Trần Mỹ Duyệt
Câu truyện sau
đây được một người thân kể lại có liên quan đến hai chữ “khẩu nghiệp”, với lời
nhắn là ai đó, xin đừng tạo nghiệp cho mình bằng cách làm tổn thương người
khác.
Chị sinh ra
trong một gia đình giầu có và đông anh chị em. Tuy cùng cha, nhưng gia đình có
nhiều “mẹ”, nên mặc dù anh chị em thương yêu nhau, vẫn không tránh khỏi những
khác biệt về tâm lý, suy nghĩ, và hành động. Điều này dễ hiểu vì mỗi dòng con
đều thừa hưởng tính di truyền của cả cha lẫn mẹ.
Tuổi thơ và
tuổi trẻ của chị là quãng đời thần tiên, được cha mẹ yêu thương, các anh chị em
yêu chiều, bao bọc, nhưng cái nghiệp bắt đầu khi những người anh chị em kia đã
lớn, đã có những mảnh đời riêng. Theo chị, vì ghen tỵ, vì mặc cảm hoặc vì những
lý do cá nhân khác mà chị đã trở thành nạn nhân của “khẩu nghiệp” do chính
những anh chị em mà chị rất mực thương yêu đã tạo cho chị.
Cái chị đau khổ
nhất khi sống nơi đất khách quê người là cảm giác cô đơn và lạc lõng. Không chỉ
những anh chị em cùng cha, khác mẹ, mà kể cả những người cùng một mẹ sinh ra đã
gây cho chị cảm giác tiêu cực này. Một số trong những người ấy đã coi chị như kẻ
thù. Đã không ngừng nói và rỉ tai nhau về những điều mà họ cho là xấu xa, là
tội lỗi do chính họ tưởng tượng ra rồi gán ghép cho chị.
Những lời nói
to nhỏ chuyền miệng ấy, những lời nói rỉ tai sau lưng ấy, theo chị, là những
vết dao cắt nát tình cảm huyết thống, tình cảm gia đình, tình cảm anh chị em đã
được nuôi dưỡng, che chở, yêu thương, và lớn lên dưới mái ấm gia đình. Đối với
chị, cái đau đớn nhất không phải là những lời vu khống, hành tỏi đầy ác ý ấy
đến từ người dưng, mà là do những anh, chị, em trong gia đình. Một vài lần chị
đã nghĩ tới việc muốn nói một lần cho rốt ráo, cho mọi người hiểu chuyện, để
với hy vọng nối lại tình nghĩa gia đình. Nhưng có lẽ thời cơ ấy chưa tới, mặc
dù chị đã cố gắng, đã nhẫn nhịn, và đã tạo cơ hội để thực hiện ý định hàn gắn
này. Thôi đành chờ cơ hội vậy. Mà nếu cơ hội ấy không đến thì cũng không sao,
miễn sao chị đã sống hết mình, sống thật lòng, và sống yêu thương với mọi người
là đủ.
KHẨU NGHIỆP LÀ
GÌ?
Vậy khẩu nghiệp
là gì mà nó gây ra bao tang thương, đổ vỡ, và trái oan cho nhiều người như vậy?
Có thể hiểu một
cách nôm na khẩu nghiệp chính là nghiệp do những lời nói gây ra. Khẩu nghiệp
được hình thành do những lời nói tiêu cực, ác ý, hoặc những lời nói khiêu khích
được nói ra từ miệng lưỡi của một người.
Theo quan niệm
của Phật Giáo, có ít nhất 5 loại ngôn ngữ thường tạo hậu quả tiêu cực, hậu quả
xấu cho nạn nhân, và cũng cho chính người nói ra những ngôn từ đó. Bao gồm:
1. Không nói
có, có nói không: Đặt điều dựng chuyện, nói lời gian dối. Những lời gây mâu
thuẫn, thị phi.
2. Lời lẽ
thô thiển:
Lời lẽ thô thiển hay còn được gọi là thiển ngữ. Đó là những lời đả kích, xúc
phạm đến lòng tự trọng của người khác, hoặc chửi bới và làm phương hại danh dự
người khác.
3. Phê bình,
khen chê:
Đánh giá, phê phán một người dựa theo bên ngoài. Một hành động nẩy sinh do tâm
lý so sánh, đố kỵ.
4. Nói hai
lời: Lúc
nói thế này lúc nói thế khác. Trước mặt nói thế này, sau lưng nói thế khác làm
phát sinh mâu thuẫn.
5. Lời lẽ
khiêu khích:
Dùng ngôn từ khích bác để gợi lên lòng tham, sân, si của người khác.
Theo quan niệm
Kitô giáo, việc dùng lời nói để phê bình, phân rẽ, chia cách hoặc ly gián người
này người khác không chỉ được coi như những nghiệp chướng, mà đúng ra nó là một
thứ tội: Tội lỗi đức công bằng, tội kiêu ngạo, và lỗi đức bác ái: “Các ngươi không
được giết người.” [1] Người ta có thể giết người bằng gươm đao, súng đạn, khí
giới, nhưng cũng có thể giết một người bằng cách hủy hoại danh dự, phẩm giá, và
danh tiếng của người ấy bằng những lời nói phê bình, chỉ trích, nói gian, hoặc
làm chứng gian.
CÁI NHÌN TÂM LÝ
Dù là nói hành,
nói xấu, hoặc dèm pha hạ nhục người khác bằng bất cứ ngôn từ hoặc chủ ý nào,
tâm lý học nhìn những nạn nhân như những người thiếu may mắn, đáng thương, và
bị tổn hại tinh thần, đôi khi bằng cả sự nghiệp, danh giá, hoặc mạng sống.
Nhiều người nhậy cảm khi đối diện với những ác quả của khẩu nghiệp đã rơi vào
tình trạng trầm cảm, chán nản, thất vọng, và đôi khi dẫn đến tự tử. Đối với
những ai tạo ra các nghiệp chướng này thường là những người có thái độ sống
thiếu tự tin, tự ty mặc cảm, thiếu trưởng thành về mặt tâm lý. Họ cũng là những
người tự tôn, vô cảm, thiếu đạo đức.
Với một người
thiếu đạo đức thì việc gì họ cũng có thể làm được miễn sao họ cảm thấy khỏa lấp
được cái cao ngạo, đề cao cái tôi của họ. Có thể họ là những người ghen tỵ, có
thể họ là những người tham lam, ích kỷ, hoặc có thể họ là những người nuôi ước
vọng hão huyền về những gì mình muốn có, và cách duy nhất là dìm người khác
xuống, hoặc chê bai, phê bình người khác. Thực chất, họ đáng thương không phải
vì nghiệp họ gieo, mà ngay chính lương tâm của họ cũng không được an bình, và
cuộc sống họ cảm thấy cô đơn, xa tránh và ít bạn bè.
KIỀM CHẾ KHẨU
NGHIỆP
“Nhất ngôn xuất
khẩu, tứ mã nan truy”. [2] Một lời nói ra khỏi miệng bốn con ngựa đuổi theo
cũng không kịp. Những ai hay có tính gieo khẩu nghiệp nên suy nghĩ lại, và hãy
tự kiểm điểm ngôn từ của mình. Khi một lời nói xấu, dèm pha, hoặc hạ giá người
khác được nói ra, nó sẽ lan tỏa rất nhanh, rất xa khó lòng lấy lại. Nó cũng tố
cáo dã tâm, và lòng độc ác của người tạo nghiệp: “Ngậm máu phun người trước dơ
miệng mình”. [3] Do đó, người tạo khẩu nghiệp sẽ luôn sống với tâm trạng nghi
ngờ, bất an. Họ sợ người khác nói xấu về họ như họ đã nói xấu người khác. Họ sợ
bị trả thù, và nhiều thứ sợ khác. Kết quả họ là người khổ trước khi những nạn
nhân của họ bị khổ. Và họ là những người sống thiếu bình an.
Khi luận về giá
trị của cái lưỡi. Người xưa cũng có câu: “Lưỡi không xương nhiều đường lắt
léo”.[4] Chính vì thế, Thánh Kinh Kitô Giáo đã có những lời khuyên can những
người hay dùng miệng lưỡi mà hại người khác như sau:
“Ai không vấp
ngã về lời nói, ấy là người hoàn hảo, có khả năng kiềm chế toàn thân. Nếu ta
tra hàm thiếc vào miệng ngựa để bắt chúng vâng lời, thì ta điều khiển được toàn
thân chúng. Anh em cũng hãy nhìn xem tàu bè : dù nó có to lớn, và có bị cuồng
phong đẩy mạnh thế nào đi nữa, thì cũng chỉ cần một bánh lái rất nhỏ để điều
khiển theo ý của người lái. Cái lưỡi cũng vậy : nó là một bộ phận nhỏ bé của
thân thể, mà lại huênh hoang làm được những chuyện to lớn. Cứ xem tia lửa nhỏ
bé dường nào, mà làm bốc cháy đám rừng to lớn biết bao! Cái lưỡi cũng là một
ngọn lửa, là cả một thế giới của sự ác. Cái lưỡi có một vị trí giữa các bộ phận
của thân thể chúng ta, nó làm cho toàn thân bị ô nhiễm, đốt cháy bánh xe cuộc
đời, vì chính nó bị lửa hỏa ngục đốt cháy. Ta dùng lưỡi mà chúc tụng Chúa là
Cha chúng ta, ta cũng dùng lưỡi mà nguyền rủa những con người đã được làm ra
theo hình ảnh Thiên Chúa. Từ cùng một cái miệng, phát xuất lời chúc tụng và lời
nguyền rủa. Thưa anh em, như vậy thì không được” (Giacôbê 3:2-6, 9-10).
Tóm lại:
“Người tốt thì
lấy ra cái tốt từ kho tàng tốt của lòng mình; kẻ xấu thì lấy ra cái xấu từ
trong kho tàng xấu. Vì lòng có đầy, miệng mới nói ra” (Luca 6:45).
(Hiệu đính
bài viết đã được phổ biến ngày Oct 13, 2021).
___________
Tài liệu khảo
cứu:
1. Matthew’s
Gospel (Mt 19:16-21). The Catechism refers to this in item #2052.
2. Ôn Như
Nguyễn Văn Ngọc. Ca Dao Tục Ngữ.
3. Ibid.
4. Ibid.