CHƯƠNG I: ĐƯỢC CẤT NHẮC TỪ GIỮA LOÀI NGƯỜI - VIỆC ĐÀO TẠO LINH MỤC TRƯỚC NHỮNG THÁCH ĐỐ VÀO CUỐI THIÊN NIÊN KỶ THỨ HAI

Linh mục và thời đại

5. “Mọi thương tế được cất nhắc từ giữa loài người đều được đặt lên để can thiệp cho loài người trong những mối tương quan giữa lời người với Thiên Chúa” (Dt 5,1).

Thư gửi tín hữu Do Thái khẳng định rõ ràng “bản tính con người” nơi thừa tác viên của Thiên Chúa : từ loài người mà đến và phục vụ loài người, noi gương Chúa Giêsu Kitô, “Đấng đã phải chịu thử thách về mọi mặt, hoàn toàn giống như chúng ta, ngoại trừ tội lỗi” (Dt 4,15).

Thiên Chúa lúc nào cũng kêu gọi các linh mục của Ngài giữa những môi trường nhân sinh và môi trường Giáo Hội nhất định, các linh mục không thể không mang dấu vết của những môi trường ấy và chính trong những môi trường ấy mà họ được sai đến để phục vụ Tin Mừng Chúa Kitô.

Chính vì vậy, Thượng Hội Đồng đã đem đặt lại vấn đề linh mục trong bối cảnh hiện đại của xã hội và của Giáo Hội. Thượng Hội Đồng cũng đã mở ngỏ vấn đề cho những viễn tượng của thiên niên kỷ thứ ba, như cách phát biểu vấn đề cho thấy : “Việc đào tạo linh mục trong hoàn cảnh hiện nay”.

Chắc hẳn luôn luôn có “một diện mạo cốt yếu, không thay đổi, của người linh mục : thực vậy, không kém gì linh mục hôm nay, linh mục ngày mai sẽ phải nên giống Chúa Kitô. Trong cuộc sống trần thế. Đức Giêsu đã tỏ bày nơi chính Ngài khuôn mặt xác định của linh mục, đã thể hiện chức linh mục thừa tác mà các Tông Đồ là những người đầu tiên được nhận lãnh; chức linh mục ấy tự yếu tính phải nối tiếp, phải trải dài không ngừng trong mọi giai đoạn lịch sử. Trong chiều hướng ấy, người linh mục thiên niên kỷ thứ ba sẽ là người nối tiếp các linh mục trong những thiên niên kỷ trước đã đóng góp vào sức sống của Giáo Hội. Ngay cả vào năm 2000, ơn gọi linh mục sẽ tiếp tục là lời mời gọi sống chức linh mục độc nhất và trường tồn của Chúa Kitô” (9). Cũng vậy, đời sống và chức vụ linh mục phải “thích nghi với mọi thời đại và với mọi môi trường sống… Chính vì thế, trong mức độ có thể, chúng ta phải nổ lực tiếp nhận ánh sáng tối thượng của Chúa Thánh Thần, hầu khám phá ra những phương hướng của xã hội đương thời, nhận ra những nhu cầu sâu xa nhất, xác định những bổn phận cụ thể quan trọng nhất, những phương pháp mục vụ phải chấp nhận, để có thể đáp lại cách xứng hợp nhất những mong chờ của nhân loại” (10).

Vì phải thích ứng ý nghĩa đích thực trường tồn của chức linh mục với những đòi hỏi và những đặc điểm của thời buổi hiện tại, các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã tìm cách giải đáp một số vấn nạn trước mắt : đâu là những vấn đề và đồng thời đâu là những động cơ tích cực mà bối cảnh văn hoá xã hội và Giáo Hội hiện nay khơi dậy nơi những trẻ nhỏ, thiếu niên và thanh niên đang cần phải làm cho dự phóng sống đời linh mục được chính nuồi trong toàn bộ cuộc sống của mình ? Thời đại chúng ta gây những khó khăn nào và cung cấp những khả năng mới mẻ nào cho việc thi hành một thừa tác vụ linh mục phù hợp với ơn bí tích đã lãnh nhận và với đòi buộc phải có một đời sống thiêng liêng thích đáng ?

Giờ đây, Tôi lặp lại một số yếu tố do việc phân tích tình huống mà các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã khai triển. Vì có quá nhiều bối cảnh văn hoá xã hội và Giáo Hội hiện đại trong những quốc gia khác nhau, Tôi chỉ nêu dẫn những hiện tượng sâu xa nhất và phổ cập nhất, đặc biệt những hiện tượng liên quan tới các vấn đề giáo dục và tới việc đào tạo linh mục.

Tin Mừng hôm nay : những triển vọng và những trở ngại.

6. Nhiều yếu tố dường như cổ võ nơi con người hôm nay một ý thức sắc bén hơn về phẩm giá nhân vị và về một sự mở ngỏ mới đối với những giá trị tôn giáo, đối với Tin Mừng và đối với thừa tác vụ linh mục.

Mặc dầu những mâu thuẫn chồng chất, chúng ta gặp thấy trong xã hội một niềm khao khát công bằng và hòa bình lan rộng hơn và mãnh liệt hơn, một cảm thức sắc bén hơn về việc quản trị lành mạnh công trình tạo dựng và về sự tôn trọng thiên nhiên, một sự nghiên cứu rộng mở hơn về chân lý và về sự bảo vệ nhân phẩm; nơi nhiều tập thể dâ n cứ thế giới, người ta ghi nhận một sự dấn thân ngày càng tăng nhằm xây dựng tình liên đới giữa các quốc gia sao cho cụ thể hơn và nhằm tạo một trật tự mới cho hành tinh chúng ta trong sự tôn trọng tự do và công bằng.

Trong khi tiềm lực năng lượng mà khoa học và kỹ thuật cung cấp đang trên đà phát triển, trong khi thông tin và văn hoá ngày càng lan rộng, người ta cũng nhận thấy trổi hiện lên một yêu cầu mới về luân lý, nghĩa là một sự truy tầm ý nghĩa và bởi đó truy tầm nấc thang khách quan cho các giá trị để nhờ đó điều hoà những triển vọng và những giới hạn của tiến bộ.

Trong lãnh vực thuần túy tôn giáo và thuần túy Kitô giáo, không còn phải đương đầu với những thành kiến ý thức hệ và những từ khước có tính bạo động trước đề nghị về những giá trị tinh thần và tôn giáo nữa, và nơi nhiều miền trên thế giới xuất hiện những triển vọng phúc âm hoá và những triển vọng tái lập đời sống Giáo Hội thật mới mẻ và thật bất ngờ. Người ta ghi nhận một sự phổ cập ngày càng tăng trong việc hiểu biết Kinh Thánh, một sức sống và một mãnh lực lan rộng nơi nhiều Giáo Hội trẻ với sự dấn thân càng lúc càng hệ trọng vào việc bảo vệ và nâng cao các giá trị con người và sự sống con người, người ta còn nêu dẫn một chứng từ đạo tuyệt vời từ phía các Giáo Hội Trung và Đông Âu cũng như chứng từ trung tín và dũng cảm của nhiều Giáo Hội khác hiện đang phải gánh chịu những bách hại và những thử luyện nhân danh đức tin (11).

Niềm khát vọng hướng về Thiên Chúa, niềm khát vọng về một mối quan hệ sống động và có ý nghĩa với Thiên Chúa ngày nay biểu hiện rõ rệt đến mức tạo điều kiện thuận lợi cho sự quảng bá những hình thái tôn giáo phi Thiên Chúa và nhiều giáo phái khác nữa ở những nơi mà không có được sự loan báo Tin Mừng Đức Giêsu một cách chính hiệu và toàn vẹn. Đối với mọi con cái Giáo Hội, đặc biệt đối với các linh mục, sự quảng bá ấy, thậm chí nơi một số môi trường có truyền thống Kitô giáo, là nguyên do thường hằng buộc phải kiểm điểm lương tâm, phải xét lại tính khả tín nơi chứng từ Tin Mừng của mình; thế nhưng sự quảng bá ấy cũng là một dấu hiệu cho thấy sự truy tầm Thiên Chúa vẫn còn sâu xa và rất phổ biến.

7. Người ta nhận thấy nhiều yếu tố khác có tính chất vấn nạn hoặc tiêu cực pha trộn vào các yếu tố nói trên và vào những yếu tố tích cực khác.

Chủ nghĩa duy lý vẫn còn rất phổ biến, nhân danh một quan niệm giản lược hoá của “khoa học”, chủ nghĩa này khép chặt lý trí con người lại, không nhường chỗ cho sự gặp gỡ Mặc khải và không công nhận tính siêu việt của Thiên Chúa.

Người ta cũng ghi nhận rằng chủ nghĩa chủ thể của ngôi vị vẫn được bảo vệ một cách khốc liệt, chủ nghĩa này có khuynh hướng vây kín ngôi vị trong cá nhân chủ nghĩa, để rồi không thể có được những tương quan đích thực giữa người với người. Vì thế nhiều người, nhất là các thiếu niên và thanh niên, tìm cách bù trừ tình trạng cô đơn ấy bằng những phương tiện khỏa lấp thuộc nhiều bản chất khác nhau, với những hình thức tìm hướng lạc hoặc tìm trốn tránh trách nhiệm trong mức độ cường điệu khác nhau; bị giam hãm trong cái chóng qua, những người ấy tìm cách sống những kinh nghiệm cá nhân nào mạnh nhất và có lợi nhất trong mức độ có thể, những kinh nghiệm trên bình diện giác quan và cảm xúc nhất thời, bởi đó họ đương nhiên trở thành vô tâm và như thể bại liệt trước lời mời gọi bước vào một kế hoạch sống đòi phải có chiều kích thiêng liêng và tôn giáo hoặc phải có sự dấn thân trong tình liên đới.

Ngoài ra, khắp nơi trên thế giới, ngay cả khi mà những ý thức hệ lấy chủ nghĩa duy vật làm giáo điều và sự bài trừ tôn giáo làm chương trình hành động đã cáo chung, có một thứ chủ nghĩa vô thần thực hành và hiện sinh vẫn được truyền lan, chủ nghĩa này ăn khớp với một nhãn giới trần tục hoá về đời sống và về vận mệnh con người. Một con người “chỉ còn biết quan tâm đến chính mình, một con người chẳng những biến mình thành tiêu điểm hâm mộ mà còn dám tự xưng mình là nguyên lý và là căn cơ của mọi thực tại” (12), con người ấy càng ngày càng bị tước đoạt mất phần “bổ khuyết của tâm hồn”, phần này lại càng rất cần thiết khi mà khối lượng dự trữ lớn lao gồm những của cải vật chất và những tài nguyên càng tạo cho người ấy ảo tưởng để tự thoả mãn với chính mình. Họ không còn cần phải đấu tranh với Thiên Chúa, họ chỉ đơn giản coi Ngài như không có.

Trong bối cảnh này, một cách đặc biệt, cần phải ghi nhận tình trạng thực tại gia đình đang bị thoái hoá, ý nghĩa đích thực của tính dục con người bị lu mờ hoặc bóp méo: đây là những hiện tượng có tầm ảnh hưởng rất tiêu cực trên việc giáo dục những người trẻ và trên việc giúp họ mở lòng đón nhận các thứ ơn gọi tu trì. Người ta còn ghi nhận tình trạng trầm trọng do những bất công xã hội và do sự tập trung của cải trong tay một thiểu số, là hoa quả của một chủ nghĩa tư bản phi nhân bản (13), càng ngày càng khơi thêm hố ngăn cách giữa những dân tộc giàu và những dân tộc nghèo: bởi đó có sự phát sinh trong xã hội con người những căng thẳng và những băn khoăn làm cho đời sống cá nhân và cộng đoàn bị xáo trộn cách sâu đậm.

Trong môi trường Giáo Hội, người ta cũng ghi nhận những hiện tượng tiêu cực đáng lo ngại ảnh hưởng đến đời sống và thừa tác vụ của các linh mục: chẳng hạn sự ngu dốt, sự thiếu hiểu biết về tôn giáo vẫn đang dai dẳng nơi nhiều tín hữu, ảnh hưởng thấp kém của huấn giáo bị lấn át bởi những sứ điệp phổ biến sâu rộng và có sức mạnh hơn về phía những cơ quan truyền thông xã hội; sự đa nguyên trong lãnh vực thần học, văn hoá và mục vụ, mặc dầu đôi khi được khởi xướng với ý ngay lành đã bị hiểu lệch lạc và rốt cuộc làm cho đối thoại đại kết trở nên khó khăn và tạo nguy cơ cho sự hiệp nhất đức tin cần có; sự tồn tại lâu dài của một thái độ nghi kỵ và hầu như bất khoan nhượng đối với Huấn Quyền của phẩm trật; sự đẩy mạnh nguồn phong phú của sứ điệp Tin Mừng theo kiểu một chiều và giản lược để rồi biến việc loan báo đức tin và làm chứng cho đức tin thành một đóng góp đơn thuần cho sự giải phóng con người và xã hội hoặc thành một nơi ẩn trú làm cho con người tha hoá trong sự mê tín hoặc trong một trạng thái tôn giáo phi Thiên Chúa (14).

Sự hiện diện trên cùng một một lãnh thổ những tập thể bền bỉ gồm những người thuộc sắc tộc và tôn giáo khác nhau là một hiện tượng rất ư quan trọng ngay cả khi đó là một hiện tượng đổi mới mẻ nơi nhiều quốc gia có thuyền thống Kitô Giáo từ lâu đời. Cứ như thế mà ngày càng phát triển một xã hội da sắc tộc và đa tôn giáo. Nếu một đàng hiện tượng này có thể trở nên cơ hội cho một nỗ lực đối thoại thường xuyên hơn và hiệu nghiệm hơn, cho một sự mờ ngỏ hướng đến những tinh thần cũng như những kinh nghiệm tiếp đón và khoan dung đúng mức, thì đàng khác nó lại có thể trở nên nguồn phát sinh sự xáo trộn và chủ nghĩa tương đối, nhất là nơi những cá nhân và tập thể không mấy vững chắc về đức tin.

Ngoài những yếu tố trên, trong sự liên kết chặt chẽ với đà đi lên của chủ nghĩa cá nhân, còn có thể kể thêm chủ nghĩa duy chủ thể về đức tin. Nơi một con số Kitô hữu ngày càng gia tăng, người ta ghi nhận có sự sút kém, trong việc gắn bó với nội dung khách quan của giáo thuyết đức tin : người ta gắn bó một cách chủ quan vào những gì để ưa, vào những gì tương hợp với kinh nghiệm riêng rẽ của mình, vào những gì không gây xáo trộn cho những thói quen riêng tư của mình. Cuối cùng việc nại tới tính bất khả xâm phạm của lương tâm cá nhân, tự nó là chính đáng, trong một bối cảnh như thế, không khỏi mặc lấy những tính chất nguy hiểm và hàm hồ.

Từ đó dẫn đến sự kiện này là càng ngày người ta càng thuộc về Giáo Hội một cách không trọn vẹn và có điều kiện, gây ảnh hưởng tiêu cực cho sự nở rộ các ơn gọi hướng đến chức linh mục, cho ý thức mà linh mục có về căn tính và về thừa tác vụ của mình trong cộng đoàn.

Sau hết, cho đến ngày hôm nay, nơi nhiều vùng. Giáo Hội vẫn còn phải gánh chịu những vấn đề nghiêm trọng do sự kiện các lực lượng linh mục không có mặt đầy đủ và bởi đó ít đáp ứng hơn cho những nhu cầu. Các tín hữu thường bị bỏ rơi trong những giai đoạn lâu dài, thiếu sự trợ giúp mục vụ thích đáng. Sự tăng triển đời sống Kitô hữu của họ nói chung phải thiệt thòi và hơn nữa, khả năng trở thành tác nhân rao giảng Tin Mừng của chính họ bị giảm sút.

Những người trẻ trước ơn gọi và việc đào tạo linh mục.

8. Những mâu thuẫn và triển vọng đa tạp đánh dấu các xã hội, các nền văn hoá và đồng thời các cộng đoàn Giáo Hội chúng ta được thế giới người trẻ cảm nhận và sống với một cường độ rất đặc biệt, với những âm vang trực tiếp và rất mãnh liệt trên bước đường giáo dục của họ. Trong chiều hướng ấy, sự khởi động và sự phát triển các ơn gọi linh mục nơi trẻ nhỏ, thiếu niên và thanh niên không ngừng phải đương đầu với những cản trở và những khích lệ.

Cái mà người ta gọi là “xã hội tiêu dùng” mê hoặc những người trẻ một cách dữ dội, làm cho họ trở thành nạn nhân và tù nhân của một lối giải thích cuộc hiện hữu con người mang tính chất duy cá nhân, duy vật và duy khoái lạc ! Quan niệm “sống thoải mái” hiểu theo nghĩa vật chất có khuynh hướng trở thành lý tưởng độc nhất của cuộc đời, một lối “sống thoải mái” phải đạt được với bất cứ điều kiện nào và với bất cứ giá nào. Hiệu quả là từ chối mọi hy sinh, vứt bỏ mọi nỗ lực tìm kiếm và sống những giá trị tinh thần và tôn giáo. Mối “quan tâm” độc chiếm về cái sở hữu dành chỗ cái ưu việt là hiện hữu ; và, từ đó, các giá trị nhân vị và liên vị không được cắt nghĩa và sống theo luân lý của ơn huệ, của tính nhưng không, nhưng theo luân lý của sự chiếm hữu ích kỷ và sự bóc lột kẻ khác.

Tình trạng này được nhận ra một cách đặc biệt trong quan niệm về tính dục con người, sa đoạ và mất phẩm giá, từ chỗ nằm phục vụ cho hiệp thông và trao hiến liên vị đến chỗ giàn lược thành đơn thuần một mặt hàng tiêu dùng. Bởi đó, kinh nghiệm cảm tính của số đông những người trẻ thay vì dẫn đến sự tăng trưởng hoà điệu và tươi đẹp về nhân cách, thay vì mở ngỏ cho họ hướng đến tha nhân trong sự trao hiến chính mình lại dẫn đến một sự thoái nhượng nghiêm trọng về mặt tâm lý và đạo đức, mang theo những hậu quả nặng nề cho tương lai họ.

Đối với nhiều người trẻ, cội rễ của các khuynh hướng nói trên chính là kinh nghiệm lệch lạc về tự do : tự do thay vì được đảm nhận để tuân theo chân lý khách quan và phổ quát thì lại được cảm mến như là sự đồng tình mù quáng với những mãnh lực của bản năng và với ý muốn thống trị của mỗi người. Do vậy, một cách nào đó, xét theo phương diện não trạng và cách xử sự, thật là tự nhiên khi có sự tiêu tan về thái độ gắn bó nội tâm đối với những nguyên tắc luân lý; thật là tự nhiên, xét theo phương diện tôn giáo, nếu không phải trong mọi trường hợp, khi có sự từ chối Thiên Chúa một cách minh nhiên, hay ít ra có thái độ bất cần hoặc một cuộc sống mà ngay cả trong những giây phút có ý nghĩa nhất và trong những lựa chọn dứt khoát nhất chỉ được sống như thể không hề có Thiên Chúa. Trong một bối cảnh như thế, thật là khó khăn cho ý nghĩa của một ơn gọi linh mục có thể thực hiện, thậm chí có thể hiểu; bởi vì ơn gọi là một chứng từ loại biệt về tính ưu việt của cái hiện hữu trên cái chiếm hữu; ơn gọi còn là nhìn nhận ý nghĩa của đời sống như là một sự trao hiến chính mình tự do và có trách nhiệm cho người khác và như là một tư thế sẵn sàng để hoàn toàn phục vụ Tin Mừng và Nước Chúa trong chức linh mục.

Ngay cả trong cộng đoàn Giáo Hội, thế giới người trẻ vẫn đang thường là một “vấn nạn”. Thực vậy, nếu còn hơn cả nơi người trưởng thành, nơi người trẻ, có một xu hướng khá mạnh tiến tới thái độ duy chủ thể trong lãnh vực đức tin và tiến tới tình trạng thuộc về đời sống và sứ mệnh của Giáo Hội chỉ phiếm diện và có điều kiện, thì trong cộng đoàn Giáo Hội người ta phải vất vả, vì một loạt nguyên cớ, để tổ chức một nền mục vụ cho giới trẻ sao cho thích nghi và kiến hiệu : người trẻ có nguy cơ bị bỏ rơi, làm mồi cho sự mong manh về tâm lý, bất mãn và chỉ trích khi nhìn thấy những người lớn không sống đức tin cho hợp lẽ và chín muồi và do đó không nêu được những mẫu gương đáng tin cậy.

Bởi vậy, khó có thể đề nghị cho những người trẻ và đào tạo cho họ một kinh nghiệm sống trọn vẹn và năng động đời sống Kitô hữu trong Giáo Hội. Do sự kiện ấy, viễn tượng ơn gọi linh mục vẫn xa cách với những tiêu điểm hâm mộ cụ thể của người trẻ.

9. Dầu vậy, không thiếu những tình huống đầy khích lệ và tích cực có khả năng khơi dậy và cổ xuý trong tâm hồn các thiếu niên và thanh niên một thái độ sẵn sàng đáp ứng mới cũng như một sự truy tầm đích thực và chính hiệu đối với các giá trị đạo đức và tinh thần, vốn tự bản chất cống hiến một mảnh đất thuận lợi cho sự nở rộ ơn gọi nhằm trao hiến trọn vẹn chính mình cho Chúa Kitô và cho Giáo Hội trong chức linh mục.

Trước hết, một số hiện tượng mới đây đã gây khá nhiều vấn đề nay được ghi nhận là có phần giảm thiểu, chẳng hạn sự phản kháng có tính triệt để, những làn sóng phóng túng, những yêu sách nặng tính không tưởng, những hình thức xã hội hoá bất chấp phân biệt, sự bạo động.

Đàng khác, phải công nhận rằng những người trẻ ngày nay, với sức mạnh và sự tươi mát của lứa tuổi mình, cưu mang nơi họ những lý tưởng đang dần dà hội nhập vào lịch sử : niềm khao khát tự do, sự nhận thức giá trị vô song của nhân vị, nhu cầu phải chân chính và trong suốt, một quan niệm mới và một thể loại mới về tính hỗ tương trong những quan hệ giữa nam và nữ, sự truy tầm xác tín và say mê nhằm tiến tới một thế giới công bằng hơn, liên đới hơn và hiệp nhất hơn, sự mở ngỏ hướng đến đối thoại với mọi người, sự dấn thân cho hoà bình.

Nơi nhiều người trẻ thời đại, người ta ghi nhận một sự phát triển thật phong phú và thật sống động về nhiều hình thức tự nguyện đáp ứng nhu cầu của những người phải sống trong cảnh bị bỏ rơi và vất vưởng giữa lòng xã hội, thái độ sẵn sàng đáp ứng này được coi là một yếu tố tác động rất quan trọng cho việc giáo dục, bởi vì khuyến khích và nâng đỡ những người trẻ trong một lối sống vô vị lợi hơn, cởi mở hơn và liên đới hơn với người nghèo. Nếp sống ấy có thể giúp khai thông sự hiểu biết, niềm khát vọng và sự đón nhận một ơn gọi hướng đến việc phục vụ tha nhân lâu bền và hoàn toàn, nhất là bằng đường lối dâng hiến trọn vẹn cho Thiên Chúa trong đời sống linh mục.

Sự sụp đổ gần đây của các ý thức hệ, thái độ nặng tính chất phê phán khi đứng trước thế giới những người lớn vốn không luôn luôn nêu dẫn một chứng từ sống được hun đúc bằng các giá trị luân lý và siêu việt, cả đến kinh nghiệm của những người đồng trang lứa đi tìm đào thoát trong ma tuý và bạo lực, tất cả góp phần rất lớn để phải đẩy mạnh hơn và phải nhất thiết không tránh né vấn đề cơ bản về những giá trị thực sự có khả năng mang lại ý nghĩa viên mãn của chúng cho cuộc sống. Nơi rất nhiều người trẻ, khát vọng tôn giáo và nhu cầu thiêng liêng ngày càng tỏ hiện cách minh nhiên : từ đó có khát vọng sống kinh nghiệm hoang địa và cầu nguyện, có sự quay trở về với việc đọc Lời Chúa thiết thân hơn và thường đều hơn, với việc nghiên cứu thần học.

Trong khuôn khổ của môi trường tự nguyện, cũng như trong khuôn khổ của công đoàn Giáo Hội, những người trẻ trở thành những chiến hữu mỗi ngày một tích cực, nhất là trong việc tham gia các nhóm, từ những nhóm lâu đời nhất nay đã được canh tân cho tới những nhóm mới được thành lập: đây là kinh nghiệm của một Giáo Hội được mời gọi vào công cuộc “phúc âm hoá mới” bằng sự trung thành với Thần Khí, Đấng tạo sức sống cho Giáo Hội, và thể theo những khát vọng của một thế giới xa cách Thiên Chúa nhưng lại cần đến Ngài; đây cũng là kinh nghiệm của một Giáo Hội liên đới hơn với con người và các dân tộc, trong công cuộc bảo vệ và thăng tiến phẩm giá con người, nhân quyền của mọi người và của từng người. Tất cả những điều ấy khai mở tâm hồn và đời sống những người trẻ hướng đến những lý tưởng có sức thu hút và đòi phải dấn thân, những lý tưởng có thể thực hiện một cách cụ thể bằng việc nối gót Chúa Kitô trong chức linh mục.

Tình trạng của con người và của Giáo Hội được đánh dấu bằng một tính chất hàm hồ và lưỡng nghĩa sâu đậm như thế chắc hẳn sẽ làm nền, chẳng những cho mục vụ ơn gọi và cho việc đào tạo linh mục tương lai, mà còn cho khuôn khổ đời sống và thừa tác vụ của mọi linh mục, và cho việc đào tạo trường kỳ. Bởi đó, nếu người ta hiểu được những hình thức “khủng hoảng” khác nhau mà các linh mục ngày nay cảm nghiệm trong việc thi hành thừa tác vụ, trong đời sống thiêng liêng, cả đến trong việc diễn giải bản chất và ý nghĩa của chức linh mục thừa tác, người ta cũng phải vui mừng và hy vọng mà nhận ra được những triển vọng tích cực mà khúc quanh lịch sử hiện nay cung ứng cho các linh mục trong việc hoàn thành sứ vụ của mình.

Sự phân định dựa theo Tin Mừng.

10. Như đã được gợi lên qua một vài nhận định thoáng qua có tính cách ví dụ, tình huống phức tạp hiện nay chẳng những cần phải được nhận thức nhưng còn phải và nhất là phải được diễn giải. Chỉ bằng cách đó người ta mới có thể trả lời rành mạch câu hỏi cơ bản : “Làm sao để đào tạo các linh mục cho thực sự ngang tầm với hoàn cảnh hiện nay, cho thực sự có khả năng phúc âm hoá thế giới ngày nay?” (15).

Nhận thức tình huống là điều quan trọng. Chỉ nêu dẫn một số dữ kiện thì chưa đủ; cần có một cuộc tra cứu khoa học để có thể xác định cái toàn diện của một khuôn khổ cụ thể gồm những hoàn cảnh văn hoá, xã hội và Giáo Hội.

Diễn giải tình huống còn là điều quan trọng hơn. Việc làm này là do yêu cầu của tính lưỡng nghĩa và đôi khi của tính chất mâu thuẫn từ nơi tình huống, những tính chất này cũng giống như thửa đất trong Tin Mừng, trên đó hạt giống tốt và cỏ lùng cùng được gieo và mọc chung với nhau (x.Mt 1, 24-30), chứng tỏ cho thấy có sự trộn lẫn sâu đậm giữa những khó khăn và những tiềm năng, giữa những yếu tố tiêu cực và những lý do để hy vọng, giữa những cản trở và những lối mở.

Công việc diễn giải nhằm phân biệt điều thiện và điều dữ, phân biệt những dấu chỉ hy vọng và những đe doạ, không phải luôn dễ dàng. Trong công việc đào tạo linh mục, vấn đề không phải chỉ đơn thuần là thâu nhận những yếu tố tích cực và đem đối chọi chúng với những yếu tố tiêu cực. Điều quan trọng là phải đưa chính những yếu tố tích cực ấy ra để phân định một cách chăm chú, để đừng tách biệt yếu tố này ra khỏi yếu tố kia và đừng đem đối lập chúng với nhau, như thế chúng là những yếu tố có thể đem đối chọi nhau. Đối với các yếu tố tiêu cực cũng vậy : đừng đem vứt bỏ chúng trọn khối mà không phân biệt, bởi vì nơi mỗi một yếu tố tiêu cực có thể tiềm ẩn một giá trị cần được cứu vãn và cần được trả về trong chân lý toàn diện.

Đối với người tín hữu, diễn giải tình huống lịch sử có nghĩa là tôn trọng nguyên tắc vận dụng trí thông minh và dựa vào tiêu chuẩn của những lựa chọn hành động phát xuất từ đó, nguyên tắc và tiêu chuẩn này nằm trong một đòi hỏi mới và căn cơ, đó là sự phân định dựa theo Tin Mừng; việc diễn giải này hình thành trong sức mạnh và ánh sáng của Tin Mừng, của Tin Mừng sống động và cá vị, của chính Chúa Giêsu Kitô, và nhờ vào ân huệ của Chúa Thánh Thần. Bởi thế, trong tình huống lịch sử với những gì là bấp bênh của nó, công việc phân định dựa theo Tin Mừng không chỉ thâu nhận một dữ kiện đơn thuần để rồi phải đem ra ứng dụng một cách chính xác và để rồi có thể dửng dưng hoặc thụ động trước dữ kiện ấy, nhưng đúng hơn thâu nhận một “bổn phận”, một thách đố đối với tự do có trách nhiệm, hoặc của cá nhân mà thôi hoặc của cộng đoàn. Đó là một thách đố gắn liền với “lời mời gọi” mà Thiên Chúa làm vang vọng trong chính tình huống lịch sử : vì vậy, trong tình huống, Thiên Chúa mời gọi trước hết Giáo Hội cùng với người tín hữu làm sao cho “Tin Mừng về ơn gọi và về chức linh mục” diễn dạt được tính trường tồn của chân lý trong những hoàn cảnh đổi thay của cuộc sống. Cũng cần phải áp dụng cho việc đào tạo linh mục những lời của của Công đồng Vaticanô II: “Giáo Hội có bổn phận, bất cứ lúc nào, tra cứu các dấu chỉ thời đại và cắt nghĩa các dấu chỉ ấy dưới ánh sáng Tin Mừng, làm thế nào cho mình có thể giải đáp, với cách thức thích nghi cho từng thế hệ, các vấn nạn muôn thuở của con người về ý nghĩa của cuộc sống hiện tại và mai ngày và về những quan hệ hỗ tương giữa con người với nhau. Bởi đó, điều cần thiết là phải nhận biết và thấu hiểu thế giới trong đó chúng ta đang sống, những mong chờ, những khát vọng và dặc tính thường là bi thảm của thế giới” (16).

Sự phân định dựa theo Tin Mừng ấy đặt nền tảng trên lòng tín thác vào tình yêu Chúa Giêsu Kitô là Đấng luôn mãi và không ngơi chăm sóc Giáo Hội (x. Ep 5,29), Ngài là Chúa và là Thầy, là nền móng, là trung tâm và là cùng đích của toàn thể lịch sử nhân loại (17); sự phân định ấy được soi sáng và củng cố nhờ Chúa Thánh Thần Đấng mọi nơi mọi lúc khơi dậy sự vâng phục đức tin, lòng dũng cảm tươi vui để nói gót Chúa Giêsu, ơn khôn ngoan để xét đoán mọi sự và không bị một ai xét đoán (x. 1Cr 2,15); sự phân định ấy cậy dựa vào lòng trung thành của Chúa Cha đối với những lời hứa của Ngài.

Nhờ đó Giáo Hội cảm thấy dù khả năng đương đầu với những khó khăn và những thách đố của giai đoạn lịch sử mới. Giáo Hội cũng có thể bảo đảm cho hiện tại cũng như cho tương lai một nền đào tạo linh mục nhằm cung cấp những thừa tác viên nhiệt thành và xác tín đối với công cuộc “phúc âm hoá mới”, những người đầy tớ trung thành và quảng đại phục vụ Chúa Giêsu Kitô và phục vụ loài người.

Chúng ta đừng che dấu những khó khăn. Những khó khăn không phải là hiếm và cũng không nhẹ nhàng. Để thắng vượt khó khăn, chúng ta có niềm hy vọng và niềm tin vào tình yêu bất khả khuyết của Chúa Kitô, chúng ta có niềm tin vững chắc vào tính bất khả thay thế của thừa tác vụ linh mục đối với đời sống Giáo Hội và thế giới.

còn tiếp

chú thích:

1) Propositio 2.

2) Diễn văn bế mạc Thượng Hội Đồng (27/10/1990), số 5 báo Osservatore Romano, (28/10/1990).

3) X. Propositio 1.

4) X. Hiến Chế Tín Lý Lumen Gentium, GH, số 28; Sắc lệnh về Thừa tác vụ và đời sống các linh mục Presbyterorum ordinis, LM; Sắc lệnh về đào tạo các linh mục Optatam totius, ĐT.

5) Ratio fundamentalis institutionis Sacerdotalis (6/01/1970) : AAS 62 (1970), tr.321-384.

6) Diễn văn bế mạc Thượng Hội Đồng (27/10/90), số 3 : 1.c.

7) Như trên, số 1: 1.c.

8) Sứ Điệp của các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng gởi Dân Chúa (28/10/1990), III: Osservatore Romano, 29-30/10/1990.

9) Kinh Truyền Tin (14/01/1990), số 2 : Osservatore Romano, 15-16/01/1990.

10) Như trên, số 3 : 1.c.

11) X. Propositio 3.

12) Bài giảng của Đức Phaolô VI nhân khoá họp thứ IX CĐ Vat.II (7/12/1965): AAS 58 (1966), tr.55.

13) X. Propositio 3.

14) X. Như trên.

15) X. Thượng Hội Đồng các Giám Mục về việc đào tạo các linh mục trong hoàn cảnh hiện nay – “Lineamenta” (1989), số 5-6.

16) Hiến Chế Mục Vụ về Giáo Hội trong thế giới ngày nay, Gaudium et Spes, MV số 4.

17) X. Thượng Hội Đồng Giám Mục, Phiên họp khoáng đại thường kỳ VII, Sứ Điệp của các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng gởi Dân Chúa (28/10/1990), 1 : 1.c.

I. Vui Mừng:

Tôi đã đọc “Thư Hội đồng giám mục Việt Nam gửi cộng đồng dân Chúa công bố Năm Thánh 2010”, trong số 3 có nói rằng: “Năm Thánh 2010 là cơ hội thuận lợi cho chúng ta học hỏi về Giáo Hội mầu nhiệm, hiệp thông, sứ vụ”. Rồi trong “Nội quy Năm Thánh 2010” đăng trong báo Hiệp thông số 52, cũng của Hội đồng giám mục, trong phần II cử hành Năm Thánh 2010, nói rằng: “Hội đồng giám mục Việt Nam ‘quyết tâm cùng nhau làm mới hình ảnh Giáo Hội tại Việt Nam’, và chọn chủ đề của Năm thánh 2010 là:

Giáo Hội tại Việt Nam: Mầu nhiệm – Hiệp thông – Sứ vụ

Chủ đề này được triển khai theo 3 chủ điểm lớn sau đây: Giáo hội mầu nhiệm – giáo hội hiệp thông – giáo hội sứ vụ”. Một “tiểu ban” sẽ soạn thảo các tài liệu học hỏi và cử hành Năm thánh theo 3 chiều kích, hay 3 lãnh vực mục vụ (giáo hội mầu nhiệm, giáo hội hiệp thông, giáo hội sứ vụ)… Điều làm tôi vui mừng chính là được “học hỏi về giáo hội” và “cùng nhau làm mới hình ảnh giáo hội tại Việt Nam”, theo 3 chủ điểm hay 3 chiều kích: mầu nhiệm, hiệp thông, sứ vụ. Tôi có dịp hỏi một số linh mục già cũng như trẻ, một số tu sĩ, và giáo lý viên rằng có biết tại sao mà HĐGM chọn lựa học hỏi về giáo hội theo 3 chiều kích kể trên không? Tất cả đều trả lời là chẳng có thắc mắc tại sao, mà thấy các ngài nêu ra thì cứ việc học hỏi thôi. Còn tôi, tôi đọc hết Đề cương và các bài viết trong báo Hiệp thông cho tới nay chủ ý tìm xem HĐGM có nói tại sao đã chọn để học hỏi giáo hội theo mô hình đó không, mà chỉ thấy trong Nội quy, (phần I. Ý nghĩa và mục đích), nêu ra quyết tâm “làm mới hình ảnh gia đình giáo hội tại Việt Nam theo hình mẫu mà công đồng Vatican II 1965 đã phác hoạ: giáo hội hiệp thông, giáo hội tham gia, giáo hội vì loài người”, nên tôi cũng không rõ lý do các ngài đã chọn lựa. Nhưng riêng tôi, tôi rất tâm đắc, và nhận thấy chọn lựa của HĐGM rất chính đáng, hữu ích và còn cần thiết cho giáo hội Việt Nam hôm nay, bởi vì tôi may mắn có được tài liệu của Thượng hội đồng giám mục đặc biệt 1985, THĐGM này được gọi là đặc biệt vì để kỷ niệm 20 năm bế mạc Công đồng Vatican II, do Đức Gioan Phaolô II triệu tập, cùng với 118 Nghị phụ đại diện các HĐGM, nhằm “trao đổi và đào sâu các kinh nghiệm và các kiến thức để áp dụng công đồng”, cũng như “góp phần vào việc thực thi công đồng cách trung thực và đầy đủ trong đời sống giáo hội”. THĐGM đặc biệt này không phổ biến tài liệu dưới hình thức Tông huấn, như các THĐGM khác, mà chỉ phát hành một tập tài liệu gồm báo cáo của Đức Hồng y Garrone và Đức Hồng y Danneels. Hôm nay, sau 25 năm, đọc lại tài liệu ấy, tôi thấy như HĐGMVN đang muốn cùng với Dân Chúa làm lại kinh nghiệm của các nghị phụ của THĐGM đặc biệt. Các nghị phụ này hầu hết đã tham dự Công đồng, khi về gặp lại nhau sau 20 năm đem áp dụng những đổi mới của Công đồng, đã góp ý cho nhau những nhận xét và kinh nghiệm sâu sắc, mà ngày nay tôi nghĩ rằng có nhiều người chưa biết đến, nếu biết sẽ hiểu giáo hội sâu hơn và thực thi giáo huấn của Công đồng tích cực hơn.

Quả vậy, trong tài liệu của THĐGM đặc biệt, các nghị phụ đã cho biết một số điều cốt yếu sau đây:

1.     Khi bắt đầu họp Công đồng Vatican II, các nghị phụ đã đưa ra quá nhiều lược đồ, sau các ngài mới nhất trí “tập trung vào 3 chiều kích là: Chúa Kitô, Giáo hội, và thế giới”.

2.     Từ 3 chiều kích đó, các nghị phụ “đặt Chúa Giêsu Kitô là nền tảng và trung tâm của tất cả các tài liệu Công đồng” (quy Kitô), và chọn “Giáo hội là đề tài trung tâm của Công đồng … Giáo hội vâng lời Thiên Chúa cử hành các mầu nhiệm Chúa Kitô cho thế giới được cứu độ”, đây chính là sứ vụ của Giáo hội.

3.     Khi bàn về đề tài trung tâm là Giáo hội, Đức Hồng y Garrone báo cáo rằng các nghị phụ Công đồng đã làm một việc đặc biệt là “đảo ngược viễn tượng có tính cách cơ bản, làm người ta phải nhìn Giáo hội như một toàn bộ trước khi nhìn Giáo hội trong chi tiết của các yếu tố cấu thành”, nghĩa là các ngài đã không theo cái nhìn cơ bản mà thần học cổ điển quen trình bày về Giáo hội như: trước hết là định nghĩa, nguồn gốc, rồi đến các đặc tính, tổ chức, các thánh thông công … nhưng các ngài đã chọn lựa để bàn ngay đến Giáo hội là mầu nhiệm, là hiệp thông, là sứ vụ. Sự đảo ngược này tránh cho mọi người có cái nhìn bị phân tán vào các chi tiết cấu thành nhưng có một cái nhìn tổng hợp và hữu cơ về Giáo hội: tổng hợp là bao gồm được nhiều thành phần có quan hệ chặt chẽ với nhau làm thành một tổng thể; còn hữu cơ, không phải là đối nghịch với vô cơ, mà là có quan hệ không thể tách rời nhau để tồn tại hoặc hoạt động, như trong một cơ thể vậy. “Nhờ thế, người ta có thể trả lại cho mỗi yếu tố, chức năng chính xác của nó trong một viễn tượng toàn diện và dưới ánh sáng của một cứu cánh chung. Nhờ vậy mỗi cơ quan tìm lại được ý nghĩa đích thực của mình, chẳng hạn mọi quyền bính đều mang tính cách một phục vụ”.

4.     Ý muốn của công đồng là như thế, nhưng sau công đồng 20 năm, THĐGM đặc biệt đã nhất trí rằng “khái niệm Giáo hội như mầu nhiệm, tỏ ra khó hiểu đối với nhiều Kitô hữu”, và “ý niệm Giáo hội – Hiệp thông đã không thấm nhập vào dân Kitô giáo”, dù công đồng nhận thấy “ý tưởng hiệp thông đã trở thành giá trị tối hậu”, và Công đồng đã “lấy khái niệm Giáo hội Hiệp thông làm khái niệm căn bản cho công trình học hỏi của mình”.

5.     Vì thế, các nghị phụ của THĐGM đặc biệt chọn chủ đề trung tâm là: “Giáo hội lắng nghe Lời Chúa, cử hành các mầu nhiệm của Chúa Kitô để thế giới được cứu độ”. Và từ chủ đề trung tâm này các ngài rút ra 4 đề tài để khai triển:

1.     Mầu nhiệm của Giáo hội là gì?

2.     Nguồn mạch sống của Giáo hội là Lời Chúa trong Thánh Kinh và Thánh Truyền.

3.     Giáo hội là “hiệp thông” như thế nào?

4.     Sứ vụ của Giáo hội hôm nay là gì?

Các ngài muốn “đào sâu sự hiểu biết về Công đồng – cả văn tự lẫn tinh thần – để đi tới chỗ thực hiện Công đồng cách trung thực và đầy đủ trong đời sống Giáo hội”.

1.     Để giúp Dân Chúa nắm bắt được ý nghĩa toàn vẹn hay toàn diện (sens integral) của các chủ đề trên, các nghị phụ đã khai triển mỗi chủ đề một cách ngắn gọn, súc tích như sau:

2.     Mầu nhiệm của Giáo hội là gì? “Tất cả sự quan trọng của Giáo hội bắt nguồn từ mối quan hệ giữa Giáo hội và Chúa Kitô, một Chúa Kitô là Thiên Chúa làm người”. Từ mối quan hệ này mà Giáo hội được Công đồng “mô tả như Dân Thiên Chúa, Thân Mình Chúa Kitô, Hôn thê của Chúa Kitô, Đền thờ của Chúa Thánh Thần, Gia đình của Thiên Chúa”. Đó là “mầu nhiệm Giáo hội trong Chúa Kitô”. “Giáo hội được coi là dấu chỉ và dụng cụ của sự thánh thiện”. Tuy nhiên, “Giáo hội vẫn còn là Giáo hội mang trong lòng những người tội lỗi. Giáo hội thánh nhưng vẫn phải được thanh luyện”.

3.     Giáo hội là hiệp thông như thế nào? “Chữ hiệp thông phức tạp, nó có nghĩa gì? Cơ bản đó là hiệp thông với Thiên Chúa, nhờ Chúa Giêsu, trong Chúa Thánh Thần. Sự hiệp thông đó được thực hiện trong Lời Chúa và trong các nhiệm tích”. Sự hiệp thông này có “tính hiệp nhất và tính đa dạng” nghĩa là “Giáo hội duy nhất và phổ quát lại thật sự hiện diện trong mọi Giáo hội địa phương”, “chính nhờ và trong các Giáo hội địa phương mà có một Giáo hội công giáo duy nhất”. Mọi thành phần trong Giáo hội duy nhất đó, từ Đức Giáo hoàng đến các giám mục, các hội đồng giám mục, các linh mục, tu sĩ, giáo dân nam nữ già trẻ … hiệp thông với nhau bằng việc tham gia và đồng trách nhiệm, và còn phải hiệp thông đại kết với các cộng đồng ngoài công giáo nữa.

4.     Sứ vụ của Giáo hội trong thế giới là gì? Tự bản chất thâm sâu, Giáo hội là mầu nhiệm, là hiệp thông với Thiên Chúa và với mọi thành phần trong Giáo hội; Giáo hội còn được sai tới thế giới để đối thoại với thế giới và tìm cách cứu độ thế giới, một thế giới mà các nghị phụ thấy sau công đồng 20 năm, đã “gia tăng các nạn đói kém, áp bức bất công và chiến tranh, nạn tra tấn, nạn bạo hành, và đủ mọi hình thức bạo động khác”. Giáo hội địa phương phải hội nhập văn hoá, đối thoại với các tôn giáo ngoài Kitô giáo và với cả những người không tin. Đặc biệt THĐ 1985 nhắc lại thái độ của công đồng là: “vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và những ai đau khổ, cũng phải là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của các môn đệ Chúa Kitô”, và còn quyết tâm “chọn lựa dành ưu tiên cho những người nghèo và việc thăng tiến con người”. Các ngài mong muốn Giáo hội “ý thức hơn về sứ vụ của mình nhằm phục vụ người nghèo, kẻ bị áp bức, những người sống bên lề”. Các ngài nhấn mạnh rằng: “ngoài cái nghèo vật chất, còn có sự thiếu tự do và các của cải thiêng liêng mà người ta có thể coi như một hình thức của nghèo khổ. Sự thiếu thốn đó đặc biệt nghiêm trọng khi tự do tôn giáo bị sức mạnh tiêu diệt. Một cách tiên tri, Giáo hội phải tố cáo mọi hình thức nghèo khó và áp bức, bênh vực và cổ cõ ở mọi nơi các quyền cơ bản và bất khả tước đoạt của con người”. Và “Thượng hội đồng tỏ bày sự hiệp thông với các anh chị em đang bị bắt bớ vì đức tin hay vì cổ võ cho công lý. THĐ dâng lên Thiên Chúa lời cầu nguyện cho họ”.

Những điều cốt yếu tóm lại ở trên cho thấy rằng để việc đào sâu ý nghĩa về Giáo hội, và để có thể thi hành giáo huấn của Công đồng cách thiết thực, đầy đủ hơn trong đời sống Kitô hữu, THĐ đặc biệt đã triển khai mô hình Giáo hội là mầu nhiệm, là hiệp thông, là sứ vụ, nhằm làm cho Giáo hội có được một ý nghĩa toàn vẹn hay toàn diện hơn, từ đó có thể có cái nhìn tổng hợp và hữu cơ về Giáo hội, và cũng nhờ đó giúp cho mọi thành phần trong Giáo hội hiểu sâu xa và đầy đủ hơn căn tính toàn vẹn của mình.

Ba năm sau, năm 1986, tông huấn “về ơn gọi và sứ mạng của giáo dân trong Giáo hội và thế giới”, đã theo mô hình trên, để khai triển ơn gọi và sứ mạng đó trong 3 chương đầu:

·        Chương 1: Phẩm giá của giáo dân trong giáo hội – Mầu nhiệm.

·        Chương 2: Sự tham gia của giáo dân vào đời sống giáo hội – Hiệp thông.

·        Chương 3: Tinh thần đồng trách nhiệm trong giáo hội – Sứ vụ.

Rồi năm 1992 Tông huấn Đào tạo linh mục cũng theo cách tổng hợp của Công đồng, để đặt chức linh mục trong mô hình giáo hội như mầu nhiệm, Hiệp thông, Sứ vụ, để từ đó tìm ra căn tính, bản chất, và linh đạo của linh mục.

Sau đó năm 1996, tông huấn đời thánh hiến có 3 chương thì:

·        Chương đầu: trình bày “Đời thánh hiến trong mầu nhiệm của giáo hội”.

·        Chương 2: nói về Đời thánh hiến dấu chỉ hiệp – thông trong giáo hội.

·        Chương 3: bàn về những người được thánh hiến cho sứ vụ truyền giáo.

Đó là công việc mà giáo hội toàn cầu đã làm. Đặc biệt ở Á châu, năm 1999 THĐGM Á châu cũng đã theo mô hình trên để đào sâu ý nghĩa về Giáo hội và cố gắng suy tư tìm tòi nhằm làm cho giáo hội đổi mới cách hiện diện tại Á châu, giúp cho việc Phúc âm hoá Á châu được hữu hiệu. Hơn nữa, liên HĐGM Á châu còn dấn thân tích cực để suy tư và đề xuất nhiều sáng kiến góp phần làm cho bộ mặt Giáo hội tại Á châu có thể hấp dẫn dân tộc Á châu hơn, chẳng hạn như Giáo hội phải hiệp thông trong nội bộ, phải đối thoại với các tôn giáo bạn, phải ưu tiên lo thăng tiến phẩm giá con người nhất là người nghèo bị đàn áp bóc lột, phải hội nhập văn hoá, và sống đời chứng nhân …

Như vậy, sau 20 năm công đồng Vatican II, các nghị phụ của THĐGM đặc biệt thấy rằng chủ đề Giáo hội là mầu nhiệm, hiệp thông, sứ vụ chưa được dân Kitô giáo hiểu và đem áp dụng, nên các ngài đã góp ý để hiểu sâu hơn mà đem áp dụng vào đời sống, rồi các THĐGM theo sau cũng như liên HĐGM Á châu tiếp tục đào sâu và tìm cách thực thi trong đời sống. Và năm nay 2010, sau 25 năm THĐGM đặc biệt, Giáo hội tại Việt Nam đã chọn chủ đề trên, để học hỏi và trả lời câu hỏi “Hỡi Giáo hội tại Việt Nam, hãy nói xem mình là ai?” (xem đề cương), và để “quyết tâm làm mới hình ảnh gia đình Giáo hội tại Việt Nam” (xem nội quy). Có người cho là muộn, nhưng muộn còn hơn không (Better late than never), bởi vì có một ký giả hỏi Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI là có cần một Vatican III không, thì Ngài trả lời: “Tôi thiết tưởng chuyện đó không xảy ra trong tương lai gần … còn lâu chúng ta mới thực hiện được hết những điều của công đồng Vatican II” (xem Muối cho đời trang 253). Và Giáo hội tại Việt Nam hoan hỉ vui mừng vì tất cả đang bắt tay vào việc đổi mới Giáo hội nhờ dịp Năm thánh này. Muộn còn hơn không, tuy nhiên lại có lợi nữa là được hưởng những kinh nghiệm rất quý giá của THĐ đặc biệt, của Tông huấn về Giáo hội tại Á châu, nhất là những thử nghiệm của Liên HĐGM Á châu để cố gắng làm mới bộ mặt của Giáo hội tại Á châu. Giáo hội tại Việt Nam chỉ việc tận dụng những trải nghiệm đó để đi một bước nữa là áp dụng cho thích nghi với bối cảnh Việt Nam, giúp cho giáo sĩ, tu sĩ, giáo dân hiểu và sống theo mô hình Giáo hội mầu nhiệm, hiệp thông, và sứ vụ một cách trọn vẹn hơn. 

II. Hy Vọng:

Vui mừng vì HĐGMVN đã chọn chủ đề Giáo hội mầu nhiệm, hiệp thông, sứ vụ, đã soạn Đề cương để học hỏi, soạn Nội quy để tổ chức Đại hội dân Chúa trao đổi góp ý, có ban thư ký đại hội soạn thảo văn kiện “thành bản chỉ dẫn thực hiện chương trình mục vụ tương lai” (Nội quy còn lưu ý: cần tránh dừng lại ở những cách nói mang tính đại cương hoặc chỉ cổ võ). “Sau đại hội, HĐGM sẽ xác định thể thức và thời điểm toàn thể GHCG Việt Nam thi hành những quyết định được ghi trong văn kiện sau đại hội”. Công việc chuẩn bị thật chu đáo. Đó là lý do chính đáng để mọi người càng vui mừng và hy vọng. Tuy nhiên, trong vài năm gần đây, chúng ta đã và đang “trải qua những cuộc bể dâu” mà ai cũng biết, như vụ Toà khâm sứ Hà Nội và đất của giáo xứ Thái Hà (Hà Nội) bỗng nhiên biến thành công viên cây xanh. Việc này được toàn bộ Tổng giáo phận Hà Nội từ Đức tổng giám mục, các giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo dân, đều hiệp thông với nhau cách cụ thể bằng cầu nguyện, thăm viếng, an ủi. Ngoài ra còn có 2 giám mục ở tổng giáo tỉnh Huế là Đức cha giáo phận Vinh và Đức cha giáo phận Kontum cũng có thư hiệp thông, Đức cha giáo phận Vinh còn nói rõ: “việc của Thái Hà, cũng là việc của Vinh”. Và Dòng Chúa Cứu Thế ở Sài Gòn cũng tổ chức cầu nguyện tỏ tình hiệp thông. Còn các nơi khác thì không lên tiếng gì. Rồi đến vụ nền nhà thờ giáo xứ Tam Toà ở Quảng Bình bị chiếm, Đức hha giáo phận Vinh có hiệp thông; vụ trường học ở giáo xứ Loan Lý Huế bị mất, Đức cha giáo phận Huế có hiệp thông. Ơ Sài Gòn, một khu nhà đất của các nữ tu Bác ái Vinhsơn bị lấy mất, các vị chủ chăn Sài Gòn không lên tiếng. Ở Vĩnh Long, trường cô nhi của các nữ tu dòng thánh Phaolô cũng biến thành công viên cây xanh, nhưng lại được Đức giám mục Vĩnh Long lên tiếng, và có người can ngài rằng “lên tiếng chẳng ăn thua gì đâu” thì ngài nói là “biết rằng không ăn thua gì, nhưng cứ phải nói lên sự thật cho mọi người biết”. Còn khu Giáo hoàng học viện ở Đà Lạt cũng được biến thành công viên, nhưng Đức giám mục Đà Lạt biết và không lên tiếng… Trước những “cuộc bể dâu” như vậy, văn phòng HĐGM Việt Nam có thông báo cho biết có nhiều người tỏ ra bức xúc vì không thấy HĐGM lên tiếng, nên văn phòng cho biết rằng về vụ đất đai thì Đức cha chủ tịch HĐGM đã có lên tiếng trong một bức thư rồi. Văn phòng không đả động gì đến các cuộc bể dâu: nhà đất biến thành công viên, đặc biệt là cây thánh giá bị đặt chất nổ phá tan tành ở giáo xứ Đồng Chiêm, Hà Nội. Ít bữa sau lại thấy có thư của Đức cha chủ tịch HĐGMVN tỏ tình hiệp thông với Giáo hội ở Haiti bị động đất tàn phá. Đang khi đó thì Giáo hội Balan bên Âu châu đã dành một ngày trong tháng giêng năm 2010 để hiệp thông cầu nguyện cho giáo xứ nhỏ bé là Đồng Chiêm thuộc giáo phận Hà Nội. Chúng ta cũng thấy Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI khi biết tin ở đâu có tai nạn hoặc thiên tai lớn như ở Haiti, ở Chilê, ngài luôn tỏ tình hiệp thông bằng cầu nguyện cho người đã qua đời, và xin ơn an ủi cho người còn sống; và ở lịch công giáo, có lần trong ý cầu nguyện mỗi tháng, ngài còn xin “cầu nguyện cho mọi người biểu lộ tình huynh đệ bằng những cử chỉ cụ thể” (ý cầu nguyện tháng 12-2008).

Xem như thế, nếu sau công đồng Vatican II 20 năm, mà các nghị phụ của THĐGM đặc biệt đã thấy rằng mầu nhiệm Giáo hội hiệp thông tỏ ra khó hiểu và chưa thấm nhập vào dân Thiên Chúa, thì nay, sau thêm 25 năm nữa, cộng đồng dân Chúa tại Việt Nam đã trải qua những cuộc bể dâu, và đã có nhiều phản ứng, nhiều kiểu hiệp thông khác nhau, có thể nghĩ rằng hiệp thông cũng đã thấm nhập vào dân Chúa ở đây nhưng hiệp thông như thế nào? Thật khó thẩm định. Cuối Nội quy về Năm Thánh của HĐGMVN có nêu ra mấy nguyên tắc để thẩm định là: “hiệp nhất trong những gì cốt yếu, tự do trong những gì hồ nghi, bác ái trong tất cả”; nếu tôi không lầm thì những nguyên tắc trên được nói tới từ thời Công đồng Vatican II, tuy có vẻ rõ ràng chính xác, nhưng việc thẩm định xem cái gì là cốt yếu, cái gì là hồ nghi… không phải dễ. Rồi còn “bác ái trong tất cả” cũng rất chung chung, bởi vì tôi thấy trước kia có hai giám mục chọn khẩu hiệu giám mục là “chân lý trong bác ái” (Đức cha Bart. Lâm), và “chân lý trong tình thương” (Đức cha FX. Sang) theo thư thánh Phaolô (Ep 4,15); rồi mới đây Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI có Thông điệp “Bác ái trong chân lý”. Cho nên nguyên tắc “Bác ái trong tất cả” phải hiểu thêm là bác ái trong chân lý nữa, mà “bác ái trong chân lý” theo Đức cha P. Khảm nghĩa là “bác ái cần được thực thi trong chân lý… chỉ trong chân lý bác ái mới có thể chiếu toả và được sống đúng đắn… Bác ái phải đi đôi với sự thật. Sự thật ở đây là chính thực tế và những gì đang diễn ra trong thực tế… sự thật nền tảng mà Đức Bênêđictô XVI nhấn mạnh là sự thật về con người” (Một vài ghi nhận khi đọc Thông điệp “bác ái trong chân lý”, đăng trong CG và DT số 1732 trang 16). Từ điển Việt Nam giải nghĩa rằng: “thực tế là tổng thể những gì cụ thể đang tồn tại, đang diễn ra trong tự nhiên và xã hội, có quan hệ đến đời sống con người”. Về chuyện “sự thật”, người Việt Nam lại có câu “Sự thật mất lòng” câu này thường đi với câu: “thuốc đắng đã tật, sự thật mất lòng”, ý nói thuốc thường là đắng và sự thật dễ làm mất lòng, nhưng nên chấp nhận đắng, chấp nhận sự thật thì tốt hơn. Tuy nhiên đã có người vì không muốn làm mất lòng nên không dám nói lên sự thật, hoặc có người nghĩ rằng mình không biết ăn nói làm sao để khỏi mất lòng, nên đành làm thinh không nói ra sự thật; đang khi đó có người khác lại nghĩ rằng “phải bảo vệ giáo lý tinh tuyền, phải bảo vệ sự công bằng cho con người, nên phải can đảm nói sự thật khi cần, dù phải trả giá bằng mạng sống”. Thẩm định vẫn còn khó… 

Để Kết, có trải qua những cuộc bể dâu, mới gặp những điều trông thấy mà xâu xé lòng, bởi nhiều thách đố mục vụ vừa phức tạp vừa nhạy cảm, cho nên Dân Chúa tại Việt Nam đang hết sức vui mừng và hy vọng, nhờ dịp Năm Thánh này, HĐGM Việt Nam đưa ra những “thẩm định, phân định, và quyết định… chính xác rõ ràng… tránh những cách nói mang tính đại cương hoặc chỉ để cổ võ”, điều này chính các ngài đã đề ra trong Nội quy (xem Nội quy phần III); nhờ đó “cộng đồng Dân Chúa có thể làm mới hình ảnh gia đình Giáo hội tại Việt Nam bằng những cử chỉ cụ thể, vừa hiệp nhất trong những gì cốt yếu, vừa tự do trong những gì hồ nghi, vừa bác ái đi đôi với sự thật, trong tất cả mọi sự”. 

Lm. Antôn Nguyễn Mạnh Đồng

Giáo phận Cần Thơ

www.liendoanconggiao.net
 

MỤC ĐÍCH CỦA GHEN TƯƠNG 

Kính mời ghé thăm mục Sống Sao Cho Đẹp bằng audio tai www.gdthanhgiusetampa.org

Tác phẩm: Cẩm  Nang  Hạnh  Phúc Gia  Đình  Kitô - MỤC VỤ HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

Tác giả: D. WAHRHEIT (Lm. Minh Anh, GP. Huế tổng hợp biên tập)

A2. NGƯỜI CHỒNG MUỐN ĐƯỢC LÀM ĐÀN ÔNG

Tác giả: D. WAHRHEIT (Lm. Minh Anh, GP. Huế tổng hợp biên tập)

[BẢN THẢO]

LINH MỤC GIÁO PHẬN SỐNG TU ĐỨC TOÀN DIỆN

TRONG BỐI CẢNH THỰC TẾ CỦA GIÁO HỘI VÀ XÃ HỘI VIỆT NAM HÔM NAY

Lm. Micae-Phaolô Trần Minh Huy pss

(tiếp theo)

B. Ý NIỆM VỀ ĐỜI SỐNG ĐỘC THÂN LINH MỤC 

B.I. Cái nhìn tiêu cỰc vỀ ĐỘC thân linh mỤc  

Người thời nay không tin là người ta có thể sống độc thân khiết tịnh được (x. PDV số 29), và chúng ta cũng phải khiêm tốn nhìn nhận là lắm khi phải chiến đấu cam go, cần nhiều ơn Chúa và khôn ngoan tỉnh thức (x. Câu chuyện “Tôi chịu không nổi…ở Nam Đông”).  

Thánh Phaolô chia sẻ: “Có ai trong anh em yếu đuối mà tôi không cảm thấy yếu đuối; có ai trong anh em sa ngã mà tôi không cảm thấy như thiêu như đốt”. Và chính Chúa Giêsu cũng đã dạy: “Các con hãy tỉnh thức và cầu nguyện luôn để khỏi sa chước cám dỗ, vì tinh thần thì nhẹ nhàng chóng vánh, nhưng xác thịt lại nặng nề yếu đuối.” 

Độc thân thánh hiến không phải chỉ là một mình, vì có nhiều người độc thân không sống một mình, nhưng sống với những người khác. Vì thế ở một mình không phải là một định nghĩa tốt về độc thân thánh hiến. 

Độc thân thánh hiến không phải là không kết hôn, vì độc thân thánh hiến chẳng những có nghĩa là không kết hôn mà còn là kiêng tính dục sinh dục trọn vẹn và trường kỳ. Do đó ‘không kết hôn’ không phải là một định nghĩa tốt của độc thân thánh hiến, dù độc thân thánh hiến cấm linh mục và tu sĩ không được kết hôn.  

Độc thân thánh hiến không phải là đơn lẻ, vì một người đơn lẻ hay đơn chiếc thì sẵn sàng để kết hôn. Nhưng một người độc thân thánh hiến thì không sẵn sàng để kết hôn. Do đó, độc thân thánh hiến không thể được định nghĩa là sự thoát khỏi người khác phái, hôn nhân, con cái, gia đình v.v… 

Như thế chúng ta không thể định nghĩa độc thân thánh hiến là đơn lẻ, đơn chiếc, ở một mình, không kết hôn, kiêng cữ thân mật nhục dục v.v… Đó là những cách nhìn tiêu cực về độc thân khiết tịnh của linh mục.  

B.II. Cái nhìn đúng đẮn vỀ đỘc thân linh mỤc  

Chúng ta phải nhìn độc thân linh mục một cách tích cực hơn: không phải theo cái gì nó không là, nhưng chỉ theo cái gì nó là.

Độc thân linh mục là một lựa chọn đời sống tích cực vì Nước Thiên Chúa. Như thế, độc thân linh mục là một món quà đặc biệt Thiên Chúa ban và được đón nhận vì Nước Trời.

Đoạn Tin Mừng đã trở thành nền tảng cho độc thân thánh hiến là Mt 19,12: “Vì có nhiều lý do khác nhau tại sao người ta trở nên yêm hoạn và không thể kết hôn:

-         một số người được sinh ra như thế;

-         những người khác, vì người ta làm cho họ ra như vậy;

-         và những người khác yêm hoạn vì Nước Trời”

Độc thân khiết tịnh vì Nước Trời mà các linh mục được mời gọi và bị bó buộc phải là một món quà ân sủng đặc biệt được quí chuộng.

Nó giải thoát trái tim một con người, để người ấy trở nên sốt sắng hơn trong lòng kính mến Chúa và yêu thương mọi người: “Đàn ông không có vợ thì chuyên lo việc Chúa: họ tìm cách làm đẹp lòng Người. Còn người có vợ thì lo lắng việc đời: họ tìm cách làm đẹp lòng vợ, thế là họ bị chia đôi. Cũng vậy, đàn bà không có chồng và người trinh nữ thì chuyên lo việc Chúa, để thuộc trọn về Người, cả hồn lẫn xác. Còn người có chồng thì lo lắng việc đời: họ tìm cách làm đẹp lòng chồng” (1 Cor 7,32-34). 

Vì lý do này, độc thân thánh hiến là biểu tượng cho lợi ích trên trời, và đối với linh mục, tu sĩ thì nó là phương tiện hữu hiệu nhất để hết lòng hiến dâng mình cho việc phụng sự Chúa và các công cuộc tông đồ.[10]   

Đời Sống Độc Thân Linh Mục được nêu bật như ân huệ và quà tặng đặc biệt của Thiên Chúa, là lựa chọn một tình yêu không chia sẻ và mạnh mẽ hơn vì Chúa Kitô và vì Nước Thiên Chúa.  

Đời sống độc thân cần được trình bày rõ ràng, không hàm hồ và theo cách tích cực. Các chủng sinh cần đạt được mức trưởng thành về tính dục và tâm lý đầy đủ, cùng một cuộc sống cầu nguyện siêng năng và đích thực, dưới sự hướng dẫn của các nhà đào tạo, nhất là vị linh hướng. Những điều đó sẽ hàm dưỡng khả năng đánh giá giá trị của hi sinh, xả kỷ, tự hiến hết mình, tự giác kỷ luật, đón nhận thập giá và sự cô tịch, nhất là đối với các linh mục triều.  

Mọi công việc đào tạo nội tâm phải sinh hoa kết trái trong chính lối sống của ứng sinh: Các ứng sinh phải tìm kiếm Thiên Chúa nơi người khác qua việc phục vụ thừa tác vụ được trao ban nhưng không và đức bác ái mục tử. Do hồng ân này, linh mục và tu sĩ có thể gần gũi hơn với Chúa Giêsu với một trái tim không phân chia, và có thể cống hiến đời mình một cách tròn đầy hơn cho Nước Thiên Chúa.[11]  

Optatam Totius[12] muốn Đời Sống Độc Thân Linh Mục phải được trình bày hết sức kỹ lưỡng cho các chủng sinh như là một món quà quí giá của Thiên Chúa, với tình yêu không chia sẻ vì Nước Trời.  

Công tác đào tạo này cần được bổ sung bằng những khám phá mới nhất của khoa sư phạm và tâm lý lành mạnh, nhằm biết làm thế nào tránh được những hiểm nguy đe doạ đức trong sạch, làm thế nào đạt tới mức trưởng thành về nhân bản và làm chủ suy nghĩ, cơ thể, bản năng, tình cảm và những đam mê của mình.

Các chủng sinh cần được huấn luyện trong tinh thần vâng phục của linh mục, tinh thần sống giản dị và từ bỏ, để họ có thể tự nguyện từ bỏ ngay cả những thứ hợp pháp nhưng không thiết thực. Họ phải khiêm tốn hướng tới và đáp lại đời sống độc thân linh mục một cách tự do và quảng đại dưới ơn trợ giúp và tác động của Chúa Thánh Thần, với những phẩm chất tốt đẹp như thành thật, lòng yêu mến lẽ công bình, lòng trung thành với những lời cam kết, thái độ lịch lãm trong hành động, lòng khiêm tốn và bác ái trong lời nói. 

Presbyterorum Ordinis[13] cũng nhắc nhở rằng được Hội thánh Latinh quyết định và bó buộc, Đời Sống Độc Thân Linh Mục được gìn giữ và đánh giá như là món quà của Thiên Chúa, được đón nhận và tuân giữ như một giá trị cao quí của đời sống linh mục. Nó là một dấu chỉ của đức ái mục tử và là một suối nguồi đặc biệt của sự phong phú thiêng liêng.

Thực ra, đời sống độc thân có nhiều khía cạnh thích hợp với chức linh mục. Qua đời sống độc thân, được tuân giữ vì Nước Trời, các linh mục kết hợp với Chúa Kitô dễ dàng hơn bằng một con tim không san sẻ (x.1 Cr 7,32-34). Qua Chúa Kitô, họ hiến dâng bản thân để phục vụ Thiên Chúa và Dân Ngài, và như thế các ngài dễ dàng trở nên dấu chỉ sống động của thế giới tương lai thời cánh chung.

Các linh mục phải khiêm tốn và nhiệt thành cầu nguyện cho đời sống độc thân và đón nhận đời sống ấy như là một món quà thuộc về ân sủng Thiên Chúa. Cùng với Hội Thánh, họ phải khiêm tốn và kiên định cầu nguyện cho ơn trung thành và sử dụng mọi sự trợ giúp siêu nhiên cũng như tự nhiên, đặc biệt là lối thực hành khổ chế đã được trải nghiệm và chấp thuận trong Hội Thánh. Cả các linh mục và tín hữu đều phải ấp ủ và nài xin Thiên Chúa ban quà tặng quí giá là đời sống độc thân linh mục cho Giáo Hội. 

Ratio Fundamentalis Institutionis Sacerdotalis[14] khẳng định đời sống độc thân linh mục, một nguyên tắc được Hội Thánh Latinh đặt ra cho những ai, nhờ ân sủng Thiên Chúa, tự nguyện đón nhận vì Nước Trời. Ở tình trạng này, các linh mục dễ dàng ở gần Chúa Kitô hơn với một trái tim không chia sẻ; tự do hơn trong việc trao hiến chính mình phục vụ Chúa và Dân Chúa, và đón nhận chức linh mục với lòng quảng đại.  

Bởi vậy, các linh mục tương lai phải ý thức và đón nhận đời sống độc thân như là một món quà đặc biệt Chúa ban. Nhờ đời sống dành trọn cho việc cầu nguyện, cho mối hiệp nhất với Chúa Kitô, cho đức ái huynh đệ chân thành, họ có thể giữ gìn cách hân hoan và trọn vẹn đời sống độc thân của mình. Họ cần có được tự do hoàn toàn về tâm lý, cả bề trong lẫn bề ngoài, và đạt mức ổn định về tình cảm, để hiểu rõ và sống đời độc thân như là sự kiện toàn bản thân vì Nước Trời. Một nền giáo dục thích đáng về giới tính sẽ dẫn đưa họ tới một tình yêu trong trắng đối với con người hơn là một nỗi lo âu nhằm tránh tội, như vậy nhằm chuẩn bị cho họ dấn thân vững vàng vào tác vụ mục vụ trong tương lai.

(Hát Trông cậy Chúa) 

B.III. HỆ luẬn 

Vậy, lý do quan trọng để chọn độc thân khiết tịnh là “vì Nước Trời.” Độc thân khiết tịnh được một con người đảm nhận là vì con người ấy bị Nước Trời hấp dẫn mãnh liệt. Việc Nước Trời thu hút một ứng sinh mạnh đến đỗi ứng sinh ấy vui lòng hy sinh mọi sự, kể cả đời sống và tình yêu gia đình, để sở hữu Nước ấy. Việc từ bỏ mọi sự này không phải bị cưỡng bách mà là hoàn toàn tự do tự nguyện.  

Việc nói ‘không’ với đời sống và tình yêu gia đình tìm được ý nghĩa của nó trong bối cảnh thưa ‘vâng’ với Nước Thiên Chúa. Người ta nên nói ‘không’ với  sự vật và con người, khi những sự vật và con người ấy gây trở ngại cho việc linh mục sống cam kết với Chúa và Giáo Hội. Linh mục nói ‘Không’ như vậy là vì Chúa, vì Nước Trời, vì Phúc âm, vì các linh hồn. Các dụ ngôn về Nước Trời thật hấp dẫn: Kho tàng giấu trong ruộng và Viên ngọc quí (Mt 13,44-45); Phêrô, Anrê, Giacôbê và Gioan theo Chúa (Mt 4,18-22). 

Vậy Đời Sống Độc Thân Linh mục được nêu bật:

-   như ân huệ và quà tặng đặc biệt của Thiên Chúa,

-   là lựa chọn tự nguyện và tự do của chính đương sự cho một tình yêu không chia sẻ và mạnh mẽ hơn vì Chúa Kitô và vì Nước Thiên Chúa.

-   Đời sống độc thân linh mục cần được trình bày rõ ràng, không hàm hồ và theo cách tích cực là một kỷ luật của Giáo Hội được tự nguyện chấp nhận,

-   Các ứng sinh cần đạt mức trưởng thành về tính dục và tâm lý, với một cuộc sống cầu nguyện siêng năng và đích thực, dưới sự hướng dẫn của các nhà đào tạo, nhất là vị linh hướng.  

Tóm lại:

Độc thân thánh hiến phải được hiểu theo những liên hệ tình yêu của con người. Độc thân thánh hiến là một liên hệ đặc sủng của linh mục, tu sĩ:

-         với Thiên Chúa,

-         với chính mình,

-         với các phần tử của cộng đoàn,

-         với mọi người trong thừa tác vụ

-         và với cả thiên nhiên.  

Độc thân thánh hiến là một đặc sủng của Chúa Thánh Thần ban qua Giáo Hội để làm cho liên hệ tình yêu đích thực giữa linh mục, tu sĩ và các người mình thi hành sứ vụ được dễ dàng, nam cũng như nữ.    

Độc thân thánh hiến là một lời kêu gọi làm chứng cho những đòi hỏi nội tâm đích thực của tất cả tình yêu con người.  

Cái sẽ chiếu tỏa ra qua đời sống độc thân thánh hiến không phải là sự tự chủ của chúng ta, hay sự chúng ta siêu thoát khỏi những đường lối thế trần, nhưng là khả năng yêu thương của chúng ta. Những mối liên hệ nhân loại lành mạnh không có hại, nhưng đúng hơn nó có lợi cho việc sống độc thân thánh hiến.  

Độc thân thánh hiến không phải là chướng ngại vật đối với các liên hệ của chúng ta. Độc thân thánh hiến không phải là phủ nhận liên hệ con người và tình cảm con người. Độc thân thánh hiến không rút lui khỏi những liên hệ, nhưng thăng tiến các mối liên hệ.  

Độc thân thánh hiến không chối bỏ thân xác, cảm xúc, tình dục v.v… Độc thân thánh hiến không phải là cái gì làm cho chính bản thân mình thành không còn là con người nữa. Đúng hơn độc thân thánh hiến giải thoát, để giúp chúng ta yêu tốt hơn, quảng đại hơn, vì độc thân thánh hiến là một lời mời gọi yêu thương mọi người. Lời mời gọi sống đời độc thân thánh hiến là lời mời gọi tới liên hệ thánh thiện. 

Như thế, độc thân thánh hiến là:

-   liên hệ “tình yêu bao gồm” hơn là liên hệ “tình yêu loại trừ”

-   lời mời gọi yêu người mà không có quyền sở hữu;

-   liên hệ tình yêu và chăm sóc người khác, trong đó một người tập trung vào nhiều người hơn là vào một người;

-   liên hệ mà trong đó chúng ta yêu người một cách thâm thúy, chân tình, sâu lắng, nồng ấm và vui tươi mà không đi vào nhục dục.

(Hát Tôi xin chọn Người)

Cứ mỗi lần lễ tình nhân, hay ngày tôn vinh mẹ hiền trở về, là mấy anh con giai lo toát cả mồ hôi, chạy đôn chạy đáo để mà mua bông mua quà, còn mấy ông viết lách thì hết lời ca tụng và tôn vinh phe đờn bà con gái, khiến cho cánh kẹp tóc cứ vểnh tai cối lên mà nghe, cánh mũi nở to như trái cà chua và cảm thấy đời bỗng dưng “dzui”.

Dịp mồng tám tháng ba, ngày quốc tế phụ nữ năm nay, có một anh chàng độc thân vui tính đã viết :

- Đời không có đờn bà con gái giống như một ngày mà không có mặt trời. Ủ dột và tê tái.

Nếu như anh chàng độc thân này mà rời bỏ binh chủng “phòng không” của mình, để gia nhập lực lượng “lính thủy đánh bộ”, chắc chắn anh ta sẽ được liệt vào hàng “tôn thờ” bà xã theo kiểu:

- Kính vợ đắc thọ,

  Sợ vợ sống lâu,

  Nể vợ ta hết u sầu,

  Để vợ lên đầu,

  Thì trường sinh bất lão.

Mà quả đúng như vậy, nếu bà xã là mặt trời, thì lúc nào mà chẳng ở vào cái thế “thượng phong”, vì mặt trời luôn luôn chẳng chiếu sáng trên đầu chúng ta.

Ngày xưa khi học về ca dao tục ngữ, gã vẫn còn nhớ bài “Mười thương”:

- Một thương tóc bỏ đuôi gà,

  Hai thương ăn nói mặn mà có duyên,

  Ba thương má lúm đồng tiền,

  Bốn thương răng nhánh hạt huyền kém thua.

  Năm thương cổ yếm đeo bùa,

  Sáu thương nón thượng qua tua dịu dàng.

  Bảy thương nết ở khôn ngoan,

  Tám thương ăn nói lại càng thêm xinh.

  Chính thương cô ở một mình,

  Mười thương con mắt có tình với ai.

Thế nhưng, ngày phụ nữ đòi quyền sống và sướng năm nay, một anh bạn của gã tận mãi bên Đan Mạch, không biết tự mình sáng tác, hay đã đọc được ở đâu đó, bèn gửi cho gã một bài thơ cùng một thể thức và cũng mang tựa đề là “Mười thương” được nhái theo bài ca dao trên, gọi là để góp tiếng ngợi ca phe kẹp tóc:

- Một thương đôi má của nàng,

  Xoa toan mỹ phẩm, anh tàn tháng lương.

  Hai thương giọng ngọt như đường,

  Nàng xin một tiếng, vua nhường mất ngôi.

  Ba thương đo đỏ đôi môi,

  Anh không hôn được, sợ trôi son nàng.

  Bốn thương mười ngón thiên đàng,

  Móng nàng lạ lắm : lúc vàng, lúc xanh.

  Năm thương đôi mắt long lanh,

  Liếc tình, cọp cũng biến thành nai tơ.

  Sáu thương cái nết ngây thơ,

  Quen nàng  một tháng, anh khờ ba năm.

  Bảy thương cái mặt chầm dầm,

  Đòi mua vài cái áo đầm mới vui.

  Tám thương mái tóc buông xuôi,

  Làm anh té xỉu bởi mùi dầu thơm.

  Chín thương nàng biết nấu cơm,

  Lớp khê, lớp khét, thằng bờm chạy xa.

  Mười thương tính chẳng xa hoa,

  Vòng vàng không khoái, hột xoàn nàng mê.

  Đời trai sao lắm ê chề,

  Thương xong mười cái anh về chăn trâu.

Gọi là góp tiếng để ngợi ca phe kẹp tóc theo cái kiểu này, thì đúng là tên phản phé, đâm sau lưng các…nữ chiến sĩ rồi còn gì.

Riêng phần gã, gã xin mượn phần đất của bài viết hôm nay, để tôn vinh công sức của các chị vợ.

Thực vậy, có người đã định nghĩa chữ “vợ” như sau :

- Vợ là mẹ các con ta,

  Thường kêu “bà xã”, hiệu là “phu nhân”.

  Vợ là tổng hợp bạn thân,

  Thủ trưởng, bảo mẫu, tình nhân, mẹ hiền.

  Vợ là ngân khố, kho tiền,

  Gửi vô nhanh gọn, hơi phiền rút ra.

  Vợ là biển cả bao la,

  Đôi khi nổi sóng, khiến ta chìm phà.

  Vợ là âm nhạc, thi ca,

  Vừa là cô giáo, vừa là luật sư.

  Cả gan đấu khẩu vợ ư?

  Cá ươn không muối, chồng hư cãi lời.

  Chồng ơi! Đừng có dại khờ,

  Vợ đi, thì biết cậy nhờ vào ai?

  Vợ là phước, lộc, thọ, tài,

  Thuộc trăm định nghĩa, trả bài vợ khen.

Bài thơ trên đã  quảng diễn một cách phong phú ý tưởng của câu “ranh ngôn” :

- Vợ không có công sinh ra ta, nhưng lại có công nuôi dưỡng và dạy dỗ ta nên người.

Hay như một câu ca dao thời nay :

- Dù không sinh đẻ ra ta,

  Nhưng công dưỡng dục thật là lớn lao.

Dựa vào câu “ranh ngôn” cũng như câu ca dao trên, gã thấy công sức của chị vợ được chia thành hai loại: 

Loại thứ nhất, đó là công sức nuôi dưỡng. 

Mặc dù thỉnh thoảng cũng có tí luật trừ, đó là một vài anh đờn ông bỗng dưng giỏi chuyện bếp núc, phụ trách chế biến các món ăn ở những khách sạn năm sao và một vài chị đờn bà bỗng dưng mù tịt việc nấu nướng, chỉ nguyên việc thổi một nồi cơm, thì cũng đã trên sống, dưới khê, tứ bề nhão nhoét.

Tuy nhiên, phải công nhận rằng lãnh vực bếp núc là lãnh vực riêng của các nàng. Có bàn tay phụ nữ, bữa ăn được cải thiện trông thấy. Không còn cảnh chém to kho mặn…

Chính vì thế, nhiều anh chàng sinh viên đã gạ gẫm bạn gái của mình góp gạo thổi cơm chung. Rồi sau đó, việc gì đến, ăt sẽ phải đến. Và chuyện…ăn cơm trước kẻng đương nhiên sẽ xảy ra, với những hậu quả thật não nùng và bi đát , mà phần thiệt thòi bao giờ cũng nằm ở phía các nàng.

Ngày nay, hình như người ta thích dành cho mình cái danh hiệu là “từ mẫu”, tức là mẹ hiền. Mấy ông bác sĩ, mấy ông thày thuốc và ngay cả những vị lang băm cũng đều ra sức tự phong cho mình cái nhãn hiệu ấy:

- Lương y như từ mẫu.

Trong khi đó, mấy cô giáo nhà trẻ cũng say mê tập cho các em thuộc lứa tuổi babilac hát vang:

- Lúc ở nhà, mẹ cũng là cô giáo,

  Đi đến trường, cô giáo như mẹ hiền.

  Cô và mẹ là hai cô giáo,

  Mẹ và cô cũng như mẹ hiền.

Và bây giờ đến lượt các chị vợ cũng rất mong muốn được làm mẹ của các anh chồng. Dĩ nhiên, sự mong muốn này được biểu lộ ra không phải trong tư tưởng, cũng như không phải trong lời nói, mà được biểu lộ ra trong những việc làm cụ thể, bằng cách “nuôi chồng khỏe và dạy chồng ngoan”.

Hiện giờ, chuyện an toàn thực phẩn đang là một vấn đề nóng bỏng được thiên hạ bàn tán. Phở thì có “phọc môn”, bún thì có hàn the, thịt lợn thì đang bị lở mồm long móng, thịt gà thịt vịt thì đang bị dịch cúm gia cầm, lúa gạo thì nhiễm thuốc trừ sâu và phân hóa học…

Cũng chính vì thế, để bảo đảm sức khỏe cho các thành viên trong gia đình, các chị vợ đều bắt mọi người phải ăn cơm nhà, vừa bảo đảm, lại vừa đủ chất dinh dưỡng. Còn đâu nữa mỗi buổi sáng ra quán làm một tô phở tái béo ngậy, rồi nhâm nhi ly cà phê đen mà ba hoa chích chòe đủ  mọi chuyện trên trời dưới đất với nhóm bạn hữu.

Thậm chí, nhiều khi đi dự đám tiệc, chị vợ cũng bắt anh chồng phải ăn cơm ở nhà trước cho chắc bụng. Hơn thế nữa, lỡ có uống dăm ba ly, thì cũng khó mà say được.

Nhiều chị vợ còn ra sức chăm sóc anh chồng một cách chu đáo, vượt ngoài mức độ cần thiết, cứ như một người mẹ chăm sóc đứa con bé bỏng của mình.

Chẳng hạn sau mỗi bữa cơm, phải “tráng miệng” bằng hai trái chuối, và trước khi đi ngủ, phải “lót lòng” bằng một ly cối đầy sữa…Thành thử anh chồng cứ mỗi ngày một phát tướng và vòng số hai cứ liên tục phát triển. Chị vợ đâu có ngờ rằng cái vòng này càng to ra, thì vòng đời càng teo lại!

Nếu chẳng may anh chồng quá vui mà bị xỉn, thì đã có chị vợ lo pha nước chanh, đắp khăn nóng và thậm chí còn bôi vôi vào gan bàn chân để được mau tỉnh. Còn nếu chẳng may anh chồng bị đau yếu thì đã có chị vợ vội tìm thầy chạy thuốc, dành cho một chế độ “bồi dưỡng” mà ngày thường có nằm mơ cũng chẳng thấy. Vì thế, người ta đã bảo :

- Khi ta đau ốm xanh xao,

  Vợ lo chăm sóc, hồng hào khỏe ngay.

Anh chồng mà nhõng nhẽo…chả muốn ăn, thì liền được rót vào tai những lời ngọt ngào :

- Bộ anh hổng còn thương em nữa sao? Em đã bỏ công lo lắng cho sức khỏe của anh từng ly từng tí, để vợ chồng mình được ăn ở đời kiếp với nhau. Vậy mà anh hổng chịu nghe lời em.

Tới nước này, thì anh chồng cũng giống như em bé, ầm một cái, ăn cho bà xã được vui lòng.

Tuy nhiên, đôi lúc sự chăm sóc trên cả tuyệt vời này, khiến cho anh chồng…ngao ngán. Nguyễn Niệm trên báo Phụ Nữ Chủ Nhật, số 7 ra ngày mồng 2 tháng 3 năm 2008, đã đưa ra một trường hợp điển hình như sau:

Một hôm, mấy tay “chiến hữu” đến rủ anh chồng đi…nhậu. Lúc anh chồng chuẩn bị lên đường, chị vợ bèn dặn dò đủ thứ:

- Nè, anh nhớ uống vừa phải thôi, còn chừa đường về.

- À, mà khi nhậu, anh phải nhớ ăn nhiều, bằng không sẽ bị đau bao tử nghe chưa!

Đến khi anh chồng phóng xe ra tới đầu ngõ, chị vợ còn réo gọi, chạy theo đưa cho anh chồng chiếc áo mưa và nói:

- Sao anh bỏ áo mưa ở nhà, lỡ trời đổ mưa, bị cảm lạnh lại khổ thân.

Thái độ chăm sóc chồng trên mức…bình thường của chị vợ trước mặt đám “chiến hữu” khiến anh chồng ngượng chín cả người, thiếu điều muốn độn thổ mà thôi… 

Loại thứ hai, đó là công sức dạy bảo. 

Chị vợ không phải chỉ bỏ công sức ra nuôi chồng khỏe, mà còn bỏ biết bao nhiêu công sức ra để giáo dục, nhờ đó mà anh chồng được “thuần hóa” và trở nên người “ích quốc, lợi gia”.

Thực vậy, gã đã từng thấy có những anh con giai, thuở còn độc thân, thì ngang tàng không ai chịu nổi, thế nhưng, cưới vợ xong chỉ một thời gian ngắn là bỏ được cái thói ngông nghênh của mình, chí thú làm ăn, khiến cho bà con lối xóm phải tâm phục, khẩu phục. Thì ra, sự dạy bảo của chị vợ, tuy âm thầm mà lại hiệu quả, theo kiểu “mưa dầm thấm đất”.

Gã đã sưu tầm được một số những lời dạy bảo đầy êm dịu của những chị vợ, xin ghi lại nơi đây để những anh chồng cùng suy gẫm và đem ra thực hành, khi gặp phải những tình huống tương tự.

Trước hết, khi còn ở trong nhà thì phải biết chia sẻ công việc “tề gia nội trợ” với chị vợ, chứ đừng lên mặt thầy đời, chỉ tay năm ngón. Một anh chồng đã thú nhận sự thất bại của mình trước những lời dụ dỗ ngọt ngào của chị vợ như sau:

- Vợ tui là khéo nhất nhà,

  Rất hay sai vặt, nhưng là sai hay!

  Anh ơi giúp em tí này,

  Mang hộ cái đấy vào đây anh à.

  Cái này thì hãy mang ra,

  Mang vào cái đấy mang ra cái này.

  Vào ra giúp hộ tối ngày,

  Cái tai vẫn khoái, cái tay vẫn đều.

  Vợ tui đúng thật là siêu,

  Sai mà sai khéo, sai yêu, sai tình.  (Bắc Tiếu)

Còn khi ra ngoài ngõ, thì phải nhớ lời vợ dặn :

- Lái xe ra khỏi cổng nhà,

  Vợ kêu giật ngược, diết da dặn rằng :

  Một đừng mơ mộng thơ trăng,

  Đụng xe, thi sĩ gẫy răng u đầu.

  Hai đừng giữ ống nghe lâu,

  Gái tơ õng ẹo ghẹo đầu dây kia.

  Ba đừng ghé quán rượu bia,

  Bốc men tơ tưởng nọ kia khó lường.

  Bốn đừng mua báo dọc đường,

  Bìa in hoa hậu soi gương liếc cười.

  Năm đừng liến láo con ngươi,

  Đồng nghiệp váy ngắn ẹo người đi qua.

  Sáu đừng hoang phí thời gian,

  Ngồi lâu trộm nghía cô hàng cà phê.

  Bảy đừng thấy phở mà mê,

  Ăn vào loét dạ, lại chê cơm nhà.

  Tám đừng hò hát lang thang,

  Tiếp viên ca sĩ giả ma hớp hồn.

  Chín đừng dạo bước hoàng hôn,

  Công viên hoa lá cô hồn rủ rê.

  Mười đừng ghé rạp xi nê,

  Ti vi nhà sẵn, lẹ về coi phim.

  Rõ chưa, vợ hét đứng tim,

  Đừng hòng tưởng bở như chim sổ lồng.

  Mà này! Nhắc lại cho thông,

  Nếu không, tui quyết nhốt ông ở nhà.

Ở mọi nơi và trong mọi lúc, chị vợ luôn có những hành động phù hợp, để giáo dục  anh chồng:

- Sợ ta đi trật đường rày,

  Vợ liền theo dõi kéo ngay về nhà,

  Khi ta tán tỉnh ba hoa,

  Vợ liền “quát nạt” để mà răn đe.

Tới đây gã xin kể lại một câu truyện trong sách “Cổ Học Tinh Hoa” để thấy được rằng nếu chịu khó nghe lời vợ dạy, thì sẽ trở nên một con người đức độ và thành đạt.

Án Tử làm tướng nước Tề, một hôm đi việc quan, có tên đánh xe theo hầu.

Vợ tên đánh dòm qua khe cửa, thấy chồng tay cầm cái dù, tay cầm dây cương, mặt vác lên trời, dương dương tự đắc.

Lúc chồng về nhà, nàng xin từ bỏ nhà ra đi. Chồng hỏi :

- Tại làm sao ?

Nàng nói :

- Án Tử người gầy thấp và bé nhỏ, nhưng làm đến tướng nước Tề, danh tiếng lừng lẫy khắp thiên hạ, thế mà thiếp xem ông ấy vẫn có ý chín chắn và khiêm nhường, như chưa bằng ai. Chớ như chàng cao lớn đẫy đà, mới chỉ làm được một tên đánh xe tầm thường và hèn hạ, thế mà thiếp xem chàng đã ra dáng lấy làm vinh hạnh, tưởng không ai bằng. Thiếp xin bỏ chàng, thiếp đi.

Từ hôm ấy, tên đánh xe bỏ được cái bộ vênh váo, chừa được cái tính nông nổi. Án Tử thấy thế, lấy làm lạ, bèn hỏi. Tên đánh xe bèn đem việc nhà mà kể lại. Án Tử bèn cất cho làm đại phu.

Sở dĩ Án Tử chừa bỏ được cái thói “tự cao hão” và làm tới chức đại phu cũng chỉ vì đã nghe lời vợ dạy,

Tuy nhiên, đôi khi cũng có những anh chồng cứng đầu cứng cổ, thì lúc đó chị vợ sẽ áp dụng chiến thuật “bất bạo động”: không nói, không cười, không cộng tác và không làm gì hết.

Hay tạo nên một tình huống “chiến tranh lạnh”: ban ngày thì mặt mũi ủ rũ như treo cờ tang, còn ban đêm thì…”cấm vận”, mỗi người ngủ một nơi.

Sau cùng, “tối hậu thu” được đưa ra một cách âm thầm, đó là chị vợ sẽ lặng lẽ khăn gói quả mướp về với bu, để dạy cho anh chồng một bài học thế nào là vâng lời vợ và thế nào là lễ độ với vợ. Tới đây, muốn được ổn định lại cuộc sống, anh chồng đành phải năn nỉ ỉ ôi, xin chị vợ tha thứ, để rồi “mời nàng về…dinh”.

Kinh nghiệm cay đắng này, sẽ làm cho anh chồng mau mắn “hạ quyết tâm”:

- Vợ mà dạy, phải lắng nghe,

  Mai sau “khôn lớn”, mà khoe mọi người.

Tóm lại, gã xin kính cẩn nghiêng mình trước những chị vợ đã cư xử như một người mẹ và đã góp rất nhiều công sức vào sự nghiệp “nuôi chồng khỏe, dạy chồng ngoan”.

Gã Siêu   gasieu@gmail.com