Thánh Công Ðồng Chung Vaticanô II

Sắc Lệnh Về Tông Ðồ Giáo Dân

Apostolicam Actuositatem

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

Chương I: Ơn Gọi Làm Tông Ðồ Giáo Dân

2. Giáo dân tham dự vào sứ mạng của Giáo Hội. Giáo Hội được khai sinh là để làm cho nước Chúa Kitô rộng mở trên khắp hoàn cầu, hầu làm vinh danh Thiên Chúa Cha: tức là làm cho mọi người tham dự vào việc chuộc tội và cứu rỗi ¹, để rồi nhờ họ, toàn thể vũ trụ thực sự được qui hướng về Chúa Kitô. Mọi hoạt động của Nhiệm Thể hướng về mục đích này gọi là việc tông đồ, công việc mà Giáo Hội thực hiện nhờ tất cả các chi thể, tùy theo những cách thức khác nhau. Thật ra ơn gọi làm Kitô hữu tự bản chất cũng là ơn gọi làm tông đồ. Cũng như toàn bộ một cơ thể sống động, ^2* không chi thể nào hoàn toàn thụ động, nhưng cũng tham dự vào đời sống và công việc của toàn thân. Cũng thế, trong Nhiệm Thể Chúa Kitô tức Giáo Hội, toàn thân tùy theo công dụng khả năng từng phần tử khiến thân thể này gắn bó và liên kết chặt chẽ với nhau (x. Eph 4,16), đến nỗi chi thể nào không hoạt động đúng tầm mức của mình trong việc tăng triển toàn thân đều bị coi là vô dụng đối với Giáo Hội cũng như với chính mình.

Trong Giáo Hội có nhiều tác vụ khác nhau nhưng đều cùng chung một sứ mệnh. Chúa Kitô đã trao phó cho các Tông Ðồ và những người kế vị các ngài nhiệm vụ nhân danh và lấy quyền Người mà giảng dạy, thánh hóa và cai quản. Còn phần giáo dân, vì họ tham dự thực sự vào nhiệm vụ tư tế, tiên tri và vương đế của Chúa Kitô, nên họ chu toàn phần việc của mình trong sứ mệnh của toàn dân. Thiên Chúa trong Giáo Hội và ở giữa trần gian ². Giáo dân thực sự thi hành việc tông đồ bằng công việc của mình để rao giảng Phúc Âm và thánh hóa nhân loại, đem tinh thần Phúc Âm thấm nhuần và hoàn hảo hóa những việc thuộc phạm vi trần thế, sao cho công việc của họ thuộc lãnh vực này làm chứng tỏ tường về Chúa Kitô và góp phần vào việc cứu độ nhân loại. Vì bản chất riêng biệt của người giáo dân là sống giữa đời và làm việc đời nên chính họ được Thiên Chúa mời gọi để một khi tràn đầy tinh thần Kitô giáo, họ làm việc tông đồ giữa đời như men trong bột.

3. Nền tảng của việc tông đồ giáo dân. Giáo dân có bổn phận và quyền làm tông đồ do chính việc kết hợp với Chúa Kitô là Ðầu. Họ được chính Chúa chỉ định làm việc tông đồ, vì phép Rửa Tội sát nhập họ vào Nhiệm Thể Chúa Kitô, phép Thêm Sức làm cho họ nên mạnh mẽ nhờ quyền năng của Chúa Thánh Thần. Họ được thánh hiến vào chức vụ tư tế vương giả và dân tộc thánh (x. 1P 2,2-10), hầu trong mọi việc họ dâng những lễ vật thiêng liêng và làm chứng cho Chúa Kitô ở mọi nơi trên hoàn cầu. Ðàng khác, đức ái như là linh hồn của tất cả việc tông đồ, được chuyển thông và nuôi dưỡng nhờ các bí tích nhất là bí tích Thánh Thể ³.

Việc tông đồ được thực thi nhờ đức tin, đức cậy, đức ái ^3*, là những nhân đức mà Chúa Thánh Thần đổ đầy tâm hồn mọi phần tử của Giáo Hội. Lại nữa, nhờ giới răn tình yêu, giới răn cao thượng nhất của Chúa, mọi tín hữu được thúc đẩy để tìm vinh danh Thiên Chúa bằng cách làm cho nước Ngài trị đến và mưu tìm sự sống đời đời cho mọi người để họ nhận biết một Thiên Chúa chân thật và Ðấng Ngài đã sai đến là Chúa Giêsu Kitô (x. Gio 17,3).

Vì vậy hết mọi tín hữu đều có bổn phận rất cao cả là hoạt động để mọi người trên khắp hoàn cầu nhận biết và đón nhận Phúc Âm cứu độ của Chúa.

Ðể thể hiện việc tông đồ này, Chúa Thánh Thần thánh hóa dân Chúa qua tác vụ và các bí tích. Ngài cũng ban cho các tín hữu những ơn đặc biệt (x. 1Cor 12,7), "phân phát những ơn đó cho mọi người tùy ý Ngài" (1Cor 12,11) để "mỗi người tùy theo ơn đã nhận mà giúp đỡ nhau" và chính họ trở nên như những người quản lý trung tín giữ mọi thứ ơn của Thiên Chúa" (1P 4,10) hầu xây dựng toàn thân trong đức ái (x. Eph 4,16). Do sự đón nhận những đoàn sủng này dẫu là những đoàn sủng thông thường, mỗi tín hữu có quyền lợi và bổn phận sử dụng những ơn đó trong Giáo Hội cũng như giữa trần gian để mưu ích cho mọi người và xây dựng Giáo Hội trong tự do của Chúa Thánh Thần, Ðấng "muốn thổi đâu thì thổi" (Gio 3,8) và đồng thời sử dụng trong sự hiệp thông với anh em trong Chúa Kitô, nhất là với các bản tính đích thực và việc sử dụng thích hợp những đoàn sủng đó, không phải để dập tắt Thánh Thần, nhưng để thử nghiệm mọi việc và điều nào tốt thì giữ lấy (x. 1Th 5,12; 19,21) ⁴.

4. Ðường lối tu đức của người giáo dân hướng đến việc tông đồ. Vì Chúa Kitô, Ðấng được Chúa Cha sai đến, là nguồn mạch nguyên ủy của mọi việc tông đồ trong Giáo Hội, nên hiển nhiên là kết quả phong phú của việc tông đồ giáo dân tùy thuộc ở sự kết hiệp sống động của chính họ với Chúa Kitô, Ðấng phán rằng: "Ai ở trong Thầy và Thầy ở trong kẻ ấy, như vậy mới sinh được nhiều hoa trái vì ngoài Thầy ra các con chẳng làm gì được" (Gio 15,5). Ðời sống kết hiệp mật thiết với Chúa Kitô trong Giáo Hội được nuôi dưỡng bằng sự phù giúp thiêng liêng chung cho mọi tín hữu, nhất là bằng việc tham dự tích cực vào Phụng Vụ ⁵. Người giáo dân phải làm thế nào để nhờ những phương tiện ấy mà chu toàn nhiệm vụ trần thế trong những hoàn cảnh thường xuyên của cuộc sống mà vẫn không tách khỏi đời sống mình sự kết hiệp với Chúa Kitô, nhưng càng kết hiệp mật thiết hơn chính khi thi hành công việc của mình theo ý Thiên Chúa. Bằng phương thức này, những người giáo dân phải hăng hái và vui vẻ tiến bước trên đường thánh thiện, với sự khôn ngoan và nhẫn nại, họ cố gắng thắng vượt những khó khăn ⁶. Những việc trong gia đình cũng như những việc ngoài xã hội không được tách rời khỏi động lực siêu nhiên của cuộc sống, theo lời Thánh Tông Ðồ: "Hết thảy công việc anh em làm trong lời nói hay việc làm, hãy nhân danh Chúa Giêsu Kitô mà thực hành, nhờ Người để cảm tạ Chúa Cha là Thiên Chúa" (Col 3,17).

Ðời sống như thế đòi hỏi việc thực hành liên tục đức tin, đức cậy và đức ái ^4*.

Chỉ nhờ ánh sáng đức tin và nhờ suy niệm lời Chúa mỗi người mới có thể nhận ra Chúa trong mọi nơi và mọi lúc, vì trong Ngài "ta sống, ta hoạt động, ta hiện hữu" (CvTđ 17,28). Tìm ý Chúa trong mọi biến cố, thấy Chúa Kitô trong mọi người, dù là kẻ thân hay người lạ, phê phán đúng đắn về ý nghĩa đích thực và giá trị của sự vật trần thế, xét nơi chính nó và xét theo tương quan với cứu cánh của con người.

Những người có đức tin này, trong khi tưởng niệm Thánh Giá và sự Phục Sinh Chúa, họ sống trong niềm hy vọng mạc khải của con cái Thiên Chúa.

Trong lúc đời sống lữ hành này, họ được giấu ẩn trong Thiên Chúa cùng với Chúa Kitô và được giải thoát khỏi nô lệ của cải trần thế, đang khi họ tìm kiếm của cải tồn tại vĩnh viễn, với lòng quảng đại họ sẽ hoàn toàn hiến mình để mở rộng nước Thiên Chúa và đem tinh thần Phúc Âm thấm nhập và cải tạo lãnh vực thực tại trần thế. Giữa những cơn thử thánh đời này họ tìm thấy sức mạnh trong niềm hy vọng vì họ nghĩ rằng: "Những đau khổ hiện thời chẳng thấm vào đâu so với vinh quang sắp tới sẽ được giải bày cho chúng ta" (Rm 8,18).

Lòng yêu thương phát xuất từ Thiên Chúa thúc đẩy họ làm việc thiện cho hết mọi người, nhất là cho những người có cùng một niềm tin (x. Gal 6,10), từ bỏ "mọi gian ác, mọi lường gạt, giả trá, lòng ghen ghét và mọi lời nói hành" (1P 2,1) và như vậy họ lôi kéo mọi người đến với Chúa Kitô. Hơn nữa tình yêu của Chúa "giải khắp lòng ta do Chúa Thánh Thần đã ban cho ta" (Rm 5,5) làm cho giáo dân có sức biểu lộ thực sự trong đời sống mình tinh thần các mối Phúc Thật. Theo Chúa Giêsu khó nghèo, họ không tuyệt vọng khi thiếu thốn, cũng không kiêu căng khi dư dật. Bắt chước Chúa Kitô khiêm hạ, họ không háo danh (x. Gal 5,26) nhưng chuyên lo làm đẹp lòng Thiên Chúa hơn làm đẹp lòng người ta. Họ luôn sẵn sàng bỏ mọi sự vì Chúa Kitô (x. Lc 14,26), và chịu bách hại vì sự công chính (x. Mt 5,10) vì nhớ lời Chúa: "Nếu ai muốn theo Ta, phải từ bỏ mình, vác thập giá mình mà theo Ta" (Mt 16,24). Sống với nhau trong tình thân hữu của Chúa Kitô, họ sẵn sàng giúp đỡ nhau khi cần thiết.

Nguyên lý đời sống thiêng liêng của mỗi người giáo dân phải mang sắc thái đặc biệt tùy theo bậc sống: đời sống hôn nhân và đời sống gia đình, đời sống độc thân hay góa bụa, trong tình trạng đau yếu, tùy sinh hoạt nghề nghiệp và xã hội. Vậy mỗi người phải phát triển không ngừng những đức tính và tài năng ban cho mình, thích ứng với hoàn cảnh của mỗi đời sống, và biết lợi dụng những ơn huệ Chúa Thánh Thần ban riêng.

Ngoài ra, giáo dân theo ơn gọi của mình, gia nhập vào một trong những hiệp hội hay tu hội được Giáo Hội nhìn nhận, họ cũng cố gắng trung thành thể hiện những đặc tính của đời sống thiêng liêng đó.

Họ cũng nên kính trọng nghề nghiệp chuyên môn, ý nghĩa gia đình và ý nghĩa công dân cũng như những đức tính liên quan tới đời sống xã hội, chẳng hạn sự liêm khiết, tinh thần công bình, lòng thành thực, lòng nhân hậu, lòng quả cảm; không có những đức tính đó, không thể có đời sống Kitô hữu đích thực.

Gương mẫu hoàn hảo của đời sống thiêng liêng và đời sống tông đồ ấy chính là Ðức Trinh Nữ Rất Thánh Maria, Nữ Vương các Tông Ðồ: khi sống ở trần gian. người đã sống cuộc đời như mọi người, vất vả lo lắng cho gia đình, nhưng luôn luôn kết hợp mật thiết với Con mình và đã cộng tác vào công việc của Ðấng Cứu Thế một cách riêng biệt; còn bây giờ, sau khi đã được đưa lên trời, "với tình yêu thương của người mẹ, Người săn sóc những đứa em của Con Mẹ, đang trên đường lữ hành, gặp nhiều nguy hiểm và thử thách, Người lo lắng cho tới khi họ về tới quê hương hạnh phúc" ⁷. Mọi người hãy hết lòng tôn sùng Mẹ và phó thác đời sống và cả việc tông đồ của mình cho Mẹ coi sóc.

Chú Thích:

1 Xem Piô XI, Tđ Rerum Ecclesiae: AAS (1926), trg 65.

2* Là nhiệm thể của Chúa Kitô, Ðấng vừa là Linh Mục, vừa là Vua, vừa là ngôn Sứ. Giáo Hội trở thành một cộng đồng tư tế, vương giả và ngôn sứ. Trong đó, có chức linh mục cộng đồng và chức linh mục thừa tác. Chức linh mục thừa tác được dành riêng cho hàng giáo phẩm và cho các ngài quyền tham dự vào chức linh mục của Chúa Kitô trong chức thánh.

Gọi là chức linh mục cộng đồng vì tất cả các tín hữu (giáo dân hay giáo sĩ thuộc hàng giáo phẩm) đều được tham dự vào nhờ phép Rửa Tội. Sự tham dự này cho mọi tín hữu khả năng tự mình dâng lên Chúa lễ tế Thánh Thể, nhờ tay linh mục thừa tác cũng như họ có thể kết hợp với lễ vật hy sinh là Chúa Kitô trong khi rước lễ, và như vậy được dâng chính mình lên như lễ thiêng liêng cho Thiên Chúa. Các tín hữu cũng tham dự quyền vương giả của Chúa Kitô nhờ phép Rửa Tội và Thêm Sức. Quyền vương giả cho họ sức mạnh tinh thần để chế ngự bản tính riêng của họ, bắt nó tùng phục quyền bính Thiên Chúa để chinh phục mọi người cho Nước Trời và chiếu sáng tinh thần Phúc Âm trong lãnh vực trần thế.

Sau cùng, các tín hữu cũng tham dự quyền ngôn sứ. Mọi tín hữu có quyền làm chứng cho Chúa Kitô bằng lời nói và bằng chính đời sống Kitô hữu.

2 Xem CÐ Vat. II. Hiến Chế tín lý về Giáo Hội số 31: AAS 57 (1965), trg 37.

3 Xem n.v.t. số 33, trg 39; x. thêm số 10, trg 14.

3* Ðối với giáo dân, việc tông đồ là bổn phận thiết thực phát sinh do đòi hỏi ơn gọi Kitô hữu. Bổn phận tông đồ này không tùy thuộc những hoàn cảnh như thiếu linh mục hay tình trạng xã hội đang mất đạo, mặc dầu những hoàn cảnh đó có thể khiến cho hoạt động tông đồ giáo dân khẩn thiết hơn.

Ơn gọi làm tông đồ phát sinh từ bí tích Tửa Tội và Thêm Sức; và do đức ái mà Chúa Thánh Thần đổ tràn trong tâm hồn, các tín hữu được thúc đẩy giúp mọi người tham dự vào cuộc sống của Thiên Chúa.

Ðể thực thi việc tông đồ này, người tín hữu dựa vào ân sủng của các bí tích mà họ đã lãnh nhận cũng như vào các đoàn sủng ban cho mỗi người, vì mưu ích cho toàn thể Giáo Hội. Các đoàn sủng có thể là khác thường như ơn nói tiếng lạ hay ơn nói tiên tri, hoặc thông thường như sự trực giác các chân lý của Chúa hay tài năng khôn ngoan để hướng dẫn các linh hồn. (Trở lại đầu trang)

4 Xem n.v.t. số 12, trg 16.

5 Xem CÐ Vat. Vat. II Hiến Chế về Phụng Vụ Thánh ch I số 11: AAS 56 (1964) trg 102-103.

6 Xem CÐ Vat. II Hiến Chế tín lý về Giáo Hội số 32: AAS 57 (1965) trg 38: x. thêm số 40-41, trg 45-47.

4* Ở đây, Sắc Lệnh đã đưa ra những nguyên tắc để huấn luyện đời sống tinh thần và cá nhân của các giáo dân làm việc tông đồ:

- Hiệp nhất với Chúa Kitô, nguồn mạch và nguyên nhân việc tông đồ của Giáo Hội; thánh hóa đời sống gia đình: thánh hóa những lo âu trần thế hay phàm tục. Mọi sự đều có giá trị riêng của nó và đời sống đạo đức của giáo dân đời họ không được khinh chê những thứ đó.

- Suy gẫm lời Chúa và bác ái với tha nhân là những nhân đức sẽ đem lại kết quả phong phú cho việc tông đồ giáo dân.

- Ngoài những nhân đức chung nói trên, phải thêm nhưng nhân đức riêng biệt do hoàn cảnh sống của mỗi người: đời sống vợ chồng gia đình, độc thân hay góa bụa, tình trạng ốm đau...

7 Xem n.v.t. số 62, trg 63; x. thêm số 65, trg 64-65.

 MỪNG NĂM THÁNH 2010, XEM LỊCH SỬ TRUYỀN GIÁO VIỆT NAM

Bài 5 :

THẨM ĐỊNH VIỆC TRUYỀN GIÁO THỜI KỲ BẢO TRỢ, 1533-1659  

Lời mở  

Đáp lời mời gọi của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, chúng ta vừa cử hành lễ khai mạc Năm Thánh tại Sở Kiện, ngày 24/11/2009. Theo tinh thần của Nội Quy Năm Thánh, qua bài 4, chúng ta vừa nhìn lại quãng đường lịch sử truyền giáo ở Việt Nam. Chúng ta đã khởi đầu nhìn lại đoạn đường thứ nhất, đoạn đường dài 126 năm của thời kỳ Bảo Hộ (1533-1659).

Ba sự kiện khách quan nổi bật trong thời kỳ này, thế kỷ XVI và XVII, đã sừng sững hiện ra trước mắt mọi người : 1. Thế kỷ XVI, Công giáo vào Việt Nam loan báo Tin Mừng. Bốn địa điểm đã được đón nhận Tin Mừng ; 2. Thế kỷ XVII, Công giáo hội nhập vào xã hội việt nam và thành lập nhiều cộng đoàn đầu tiên ; 3. Thế kỷ XVII, Công giáo đã khai sinh ra chữ quốc ngữ cho văn học việt nam.  

Hội Đồng Giám Mục lại nhắn nhủ thêm : « Nhìn lại lịch sử cùng với những thẩm định về đời sống Giáo Hội nhằm rút ra những bài học lịch sử cho việc thi hành sứ vụ yêu thương và phục vụ của Chúa Kitô, trong cộng đồng dân tộc cũng như cộng đồng thế giới hôm nay » (Nội Quy).

Qua ba dữ kiện lịch sử vừa nhìn lại trên đây, phải thẩm định thế nào về đời sống Giáo Hội của Thời Kỳ Bảo Trợ ? Nhiều thẩm định có thể được đưa ra, nhưng thẩm định nào cũng phải nhìn nhận rằng « khi nhìn lại lịch sử Giáo Hội địa phương, chúng ta phải cất cao lời cảm tạ: “Hãy tạ ơn Chúa vì Chúa nhân từ, muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương” (Tv 118,1) (Diễn Văn khai mạcNăm Thánh 2010, tại Sở Kiện, ngày 24/11/2009, của Đúc Cha Nguyễn Văn Nhơn, Chủ Tịch HĐGMVN) . 

Đặc biệt cho Thời Kỳ Bảo Trợ, thời kỳ mà lần đầu tiên Tin Mừng đã đến với người Việt Nam và văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, vì, như một phép lạ, người Việt Nam đã đón nhận Tin Mừng một cách chân tình. Từ không có ai, đến có vài ba người, rồi dăm bảy người, rồi vài ba chục, dăm bảy chục. Như hạt giống nẩy mầm, cần thời gian để nẩy mầm, nhưng khi đã nẩy, thì mầm lớn mau. Từ năm 1533 đến năm 1615, Nhiều giáo sĩ, thuộc nhiều dòng khác nhau, triều, Đa Minh, Phan Xi Cô, đã đến truyền giáo ở Việt Nam. Nhưng, giống như hạt giống vừa gieo xuống, chưa mọc thành cây. Từ năm 1615 đến năm 1659, trong khoảng thời gian 45 năm truyền giáo, các cha Dòng Tên đã thâu nhận một kết quả ngoài sức tưởng tượng : 100.000 người đã được đức tin. Vì đâu mà có két quả này ? Dĩ nhiên, trước nhất đó là nhờ Ơn Chúa. Nhưng một phần cũng nhờ sự làm việc cần cù, thông minh và phương pháp khôn khéo.

Đọc lại lịch sử truyền giáo ở Việt Nam, nhất là những ký sự hành trình truyền giáo của các giáo sĩ dòng Tên trong thời Bảo trợ (1533-1659), hai phản ứng, cũng là hai tâm tình và nhận xét dầu tiên, tự nhiên xuất hiện trong tâm tư chúng ta. Đó là, về việc truyền giáo, các cha Dòng Tên đã là những giáo sĩ truyền giáo trách nhiệm. Về sống đạo, các cộng đoàn công giáo tiên khởi lúc đó sống trong một Giáo Hội có hiệp nhất và yêu thương.  

A.    Giáo sĩ truyền giáo trách nhiệm 

Theo phương pháp quản trị chất lượng ISO 9000, tám nguyên tắc căn bản để thành công trong việc quản trị đã được xác định. Trong 8 nguyên tắc này, 4 nguyên tắc liên hệ đến 4 tác nhân. Đó là : về khách hàng, làm việc gì cũng phải hướng đến họ ; về người cung ứng, phải nghĩ đến lợi nhuận của họ ; còn người làm chủ thì phải có trách nhiệm ; người cộng tác thì phải nhiệt tình. Làm chủ trách nhiệm, hiểu theo cả hai nghĩa đọc xuôi và đọc ngược : làm chủ có trách nhiệm, dám cam kết, dám dấn thân, dám làm, dám tiêu dùng tài lực ; và vừa có nghĩa là trách nhiệm làm chủ, là người xướng xuất, chỉ đường, trông coi, kiểm soát, tổ chức, khuyến khích, sửa bảo, thăng thượng, cải tiến, làm gì cũng hướng đến « khách hàng ». Các giáo sĩ Dòng Tên đến truyền giáo ở Việt Nam trong thời Bảo Trợ, nói theo ISO 9000, quả thật đã là những giáo sĩ truyền giáo trách nhiệm, luôn luôn nghĩ đến việc truyền giáo cho lương dân.

Các nguyên tắc quản trị chất lượng ISO 9000 hiện đang được áp dụng trên khắp hoàn cầu, trong đó có các cơ quan và xí nghiệp Việt Nam. Thực ra, những nguyên tắc này đã được Tôn Tử nghĩ đến ngay từ thế kỷ thứ -VI, trước giáng sinh. Trở lại vấn đề các giáo sĩ truyền giáo trách nhiệm, nếu lấy khung phương pháp của Tôn Tử, ta sẽ ngỡ ngàng tự hỏi không biết các thừa sai truyền giáo đầu tiên ở Việt Nam, nhất là các cha Dòng Tên, đã có đọc qua « Tôn Tử Binh Pháp » chưa, mà sao áp dụng hay vậy ? Cả 6 nguyên tắc quản trị căn bản của Tôn Tử, đều đã được các ngài áp dụng một cách tuyệt hảo. 

A1. Lập chính đạo 

Chính đạo là đường ngay ngõ chính, thuận với lẽ trời, đúng với sự thật, hợp với công lý, thuận với lòng người. Để biết việc truyền giáo do các giáo sĩ dòng Tên thực hiện có hợp với chính đạo hay không, ta phải biết các ngài rao truyền điều gì ? Trong sách giáo lý « Phép giảng tám ngày cho kẻ muốn chiụ phép rứa tội, ma /beào đạo thánh đức Chúa blời » in năm 1651, cha Đắc Lộ đã ghi rõ những điều ngài và các đồng bạn đã rao giảng trong một khóa trình 8 ngày, một kiệt tác, mà hẳn thật các nhà truyền giáo hiện đại cũng nên đọc lại.

Khởi đầu cắt nghĩa về Đạo Thánh Đức Chúa Trời, chẳng phải là đạo nước nọ nước kia, nhưng là đạo thánh và trước và trọng hơn mọi nước thiên hạ. Ngày thứ hai giảng về Đức Chúa Trời là ai, Đức Chúa trời ở đâu, bởi đâu mà có Đức Chúa trời. Ngày thứ ba giảng về việc Đức Chúa Trời tạo dựng trời đất muôn loài trong 6 ngày. Ngày thứ tư giảng về lịch sử loài người, con cháu Adong, sinh ra nhiều đạo, với nhiều lầm lạc.  Song le đạo chính, là đạo thờ phượng một Đức Chúa Trời, thì nhận một Chúa Cả làm nên mọi sự, thật là cội rễ đầu. Và xưng linh hồn ta là tính thiêng liêng hằng sống vậy, chẳng hay chết ; Đó là điều chẳng những đã do Đức Chúa Trời truyền cho, mà lại vì có lẽ trong ta dạy vậy. Ngày thứ năm, giảng về Một Đức Chúa Trời Ba ngôi. Ngày thứ sáu giảng về thầy thuốc cả. Ngày thứ bảy giảng về con chiên lành và chó sói dữ. Ngày thứ tám giảng về mười bậc thang (điều răn) lên thiên đàng. (Giáo sĩ Đắc Lộ ; Phép giảng tám ngày ; http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=detail&ib=87) 

Những điều mà các giáo sĩ truyền giáo giảng dậy chẳng những là những điều mà các ngài đã chân tình cảm nhận, mà còn được lương tri xác nhận và thuận với lòng người. Dấu chứng hợp với lòng người rõ nhất là việc lương dân xin trở lại đạo. Cha Đắc Lộ đã kể lại cuộc ngài gặp gỡ lần đầu tiên người Đàng Ngoài ở Thanh Hóa, ngày 19/03/1627, một cách đơn sơ nhưng qua đó, rõ rệt người ta thấy được chính đạo trong công việc của ngài : « Mãi tới sáng ngày lễ thánh Giuse hiển vinh, trời trở nên quang đãng, hình quái dị tan và sóng hạ, chúng tôi khám phá ra một cửa biển người Đàng Ngoài gọi là Cửa Bạng. Chúng tôi muốn gọi là cửa thánh Giuse, vì chúng tôi may mắn được vào bến đúng ngày lễ kính Người và chúng tôi hy vọng Thiên Chúa để Ngài làm vị quan thày bảo hộ và làm cha nuôi giáo đoàn Đàng Ngoài mới khai sinh này. Viên hoa tiêu liền xuống một chiếc xuồng để thăm dò bến, khi thấy là tốt và có thể cập bến được thì chúng tôi dễ dàng đi xuống và cảm tạ Thiên Chúa đã dẫn chúng tôi may mắn tới nơi.

Chúng tôi vừa cập bến thì một số đông dân xứ này thấy chúng tôi đến gần liền lấy thuyền của làng lân cận đến mừng chúng tôi, chất vấn chúng tôi xem chúng tôi là những người nào, từ đâu mà tới và đem những hàng hóa mới lạ vào. Tôi làm thông ngôn cho tất cả đoàn thể, tôi đáp đây là một chiếc tàu người Bồ, những người khắp vùng Đông phương đều khá biết về giá trị võ khí và hàng hóa tinh xảo từ lâu vẫn đem tới xứ này và nhân dịp này họ tới bán cho người Đàng Ngoài một hạt trai quý  mà không đắt để cho người nghèo khó nhất cũng có thể mua được miễn là có ý ngay lành. Thấy dân chúng tỏ ra muốn xem, thì tôi cho họ hiểu là hạt trai này không thể coi bằng con mắt thân thể nhưng bằng con mắt tinh thần biết phân biệt thật giả. Nói tóm lại, người ta đến giảng dạy đạo thật có giá hơn hết các hàng hóa của người Ấn Độ và một mình nó có thể mở đường tới cõi phúc đích thực và trường cửu.

Khi nghe nói về điều mà họ thường gọi là đạo theo ngôn ngữ các nho sĩ và Đàng theo ngôn ngữ bình dân có nghĩa là đường lối thì họ tò mò muốn tôi cho biết đạo thật và đàng thật mà chúng tôi định rao giảng. Sau đó tôi lấy đề tài thảo luận với họ về nguyên lý vạn vật, tôi quyết định công bố dưới danh hiệu Chúa Trời đất, vì không tìm được trong ngôn ngữ họ một tên riêng để chỉ Thượng đế, vì họ thường gọi là Phật hay Bụt với nghĩa nơi họ là một thần. Nhưng biết việc tôn thờ vị này không được trọng dụng nơi những người quyền quí và các nho gia trong nước, nên tôi tưởng không nên dùng danh hiệu ấy để xưng Thiên Chúa, nhưng tôi dùng danh hiệu mà thánh Phaolô tông đồ đã xưng khi giảng cho người thành Atênê đã dựng bàn thờ kính Thiên Chúa vô danh, Thiên Chúa mà theo như ngài, đã nói với họ: các người thờ mà chẳng biết, đó là Đức Chúa trời đất. Thế là dưới danh hiệu đầy uy nghi trong tâm trí lương dân, ngay ban đầu tôi rao giảng đạo thật trước hết và chính yếu nhất là thi hành nghĩa vụ chính đáng của ta đối với đức Chúa trời đất theo cách thức Người mạc khải cho ta. Giảng cho họ như thế, tôi tin là họ có đủ khả năng hiểu và hai người trong đám thính giả đã động lòng, sau mấy ngày được dạy dỗ đầy đủ hơn về những niềm tin của chúng ta và đã chịu phép rửa tội cùng cả gia đình. Người thứ nhất chúng tôi gọi là Giuse để dâng kính bạn thánh Đức Trinh Nữ mà ngày lễ Người là ngày chúng tôi cập bến, còn người thứ hai là Inhaxu vị tổ phụ dòng chúng tôi.

(Đắc Lộ : Lịch Sử Vương Quốc Đàng Ngoài, Q2, Ch.3 http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=111&ict=434) 

A2, A3. Lượng thiên thời, Định địa lợi,  

Lượng thiên thời và định địa lợi là xem môi trường địa dư, lịch sử và xã hội, nhìn địa hình, thế đất, lòng người ; quan sát văn hóa, đặc biệt là văn hóa làng xã và gia đình Việt Nam, ghi nhận những chi tiết của đời sống cụ thể hàng ngày. Một số tài liệu tiêu biểu nói lên ý chí muốn lượng định thiên thời địa lợi và sự hiểu biết của các giáo sĩ truyền giáo Dòng Tên về địa lý, lịch sử và văn hóa, đời sống Việt Nam : Gaspar Luis, S.J. : Tường Trình về Đàng Trong, 1621 ; Giuliano Baldinotti, S.J. : Tường Trình về Đàng Ngoài, 1626. A. Francisco Cardim, S.J. : Tường Trình về Đàng Ngoài, 1595-1659. Gioan Maracci, S.J. : Tường Trình về Đàng Ngoài, Đàng Trong, Cao-Miên và Lào, 1649. Đắc Lộ : Lịch Sử Vương Quốc Đàng Ngoài, 1650,  Đắc Lộ : Hành trình và truyền giáo, 1951, Đắc Lộ : Phép giảng tám ngày, 1651…

(Nguồn: http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=77&ict=619). 

Sự hiểu biết về thiên thời địa lợi này đã được đem ra áp dụng ngay cả vào việc dậy giáo lý. Trong « Phép giảng tám ngày », cha Đắc Lộ đã nhắc đến quan niêm « sinh quí, tử qui », đến tam giáo ở Việt Nam.

Cho biết sự ấy tỏ tường, thì phải nhớ lời đất Annam này nói liên: “Sống thì gửi, chết thì về” (nói chữ: sinh là kí dã, tử là quy dã). Song le thì phải hay đời sau có hai quê: một là quê lành, hai là quê dữ; quê trên, quê dưới, thiên đàng, địa ngục. Vì chưng trên trời thì có thiên đàng: ai đến được trên ấy thì chịu 3 hằng hằng vui vẻ vậy. (Giáo sĩ Đắc Lộ, Phép giảng tám ngày, Ngày thứ nhất. Nguồn : http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=detail&ib=87) 

Lộn lạo tiếng nói đoạn, thì mới ra nước Đại minh, mà Annam thì chịu đạo bởi nước ấy. Khi lộn lạo tiếng nói đoạn, mà Đại minh phải mất tiếng nói trong đạo thật, mà lại chẳng còn có kính truyền đạo thật, thì phải phân ra nhiều đạo vạy. Như thể kẻ lạc đàng thật, thì lạc đi nhiều đàng, mà những đàng vạy. Song le Đại minh vốn thì có phân ra ba đàng cả, những vạy chẳng kể nhiều đàng tiểu mọn khác, cũng vạy vậy. Đàng thứ nhất là đàng về kẻ hãy chữ, gọi là đạo Nho. Đàng thứ hai là đàng kẻ thờ quỷ, ma làm việc dối, gọi là đạo Đạo. Đàng thứ ba là đàng kẻ thờ bụt, gọi là đạo Bụt.( Ibid. ngày thứ bốn) 

Ngài cũng nhiều lần nhắc đến văn hóa gia đình việt nam : Bây giờ ta phải hay có ba đấng bề trên, gọi là ba cha, ta phải thờ, ở đấng nào, cho nên đấng ấy. Đấng dưới là cha mẹ sinh thân xác cho ta; đấng giữa là vua chúa trị nước; đấng trên là Đức Chúa trời đất, làm Chúa thật trên hết mọi sự. Có ba đấng này ta mới được sống, được ở.

Vì chúng ta có cha mẹ, thì mới được thân xác thịt này sinh ra mà chớ; song le linh hồn ta chẳng phải bởi cha mẹ mà ra đâu. Ta chịu ơn mẹ vì có chịu thai, mà ta ở trong lòng mẹ chín tháng mười ngày, chịu khốn khó mà đẻ ta, đoạn ba năm bú mớm. Có khi thì mẹ cất của miệng mình mà cho con ăn; cũn có khi mẹ ăn miếng đắng mà miếng ngon để dành cho con ăn. Lại có khi mẹ nằm chốn ướt, mà chốn ráo để cho con nằm. Cha đẻ con thì lo việc nuôi nấng. Vì vậy có khi thì cha thức sớm chẳng ngủ, mà làm nghề nọ nghề kia, chạy xuôi chạy ngược, kiếm của mà nuôi con. Thật con thảo kính cha mẹ thì thậm phải, ví bằng có ai chẳng thảo kính, chẳng khứng vâng phép cha mẹ, thật thì có tội trọng.  (Ibid, ngày thứ nhất) 

Ay vậy mà lời răn thứ bốn trong kinh Đức Chúa trời, gọi là răn thứ nhất trong Lời hứa, thì dạy ta thảo kính cha mẹ cho nên. Mà hễ là kẻ bề trên, cũng gọi là cha mẹ. Lại sự thảo kính thì hằng có bốn phần, là yêu mến, kính dái, chịu luỵ, giúp cho mọi sự. Yêu mến là chớt ghét, chớ muốn sự dữ cho người, lại ước mọi sự lành cho, mà cầu vậy cùng Đức Chúa trời. Kính dái là ở khiêm nhường cùng, mà chớ mất lòng người, dầu mình làm, dầu miệng nói. Chịu luỵ là vâng phép người mọi việc khíên ta phải lẽ, huống lọ khi khiến ta sự về ích cho ta lành đời đời. Mà giúp cho mọi sự người có dùng thể nào, thì phải giúp, nhất là khi đã già cả, hay là phải đau nặng. Ví bằng người còn thiếu sự về linh hồn cho lành, (như thể khi cha mẹ chưa biết Đức Chúa trời, hay là có lạc đàng về cho được lành đời đời), khi ấy càng phải giúp hết sức, càng việc về linh hồn cho lành thì trong hờn việc về xác. (Ibid, ngày thứ tám, sđt)  

A4. Tạo nhân hòa,  

Nội dung những điều các giáo sĩ truyền giáo rao giảng cho dân chúng Việt Nam là những điều hợp với lương tâm, hợp với lễ phải. Đó là điều chúng ta vừa xem ở số A1 trên đây, khi nói về chính đạo. Ở đây, khi nói về nhân hòa, ta có ý nói về hoàn cảnh chung quanh, về những người có trách nhiệm trong quốc gia và trong xã hội. Trong tất cả thời kỳ truyền giáo bảo trợ, chúng ta lưu ý rằng các giáo sĩ, lúc khởi đầu, các giáo sĩ luôn luôn được các vua chúa kính trọng và mến phục. Và trong các quan lại, nhân vật hoàng gia, nho sĩ, trí thức, thậm chí cả những bậc tu trì phật giáo, có nhiều người đã chấp nhận, thuân theo và gia nhập đạo Công Giáo. Ta có thể bảo rằng các giáo sĩ truyền giáo luôn quan tâm đến việc tạo nhân hòa. Sau đó, vì những lý do khác nhau, các vị có thể bị ghen tương, bị hiểu lầm, bị ganh tỵ. Nhiều vị, vì vậy đã bị cấm giảng đạo, bị trục xuất.

Ngay từ khi mới tới Cửa Bạng Thanh Hoá, Cha Đắc Lộ đã được dẫn đến gặp chúa Trịnh Tráng. Ngài viết : « Người ta dẫn chúng tôi tới phủ chúa, lúc đó chỉ nghĩ tới chiến tranh. Chúa cầm đầu một đạo quân lớn gồm có một trăm hai mươi ngàn người và bốn trăm thuyền chiến. Người Bồ đến lạy chúa và dâng phẩm vật. Tôi cũng đi với họ. Ngoài những phẩm vật khác, tôi dâng chúa một đồng hồ có bánh xe và một đồng hồ cát, nhưng chúa không ngó tới vì còn mải sửa soạn cộc hành quân chống chúa Đàng Trong. Chúa truyền cho chúng tôi đợi chúa trong tỉnh thành này, nơi chúa để lại hết các hành trang và cung phi. Chúa cũng cho một toán binh hộ vệ chúng tôi.

Trong hai tháng trời, chúng tôi được thong dong thu lúa đầy kho Thiên Chúa, rửa tội cho hai trăm người. Thật là được mùa dư dật. Khi chúa bại trận nặng nề trở về thì chúng tôi ra mắt. Lúc này trí óc thảnh thơi, chúa tiếp đón chúng tôi rất niềm nở. Tôi dâng chúa một cuốn sách về toán học, bì nạm chữ vàng, in bằng chữ hán. Nhân dịp tôi cũng cắt nghĩa cho chúa biết sự xoay vần trời đất cùng các tinh tú, từ đó tôi đề cập tới Đức Chúa Trời. Chúa để ý nghe suốt hai tiếng đồng hồ, ấy là đã mệt nhọc vì đường trường. Chúa tỏ ra hài lòng được nghe nói về đạo thánh của ta, chúa cũng mời tôi năng lui tới phủ chúa. Bài giảng thứ nhất này không vô ích, có một quan sang trọng, sau khi nghe, đã thấy được ơn Thiên Chúa và đến xin chịu phép rửa tội.

Tôi được hân hạnh chúa vời tới thuyền chúa nhiều lần và còn mời tôi ngồi bàn tiệc với chúa, theo kiểu dân xứ này, mỗi người một bàn riêng. Chúa để tôi ngồi cạnh chúa và có nhã ý cho tôi dùng những món thịt ngon nhất tốt nhất mà chúa có. Tôi phải vận động để được ở lại trong đất nước này, khi tàu người Bồ lên buồm trẩy đi. Tôi liền kiếm khắp nơi một người bạn nói dùm cho tôi một tiếng. Nhưng ai cũng chối từ, chỉ có Thiên Chúa nói cho tôi và cho tôi thành công không ai dự phần vào.

Chúa với tôi vào thuyền để chỉ dẫn cho chúa biết đồng hồ dùng vào việc gì và đồng hồ cát sử dụng thế nào, hai phẩm vật tôi đã dâng. Sau khi bái chào chúa, tôi lên dây đồng hồ và cho đánh giờ, và đồng thời tôi lất đồng hồ cát, cho chúa biết, khi tất cả cát rơi xuống đáy thì đồng hồ lại đánh giờ. Chúa thấy rất lạ và hỏi xem tôi có nói thật hay không. Tôi liền ngồi xa chiếc đồng hồ, vì sợ chúa tưởng tôi xờ mó vào đồng hồ. Tôi cũng bắt đầu giảng về nguyệt thực nhật thực, trong khi chờ đợi. Chúa vẫn đăm đăm vào đồng hồ cát và khi cát đã rơi xuống đáy thì chúa cầm trong tay nói: hỏng rồi, đồng hồ của khanh không đánh. Chúa vừa nói thì đồng hồ liền đánh giờ như tôi đã báo trước. Chúa lấy làm thích thú và chúa bảo tôi nếu tôi muôn ở đây hai năm với chúa, chúa vui lòng tiếp tôi nhiều lần nữa.

 (A de Rhodes, Hành trình và truyền giáo, chương 8, sđd http://www.dunglac.org/index.php?m=module2&v=chapter&id=85&ib=136&ict=319) 

A5, A6. Dụng tướng tài và đặt pháp minh 

Trong công việc truyền giáo, các giáo sĩ truyền giáo thông minh, dấn thân và chuyên nghiệp là chính yếu. Nhưng các ngài đã ngay từ những lúc đầu nghĩ đến việc đào tạo các giáo dân ưu tú Việt Nam và tuyển chọn họ làm những phụ tá và cán bộ dắc lực. Cùng với các giáo sĩ truyền giáo, các giáo dân ưu tú này, gọi là các thầy giảng, đã đóng một vai trò rất quan trọng trong việc rao giảng tin mừng và trong những kết quả tốt đẹp đạt được. Các thấy giảng có sứ mệnh truyền giáo trong gia đình họ, trong làng xã họ, và xa hơn nữa trong những nơi mà các giáo sĩ gởi họ tới. Các thầy giảng cũng là một trong yếu tố tổ chức quan trong trong hệ thống Nhà Đức Chúa Trời của những địa điểm truyền giáo mà các giáo sĩ đã đặt ra để làm vững giáo xứ, tạo ra một linh tông, khích lệ việc đào tạo giáo sĩ bản địa. Về các thầy kẻ giảng này, cha Đắc Lộ tỏ ra rất ưu ái và thán phục. Ngài viết : « Giáo dân vẫn rất sốt sắng như mấy năm về trước. Vì thế tôi không nói gì riêng ở đây, nhưng tôi không thể không nói tới ơn Chúa ban cho tôi và đồng thời kích động mười người trai trẻ hợp tác với tôi trong việc giảng đức tin cho dân xứ này. Tất cả đều ở nhiều tỉnh khác nhau mà tới, nhưng họ chỉ có một tâm hồn thuộc về Chúa và hoàn toàn tận tuỵ ở Giáo hội. Trong số đó có ba người Chúa dành cho phúc tử đạo: Anrê từ tỉnh Phú Yên tới tìm tôi, Inhaxu con nhà sang trọng, vì là quan tòa, thông minh, rất thông thạo chữ Hán, nhất là rất nhân đức, một vị thánh đích thực, gốc ở tỉnh miền bắc, sau khi chịu phép rửa tội thì không muốn rời tôi, và thực ra tôi được gặp Inhaxu thì không lấy gì làm sung sướng hơn.

Người thứ ba là Vincentê, từ lâu nài xin tôi cho vào số những người khác. Thân phụ anh là một giáo dân đạo cũ ở tỉnh Quảng Ngãi, ông đã đem đến trình tôi, mặc dầu anh là cột trụ nâng đỡ gia đình và cây gậy của tuổi già.

Còn bảy người khác thì cũng tương tự như ba người trên. Tất cả chúng tôi cùng nhau đi khắp các tỉnh, các làng các xã ở Đàng Trong. Thiên Chúa phù hộ ban ơn giúp đỡ chúng tôi và số giáo dân trong một thời gian ngắn đã thêm được hơn một ngàn. (Ibid, ch 21) 

Cũng trong tài liệu « Hành trình và truyền giáo », trong hai chương sau, chương 23, cha Đắc Lộ viết tiếp về các thấy giảng : « Sau khi ở gần hai năm và đi thăm hết cả tỉnh Đàng Trong, không ra mắt công khai, chỉ hoạt động ban đêm thì tôi được tin người Bồ, trong khi tôi đi vắng, đã tới cửa Đà Nẵng, để rồi từ đó trẩy về Macao. Trước khi họ khởi hành, tôi đã tới gặp họ và tất cả đều muốn cho tôi cùng về với họ. Họ sợ chúa cả giận. Theo họ thì chúa vui lòng để tôi ở lại ba tháng sau, như thế tôi giúp giáo dân hơn là cứ phải lẩn tránh.

Tôi đồng ý và trước khi ra đi, tôi nghĩ nên gắn bó mười thầy giảng bằng một lời tuyên thệ cũng như tôi đã làm ở Đàng Ngoài khi tôi rời bỏ họ. Chúng tôi chọn ngày lễ đấng thánh tổ phụ Inhaxu để cử hành nghi lễ. Cả mười đầy tớ Chúa công khai đến nhà thờ, có mặt toàn thể giáo dân. Họ cầm nến trắng trong tay, phục trước bàn thờ, rồi thề sẽ phụng sự Giáo hội, không lập gia đình và vâng lời các cha dòng đến giảng ở đất nước này hoặc những vị thay thế các ngài.

Họ đọc lời thề rất sốt sắng và cảm động tới rớt nước mắt, làm cho tất cả cử tọa đều phấn khởi. Còn tôi, đứng gần bàn thờ, tôi vui mừng quá đỗi, khi thấy những người lành thánh hy sinh tận hiến cho Chúa một cách rất thành thực, tâm trí tôi ngợi khen Chúa và mắt tôi tuôn trào dòng châu lệ. Sau đó tôi ra lệnh cho họ phải theo khi tôi vắng mặt. Tôi đặt Inhaxu là bề trên và ai cũng bằng lòng vì là người lớn tuổi hơn cả, có khả năng hơn cả và thực ra cũng rất nhân đức như các anh em đồng sự.

Tôi chia họ thành hai toán, toán thứ nhất đi thăm các tỉnh phía bắc cho tới Đàng Ngoài, Inhaxu là toán trưởng và đem theo Anrê, toán thứ hai thì đi các tỉnh phía nam cho tới biên giới Chàm.

Thế là tôi trở về Macao vào tháng 9 năm 1643 còn họ trung thành làm tròn nhiệm vụ tôi uỷ thác cho. Thoạt đầu tất cả mười người đều cùng nhau ở lại một tháng trong nhà chúng tôi ở Đà Nẵng mà vì lương dân đã phá bình địa nên phải dựng lại. Trong khi đó, có mấy người ngã bệnh, có Anrê trong số đó, người rất nhiệt tâm nhưng sức yếu. Inhaxu là bề trên nhưng lại làm đầy tờ hầu hạ tất cả, đêm ngày săn sóc, không quản khó nhọc và không ngại việc hèn việc mọn để chữa chạy cho các tôi tớ tốt lành của thầy độc nhất là Chúa Kitô.

Khi khỏi bệnh, họ chia tay đi các nơi như tôi đã chỉ định. Năm người trẩy về phía nam và làm việc rất đắc lực, trong ba tháng đã rửa tội được hai trăm chín mươi ba người lương dân. Họ thấy không nên hoãn việc này để chờ tôi về. Họ còn chuẩn bị nhiều người khác để cho chính tay tôi làm. Việc này có tiếng vang lớn trong tỉnh Phú Yên, làm cho lương dân áy náy đến thưa với quan trấn thủ mới về trị nhậm và rất ghét giáo dân.

Ông ta liền cho đi lùng bắt hết các thầy giảng mới để trừng phạt. Họ cũng không còn nể bà Mađalêna, có họ với chúa, vợ quan trấn thủ cũ, chúa đã chuyển đi nơi khác 66. Bọn lính xấc láo ập vào nhà, lục soát các phòng để tìm các thầy giảng, nhưng may mà các thầy không ở trong thành này. Các thầy chỉ buồn vì đã bỏ lỡ dịp chịu khổ vì đức tin, các thầy thích được chết vì đạo hơn là giảng. Bà Mađalêna không buồn phiền vì chịu xỉ nhục đó, nếu vào trường hợp khác thì bà rất bực bội.

Trong dịp này có hai bà tỏ lòng kiên trung đặc biệt, một là bà Angela, bà đã khổ sở vì thấy mẹ chồng tên là Monica đã cho hạ một nhà nguyện vì sợ quan tòa tới phá. Do đó bà đã chết vì đau đớn. Bà không muốn sống sau tội ác tày đình do một giáo dân phạm, mẹ chồng bà vậy.

Người thứ hai là một bà quả phụ, bà cũng có một nhà nguyện. Kẻ địch muốn phá để đẹp lòng quan trên. Nhưng bà can đảm chống cự, lúc cương lúc nhu vì nhiệt thành tôn vinh Chúa. Cuối cùng nhà nguyện được an toàn cho dù ma quỷ điên cuồng và lương dân ác ý.

Trong khi được nhiều thành quả ở phía nam thì Inhaxu với bốn đồng sự cũng không kém thành công ở phía bắc. Trong có ít ngày mà đã rửa tội được ba trăm ba. Họ không ăn không ngồi rồi. Trước hết họ đến tỉnh chúa ở là Thuận Hóa. Ở đây được mùa rất tốt đẹp, do sự chuẩn bị của ba giáo dân can tràng. Ba người này đã lìa khỏi nhà, bỏ nơi sinh quán để tránh đám lương dân tức giận và hành hung.

Trước đây gần hai năm, khi đi qua xã Kẽ Đại, trong ba ngày tôi đã rửa tội được ba trăm người do các thầy giảng dạy dỗ trước. Lương dân căm tức vì thần giả trá của họ bị bại trận lớn. Chúng nhất định báo thù giáo dân. Trước hết chúng hành hạ thầy Augustino là người đã giảng dạy. Chúng trói thầy và để ở giữa chợ suốt một ngày, để phơi nắng buổi trưa, nhưng đầy tớ trung thành của Chúa đã thấy ánh sáng và một sức nóng bên trong mạnh hơn sức nóng thiêu đốt bên ngoài.

Còn một người tên là Phaolô, một người được kính nể trong xã này, nhưng vì thấy đức tin bị xâm phạm nên không muốn ở lại. Ông bán hết tài sản và dẫn con tên là Philipphê, cả hai rất sùng đạo, đi kiếm ăn nơi khác, nơi người ta không làm hại sự đạo. Ông chọn kinh đô chúa ở để có thể lẩn tránh trong đám quần chúng và đồng thời, có thể thu hoạch được nhiều thành quả hơn. Ông mở trường dạy học, ông một bên và con ông một bên, vì cả hai đều rất thông chữ Hán. Chỉ trong ít lâu ông đạt được ý nguyện, sửa soạn cho mấy người theo đạo và giao cho các thầy giảng làm phép rửa.

Hài lòng về can đảm của hai đầy tớ Chúa, Phaolô và Philipphê, Thiên Chúa muốn thưởng công cho vật chất ở đời này. Một hôm đi qua phố, tình cờ chúa gặp Phaolô mà chúa đã biết và mến chuộng từ xưa. Chúa hỏi thăm rất ân cần và giao cho chức quan tòa lúc này chưa có ai đảm nhận. Phaolô bỡ ngỡ vì cơ hội may mắn. Ông nhận thấy mình vì Thiên Chúa mà bỏ hết của cải nơi sinh quán nên Thiên Chúa đền bù cho tất cả những gì đã mất. Ơn huệ vật chất lớn lao này làm cho ông càng can đảm để giúp việc thiêng liêng và vật chất cho hết các giáo dân. Ông càng sốt sắng hơn trước và có thể nói đây là một Phaolô đích thực trong thành phố lớn này.

Còn về phần Inhaxu với toán binh tinh nhuệ hằng kiện toàn công trình mà ba giáo dân kia đã đặc biệt khởi sự. Thầy rửa tội, giảng và lấy lời đạo đức củng cố tinh thần giáo dân. Sau đó tới quê quán nơi sinh trưởng tên là Hemcun. Thầy thành thực muốn chinh phục đồng liêu, nhưng đúng như chân lý Chúa đã nói, thầy không khuyên nhủ được ai trở lại đạo. Người đồng hạng xưa kia vẫn quý chuộng thầy thì nay lại cho thầy là kẻ cuồng tín. Công việc không tiến triển, ngoài hai người thầy thương mến nhất, là mẹ và bà nội nay đã bát tuần. Thầy rửa tội cho cả hai. Rồi khi thấy sắp đến thời lúc tôi hứa trở lại, thì thầy rút lui về nơi tôi căn dặn để đón tôi: đó là cửa biển Hội An. Ở đây, tất cả đã gặp nhau, đem theo bao nhiêu của đã cướp được từ tay ma quỷ. (Ibid. ch. 23) 

B.     Giáo hữu sống đạo trong hiệp nhất và yêu thương 

Giáo sĩ truyền giáo trách nhiệm đã đem lại kết quả gì cho giáo hội ? Vì có trách nhiệm, các giáo sĩ đã biết giảng giáo lý Đạo Đức Chúa Trời bằng tiếng việt và theo lẽ phải, hợp với lòng người. Các ngài đã biết đặt ra chính đạo. Đặt được chính đạo, trên một đường đi ngay thẳng, các giáo sĩ lại biết dựa vào những nền tảng văn hóa việt nam về gia đình, quốc gia, để chuyển trao Tin Mừng một cách dễ hiểu và dễ tiếp nhận. Các ngài đã biết dựa vào thiên thời và tựa vào địa lợi. Thêm vào đó, các giáo sĩ còn biết chinh phục các quyền lực trong quốc gia xã hội, tránh chống đối và cấm cản, thù nghịch, dệt được những liên hệ thuận lợi.  Các ngài đã biết tạo ra nhân hòa. Từ đó, có chính đạo, có môi trường thuận lợi, việc thành công chỉ còn tùy thuộc vào sức mạnh nội bộ, dựa trên nhân tài, cán bộ giỏi và tổ chức qui củ, thưởng phạt phân minh. Các giáo sĩ đã làm được điều dó. Các ngài đã biết dụng tướng tài, là thâu nhận các thầy giảng và tổ chức cộng đoàn theo khuôn mãu nhà Đức Chúa Trời và linh tộc.

Kết quả của việc truyền giáo trách nhiệm mà các giáo sĩ Dòng Tên đã mang lại cho Giáo Hội Việt Nam trong buổi thành lập này là : 1- số giáo hữu tăng rất nhiều ; 2- các giáo hữu sống đạo trong hiệp nhất và yêu thương. 

B1. Số giáo hữu tăng rất nhiều 

Chỉ nhìn công việc truyền giáo ở Đàng Ngoài, ta dã thấy số lương dân Việt Nam đón nhận Tin Mừng một cách hồ hởi. Ngay ngày đầu tiên đến Cửa Bạng, Thanh Hóa, 19/03/1627, cha Đắc Lộ đã chinh phục được hai người rất thông minh và gia đình họ : « Thế là ngày 12 tháng 3 năm 1627, tôi rời Macao và sau tám ngày trên biển với một cơn bão lớn tưởng nguy tới tính mạng, chúng tôi may mắn cập bến cửa Bạng ở tỉnh Thanh Hóa, ngày 19 tháng 3, lễ thánh Giuse, Đấng tôi nhận là quan thầy trong công trình lớn lao này. Chúng tôi liền đặt tên cho cửa biển này và từ đó gọi là cửa thánh Giuse.

Tàu chúng tôi chưa vào tới bờ thì đã thấy rất đông người tụ tập để xem hàng hóa trong tàu. Tôi liền bắt đầu giở hàng hóa của tôi ra và cho họ biết tôi có một thứ hàng quý hơn và rẻ hơn tất cả những hàng khác, tôi sẽ biếu không nếu ai muốn, đó là đạo thật, đường thật ban hạnh phúc. Tôi giảng giải một bài ngắn, bởi vì đạo trong ngôn ngữ của họ có nghĩa là đàng, đường. Chúa cho trong mẻ thứ nhất này, ngay trước khi đặt chân lên đất, có hai người rất thông minh sa lưới và nhất quyết xin chịu phép rửa tội. Tôi đã rửa tội cho họ sau đó ít lâu cùng tất cả gia đình…..

Trong hai tháng trời, chúng tôi được thong dong thu lúa đầy kho Thiên Chúa, rửa tội cho hai trăm người. (Ibid, ch. 8) 

Mấy tháng sau, khi lên kinh đô Kẻ Chợ, kết quả cứ tiếp tục tăng trưởng : « Khi chúng tôi tới kinh đô Đàng Ngoài tên là Kẻ Chợ, một kinh thành rất lớn và rất đẹp, phố phường rộng rãi, dân cư đông đúc, lũy thành dài tới hơn sáu dặm, tức thì chúa dựng cho chúng tôi một nhà ở và một nhà thờ xinh đẹp. Thế là tiếng đồn đi khắp nước và người ta tuốn đến rất đông, đến nỗi tôi phải giảng mỗi ngày ít ra bốn lần và nhiều khi sáu lần.

Nhìn thấy kết quả, tôi khó lòng tin cho nổi. Một bà em gái của chúa và mười người họ hàng gần đã được rửa tội, có mấy tướng lãnh nổi tiếng cũng xin theo đạo và nhiều binh sĩ nữa. Năm thứ nhất, số người chịu phép rửa tội là một ngàn hai trăm người, năm sau, hai người và năm thứ ba ba ngàn năm trăm.

Không gì làm tôi bỡ ngỡ nữa, tôi thấy dễ dàng chinh phục các vị sư sãi (…) tôi đã rửa tội được hai trăm, những người này rất đắc lực giúp tôi chinh phục kẻ khác. Một trong số này đã dẫn đến tôi năm trăm người xưa kia dạy điều dối trá, nay họ giảng chân lý đức tin và từ đó chính họ là những thầy giảng nhiệt thành nhất của chúng tôi.

Họ rất hài lòng khi tôi trình bày đạo ta hợp với lẽ phải và nhất là họ phục mười điều răn Chúa, cho rằng không có gì hợp lý hơn và đáng được công bố bởi đấng thượng đế muôn dân muôn nước. Phương pháp tôi dùng là luận về linh hồn bất tử và sự sống đời sau, từ đó chứng minh về tính Thiên Chúa, về quan phòng của Người và dần dần mới đề cập tới mầu nhiệm khó hơn. Theo kinh nghiệm chúng tôi thấy, cách giảng dạy lương dân như thế rất có ích: tôi đã cắt nghĩa dài hơn trong cuốn Phép giảng tám ngày trong đó tôi cố trình bày hết các chân lý căn bản phải giảng dạy lương dân. (Ibid, ch. 9) 

Và những năm tiếp theo, kết quả truyền giáo vẫn một mức tăng trưởng không ngừng. Cha Antonio Francisco Cardim đã ghi nhận như sau : Do những việc xảy ra và những phép lạ khác mà ruộng nho Thiên Chúa sinh sôi nảy nở đến nỗi trong nước này, năm 1631 đã rửa tội được 5.727 người, năm 1633 có 9.797, năm 1634 có 9.874, năm 1635 có 8.176, năm 1636 được 7.121, năm 1637 được 9.707, năm 1638 được 9.076, năm 1639 được 12.234, năm 1640 được 10.070 và năm 1641 tất cả những người đã chịu phép rửa thì lên tới con số 108.000. Thêm vào đó, trong những năm này đã được 235 nhà thờ trong nhiều nơi. Thật là những kết quả lớn lao, nếu xét ra chỉ có một số thợ rất ít được sai tới để gặt hái. (Antonio Francisco Cardim, Tường trình về Đàng Ngoài (a)

http://www.dunglac.org/index.php?m=module3&v=chapter&ib=77&ict=624) 

B2. Giáo hữu trong hiệp nhất và yêu thương sống đạo 

Số giáo hữu tăng nhiều. Đó là một kết quả tốt, đáng mừng. Nhưng điều đáng mừng hơn là các giáo hữu tân tòng sống đức tin một cách rất sốt sắng đạo đức. Cha Đắc Lộ rất cảm kích về cuộc sống hiệp thông và yêu thương, bác ái này của giáo dân. Ngài coi đó như một phép lạ Chúa ban : Đời sống trong sạch và lòng sốt sắng của giáo dân tân tòng ở giáo đoàn này còn là chứng cứ rõ ràng có tay Chúa hơn là các phép lạ. Tôi nói thật, không gì làm cho tôi xúc động bằng thấy trong đất nước này có bao nhiêu giáo dân là bấy nhiêu thiên thần và ơn phép rửa đã tạo nên nơi mọi người một tinh thần đã phát sinh nơi các tông đồ và các vị tử đạo thời Giáo hội sơ khai.

Họ có một đức tin vững chắc đến nỗi không ai có thể nhổ ra khỏi lòng họ được. Có một bà còn trẻ tên là Darie đã thà chết chẳng thà theo ý một vị quan muốn làm mất danh giá bà. Bà sẵn sàng chết để khỏi bị ô uế mất ơn phép rửa.

Một giáo dân khác tên là Phanchicô làm việc khiêng cáng cho người em của chúa, theo phong tục những kẻ cả trong nước. Ông này đành chịu chết hơn là bỏ việc bác ái thường làm ngoài giờ hầu hạ chủ. Ông nhiệt tâm đi chôn xác những giáo dân nghèo và việc bác ái này đã đưa ông tới cái chết và cái chết là phần thưởng lớn nhất ông mong mỏi.

Vì quý trọng đức tin mà họ rất chuộng các nghi lễ rất nhỏ có hệ đến đức tin. Họ coi các cha giảng đức tin như các thiên thần và hân hạnh được vâng lời trong hết mọi việc rất nhỏ mọn. Không bao giờ tôi giơ thánh giá lên mà không thấy họ sụt sùi chảy nước mắt. Cứ mười lăm ngày, họ lại đến xưng tội hoặc xem lễ. Mặc dầu xa nhà thờ chừng từ năm sáu dặm đàng, họ không bao giờ quên những ngày lễ. Họ tới vào ngày áp lễ để rồi trở về ngày hôm sau, sau các nghi lễ, nghĩa là rất muộn. Họ ở nhà thờ từ sáng sớm cho tới chiều tà. Họ thường quỳ, rất mực khiêm tốn. Thấy họ tôi không cầm được nước mắt.

Mỗi người đeo hai ảnh thánh giá, một ở cổ và một ở cổ tay. Họ nói ảnh thứ nhất làm thuẫn, ảnh thứ hai làm gươm đao. Không bao giờ họ đi hoạt động mà không đem theo một bàn thờ nhỏ, gấp lại khi tới nhà trọ. Mỗi sáng họ không bao giờ quên nguyện ngắm một nửa giờ. Đa số suy niệm về mầu nhiệm đạo thánh và họ được hưởng những êm ái Chúa ban cho những linh hồn trong sạch.

Họ rất quý trọng nước phép, cứ năm sáu ngày họ lại đến lấy, họ đeo một lọ ở cẳng tay có dân buộc. Họ cho bệnh nhân uống với những thành quả lạ lùng. Mỗi chủ nhật, tôi buộc lòng phải làm phép với năm vại lớn, để thỏa mãn lòng sốt sắng của họ.

Tôi rất phấn khởi thấy họ thận trọng dọn mình xưng tội và rước lễ. Họ có lòng quý mến và trọng kính các bí tích một ngàn lần hơn tôi. Ngày hôm trước, bao giờ họ cũng giữ chay và đánh tội. Nếu tôi không ngăn cản thì họ sẽ rước lễ nhiều lần chứ không phải chỉ một tuần một lần. Họ xưng tội mà khóc lóc như thể họ phạm tội tày đình và thực ra tôi có thể nói, thường thường khi ngồi tòa, tôi khó thấy gì là tội để làm phép giải, không phải ở một số ít mà thường là cả một làng một xã. Tôi cũng nhận thấy không phải là họ không biết, nhưng vì họ kính sợ Chúa. (Hành tr ình và truy ền giáo, ch. 10) 

Qua cuộc sống đạo đức này, một bản sắc văn hóa công giáo việt nam đang được bắt đầu vẽ ra, trình bày chu kỳ năm sống đạo theo phụng vụ, khởi đầu từ Mùa Chay đón mừng Lễ Giáng Sinh. Cha Đắc Lộ đã mô tả bức tranh ấy như sau : « Chúng tôi đã mừng lễ Giáng sinh hết sức long trọng, nghĩa là chúng tôi bắt đầu rửa tội công khai mấy kẻ tân tòng, được tái sinh trong Chúa Kitô vào chính ngày Người giáng sinh. Hơn nữa, trong đêm Noen giáo dân tân tòng sốt sắng và hoan hỉ hát các bài ca sinh nhật và những bài ca tôn giáo khác. Mà vì ban đêm, không cho phép phái nữ vào nhà thờ theo thuần phong mỹ tục xứ này, nên mới tảng sáng, họ đã dậy sớm và đến nhà thờ rất đông. Chúng tôi trình bày ảnh Đức Giêsu hài đồng cho họ bái thờ và hôn kính, mọi người đều tỏ ra xúc động và cảm mến không sao tả được.

Tới ngày đầu năm, theo tục lệ lương dân, thường có những cúng bái mê tín dị đoan trong ba ngày Tết. Chúng tôi truyền cho giáo dân làm những việc đạo đức trong ba ngày này: để thay thế cái hộp treo ở đầu cây nêu cao dựng ngay ở cửa nhà, như chúng tôi đã nói ở quyển 1, thì chúng tôi khuyên họ đặt cây thánh giá: họ làm theo. Thế là trong khắp phố phường trong kinh thành người ta xem thấy biểu hiện đáng kính của việc cứu rỗi được dựng cao vót quá mái nhà làm cho ma quỉ sợ hãi và các thiên thần vui mừng. Chúa cũng nhận thấy khi vào ngày đầu năm ngài đi qua phố, trong đám rước long trọng đã kể ở trên; thấy thánh giá cắm cao chót vót thì ngài nói: đây là biểu hiện của giáo dân. Trong ba ngày đầu, chúng tôi đã cho huấn dụ và cho giữ như sau. Ngày mồng một Tết kính công việc tạo thành và gìn giữ (muôn loài), kính dâng Thiên Chúa Cha. Ngày mồng hai, nhận biết ơn cứu chuộc, cao cả khôn sánh, kính dâng Con Thiên Chúa và ngày mồng ba, khiêm tốn cảm tạ Chúa Thánh Linh vì ơn được gọi vào đạo Đức Kitô. Và không ai là không hăm hở làm các việc này, không ai là không vui mừng sung sướng.

Sau đó ít ngày là lễ đức Trinh Nữ Dâng mình  vào Đền thánh. Chúng tôi long trọng làm phép nến. Mỗi giáo dân tân tòng đều cầm nến sáng bước vào nhà thờ. Họ làm rất vui vẻ và với những tâm tình sốt sắng. Rồi họ được đem nến về nhà dùng trong trường hợp có người chết để ghi nhớ lại. Họ rất sung sướng. Lương nhân thường sợ không muốn nhắc đến cái chết và không ai dám đọc tên đó ra trước một người quyền quí, vì thế để khỏi làm phật ý, họ phải nói trại đi hoặc nói quanh. Còn giáo dân, ngay cả những người cao sang, họ không còn ngại nghe nói tới cái tên thướng làm cho người khác không bằng lòng, họ còn lợi dụng để bọc cách dọn mình chết lành. Họ tin nến làm phép này giúp họ trong giai đoạn tối hậu và nguy hiểm của đời sống, để xua đuổi tướng lãnh tôi tăm và địch thù của ơn cứu rỗi.

Tới mùa chay thánh, trong giáo hội Kitô giáo người ta giữ chay rất sốt sắng, còn đối với người Đàng Ngoài thì không khó khăn gì. Chúng tôi biết lương dân giữ chay rất ngặt để tôn sùng tà thần, họ không những kiêng thịt và trứng, lại kiêng cả sữa là thứ không thông dùng ở xứ này, kiêng cả hết các thứ cá, và không phải trong một hay hai tháng mà suốt đời, đến nỗi họ điên dại mê tín tin rằng họ phạm một trọng tội nếu giết một con vật nào hay bất cứ một con chim nào, vì không phân biệt giữa tội giết một người với giết một con gà. Dẫu biết Giáo hội không bắt giữ chay nghiêm khắc như thế song tất cả những người Giáo hội không chuẩn cho, đều giữ rất sốt sắng trong suốt mùa chay. Vào đầu mùa Vọng thì tôi cho họ biết là cũng nhiều người nhiệt tình ăn chay trong mùa này cho tới lễ Sinh Nhật. Vì thế cũng không ít giáo dân nồng nàn giữ chay.

Theo tục lệ trong Giáo hội, vào cuối mùa chay, chúng tôi làm phép lá. Mà bởi vì trong khắp nước Annam không có cây ôliu, chỉ có rất nhiều cây dừa xanh tốt, nên chúng tôi sử dụng lá dừa trong nghi lễ. Không những có rất nhiều giáo dân mà cả lương dân cũng đến dự nghi lễ làm phép lá. Cả nhà thờ, cả ở ngoài cũng không đủ chứa, mặc dầu có sân rất rộng, thành thử có ít người phải ra ngoài. Giáo dâns ốt sắng giữ lá phép và đem về nhà dùng để xua đuổi tà ma và quỉ ám. Trong thời gian thánh này, mọi người đều xưng tội rất sốt sắng, nhưng tất cả không được rước lễ vì thiếu bánh thánh, tất cả bánh chúng tôi lưu trữ đều bị hỏa tai đem đi hết. Không sao nói hết tâm tình thương mến và khóc lóc khi họ đến thờ lạy ảnh thánh giá ngày thứ sáu tuần thánh, nghi lễ này làm cho họ rất động lòng sốt sắng và xót thương.

Chúng tôi không cử hành nghi thức kinh đêm trong tuần thành vì chúng tôi có ít người giáo dân tân tòng không giúp chúng tôi được việc gì vì không hiểu biết sách (latinh). Để cho họ khỏi bị thiệt thòi, thì chúng tôi đã chia các mầu nhiệm thương khó làm mười lăm đề tài chính. Cứ sau khi đọc chung mười kinh chuỗi hạt thì ngắm một đoạn và suy niệm một trong mười lăm sự thương khó, sau mỗi lần như thế thì lại tắt một trong mười lăm ngọn nến sáng theo tục lệ trong Giáo hội Rôma. Trong nghi lễ, họ khóc lóc, kêu gào và rên rỉ tỏ lòng mến thương những thống khổ và cái chết Chúa Cứu thế chịu, người lân cận cũng đến nghe. Vì thế phải khuyên họ kiềm chế để làm cho lương dân không còn cớ phán đoán sai lầm về lòng đạo đức của họ, chính lương dân làm gì có những tâm tình đó. (L ịch s ử V ư ơng qu ốc Đàng Ngoài, s Đd, ch. 22) 

LỜI KẾT 

Thời kỳ Bảo Hộ cách nay đã 350 năm. Nhưng khi xem lại lịch sử truyền giáo đã được thực hiện trong thời này, người đọc không khỏi ngỡ ngàng khi nhìn thấy ở đó những công trình vĩ đại đã được các nhà truyền giáo thực hiện.

Sự vĩ đại bên ngoài là số giáo hữu tăng thêm nhiều, thì ai cũng nhận thấy. Rất nhiều tài liệu đã đề cập đên.

Sụ vĩ đại về phương pháp làm việc và quản trị truyền giáo, thì khó thấy hơn, nhưng một số nhà nghiên cứu đã nhận ra. Trong « Lịch Sử truyền giáo ở Việt Nam », linh mục Nguyễn Hồng đã xác nhận rằng : « Nhìn lại hoạt động truyền giáo của các thừa sai dòng Tên trong 50 năm ở xứ Nam (1615-1665) và 37 năm ở xứ Bắc (1626-1663) chúng ta thấy gì? Chúng ta phải công nhận các ngài thực là những người có công đầu trong lịch sử khai nguyên công giáo Việt Nam, những người xây dựng nền móng một giáo hội, nếu so sánh với các giáo hội miền Đông Á lúc đó, như Xiêm, Lào, Cao Miên, Trung Hoa, không kể Nhật Bản đang bị bách hại và đang đi đến chỗ tắt thở, có thể gọi là một giáo hội thịnh vượng nhất miền Đông Á, theo lối gọi của cha Đắc Lộ ». Sau đó, phân tích về « Những lý do thành công », cha Nguyễn Hồng đã nêu ra ba lý do, trong đó, « Lý do chính đưa đến thành công, đó là tinh thần và phương pháp truyền giáo của các cha, mà trong đó, những cha như Đắc Lộ, Majorica, De Pina và Buzomi là những vị tiêu biểu ».  (L.M Nguyễn Hồng, Lịch sử truyền giáo ở Việt Nam, Q. I, Sài Gòn, Nxb Hiện Tại, 1959, tr. 263-281).

Sụ vĩ đại trong cách sống đạo và truyền đạo của những giáo dân tiên khởi thời Bảo Hộ, đây quả thật là một « hồng ân » Chúa ban, mà ta phải cất cao lời cảm tạ. Các Giám mục trong Hội Đồng Giám Mục Việt Nam chắc chắn đã nhận ra điều này, khi các ngài nhắn nhủ giáo dân « Nhìn lại hành trình lịch sử ấy, chúng ta khám phá ra mầu nhiệm Giáo Hội, mầu nhiệm của hạt cải thật bé nhỏ (x. Lc 13,18-19) khi gieo xuống lòng đất, nhưng nhờ đâm rễ sâu trong đức tin nên đã không ngừng lớn lên trong hi vọng và trở thành cây to, phủ bóng mát tình yêu cho hằng triệu con người, trở thành một trong những Giáo hội có số tín hữu đông đảo nhất tại Á Châu. Mầu nhiệm ấy bắt nguồn từ Thiên Chúa, Đấng đã ban tặng cho ta món quà vô giá là Đức Giêsu Kitô, Con chí ái của Ngài, và đã dùng sức mạnh Thần Khí Ngài, thúc đẩy những bước chân thừa sai ra đi gieo vãi hạt giống Tin Mừng trên quê hương chúng ta. Vì thế, khi nhìn lại lịch sử Giáo Hội địa phương, chúng ta phải cất cao lời cảm tạ: “Hãy tạ ơn Chúa vì Chúa nhân từ, muôn ngàn đời Chúa vẫn trọn tình thương” (Tv 118,1). (Dc Nguyên Văn Nhơn, Diễn văn khai mạc Năm Thánh 2010).

Cách sống đạo và truyền đạo của các giáo dân Việt Nam tiên khởi phải chăng đã là nguồn hứng để Hội Đồng Giám Mục Việt Nam muốn trở về nguồn, để « nhìn tới tương lai trong bối cảnh văn hoá xã hội đang đổi thay của những thập niên đầu thiên niên kỷ III, nhằm vận động cộng đồng Dân Chúa một lòng quyết tâm đáp trả tình thương của Chúa, và làm mới hình ảnh gia đình Giáo Hội tại Việt Nam theo hình mẫu mà Công đồng Vatican II 1965 đã phác hoạ như sau :

Giáo Hội hiệp thông: đào sâu mối hiệp thông giữa cộng đoàn tín hữu với Thiên Chúa trong Đức Kitô nhờ Chúa Thánh Thần, củng cố sự hiệp thông giữa các thành phần Dân Chúa, giáo sĩ, tu sĩ, giáo dân, trong mỗi Giáo Hội địa phương, hiệp thông giữa các Giáo Hội địa phương với nhau cũng như với Giáo Hội toàn cầu;

Giáo Hội tham gia: mọi thành phần Dân Chúa, giáo sĩ, tu sĩ, giáo dân, đều có quyền và trách nhiệm tham dự vào mầu nhiệm, hiệp thông và sứ vụ của Giáo Hội, mỗi thành phần theo đặc sủng của mình;

Giáo Hội vì loài người: quyền bính và sứ vụ của Giáo Hội là quyền và trách nhiệm yêu thương và phục vụ cho sự sống của mọi người anh em đồng bào và đồng loại.

Paris, ngày 17 tháng 12 năm 2009

Trần Văn Cảnh

Nỗi buồn của một chiều tím, hoang tàn sau bao lần tội lỗi đóng đinh con người, nỗi buồn của một phận người trĩu nặng nhìn con người đang hò hét đóng đinh Con Thiên Chúa. Nỗi buồn từ xa xưa vẫn nay một kiếp buồn. 

Nỗi buồn đóng đinh.

Bao năm đã trôi qua, con người vẫn cứ mãi tiếp diễn đóng đinh nhau, Con Thiên Chúa đã được gỡ xuống, táng xác và đã sống lại, dường như lại tiếp tục lại treo những phận người khác trên gỗ giá ấy. Con người ưa thích bạo tàn và âm mưu đen tối vẫn là kẻ có quyền lực treo con người vô tội trên gỗ giá.

Như xưa, khi tối trời, bọn quan quyền mới đem lính đi bắt Chúa. Vẫn như hôm nay, những khi vào tối trời những tội ác tiếp tục gia tăng tiếp diễn.

Bóng chiều vàng của những buổi chiều hoang đàng, những chiếc xe mắc tiền rong ruổi tìm chỗ ăn chơi trên những con đường tất bật của bao kẻ nghèo đang lam lũ. Chiều hoàng hôn xuống, thập giá đời không còn ngả bóng dưới ánh mặt trời mà ngả theo bóng những chiếc đèn cao áp của những thác loạn; phận buồn của những con người mang kiếp buồn vì miếng cơm manh áo của mình trở thành kẻ chịu đóng đinh cho những kẻ tiền nhiều chức trọng. Buồn vào đêm của những buổi tang thương, âm mưu của kẻ dữ bùng lên với ngọn lửa tham vọng địa vị, quyền lực dày xéo.

Viết những dòng buồn thập giá sao vẫn thấy nỗi buồn da diết của nỗi buồn năm xưa. Con người vô tội vẫn chịu đóng đinh cách nhục nhã trên thập giá đời với nhiều cách thức. Như chẳng tìm đâu lối thoát, nhọc nhằn của cuộc sống vì vẫn còn nhiều kẻ chỉ mong giữ quyền đóng đinh, trấn áp, tước đoạt người khác. Nỗi buồn của người này làm vui cho kẻ khác, thực tế của thập giá buồn vẫn là như vậy. Kẻ đóng đinh vui mừng với thành tích đóng đinh được bao người vô tội, cướp được bao nhiêu của, vẫn giữ được cái ghế của mình, ngồi nhìn ngắm vui thích người chịu đóng đinh, sỉ vả, lên án, mua vui, thỏa lòng dục đen tối. Con người chịu đóng đinh vẫn buồn, nỗi buồn của thập giá.

Con Thiên Chúa.

Thập giá buồn của chiều ấy  im lặng trước bao thách thức, thập giá buồn chiều nay cũng im lặng nhìn bao kẻ vênh váo, dương oai, tự đắc. Sao Chúa im lặng, sao con người chịu đóng đinh vẫn im lặng?

Im lặng để mang lấy sầu chất nặng, tủi buồn cũa những con người đang gánh nặng cuộc sống với mưu sinh ít ỏi hằng ngày, gánh chịu tật bệnh, oan khiên, đau khổ không thể lên tiếng. Im lặng để thấy nỗi đau tận sâu thẳm không thể rên siết, không thể nói thành tiếng. Im lặng để đủ sức còn ít ỏi để chịu thương đau đến tận cùng của nỗi khổ đau. Im lặng để mang lấy tất cả của nỗi buồn trần gian mang đến. Im lặng của nỗi buồn trĩu nặng của bao nỗi buồn dồn lại. Buồn, thập giá buồn, có lẽ còn dài, có lẽ còn triền miên, có lẽ vẫn hoài day dứt.

Im lặng bởi một điều đơn giản không lấy bạo lực để chống lại bạo lực, không lấy bất công để chống lại bất công, không lấy tham sống để chống lại kẻ tham sống. Con đường của im lặng là còn đường chịu hy sinh nhiều nhất, để lấy tình yêu xóa bỏ hận thù, để lấy tình người sống tình người, để lấy tha thứ làm chất liệu dựng xây hòa bình.

Không có nỗi buồn nào buồn hơn khi nhình thấy chính anh chị em đồng loại mình ức hiếp, chà đạp nhau. Không gánh sầu nào nặng hơn gánh sầu của người mình yêu thương lên án sát hại chính mình.  

Xin Chúa hãy cho thập giá thấy ngày nở hoa hòa bình, con người yêu thương con người, con người tôn trọng sự sống của nhau, cho kẻ đi đóng đinh biết đường trở lại, sống giao hòa; cho người chịu đóng đinh được gỡ xuống khỏi thập giá và được sống lại. 

Joshkimt

Qua bản văn trên, có thể tóm lược: Sứ Mệnh(Mission) của Chủng viện Xuân Bích là canh tân tình yêu mến cúa Giêsu Kytô trong Hội Thánh, qua việc canh tân lòng đạo đức của các Giáo sĩ Địa phận. Do đó, các Linh Mục, Giáo sĩ phải là MÔ PHẠM, GƯƠNG MẪU cho đời sống của các Tín Hữu. Cũng vì những lý do kể trên, Các Chủng Viện Xuân Bích đặc biệt quan tâm về những tội phạm về”Lạm dụng tính dục đối với trẻ em”, vì vi phạm nhân phẩm của nạn nhân, hơn nữa, vì mâu thuẫn với niềm TIN NƠI CHÚA GIÊSU, là cùng đích của đời Sống Tận Hiến, Khiết Tịnh.

 Sau cuộc rước là thánh lễ đêm Giáng Sinh. Thánh lễ đã được cử hành trong bầu khí thật trang nghiêm và sốt sắng nhờ sự tập dợt và chuẩn bị chu đáo của ca đoàn, ban sáo, và nhất là Vũ Điệu dâng lễ rất đặc sắc của 2 lớp giáo lý Mầm Non và Ấu Nhi. Vũ khúc nầy chúng tôi lấy lại từ buổi lễ khai mạc năm thánh Phao Lồ năm ngoái cũng được tổ chức tại nhà thờ thánh Phao Lồ của giáo xứ  chúng tôi. Tôi còn nhớ rõ rằng: rất có thể đây là lần đầu tiên mọi người được nhìn thấy một bầu không khí và một mầu sắc lạ thường trong buổi phụng vụ là các em Mầm Non phụ trách Vũ Điệu Dâng Lễ. Với những nét mặt xinh xinh, thơ ngây, và dễ thương, cùng với những cử điệu đơn sơ, hồn nhiên, và thánh thiện hòa lẫn với hương trầm và điệu nhạc du dương đã tạo được một bầu không khí linh thiêng, sốt sắng, và cảm động khác thường, khiến cho người người dẫu tâm hồn có chai đá cũng cảm thấy con tim dạt dào rung động đến rướm lệ, để rồi đã để lại cho họ một kỷ niệm khó quên mà nhiều người đã chia xẻ: “Suốt cuộc đời 8o năm qua, chưa bao giờ chúng tôi được tham dự một thánh lễ cảm thấy sốt sắng, linh thiêng, và cảm động như vậy.” Và thật vậy, sau thánh lễ thì 2 đức cha và một số linh mục đồng tế đến hỏi nhỏ như để khích lệ chúng tôi rằng: làm sao có được những vũ điệu, khúc nhạc, và bầu khí linh thiêng, tuyệt vời như vậy.

Nhà Văn Quyên Di

Lâu lắm rồi hôm nay gã mới có dịp lên Đàlạt, thăm lại thành phố cũ. Mặc dù thời gian rất hạn hẹp, gã vẫn cố gắng ghé vào mái trường xưa, đi trên những con dốc đã từng mang nhiều dấu ấn kỷ niệm.

Hồi đó, gã có một cái thú không giống ai, đó là ăn vịt lộn trong khi dạo quanh bờ hồ.

Chiều xuống, gã cùng với một tên bạn vào một quán cóc ở bên hông nhà thờ Con Gà, mỗi đứa mua bốn trái vịt lộn nóng hổi, vì mới được vớt từ trong nồi ra. Bốn trái vịt lộn ấy nằm gọn trong hai túi áo, tỏa ra hơi nóng, đủ sưởi ấm trước những cơn gió lạnh.

Băng qua đường Yersin và đi xuống con dốc của khách sạn Palace, hai đứa bắt đầu ăn vịt lộn. Cầm trái trứng trong tay, đập lên đầu cho vỡ, khẽ bóc vỏ, húp nước trong trái trứng trước, rắc vào một chút muối tiều, rồi mới ăn trứng sau. Thỉnh thoảng lại điểm thêm đôi ba lá rau răm. Thật là tuyệt vời!

Từ nhà Thủy Tạ, qua cầu Ông Đạo, vòng bờ hồ, lên con dốc đồi Cù, về tới nhà thì vừa hết bốn trái trứng vịt lộn.

Chiều nay, từ vườn Bích Câu, mà hiện giờ người ta gọi là Vườn hoa Thành phố, gã đi bộ về khu Hòa Bình. Bất chợt gã nhìn thấy một ông già đang ngồi câu cá. Hình ảnh này khiến gã nhớ tới Khương Tử Nha bên Tàu.

Ông là một danh tướng đời nhà Châu, tên chữ là Lữ Vọng. Thuở còn cơ hàn, bị vợ bỏ đi lấy chồng khác, nên ngày ngày ông bèn ngồi câu cá bên sông Vị. Mãi tới năm tám mươi tuổi, ông mới được vua Văn Vương nhà Châu rước về làm Tướng Quốc.

Tử Nha điều binh khiển tướng diệt vua Trụ. Nhờ công gầy dựng của ông, mà cơ nghiệp của nhà Châu, tồn tại được hơn tám trăm năm.

Vì thế, trong bài “Kẻ Sĩ”, Nguyễn Công Trứ mới viết :

- Lúc vị ngộ hối tàng nơi bồng tất,

  Hiêu hiêu nhiên điếu Vị canh Sằn.

Nhiều lần gã đã nhìn thấy những người ngồi câu cá bên bờ hồ. Già có và trẻ cũng có. Nhưng chưa bao giờ gã thấy một con cá nào đến ăn mồi.

Vừa đi, gã vừa thầm nghĩ :

- Không hiểu trong một ngày, họ câu được mấy con cá. Chi bằng mắc mồi “bác Hồ”, ra chợ mà câu cho chắc ăn. Thứ nào cũng có : to hay nhỏ. Và loại nào cũng có : rô hay lóc.

Tuy nhiên, nghĩ đi thì cũng phải nghĩ lại, biết đâu câu cá chỉ là để giải trí, việc chính yếu là họ đang chờ thời như Khương Tử Nha ngày xưa, hay ít nữa là họ đang tập cho mình bài học kiên nhẫn.

Chính vì thế, gã xin bàn về đức kiên nhẫn trong lãnh vực nghề nghiệp và trong lãnh vực tình yêu. 

Trước hết là trong lãnh vực nghề nghiệp 

Kiên nhẫn là bền lòng chịu đựng và theo đuổi.

Đây cũng chính là điều kiện cần thiết để gặt hái những thành công trên đường đời, nhất là trong phạm vi nghề nghiệp.

Thực vậy, tìm hiểu về những thiên tài trong mọi lãnh vực, từ âm nhạc và hội họa đến văn chương và kiến trúc, gã nhận thấy cái vốn trời ban cho, hay nói cách khác, cái khả năng thiên phú chỉ có một phần, còn chín phần khác là do kiên nhẫn trau dồi, kiên nhẫn tập luyện, kiên nhẫn học hỏi…cuối cùng mới trình làng được những tác phẩm để đời, không bị mai một với thời gian.

Chính vì thế, người xưa đã từng nói :

- Thành Rôma không phải được dựng lên trong một ngày…và Hercule không phải được sinh ra trong một đêm.

Còn nếu tìm hiểu về những khuôn mặt tài phiệt, những khuôn mặt tỷ phú quốc tế, gã nhận thấy họ không phải là những người được thừa hưởng một gia tài kếch xù, hay lúc nào cũng thành công rực rỡ.

Trái lại, rất nhiều người đã xuất thân từ cảnh nghèo hèn cùng khốn, rất nhiều người đã gặp phải những thất bại đắng cay. Họ cũng đã phải cam chịu cảnh xất bất xang bang, ba chìm bảy nổi và chín cái lênh đênh, để rồi sau cùng thành công mới mỉm cười với họ.

Chiếc chìa khóa mở ra cánh cửa cho thiên tài và con đường dẫn tới thành công chính cho sự nghiệp chính là sự kiên nhẫn.

Sự kiên nhẫn ở đây được hiểu như thái độ bền lòng chịu đựng, không nản chí khi thất bại, nhu ca dao đã diễn tả :

- Hãy cho bền chí câu cua,

  Dầu ai câu trạch, câu rùa mặc ai.

- Chớ thấy sóng cả mà lo,

  Sóng cả mặc sóng, chèo cho có chừng.

Ngoài thái độ không thất vọng nản chí, sự kiên nhẫn còn được hiểu như thái độ bền lòng theo đuổi cho đến cùng, như tục ngữ cũng đã xác quyết :

- Có công mài sắt, có ngày nên kim.

Tamerlan là một vị tướng đánh đâu thua đấy. Đánh lớn thua lớn, đánh nhỏ thua nhỏ và càng đánh lại càng thua. Trong một phiên họp với các sĩ quan chỉ huy để rút ưu khuyết điểm, ông lơ đãng nhìn ra ngoài và thấy một con kiến đang bò lên đỉnh lều. Bò lên gần tới nơi thì bị tụt xuống, bị tụt xuống rồi lại cố bò lên. Cứ thế, cứ thế đến lần thứ năm con kiến mới tới được đỉnh lều.

Như “ngộ” ra sự thật, ông tuyên bố với các sĩ quan chỉ    huy :

- Đánh, đánh mãi cho tới lúc nào thắng mới thôi.

Và rồi cuối cùng đoàn quân của ông đã chiến thắng vinh quang.

Cũng trong chiều hướng ấy, người Tàu thì bảo :

- Thiên hạ vô nan sự, hữu chí giả cánh thành. Thiên hạ không việc gì là khó, có chí thì làm xong.

Còn người Tây thì bảo :

- Hãy tự cứu lấy mình rồi trời sẽ cứu…Thượng đế luôn ở bên cạnh những người kiên nhẫn.

Và như vậy, người kiên nhẫn không sớm thì muộn cũng sẽ gặt hái được những thành công rực rỡ, bởi vì :

- Năng nhặt thì chặt bị.

- Kiến tha lâu cũng đầy tổ.

- Không phải sức mạnh, mà là sự kiên nhẫn đã làm nên những công trình to lớn.

Sách “Cổ Học Tinh Hoa” kể lại như sau :

Nước Trịnh có người học nghề làm dù che mưa, ba năm mới thành nghề. Trời đại hán, không ai dùng đến dù, anh ta bèn bỏ nghề làm dù, đi học nghề làm gầu tát nước.

Lại học ba năm mới thành nghề làm gầu, thì trời mưa luôn mãi, không ai dùng đến gầu. Bấy giờ anh ta lại quay về nghề làm dù như trước.

Không bao lâu, trong nước có giặc, dân gian nhiều người phải đi lính, mặc đồ nhung phục, không cần đến dù, anh ta xoay ra nghề đúc binh khí thì đã già quách mất rồi.

Úc Tử Ly thấy anh, thương tình nên nói rằng :

- Than ôi ! Bác chẳng đã già đời mất rồi ư ! Già hay trẻ không phải là tự người, mà là tự trời, điều ấy cố nhiên. Nhưng nghề nghiệp thành hay bại, dù lỡ thời không gặp dịp, cũng không nên đổ cả cho trời, tất có mình ở trong.

Ngày xưa nước Việt có một người làm ruộng, cấy lúa chiêm ba năm đều hại vì lụt cả. Có kẻ bảo anh ta nên tháo nước mà cấy lúa mùa. Anh ta không nghe, cứ cấy lúa chiêm như trước. Năm ấy nắng to, mà nắng luôn ba năm, vụ chiêm nào cũng trúng, thành ra anh ta kéo lại hòa cả mấy năm mất mùa trước. Cho nên có câu rằng : Trời đại hạn, nghĩ  đến sắm thuyền; Trời nồng nực, nghĩ  đến sắm áo bông. Đó là một câu thiên hạ nói rất phải.

Tác  giả còn thêm một lời bàn như sau :

- Người có gan, (người kiên trì), dù cho lỡ thời cũng cứ vững dạ mà giữ lấy nghề. Vì nghề chắc đã thành, thì tất cũng có chốn dụng, chẳng chóng thì chầy, chẳng nhiều thì ít. Chớ cứ nay làm nghề này, mai xoay nghề khác, như hòn đá lăn mãi không bao giờ mọc rêu, thì chỉ nhọc xác, già người mà vẫn không ăn thua gì cả. 

Tiếp đến là trong lãnh vực tình yêu 

Đang ngồi ngáp vặt vì buồn ngủ, bàn tay lơ đãng mở cuốn sách trên bàn, bỗng mắt gã sáng lên vì một câu viết được gã liệt vào hàng…”ranh ngôn”.

Câu viết ấy như thế này :

- Không gì làm vinh dự cho chị đờn bà cho bằng sự kiên nhẫn của anh đờn ông.

Câu “ranh ngôn” này thật hợp với chủ đề, khiến cho gã đã phải bận tâm suy gẫm. Và càng suy gẫm, gã lại càng khám phá ra cái thân phận não nùng và bi đát của anh đờn ông hôm nay.

Thực vậy, trong tình yêu anh đờn ông ngày xưa chỉ cần kiên nhẫn một, thì anh đờn ông hôm nay phải kiên nhẫn gấp mười lần. Phải kiên nhẫn từ khi được làm người yêu và nhất là phải kiên nhẫn khi đã mang nhãn hiệu làm chồng, một nhãn hiệu được trình tòa và được tòa chứng thực hẳn hoi. 

Trong giai đoạn làm người yêu, anh đờn ông phải biết kiên nhẫn. 

Bước thứ nhất : Để được quen biết và khả dĩ có thể đá lông nheo với cô nàng, anh đờn ông phải kiên nhẫn.

Một tên bạn đã kể cho gã câu chuyện tình của gã với cô nàng bán thuốc lá ở đầu một con hẻm như sau :

Thấy cô nàng xinh xinh và lại ăn nói có duyên, vi thế mình quyết định phải “cưa đổ” cô nàng cho bằng được. Chiến thuật cưa của mình là kiên nhẫn.

Ngày thứ nhất, mình đến mua một điếu thuốc lá lẻ và đưa cho cô nàng tờ năm trăm ngàn mới cáu cạnh. Cô nàng tỏ ra bực bội, lục hết mọi ngăn, mọi xó để tìm tiền thối lại cho mình.

Ngày thứ hai, mình cũng đến mua một điếu thuốc lá lẻ và cũng trả cho cô nàng tờ năm trăm ngàn còn thơm phưng phức. Cô nàng còn tỏ ra tức tối hơn nữa, thiếu điều muốn gắt lên với mình.

Ngày thứ ba, mình cũng đến mua một điếu thuốc lá lẻ và cũng trao cho cô nàng tờ năm trăm ngàn phẳng phiu chưa bị gấp nếp. Lần này thì cô nàng im lặng, nhìn mình bằng cặp mắt công an hình sự, nhưng vẻ bực bội tức tối đã giảm đi rất nhiều.

Ngày thứ tư mình cũng đến mua một điếu thuốc lá lẻ và đang định đặt tờ giấy năm trăm ngàn xuống quầy, thì cô nàng đã nhoẻn miệng cười và nói :

- Ơ, cái anh năm trăm ngàn này !

Và thế là cá đã cắn câu. Cô nàng đã chịu đèn. Mình đã cưa đứt được cô nàng với những điếu thuốc lá lẻ và những tờ giấy bạc mới, mệnh giá năm trăm ngàn, được bà hàng xóm thương tình đổi cho. Bây giờ, cô nàng đã là bà xã nhà mình rồi đó.

Và hắn kết luận :

- Nước chảy thì đá cũng phải mòn kia mà. Cho dù cô nàng có trái tim bằng đá thì cũng sẽ mềm nhũn như con chi chi. Cho dù cô nàng có trái tim băng giá mùa đông, thì cũng sẽ trở thành nóng ấm mùa hè. Tuy nhiên, điều khó là mình có đủ kiên nhẫn hay không mà thôi.

Nhiều khi “mặt trong như đã, nhưng ngoài còn e”, khiến cho cô nàng cứ dãy lên đành đạch và lắc đầu quầy quậy :

- Em chả, em chả….

Trong trường hợp này, anh đờn ông lại càng phải kiên trì và gan lì hơn nữa. Bằng không, nếu thất vọng nản chí và bỏ cuộc, thì quả là công cốc :

- Dạ tràng xe cát biển Đông,

  Nhọc nhằn mà chẳng nên công cán gì.

Bước thứ hai : Để được lọt vào gia đình cô nàng và làm quen với ông già bà già… Anh đờn ông cũng phải kiên nhẫn.

Chẳng hạn phải thường xuyên thăm viếng và giúp đỡ những công việc lặt vặt. Thậm chí ở nông thôn, gã thấy có những anh đờn ông khi mùa gặt trở về, chẳng chịu làm công việc ở nhà mình, nhưng lại rất siêng năng làm mọi công việc nặng nhọc ở nhà…người ta.

Đúng là :

- Ăn cơm nhà vác tù và đàng gái.

Ngoài ra, lại còn phải kiên nhẫn tỏ ra mình là người tử tế. Có thèm rượu mấy đi nữa, thì khi được mời, cũng vẫn ấp a ấp úng :

- Dạ, cháu không biết uống.

Bước thứ ba : Để có được một cái hẹn riêng tư với cô nàng, anh đờn ông cũng phải kiên nhẫn.

Kiên nhẫn trong việc xin phép với ông già bà già của cô nàng và nhất là kiên nhẫn trong việc chờ đợi.

Thực vậy, việc trễ hẹn chỉ là việc thường ngày ở huyện. Chẳng có cô “người yêu bé bỏng” nào mà không trễ hẹn ít nữa là một lần, bởi vì theo quan niệm của họ, sự trễ hẹn này làm tăng thêm giá trị cho bản thân và làm cho đối phương phải day dứt, như ngồi trên đống lửa hay như bị kiến bống đốt cho.

Chính vì thế, một ông thi sĩ nào đó đã diễn tả đại khái sự trễ hẹn như sau :

- Em cứ hẹn, nhưng em đừng đến nhé,

  Để lòng sầu, anh dạo gót quanh sân.

  Ngó trên tay, thuốc lá cháy lui dần,

  Anh sẽ bảo : Gớm sao mà nhớ thế!

Chỉ ông thi sĩ mới thi vị hóa sự trễ hẹn như thế, chứ còn gã mà ở vào tình trạng này, thì chỉ thêm bực bội và tức tối mà thôi, thiếu điều muốn đá vào cây cổ thụ bên đường mấy phát cho hạ hỏa :

- Này thì hứa với hẹn…

Vì thiếu kiên nhẫn, nên nhiều anh đờn ông, dù trên đầu muối đã nhiều hơn tiêu, vẫn cứ phải cam chịu cảnh cô đơn và miễn cưỡng tham gia binh chủng…phòng không.

Một thằng bạn vừa đến khoe với gã :

- Hôm rồi, tớ trễ hẹn với cô nàng những nửa tiếng đồng hồ.

Gã hỏi lại :

- Thế cô nàng của cậu có tỏ vẻ hờn dỗi, hay lườm nguýt gì không ?

Hắn trả lời :

-  Không, bởi vì cô này còn đến điểm hẹn sau tớ những một tiếng đồng hồ. 

Trong giai đoạn làm chồng, anh đờn ông lại càng phải kiên nhẫn hơn nữa. 

Cuộc sống càng văn minh, thì lại càng phát sinh ra nhiều nhu cầu cần thiết. Và để thỏa mãn những nhu cầu cần thiết này, anh chồng lại càng phải kiên nhẫn, nếu muốn cho gia đình mình được trong ấm ngoài êm và được phong làm…gia đình kiểu mẫu, gia đình văn hóa!

Tác giả Đào Quang Bắc, trong một bài viết ngăn ngắn trên báo Phụ Nữ Chủ Nhật, số 28 ra ngày 22 tháng 7 năm 2007, đã liệt kê một số những trường hợp đặc biệt mà một anh chồng “ga lăng” phải tỏ ra hết sức kiên nhẫn.

Những trường hợp đặc biệt ấy là như thế này :

- Mỗi tháng vài lần, anh chồng phải kiên nhẫn ngồi đến cháy cả yên xe, gạt chân chống xuống, mà đợi chị vợ vào mỹ viện tẩy da, nâng mũi, sửa cằm, cũng như đợi chị vợ chăm sóc “một góc con người” tức là cái tóc, khi uốn, lúc duỗi, khi xả lúc quăn, khi vàng lúc đỏ…

- Mỗi ngày, anh chồng phải kiên nhẫn không biết mỏi mệt để ghi chép các quảng cáo mỹ phẩn làm mịn da, chắc xương, tăng cường sức khỏe, chặn đứng lão hóa mà giữ nét thanh xuân. Cũng như phải sưu tầm những cửa hàng có khuyến mãi, hay bán đại hạ giá…để chị vợ dễ dàng lựa chọn mỗi khi cần tìm mua.

- Mỗi khi cùng đi phố, anh chồng phải kiên nhẫn đợi chờ cả tiếng đồng hồ để chị vợ trang điểm, chọn lựa áo quần. Mặt mũi lúc nào cũng phải tươi rói, không được phàn nàn hay ca cẩm lấy nửa lời.

- Mỗi khi đi “sốp pinh”, anh chồng không phải chỉ sẵn sàng hy sinh cả tháng lương, mà còn phải kiên nhẫn để được lẽo đẽo theo chị vợ vào siêu thị, rồi đẩy xe cho chị vợ lựa chọn và mua hàng. Rồi lại còn phải kiên nhẫn tay xách nách mang cả đống hàng cao lút mặt, mà lên xuống taxi khi đi về nhà…

Tóm lại, trong thầm lặng và kiên nhẫn, anh chồng phải sẵn sàng phục vụ chị vợ ở mọi nơi, trong mọi lúc và bằng mọi hình thức khác nhau.

Để kết luận, gã xin ghi lại hai tư tưởng lớn đã được viết ở trên. Tư tưởng thứ nhất của một tác giả nào đó :

- Không gì làm vinh dự cho chị đờn bà cho bằng sự kiên nhẫn của anh đờn ông.

Tư tưởng thứ hai của một thằng bạn nhiều kinh nghiệm :

- Nước chảy thì đá cũng phải mòn kia mà. Cho dù cô nàng có trái tim bằng đá thì với sự kiên nhẫn, cũng sẽ mềm nhũn như con chi chi. Cho dù cô nàng có trái tim băng giá mùa đông, thì với sự kiên nhẫn, cũng sẽ trở thành nóng ấm mùa hè.

Tuy nhiên, điều khó là mình có đủ kiên nhẫn hay không mà thôi.

Gã Siêu   gasieu@gmail.com