và hết thảy đã ngang qua Biển; 2 hết thảy đã thanh tẩy mình trong Môsê, dưới áng mây trong lòng biển; 3 hết thảy đã cùng ăn một lương thực thần thiêng, 4 hết thảy đã được uống cũng một của uống thần thiêng, quả họ đã uống tự Tảng đá thần thiêng đi theo họ, -- Tảng đá ấy là Ðức Kitô -- 5 song nơi phần đông trong họ, Thiên Chúa đã chẳng được hài lòng: vì họ đã bị phơi thây trong sa mạc.

6 Các sự ấy đã nên gương cho ta để đừng có đam mê ngang trái như họ đã đam mê.

10 Anh em chớ kêu ca, như ít người trong họ đã kêu ca, và đã bị tiêu hủy do tay thần tru diệt.

11 Các điều ấy đã xảy ra cho họ để làm gương và đã được viết lại để sửa dạy ta, tức là những kẻ đứng nơi giao điểm của các thời. 12 Cho nên kẻ tưởng mình đứng, thì hãy coi chừng kẻo ngã. 

2.3 Trong bài Tin Mừng (Lc 13,1-9): Nếu các ông không sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết y như vậy. 1 Nhằm lúc ấy, có ít người đến báo tin cho Ngài về những người Galilê, Philatô đã đổ máu hòa với tế lễ của họ. 2 Ðáp lại, Ngài nói với họ: "Các người tưởng như người Galilê ấy là hạng tội lỗi hơn mọi người Galilê khác, vì đã phải khốn như thế sao? 3 Không đâu! Ta bảo các ngươi! Nhưng nếu các ngươi không hối cải, thì các ngươi hết thảy cũng sẽ bị tiêu diệt như thế, 4 Hay mười tám người đã bị tháp Silôam đổ xuống đè chết kia, các ngươi tưởng họ có tội nợ nơn mọi người trú ngụ tại Yêrusalem sao? 5 Không dâu! Ta bảo các ngươi! Nhưng nếu các ngươi không hối cải, các ngươi cũng sẽ bị tiêu diệt in như thế".

6 Ngài nói ví dụ này: "Người kia có cây vả trồng trong vườn nho. Ông đến tìm quả nơi nó mà không gặp. 7 Ông mới nói với người làm vườn nho: "Này, ba năm ta đến tìm quả nơi cây vả này, mà không gặp. Anh hãy chặt quách nó đi; để làm gì cho hại đất?" 8 Người kia đáp lại: "Thưa ông, xin để nó năm nay nữa, chờ tôi cuốc xới xung quanh nó và bón phân. 9 Không chừng sau này nó sinh quả... Bằng không xin ông cứ chặt nó đi!"

III. KHÁM PHÁ CHÂN DUNG VÀ SỨ ĐIỆP CỦA THIÊN CHÚA TRONG BA BÀI KINH THÁNH

3.1 Chân dung của Thiên Chúa

3.1.1 Bài đọc 1 (Xh 3, 1-8a.13-15) là một trong những đoạn văn hay nhất của Sách Xuất Hành, vì đoạn văn này tường thuật việc Thiên Chúa tự mạc khải mình cho nhân loại qua ông Mô-sê, không chỉ bằng lời nói mà còn bằng việc làm:

Trước hết Thiên Chúa tỏ lộ Ngài là Đấng Thánh, Đấng Siêu Việt, Đấng Vô Hình, Đấng Tự Hũu mà con người không nhìn thấy, không thể tiếp cận trực tiếp (mà không phải chết!).

Thứ đến, Thiên Chúa cho thấy Ngài là Đấng quan tâm đến cuộc sống của những người Ít-ra-en nên Người nghe thấy tiếng kêu than của họ.

Sau cùng Thiên Chúa mạc khải là Đấng không thể ngồi yên trước nỗi thống khổ của con dân Ít-ra-en nên nẩy ra sáng kiến cứu thoát, giải phóng họ khỏi cảnh nô lệ Ai -cập, qua một chương trình và kế hoạch mà chính Người thực hiện qua trung gian và công cụ là ông Mô-sê, tôi tớ của Ngài.

3.1.2 Bài đọc 2 (1 Cr 10,1-6.10-12) là những lời giãi bày chí lý của Thánh Phao-lô Tông đồ nhằm khuyên nhủ các tín hữu Cô-rin-tô hãy biết rút ra bài học bổ ích từ lịch sử của dân Chúa, từ cách sống của những người Ít-ra-en trong thời Xuất Hành được xem là cha ông của họ trong dòng dõi những kẻ tin vào Thiên Chúa.

→ Trong đoạn 1 Cr 10,1-6.10-12 trên, chúng ta thấy Thiên Chúa đã ân cần và rộng tay ban phát nhiều ơn huệ như thế nào cho những người Ít-ra-en: Người đã giải thoát họ khỏi cảnh nô lệ Ai-cập, đã nuôi sống họ trong suốt 40 năm hành trình xuyên qua sa mạc về Đất Hứa, đã tỏ ra quyền năng và luôn hiện diện bên họ. Thế nhưng nhiều người trong số họ vẫn không tin vào tình thương và quyền năng của Người, vẫn lẩm bẩm than trách mỗi khi gặp khó khăn trở ngại, vẫn quay lưng lại với Người để đi tìm các tà thần…

3.1.3 Bài Tin Mừng (Lc 13,1-9) là tường thuật của Lu-ca về hai quan điểm khác nhau trước một sự kiện cụ thể vừa xẩy ra. Sự kiện đó là những người Ga-li-lê bị tổng trấn Phi-la-tô giết chết khi họ đang tiến hành việc dâng của lễ cho Thiên Chúa. Theo quan điểm của những người Do-thái (tiêu biểu là các kinh sư và Pha-ri-sêu) thì những người Ga-li-lê kia bị giết là vì họ là những người tội lỗi, nên bị Thiên Chúa trừng phạt (bằng bàn tay của Phi-la-tô). Còn theo Chúa Giê-su thì sự việc không thể giải thích như thế. Chúa Giê-su không đưa ra một giải thích nào mà chỉ nhân đó lên tiếng cảnh cáo những người Do-thái là hãy coi chừng: đừng kiêu căng, tự phụ mà xem thường và kết án người khác; đừng suy diễn lung tung theo sự hiểu biết hẹp hòi của mình mà vi phạm đến quyền bá chủ lịch sử của Thiên Chúa. Điều quan trọng mà Thiên Chúa mong đợi ở họ là họ phải có đời sống tốt lành, thánh thiện như Giới Răn và Lề Luật đã dạy. Chúa Giê-su kể dụ ngôn cây trồng trong vướn nho không sinh trái để khéo léo và tế nhị nhắc nhở họ điều quan trọng ấy.

→ Qua đoạn Phúc Âm Lc 13,1-9 này, Chúa Giê-su cho thấy ý nghĩa và mục đích của cuộc sống con người, nhất là của những kẻ tin, là sinh hoa kết trái tức sám hối, khiêm nhường và tin vào Tin Mừng. Cây vả không sinh trái thì sớm muộn gì cũng sẽ bị chặt đi và ném vào lửa, vì nó sống chỉ làm hại đất. Kẻ tin không sinh trái thì sớm muộn gì cũng bị loại trừ vì những người ấy chỉ làm uổng công tình thương và quyền năng và ơn huệ của Thiên Chúa mà thôi!

3.2 Sứ điệp của Lời Chúa     

(1) Nếu chúng ta chú ý vào bài đọc 1 thì sứ điệp của Lời Chúa sẽ là: "Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta bên Ai-cập, Ta đã nghe tiếng chúng kêu than vì bọn cai hành hạ. Phải, Ta biết các nỗi đau khổ của chúng. Ta xuống giải thoát chúng khỏi tay người Ai-cập, và đưa chúng từ đất ấy lên một miền đất tốt tươi, rộng lớn, miền đất tràn trề sữa và mật…  Bây giờ, ngươi hãy đi! Ta sai ngươi đến với Pha-ra-ô để đưa dân Ta là con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập."

(2) Còn nếu chúng ta chú ý vào bài Phúc Âm thì sứ điệp của Lời Chúa hôm nay là chúng ta hãy sinh hoa kết trái trong đời sống đức tin vì chính Chúa Giê-su đã cảnh cáo: "Nếu các ông không chịu sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết y như vậy."

Hai sứ điệp trên không hề mâu thuẫn nhau, trái lại bổ sung cho nhau vì thật ra không hoa quả sám hối nào tốt đẹp cho bằng những hành động giải thoát cứu vớt những người bé nhỏ và chịu thiệt thòi trong xã hội loài người.  

IV. SỐNG VỚI THIÊN CHÚA VÀ THỰC THI SỨ ĐIỆP CỦA NGƯỜI

4.1 Sống với Thiên Chúa

Là Đấng gần gũi với con dân của Người là Ít-ra-en và tất cả chúng ta; Người quan tâm chăm sóc, cứu vớt con dân của Người là Ít-ra-en và tất cả chúng ta. Nhưng Thiên Chúa cũng là Đấng đòi hỏi mỗi một người phải sinh hoa trái tốt lành thánh thiện trong đời sống đức tin là tham gia vào việc giải thoát anh em đồng loại khỏi cảnh nô lệ. Năm Tân Phúc Âm hóa đời sống xã hội cũng nhằm mục đích tốt lành ấy.

4.2 Thực thi sứ điệp của Lời Chúa  

Tôi xét mình xem

* Tôi có tuân phục thánh ý Chúa và thực thi sứ mệnh Chúa giao là bênh vực và giải thoát những người bị bất công và áp bức, như ông Mô-sê không?

* Tôi có biết rút ra bài học của lịch sử, của quá khứ mà sống biết ơn và gắn bó với Chúa Giê-su Ki-tô, như lời nhắn nhủ của Thánh Phao-lô không?

* Tôi có sống ăn năn sám hối, khiêm nhu và thánh thiện, như lời Chúa Giê-su nhắc nhở các kinh sư và Pha-ri-sêu trong Phúc Âm không?

V. CẦU NGUYỆN CHO HỘI THÁNH VÀ THẾ GIỚI

5.1 «Ta đã thấy rõ cảnh khổ cực của dân Ta bên Ai-cập, Ta đã nghe tiếng chúng kêu than vì bọn cai hành hạ. Phải, Ta biết các nỗi đau khổ của chúng! Ta xuống giải thoát chúng khỏi tay người Ai-cập, và đưa chúng từ đất ấy lên một miền đất tốt tươi, rộng lớn, miền đất tràn trề sữa và mật!» Chúng ta hãy cầu xin Chúa cho mọi dân, mọi nước trong thế giới hôm nay để ai nấy đều nhận biết rằng Thiên Chúa là Đấng luôn bênh vực những người nghèo khổ, bệnh tật, bị bất công và áp bức trong xã hội loài người!

Xướng: Chúng ta cùng cầu xin Chúa! 

Đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng con!  

5.2 «Dạ, tôi đây!» Chúng ta hãy cầu xin Chúa cách riêng cho Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô, cho các Hồng Y, Giám Mục, Linh Mục và Phó Tế, để các ngài noi gương bắt chước ông Mô-sê mà mau mắn đáp lại tiếng Chúa gọi và chu toàn sứ mạng giải cứu con người khỏi mọi cảnh áp bức, bóc lột, bất công!

Xướng: Chúng ta cùng cầu xin Chúa! 

Đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng con!  
 

5.3 «Bây giờ, ngươi hãy đi!» Chúng ta hãy cầu xin Chúa cho các Ki-tô hữu trong cộng đoàn giáo xứ chúng ta, nhất là cho những người tham dự Thánh Lễ này, để ai nấy biết sử dụng tài năng, của cải và thời giờ Chúa ban cho mình, để giải thoát những người đang phải sống trong cảnh nô lệ hay ngục tù vì bất công xã hội.

Xướng: Chúng ta cùng cầu xin Chúa! 

Đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng con!  

5.4 «Ta sai ngươi đến với Pha-ra-ô để đưa dân Ta là con cái Ít-ra-en ra khỏi Ai-cập!» Chúng ta hãy cầu xin Chúa cho tất cả những người bênh vực công lý, xây dựng hòa bình và yêu thương giữa người với người, giữa quốc gia với quốc gia, để họ được ơn hăng say tích cực trong sứ mạng cao cả mà Thiên Chúa đã giao cho.

Xướng: Chúng ta cùng cầu xin Chúa! 

Đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng con!  

Giêrônimô Nguyễn Văn Nội.