Thánh Công Ðồng Chung Vaticanô II

Sắc Lệnh

Về Tông Ðồ Giáo Dân

Apostolicam Actuositatem

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

Lời Giới Thiệu

Ðôi dòng lịch sử

Năm 1960, Ðức Gioan XXIII thiết lập Ủy Ban Giáo Hoàng về hoạt động tông đồ giáo dân. Và sau 200 lần hội, Ủy Ban đã hoàn tất việc soạn thảo một lược đồ gồm 200 trang.

Ủy Ban gồm tất cả 39 thành phần, trong số có 11 Giám Mục. Bên cạnh Ủy Ban còn có 29 vị cố vấn, mà 14 vị cũng là Giám Mục. Ngoài ra, các đại diện của 26 quốc gia và của nhiều tổ chức quốc tế cũng đến tham dự.

Ngay từ ban đầu, Hồng Y Cento, chủ tịch Ủy Ban, đã đề nghị mời giáo dân tham dự, ít nhất với tư cách cố vấn. Trong kỳ họp đầu tiên, Ðức Gioan XXIII đã chính thức mời Jean Guitton tham dự Công Ðồng với tư cách là dự thính viên giáo dân.

Rồi trong những phiên họp khoáng đại về sau, Ðức Phaolô VI cũng đã đề cử nhiều dự thính viên giáo dân khác, nam giới vào năm 1963 và cả nữ giới vào năm 1964 tham dự. Như vậy Sắc Lệnh về Tông Ðồ Giáo Dân đã được thành phần giáo dân cộng tác hoàn thành.

Trong suốt thời gian tranh luận, bản văn được sửa đổi và soạn thảo lại nhiều lần. Ban đầu lược đồ đề cập hết sức bao quát về vai trò của người giáo dân trên thế giới và trong Giáo Hội. Về sau các Nghị Phụ đã cố gắng thu hẹp lại vào một khía cạnh tiêu biểu nhất: tông đồ giáo dân.

Thực ra lược đồ đã được đem bàn cãi từ những phiên họp ở năm 1963, và Ủy Ban liên hệ đã phải rút ngắn lại còn 48 trang, rồi 15 trang ở năm 1964. Vì các Nghị Phụ nhận thấy rằng lược đồ chưa thỏa mãn đủ cho sự đòi hỏi cần thiết, nên nhiều lần cuộc tranh luận đã gặp những khó khăn đáng kể. Và như vậy, để được chấp thuận lược đồ đã phải trải qua những "cơn sốt" trầm trọng.

Ở đây chúng ta cố gắng đưa ra một vài lý do của những trở ngại đó. Trước hết, chúng ta nhận thấy rằng "Tông Ðồ Giáo Dân" là một đề mục hoàn toàn mới lạ, chưa có một sắc lệnh hay một văn kiện nào trước Công Ðồng Vaticanô II đã đề cập tới. Ðàng khác vấn đề tự bản tính đã là khó khăn, phức tạp; thật vậy, chưa có một quan điểm thần học căn bản Công Giáo nào nói về những thực tại trần thế cũng như về hành động của Kitô hữu trong thế giới.

Sau nữa, muốn tìm một định nghĩa đứng đắn cho "tông đồ giáo dân" thì tự nó không thể cung cấp đủ nhưng người ta còn phải đi tìm những minh chứng và cảm hứng bên ngoài và phải đặt nền tảng ở Giáo Hội cũng như nương tựa vào nhân chủng học (x. René Rémond,Introduction du Décret, Ed. du Centurion).

Tính cách độc đáo

Ðây là lần đầu tiên trong lịch sử, một Công Ðồng Chung đã quan tâm đặc biệt tới vấn đề tông đồ của giáo dân, cũng như đã dành nhiều nỗ lực cho sự xác định lại sứ mệnh của giáo dân trong Giáo Hội và trong thế giới.

Nhưng điều đó không có nghĩa là Giáo Hội chưa bao giờ ý thức sự hiện diện mật thiết của giáo dân trong Giáo Hội. Bởi Giáo Hội được thiết lập vì các tín hữu là con cái mình, và ngay từ ban đầu thời Giáo Hội sơ khai, giáo dân không những là đối tượng cho hoạt động của các Tông Ðồ, mà còn là những cộng tác viên đắc lực của các ngài. Như phần mở đầu của Sắc Lệnh có nhắc đến, những hoạt động tông đồ giáo dân xuất hiện tự nhiên từ giai đoạn đầu của Giáo Hội và đã đem lại những kết quả phong phú. Rồi qua dòng lịch sử, chúng ta thấy rằng có nhiều tu hội và hiệp hội tông đồ phát sinh do cảm hứng của giáo dân hay do họ điều khiển.

Tuy nhiên, phải công nhận rằng cho tới Vaticanô II địa vị của người giáo dân vẫn chỉ được xem như một ngoại lệ do ơn sủng đặc biệt hay riêng tư nào đó; và như vậy sự có mặt của họ chưa bao giờ được nhìn nhận như một hàng riêng biệt. Hơn nữa, với ý niệm hầu như hoàn toàn tiêu cực, hình như Giáo Luật đã không quan tâm tới việc đề cao và công nhận giá trị của người giáo dân.

Ðàng khác, tình trạng của giáo dân lại luôn lệ thuộc vào hàng Giáo Phẩm và Giáo Sĩ. Chúng ta có thể nói rằng quan niệm thế quyền từ nhiều thế kỷ về đây liên lạc giữa chính quyền với công dân được đưa ra áp dụng vào trong Giáo Hội khi qui định mối tương quan giữa Giáo Sĩ và Giáo Dân. Lại nữa trong số các hình ảnh dùng diễn tả bản tính Giáo Hội, hình như người ta vẫn còn giữ lại hình ảnh có chiều hướng Trung Cổ: mục tử và đoàn chiên. Quyền bính và trách nhiệm hướng dẫn là việc của các mục tử; đoàn chiên giáo dân chỉ việc vâng theo những chỉ dẫn của chủ chăn.

Công Ðồng Vaticanô II đã nỗ lực xét lại hoàn toàn quan niệm tổng quát về sự liên lạc giữa Giáo Hội và các tín hữu. Công Ðồng xác nhận rằng người giáo dân phải được đánh giá như cộng tác viên đích thực trong sứ mệnh duy nhất của Giáo Hội là cứu độ mọi người. Ðây là một thành quả tốt đẹp của Công Ðồng trong việc quan niệm địa vị người giáo dân trong Giáo Hội.

Sau đó, Công Ðồng giải quyết một vấn nạn đươc đặt ra từ đầu: đó là việc phân chia hoạt động tông đồ ra "tông đồ trực tiếp và gián tiếp", hoặc, theo nhiều người, phân biệt ra "tông đồ chuyên biệt và không chuyên biệt".

Lúc ấy người ta quan niệm rằng hoạt động tông đồ trực tiếp là tất cả những phương cách truyền bá Phúc Âm và thánh hóa các Kitô hữu hay những người ngoài Kitô hữu bằng sự loan báo Chúa Kitô, loan báo Phúc Âm hay bằng chính đời sống.

Hoạt động tông đồ gián tiếp, trái lại, được cho rằng đó là những hoạt động hệ tại sự bảo đảm và làm hoàn hảo trần thế, cho thấm nhuần tinh thần Phúc Âm và nhờ vậy tạo nên bầu khí thích hợp cho việc rao giảng Phúc Âm và thánh hóa con người.

Như vậy, theo các quan niệm nầy, tất cả những hoạt động tông đồ có tính cách xã hội chỉ được coi như là tông đồ gián tiếp. Rất nhiều Nghị Phụ không đồng ý quan niệm nầy.

Về sau, Ủy Ban liên hệ bàn cãi lại và quyết định không dùng những từ ngữ phân biệt đó ở trong Sắc Lệnh.

Những nét chính

Nhìn vào Sắc Lệnh, chúng ta nhận thấy điều được Sắc Lệnh nhấn mạnh trước hết là xác định lại giáo lý về tông đồ giáo dân đã trình bày trong Hiến Chế Tín Lý về Giáo Hôi: theo đó, Giáo Hội được thành lập với mục đích đem đến cho mọi người ơn cứu chuộc và cứu rỗi.

Sau đó, Sắc Lệnh đề cập tới vấn đề chính là tông đồ giáo dân trong khi vẫn dựa vào những gì đã trình bày ở Hiến Chế về Giáo Hội. Nhưng điều quan trọng là Sắc Lệnh phân biệt "chức linh mục thừa tác" và "chức linh mục cộng đồng". Với "chức linh mục thừa tác", các giám mục và từ đó các linh mục có quyền thi hành những chức vụ tông đồ "nhân danh Chúa Kitô Thủ Lãnh Hiện Thân" (x. Sắc Lệnh về Linh Mục) và do đó các ngài trở nên như Mục Tử chăn dắt. Còn các tín hữu, nhờ "chức linh mục cộng đồng", thi hành những việc tông đồ riêng biệt của họ trong Giáo Hội. Sắc Lệnh đã nhắc lại nhiều lần rằng vì giáo dân tham dự vào chức vụ tư tế, ngôn sứ và vương giả của Chúa Kitô theo cách thế của họ, cũng phải nắm giữ vai trò riêng do phép Rửa Tội, Thêm Sức và nhất là do các đặc sủng riêng biệt của họ.

Thứ đến, Sắc Lệnh nói đến một vấn đề đã gây nên nhiều khó khăn cho việc tông đồ giáo dân: sứ mệnh của Giáo Hội. Sắc Lệnh xác định rằng sứ mệnh của Giáo Hội vẫn là duy nhất, nhưng có thể được diễn tả bằng những hình thức tông đồ khác nhau với những thành quả khác nhau. Như vậy người giáo dân sẽ thi hành việc tông đồ trong các cộng đồng của Giáo Hội mà họ sống trong gia đình, ở môi trường xã hội, môi trường giới trẻ, hay trong lãnh vực quốc gia hoặc quốc tế. Bởi đó, việc tông đồ của người giáo dân cũng có thể đem lại những thành quả phong phú. Nhờ hoạt động tông đồ, họ sẽ loan báo Phúc Âm cho người khác, hoặc thánh hóa họ. Họ cũng có thể nhờ hoạt động mà đem tinh thần Phúc Âm thấm nhuần lãnh vực trần thế.

Ðề cập tới việc thực hiện tông đồ giáo dân, Sắc Lệnh nhắc tới hai phương pháp hoạt động trong Giáo Hội: tông đồ tập thể và tông đồ cá nhân. Cả hai đều là những cách thế hoạt động của giáo dân; tuy nhiên, theo Sắc Lệnh, hoạt động tông đồ có tổ chức qui củ sẽ đáp ứng hữu hiệu hơn cho nhu cầu của con người và của tín hữu. Bởi thế, phương pháp hoạt động tập thể này cần được phát động và khích lệ nhiều hơn trong các lãnh vực hoạt động của giáo dân.

Sắc Lệnh đã đặc biệt lưu ý tới những hội đoàn mới xuất hiện vào quãng mươi năm nay, dưới danh hiệu Công Giáo Tiến Hành.

Sau hết, Sắc Lệnh nhấn mạnh tới việc cần thiết huấn luyện cho những hoạt động tông đồ này cũng như những phương tiện sử dụng.

Chiều hướng nền tảng

Ðể thấu triệt hơn ý nghĩa Sắc Lệnh, ở đây chúng ta cố gắng đưa ra một vài tư tưởng chủ điểm và độc đáo, dựa vào những nét chính vừa nêu trên.

Trước hết, chúng ta nhận thấy rằng ý tưởng "tham dự vào" trước đã có tiếng vang đáng kể trong Thông Ðiệp "Pacem in terris", giờ đây được Sắc Lệnh Tông Ðồ Giáo Dân nhắc lại và nhấn mạnh trong tầm mức ý nghĩa của nó, từ đầu cho đến cuối bản văn. Thật vậy, trước hết và trên hết, Giáo Hội có sứ mệnh giúp mọi người tham dự vào ơn cứu độ và giáo dân là thành phần được tham dự vào chức vị tư tế, ngôn sứ và vương giả của Chúa Kitô. Họ được mời tham dự vào sinh hoạt của Giáo Hội, trong sứ mệnh rao giảng Phúc Âm; cho nên đối tượng của Sắc Lệnh về Tông Ðồ Giáo Dân là xác định những hình thái và điều kiện cho việc tham dự nầy. Thời gian mà các tín hữu chỉ đóng vai trò thụ động đã qua rồi. Ngày nay Giáo Hội đặt niềm tin ở sự can thiệp, ở sáng kiến cũng như nơi sự tuân phục của con cái mình.

Nguồn gốc sự tham dự đó phát sinh từ địa vị, hoàn cảnh khác nhau của mỗi người trong thế giới. Người giáo dân sống trong thế giới và giữa những thực tại trần gian; cho nên ơn gọi của họ là thánh hóa những gì trần tục. Chính ơn gọi này với hoàn cảnh riêng biệt của mỗi người sẽ định hướng cho đời sống tôn giáo của họ.

Bởi thế, đời sống đạo đức cá nhân của người giáo dân sẽ nhận được cảm hứng từ đời sống hoạt động của họ giữa người khác và giữa cuộc đời; như vậy, với những yếu tố của các hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống, của đời vợ chồng, gia đình, nghề nghiệp và xã hội, họ sẽ tạo cho mình khoa tu đức hữu hiệu cho bậc sống. Như vậy sự chạm trán với những vấn đề không ngừng đặt ra do cuộc sống hiện tại và theo sự phán đoán trong tầm mức Kitô hữu, là cơ hội quí báu cho người giáo dân để kiểm điểm lại cuộc sống.

Ðịnh nghĩa và quan niệm về ơn gọi của người giáo dân như thế, hàm chứa một cách nào đó, quan niệm thần học về những thực tại trần thế; quan niệm nầy hòa hợp với quan điểm được trình bày ở Hiến Chế nầy, trật tự trần thế có giá trị riêng của nó và người giáo dân sử dụng trật tự đó với trách nhiệm của mình. Thế giới chưa hoàn tất và khuôn mặt của nó tùy thuộc vào hoạt động tự do và ý thức của con người. Như vậy, đứng trước thế giới, người giáo dân có sứ mệnh phải kiến tạo, hoàn hảo hóa sao cho nó trở nên hấp dẫn đối với mọi người và thích hợp với ý định của Thiên Chúa.

Một chiều hướng quan trọng khác của Sắc Lệnh là đặc biệt chú tâm tới thực tại cụ thể của thế giới hiện đại. Bản văn của Sắc Lệnh đã dùng lại ý niệm "dấu chỉ thời đại" mà Thông Ðiệp "Pacem in Terris" đã sử dụng và xem như là một ý niệm quan trọng của Thông Ðiệp. Sắc Lệnh Tông Ðồ Giáo Dân đã đề cập nhiều lần tới tình trạng biến chuyển của thế giới, những điều kiện sống mới mẻ, những đổi thay bất ngờ, tình trạng tăng gia dân số, sự tiến bộ của khoa học và kỹ thuật.

Những phân tích nầy không khác mấy với những điều đã trình bày ở "Hiến Chế Mục Vụ về giáo Hội trong thế giới ngày nay"; nhưng nét đặc biệt của Sắc Lệnh là niềm khát vọng khám phá ra ngôn ngữ của các dấu chỉ thời đại, là sự coi trọng những thực tại trần thế, là nỗi băn khoăn tìm cách thích ứng việc tông đồ giáo dân với hoàn cảnh, nhu cầu và khả năng của thế giới hiện đại.

Trong những đặc điểm chính của thế giới văn minh có lẽ sự liên đới ngày càng gia tăng giữa các dân tộc là một đặc điểm quan trọng nhất. Thật vậy, Thánh Công Ðồng đã đặc biệt chú tâm tới chiều hướng quốc tế đó, và Sắc Lệnh nầy là một trong những bằng chứng của sự chú tâm trên. Hoạt động tông đồ giáo dân phải nhằm tới viễn ảnh quốc tế và thực hiện thế nào để giúp cho các dân tộc gần gũi nhau hơn.

Có lẽ sự quan tâm tới hoạt động tông đồ phổ quát của Sắc Lệnh là một đặc điểm hấp dẫn nhất. theo đó, mọi giáo dân trên thế giới đều được kêu mời tới công việc ấy, và hoạt động tông đồ nầy nhằm đến hết mọi người, làm thế nào để người giáo dân có thể đối thoại với tất cả dù có đức tin hay không.

Như thế, hoạt động tông đồ giáo dân sẽ lan rộng tới mọi khía cạnh của cuộc đời thực tế, tới bất cứ bậc sống nào cũng như nhu cầu nào của nhân loại. Ðứng trên phương diện nầy, Sắc Lệnh về Tông Ðồ Giáo Dân đã trở nên một trong những thành quả cũng như một trong những khát vọng chính yếu của Thánh Công Ðồng Vaticanô II.

còn tiếp

Gs. Trần Văn Cảnh

Dám thay đổi có nghĩa là chúng ta dám mở cửa tâm hồn để đón nhận những cái mới. Cái mới hướng tới sự thật và sự tốt lành. Có nhiều khi chúng ta mở mắt nhìn nhưng chúng ta vẫn không nhận ra những thay đổi của vạn vật chung quanh. Con kể câu truyện của Helen Keller, một cô gái bị mù từ khi mới sinh. Vào một ngày, Helen Keller hỏi ngườì bạn: Chị mới đi vào rừng cắm trại, chị có thấy gì lạ không? Cô bạn trả lời: Tôi chẳng thấy gì đặc biệt cả. Helen tự hỏi: Sao lại thế? Trong khi tôi bị mù, tôi còn cảm nhận biết bao thứ rất hấp dẫn và mới lạ mỗi ngày. Qua việc đụng chạm, sờ mó, tôi cảm được những hình dáng khác nhau của những chiếc lá. Tôi dùng bàn tay cảm được sự nhẵn nhụi, mền mại của những búp non hay những bông hoa hoặc những sự nhám nhúa của những vỏ cây chung quanh. Tất cả những sự kiện này đã thuyết phục tôi rằng: Sự bất hạnh lớn lao nhất của con người là không phải người ta bị mù từ sơ sinh nhưng là họ có mắt mà không nhận ra được những giá trị của thiên nhiên và các dấu chỉ của sự sống.  

2. Thích Ứng

Câu hỏi trên đây là tựa đề một bài viết của Cha Nguyễn Công Đoan, S.J., cho tờ Đứng Dậy, số Giáng Sinh năm 1978, cũng là số cuối cùng của tờ báo này. Tôi còn nhớ rõ, đó là một số báo Giáng Sinh tuyệt vời, và chẳng thấy dấu vết gì của những điều tiếng nào đó vốn đã nghe nói nhiều về tờ báo. Nhiều cây bút bậc thầy của các dòng tu cùng góp mặt, y như một cuộc tổng động viên để ‘đánh một trận’ rồi giải tán vậy. Số báo ấy gồm toàn những bài ‘chất lượng cao’ xung quanh chủ đề Giáng Sinh – mà ám ảnh tôi nhiều nhất chính là bài “Ngài đến đây làm gì?” Từ đó đến nay đã 31 năm, bao nhiêu nước chảy dưới cầu, song cứ mỗi độ Giáng Sinh về, nhìn vào Hài Nhi Giêsu trong máng cỏ, tôi lại thấy mình vẫn còn đứng trước dấu hỏi miên man: Ngài đến đây để làm gì vậy?   

Để cứu độ, dĩ nhiên. Tôi nhớ ít nhất hai điều mà tác giả bài viết rất hay ấy muốn nhấn mạnh. Một là, Đức Giêsu đã không chờ cho đến khi chịu đóng đinh và chết trên thập giá mới cứu độ, mà ngay từ cuộc Nhập Thể của Ngài, sự cứu độ đã bắt đầu hiện thực rồi. Tất cả mầu nhiệm Đức Kitô là mầu nhiệm cứu độ. Như lời tuyên xưng đức tin: “Vì loài người chúng tôi, và để cứu rỗi chúng tôi, Người đã từ trời xuống thế...”

Vĩnh Cửu đi vào thời gian, đó là cứu độ.

Vô Hạn đảm nhận hữu hạn, đó là cứu độ.

Thiên Chúa ở trong xác phàm, đó là cứu độ.

Và đó là lý do vì sao gọi đêm Giáng Sinh là Đêm Thánh.  

Hai là, Chúa làm người để cứu độ loài người chứ không để chỉ cứu một nhóm người, và Ngài cứu độ con người một cách toàn diện chứ không chỉ cứu linh hồn người ta mà thôi. Đây cũng là niềm thâm tín được nêu rõ trong chính lời tuyên xưng ấy: “Vì loài người chúng tôi, và để cứu rỗi chúng tôi...” chứ nào phải “Vì linh hồn chúng tôi, và để cứu rỗi linh hồn chúng tôi...” đâu! 

Và như vậy, tôi trộm nghĩ rằng không chỉ có đêm ấy hay một khoảnh khắc của đêm ấy là thánh, mà toàn bộ dòng thời gian kể từ đêm ấy, kể từ khoảnh khắc ấy đã trở thành thời gian thánh. Chúa chào đời ở một nơi tầm thường nhất, để từ đây không chỉ trong Đền Thờ mới có nơi Thánh hay nơi Cực Thánh, mà bất cứ xó xỉnh nào, dù hôi hám tối tăm bần cùng nhất, cũng được ướp tràn sự thánh thiện của Thiên Chúa rồi. Bầu không khí nhiều ô nhiễm này tôi đang hít thở, bữa cơm đạm bạc này tôi đang ăn, trang sách hay này, lời phiền trách kia, những con người xung quanh tôi đây – dễ thương hay dễ ghét – tất cả đang chìm ngập trong sự thánh thiện của Thiên Chúa, vì Thiên Chúa đã đảm nhận phận người, trong chính không gian và thời gian này. 

Quả là Ngài đến đây để cứu độ và quả là năng lực cứu độ nằm ngay trong sự hiện diện của vị Thiên Chúa Nhập Thể. Nhưng tất cả câu chuyện không chỉ sơ sài có vậy. Thiên Chúa đã không hiện diện trong xác phàm theo kiểu bất kỳ (nghĩa là không kiểu này thì kiểu ... khác!) Nơi con người Giêsu, Thiên Chúa đã hiện diện, thánh hóa, cứu độ theo kiểu của Ngài. Mượn ngôn ngữ thời thượng hôm nay, có thể nói rằng kiểu làm người của Đức Giêsu có ‘nhãn hiệu cầu chứng’, có ‘thương hiệu’ hẳn hoi. Nếu điều này vô tình bị bỏ qua, thì câu chuyện Đức Giêsu sẽ trở thành khá tẻ nhạt, vì nó mất đi một phần thiết yếu, ví như một bài văn vụng về chỉ có nhập đề và kết luận. Câu hỏi “Ngài đến đây làm gì?”, vì thế, vẫn còn y nguyên đó. Nó đòi một câu trả lời đủ rõ, một câu trả lời được đầu tư và được quan tâm đủ. Câu trả lời ấy, dĩ nhiên, tiên vàn không ở đâu khác ngoài các trang Sách Tin Mừng. 

Nhớ hồi còn bé mới bảy, tám tuổi, tôi học giáo lý về Chúa Giêsu: Hỏi, trong Ba Ngôi, Ngôi nào ra đời? Thưa, Ngôi thứ Hai ra đời... Hỏi, Chúa Giêsu có mấy bản tính? Thưa, Chúa Giêsu có hai bản tính, một là bản tính Đức Chúa Trời; hai là bản tính loài người ta. Thế là thằng bé được nghe giải thích dông dài về ‘ngôi vị’ và ‘bản tính’, về sự phân biệt giữa hai đàng, và về sự thật “hai bản tính trong một ngôi vị” của Đức Giêsu. Nói theo ngôn ngữ giới trẻ bây giờ là thằng bé ‘hiểu chết liền’! Mà thật, đến nay đã là một ông linh mục, những ý niệm triết học Hy Lạp ấy vẫn còn chưa hết đánh đố tôi. Tôi tự hỏi: Phải chăng câu chuyện Đức Giêsu trong Tin Mừng (vốn không hề dùng những ý niệm ấy) không có sức chuyển tải cùng một chân lý đức tin kia?  

Thật may là các em thiếu nhi học giáo lý ngày nay xem ra được tiếp cận nhiều hơn với câu chuyện Đức Giêsu trong Tin Mừng, chứ không chỉ bám vào những câu giáo lý đôi khi đầy gai góc. Tuy nhiên, vẫn còn đó băn khoăn. Hình như các bản tuyên tín (truyền thống) của mình vẫn chưa đủ bao hàm, trong đó câu chuyện Đức Giêsu – vốn là trọng tâm qui chiếu của đức tin – hơi bị cụt ngủn? Phải chăng vì khuôn khổ của một công thức cô đọng bắt phải thế? Tôi không biết. Chỉ biết là: 

- Kinh Tin Kính Ni-xê: [Chúa Giêsu Kitô] ... đã nhập thể và sinh bởi Đức Trinh Nữ Maria, và đã làm người. Người chịu đóng đinh vào Thập Giá ... 

- Kinh Tin Kính Các Tông Đồ: Bởi phép Đức Chúa Thánh Thần mà Người xuống thai, sinh bởi Đức Bà Maria trọn đời đồng trinh, chịu nạn đời quan Phong-xi-ô Phi-la-tô...

- Kinh Tin: Ngôi thứ Hai đã xuống thế làm người, chịu nạn chịu chết mà chuộc tội...

- Kinh Ăn Năn Tội (cũng bao gồm phần tuyên tín): Lạy Chúa, Chúa là Đấng trọn tốt trọn lành vô cùng. Chúa đã dựng nên con, và cho Con Chúa ra đời chịu nạn chịu chết vì con...     

Nghe dễ có ấn tượng rằng Chúa sinh ra làm người là để ... chịu chết! Mà đó nào phải là sự thật! Sự bất cập này cũng được thấy trong Kinh Mân Côi truyền thống, vốn gồm Năm Mầu Nhiệm Vui (Chúa sinh ra, Chúa còn bé) rồi chuyển sang Năm Mầu Nhiệm Thương (Chúa chịu khổ nạn) và Năm Mầu Nhiệm Mừng (Chúa sống lại, lên trời...) Còn cả một ‘đời người’ của Chúa thì dường như không phải là mầu nhiệm! Điều đáng nói là nếu bỏ qua cái ‘khúc giữa’ của cuộc đời Chúa, thì không dễ gì hiểu được ý nghĩa cái chết và sự phục sinh của Ngài. Dường như chính vì nhìn ra lỗ trống ấy mà Đức Gioan Phaolô II đã đưa thêm Năm Sự Sáng vào Kinh Mân Côi, để thúc đẩy việc chiêm ngắm Chúa Giêsu trong đời thường của Ngài, cũng chính là trong hành trình sứ mạng. Không chạm đến câu chuyện cuộc đời của Đức Giêsu, nhất là không chạm đến sứ vụ của Ngài, là đã bỏ qua một phần thiết yếu, và như vậy chưa trả lời đúng mức cho câu hỏi “Ngài đến đây làm gì?”  

Ở đây, tôi chợt nhớ một đoạn Tin Mừng thú vị trong tuần III Mùa Vọng. Khi Gioan sai các môn đệ đến hỏi Đức Giêsu về căn tính của Ngài: “Thầy có phải là Đấng phải đến không?” (Lc 7,19) – thì Chúa đã không nói Ngài là ai hay không là ai, Ngài chỉ yêu cầu các môn đệ ấy về kể lại cho Gioan một câu chuyện, câu chuyện Ngài đang làm gì làm gì, và là câu chuyện mà chính họ trực tiếp kinh nghiệm: “Các anh cứ về thuật lại cho ông Gioan những điều mắt thấy tai nghe: người mù được thấy, kẻ què được đi, người cùi được sạch, kẻ điếc được nghe, người chết trỗi dậy, kẻ nghèo được nghe tin mừng, và phúc thay người nào không vấp ngã vì tôi.”(Lc 7,22-23).

Ngài đến đây làm gì? Câu hỏi không khó, câu trả lời cũng không.

Khó chăng là tôi có dám đối diện với câu trả lời, và đưa ra câu trả lời của chính mình, ở đây và hôm nay, cho câu trả lời ấy. Cũng ví như mùa Thường Niên rồi sẽ về sau mùa Giáng Sinh này vậy, khó chăng là nhận ra rằng ngay cả những ngày những tháng gọi là ‘thường’ ấy thực sự chẳng thường chút nào – chẳng thường chút nào như cuộc đời thường của Con Thiên Chúa.

 Giáng Sinh 2009

Lm. Lê Công Đức

Cách đây ít lâu trong một bài viết chúng tôi có đề cập đến một cô giáo lớn tuổi ở Khoa Nga trường Đại Học Sư Phạm tuyệt thực mấy ngày chỉ vì vị trưởng khoa đưa vào chương trình học bộ giáo trình mới của Nga, trong đó có bài nói về Thiên Chúa (!). Bây giờ không biết còn ai tuyệt thực nữa không, nhưng vẫn có người phản đối khi biết Quốc ca mới của nước Nga có câu “Хранимая Богом родная земля!”, “Quê hương yêu dấu của chúng ta được Thiên Chúa che chở.” Những hành vi ấy là một vài ví dụ trong muôn vàn cách thế con người nhỏ bé đang muốn vung tay không những hái trái cấm mà còn muốn nhổ cả mọi cây trái trong Vườn Địa Đàng, và loại Đấng Tạo Thành ra khỏi khu vườn tình yêu mà Ngài đã tác tạo.

Các chủ quán trọ Bêlem thuở ấy chỉ nghĩ ra một cách chống Chúa là xua đuổi người nghèo, và có lẽ họ cũng chưa hẳn là họ cố ý chống lại Thiên Chúa. Ngày nay người ta chống đối Chúa bằng nhiều cách, nào là việc bách hại Dân Chúa, nào là kết án tôn giáo, nào là chửi bới, và có khi họ dùng những cái tưởng như là cao đẹp. Xây công viên cho dân chúng có nơi vui chơi là đẹp lắm chứ, nhưng đàng sau công viên ấy có bao giá trị xếp hàng để đòi chỗ: công lý, sự thật, lòng bao dung. Một trường đại học mới ra thông báo cấm sinh viên nghỉ lễ Giáng Sinh với lý do “để bảo đảm cho việc học”. Nếu cụ Phan Châu Trinh còn sống, cụ sẽ lặp  lại “Ôi thời đại chưa khai hoá”. Chua chát thật.

Ngạn ngữ tiếng Anh có câu rất hay “All that glitters is not gold”, nào có phải cái gì lấp lánh là vàng cả đâu. Câu này nhắc chúng ta nhớ đến Lucipher, ánh chớp từ Trời sa xuống. Ánh chớp của Lucipher là loại chớp của sấm sét và giông bão, loại ánh chớp mà trẻ con nhìn thấy phải ré lên và người lớn thì hoang mang tìm chỗ tránh. Những ánh chớp ấy không phải là ánh sáng chỉ đường, nhưng qua mọi thời đại, được con người dùng để chống lại “nguồn ánh sáng và ơn Cứu độ” của chúng ta (x.Ga 3,14-21).

Mặc dù những nỗ lực của thế gian loại trừ Thiên Chúa ra khỏi quán trọ trần gian này được các thế lực đen của ma quỉ cổ vũ và cung cấp khí giới đã thất bại, vẫn còn quá nhiều những chủ quán trọ Bêlem muốn tiếp tục xua đuổi Chủ nhà khi Người về nhà mình. Đêm Giáng Sinh là đêm của hồng ân và bình an, nhưng có những con người không thể nhận được tình yêu huyền diệu ấy, bởi vì họ khoá cửa nhà lại và xua đuổi Thánh Gia ra khỏi nhà họ. Các phương tiện truyền thông ai cũng biết là còn nhiều điều phản lại sự thật, bỗng nhắc về Lễ Giáng Sinh là Lễ của Tình Yêu và Sự Thật, làm cho người nghe, người xem cảm thấy đàng sau đó có một mục đích gì khó nhận biết. Ánh chớp đó. Ánh chớp chứ không hề là ánh sáng.

Điều làm chúng ta thấy an ủi nhiều là dù gặp những ngăn trở mọi cách, dân Chúa vẫn hy vọng, vẫn hăng say và can đảm sống cho chân lý. Hãy xem video khai mạc năm thánh ở Sở Kiện, hãy nhìn các mục tử can đảm, hãy nhìn đoàn dân Chúa hăng say đi tìm Chúa để hoà vào trong dòng chảy nhiệm mầu ấy.

Khi chúng tôi đang viết những dòng này thì nhận được điện thoại của Soeur Tống Thị Hường (Dòng CDMVN) từ giáo xứ Thượng Thuỵ Hà nội gọi vào. Soeur kể về những học viên giáo lý với lời kết luận rất dễ thương “họ khao khát Chúa lắm”. Ôi thật là niềm vui lớn cho những ai thao thức với Giáo Hội. Nếu trên Thánh giá, Chúa Giêsu đã lấy hết hơi sức cuối cùng để kêu lên “Ta khát”, thì khi dòng Cứu độ đã khai thông, nhiều tâm hồn nhờ ơn huệ Thánh Thần đến lượt mình cũng khao khát Chúa là Đấng giải thoát họ. Những nỗ lực loại bỏ Đấng Cứu độ là hành vi cản trở hạnh phúc con người, không cho con người giảm cơn khát thánh thiêng, và như vậy, những nỗ lực ấy là hành vi báng bổ chống Thiên Chúa và cũng là “tội phạm chống lại loài người”.

Trước lễ Giáng Sinh, Cha Lê Quang Uy DCCT có thực hiện một video clip với tựa đề “Một ngày mưu sinh của người xa quê”. Xem xong clip ấy, tôi có cảm giác việc “mưu sinh” của những anh chị em ấy không đơn thuần là việc kiếm tiền sống cho cuộc đời tạm này, mà là những thao thức và khát vọng tìm kiếm những giá trị cao cả và vĩnh viễn. Cái đọng lại nơi người xem là điều không nói rõ trong đoạn video “Cha đã mạc khải cho những người bé mọn nhất”. Những anh chị em nghèo xa quê ấy tôi có hân hạnh quen biết nhờ Cha Uy, và nơi họ tôi học được bài học “hãy luôn tìm kiếm Thiên Chúa”. (x. Mt.6,33).

Giáng Sinh là một mầu nhiệm cao cả và tội lỗi cũng là mầu nhiệm. Tất cả những gì lố lăng và tàn nhẫn mà thế gian cùng các đồng minh của nó tạo ra để nhắm bắn vào Mặt Trời công chính sẽ bị thiêu tàn trong ánh sáng vĩnh cửu. Mừng Lễ Giáng Sinh là mừng luồng ánh sáng muôn đời đang chiếu giãi vào bóng tối. Chúng ta tin rằng những nỗ lực của bóng tối rồi cũng sẽ biến tan.

Lạy Mẹ Maria là Đấng đã giúp chúng con đón nhận Đức Kytô giáng trần, xin Mẹ cho thế gian được thánh hoá nhờ “Vinh quang Thiên Chúa trên cõi trời”. Amen. 

Gioan Lê Quang Vinh

Cũng đã khá lâu không có dịp trở lại với mái ấm nghèo ngụ tại mảnh “đất thép thành đồng”. Hôm nay, trở lại đây không phải do lời mời của vị phụ trách mà từ phía những học trò nghèo. Chuyện là sau một thời gian dài cầu nguyện và suy nghĩ, hai học trò nghèo ngày xưa đi đến quyết định cử hành bí tích Hôn phối. Bí tích hôn phối lại được chọn cử hành vào cái ngày áp lễ Chúa Giáng Sinh.

Vừa qua đoạn đường dài đầy bụi bặm cộng chút sương mù của chút chút gì đó gọi là mùa đông nên dừng chân một chút. Trong lúc nghỉ ngơi chợt nhớ đến người anh em ngày xưa cùng đồng hành bao năm tháng nơi mái ấm nghèo này. Chú rể ngày hôm nay cũng là học trò nghèo của người anh em ngày xưa cùng công việc mục vụ. Gọi để báo tin vui cho thầy biết hôm nay trò cũ lên “xe bông”.

Dẫu đoạn đường khá dài từ Bắc Sài về Nam Sài khá mệt nhưng hình ảnh của những người bị bỏ rơi đã làm vơi đi những mệt nhọc của phận người. Con đường quá quen thuộc này làm nhớ lại ngày dầm mưa dãi nắng để gắn kết với mái ấm này. Hình ảnh của những người nghèo đang sống lại trong tâm trí của hai anh em. Chẳng hiểu sao hai anh em lại được phục vụ ở mái ấm nghèo trên vùng đất “cày lên sỏi đá” đây.

Vừa đến mái ấm cũng là lúc bài ca nhập Lễ được ca lên : “Ngày hôm nao tiếng hát bay cao, quỳ bên nhau trước Đấng Tối Cao, hứa yêu nhau trao câu thề chung sống trọn đời …”.

Cũng hay đấy chứ ! Giữa một cõi mà người ta thường chứng kiến cái chết, sự ra đi, sự buồn bã  ấy vậy mà hôm nay lại có một đám cưới, có một niềm vui. Đám cưới, niềm vui ấy lại là niềm vui của đôi vợ chồng nghèo đang mang trong mình căn bệnh hiểm ác lại càng có ý nghĩa hơn.

Anh Lui và chị Anna sau những năm tháng trôi dạt theo dòng đời đã được về với mái ấm. Hai người chẳng hề biết nhau và cũng chưa bao giờ biết Chúa. Vào mái ấm này, kín múc được dòng chảy tình yêu, sự chăm sóc của các nữ tu nên tình Chúa và tình người chẳng biết thấm nhập vào đôi bạn tự lúc nào.

Từ ngày vào mái ấm này cho đến ngày hôm nay tính ra cũng non kém 5 năm trời. 5 năm trời tìm hiểu Chúa và tìm hiểu nhau cũng chưa gọi là bao nhưng đáng là bao so với cái xu thế xã hội thời nay là “yêu cuồng - cưới vội”. Và cũng nên nói rằng đôi bạn can đảm tín thác vào tình thương của Chúa để dẫn nhau đến trước bàn thờ Chúa xin Chúa chúc phúc và thánh hoá cho tình yêu của đôi bạn trong khi không ít người cứ vô tư chung đụng với nhau.

Tình Chúa và tình người cứ hoà quyện vào nhau để rồi hôm nay lại có một Thánh lễ hôn phối được cử hành ngoại lệ. Không những ngoại lệ mà còn hết sức đặc biệt ở cái mái ấm này vì lẽ từ xưa đến nay ở đây chỉ cử hành “đám chết” chứ chưa bao giờ có cử hành “đám cưới”.

Đám cưới này phải nói là hết sức, hết sức đặc biệt vì đây là đám cưới giữa hai con người tạm gọi là bị đẩy ra ngoài lề của xã hội. Thường thì những người nghèo, những người bị bỏ rơi chẳng ai ngó ngàng đến nhưng ở mái ấm này người nghèo được trân trọng, người nghèo được các nữ tu lo cho cả đến cái việc “dựng vợ gả chồng”.

  Đám cưới nghèo này một lần nữa minh chứng rằng : Tình Yêu vượt thắng sự chết ! Cũng vì yêu, Giêsu đã chịu chết trên cây thập giá. Cũng vì yêu, đôi vợ chồng trẻ này đã cố gắng để đến với nhau dẫu cái chết cũng gần kề.         

Sau đám cưới nghèo thì cũng có tiệc cưới như ai ! Tiệc cưới hôm nay vỏn vẹn với vài ba chiếc bánh mì kẹp chả cộng với tách cà phê pha vội mà thôi ! Những chiếc bánh mì, những ly cà phê hôm nay nhỏ bé thật nhưng chắc có lẽ chúng hạnh phúc hơn vì đã được hân hạnh phục vụ cho những người nghèo, những người bị bỏ rơi.

Nhìn đến đôi bạn, tôi chợt nhớ đến lời kinh của Mẹ Maria thuở nào : “Linh hồn tôi hớn hở vui mừng trong Chúa. Ngài đã thương đến phận hèn tôi tớ !

Vâng ! Thiên Chúa luôn luôn thương người nghèo và đặc biệt những người bị bỏ rơi. Tình thương ấy được diễn tả qua sự hiện diện của 4 hội dòng cùng với nhiều và nhiều con người nghèo trong mái ấm này.

Đám cưới của đôi học trò nghèo bên hang đá nghèo hôm nay sao mà thấy thương quá !

Giữa chốn tuyệt vọng vẫn còn đó một chút của tình người.

Tan lễ, vị phụ trách ghé vào tai nói nhỏ “cha kiếm chút gì cho hai đứa sinh sống với !”.

Phải chăng đó là điều bận tâm của con người, còn với Chúa, ngày hôm nay có được như vậy quả là ngoài sức tưởng tượng của đôi bên. Chú rể và cô dâu đã được Chúa cưu mang suốt chặng đường dài đối chọi với những đau đớn bệnh tật của kiếp người lẽ nào Ngài lại bỏ họ khi họ mang tính yêu của họ gửi gắm vào lòng bàn tay của Chúa mà sao sơ phải lo ?    

Vẫn tin rằng Thiên Chúa luôn luôn thương người nghèo để rồi Chúa sẽ có cách với cái gia đình nhỏ bé mới nảy sinh ngày hôm nay. Vả lại, chắc gì ở cái cuộc đời này giàu là hạnh phúc. Nếu chỉ nhắm đến tiền tài, danh vọng và địa vị thì ngày hôm nay chẳng có cái đám cưới này. Đôi bạn ngày hôm nay cũng thừa biết mình là nghèo. Họ có thể nghèo tiền nghèo bạc nhưng không bao giờ nghèo tình nghèo nghĩa. Điều ấy đã được chứng minh trong Thánh Lễ sáng nay hết sức đơn sơ nhưng cũng quá sức long trọng.

Thiên Chúa khác người đời, Thiên Chúa vẫn luôn gìn giữ, luôn chúc phúc cho những tâm hồn nghèo khó, những con người bơ vơ tất bạt.

Chuyện quan trọng trước mặt Chúa vẫn là chuyện sống yêu thương hạnh phúc chứ chẳng phải là chuyện giàu, chuyện nghèo.

Giáng sinh năm nay, Hài Nhi Giêsu lại có thêm một niềm vui nho nhỏ : một đám cưới nhỏ bên hang đá nghèo. Hai vợ chồng nghèo hôm nay cũng có niềm vui tương tự : một hang đá nhỏ cạnh đám cưới nghèo.  

Dự đám cưới nghèo này, lại một lần nữa mình học được bài học nghèo. Nghèo : nhưng hồn vẫn an và xác vẫn vui. Bài học nghèo này tuy nhỏ nhưng giá trị của nó hết sức lớn giữa cuộc đời mà người ta cứ loay hoay mãi để đi tìm vật chất và danh vọng.

Lm. Anmai  DCCT 

Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh, MD

Lễ Giáng Sinh sắp tới, mọi người nói về Chúa hài đồng và Mẹ Maria nơi máng cỏ ở Bethlehem. Đó là nhắc lại một lịch sử và khởi điểm ơn cứu độ loài người của Chúa Kitô.

Để đào sâu ý nghĩa Đức Mẹ cưu mang Chúa Giêsu và hạ sinh ra Người làm đấng cứu chuộc nhân loại, chúng ta thử tìm hiểu Chúa Giêsu Kito là ai với màu nhiệm nhập thể của Chúa qua hai thánh Phaolo và Gioan.

Mùa Vọng là mùa chúng ta sửa soạn tâm hồn để đón nhận Chúa Cứu Thế đến với chúng ta.. Mọi người quyết noi gương Đức mẹ và Chúa Giêsu, sống làm sao để ơn phúc và gương đức của các ngài được chiếu sáng lan tỏa trong mọi môi trường, nơi những người anh em huynh đệ và tất cả mọi người, nhất là những người không phải là Kitô hữu.

CHÚA GIÊSU KITÔ LÀ AI?

MÀU NHIỆM NHẬP THỂ THEO THÁNH  PHAOLO VÀ GIOAN

Chúng ta thử đọc đoạn thư thánh Phaolo gửi tín hữu Galát: “…Khi nghĩa tử (người thừa kế) chưa đến tuổi thì nó không khác gì một tên nô lệ, mặc dù nó vẫn làm chủ tất cả mọi của cải, nhưng ở dưới sự coi sóc của người giám hộ và viên quản lý cho đến khi đủ tuổi do người cha định đoạt. Chúng ta cũng vậy, khi chúng ta còn vị thành niên, chúng ta bị nô lệ bởi những yếu tố quyền lực của vũ trụ. Nhưng khi thời gian đến hồi viên mãn, Thiên Chúa sai Con mình đến, sinh ra bởi một người đàn bà và sống dưới lề luật, để chuộc những ai sống dưới lề luật, hầu chúng ta có thể được ơn nhận làm nghĩa tử. Để chứng thực anh em là con cái, Thiên Chúa đã sai Thần Khí của con mình đến ngự trong lòng anh em mà kêu lên “Áp-ba, Cha ơi!”. Thế là anh em không còn là nô lệ nữa, nhưng là con. Và đã là con thì cũng là người thừa kế nhờ Thiên Chúa” (Galatians 4: 4-7)

Đoạn văn trên có ý nghĩa gì?

Chúng ta thường nghe đoạn thánh thư này trong Mùa Giáng sinh, khi bắt đầu sắp sửa long trọng mừng Chúa ra đời. Cứ theo mạch văn, thì đây là lúc chúng ta tiến đến gần nhất tư tưởng hằng hữu / hiện hữu từ trước (preexistence) và nhập thể (incarnation) của Thiên Chúa. Ý nghĩa tiếng “sai đến” (Thiên Chúa sai con mình đến), được đặt song song tương ứng với tiếng “sai Thần Khí của con mình đến” ở câu kế tiếp. Trong Cựu ước sách Khôn Ngoan ta cũng thấy một điệp khúc tương đồng như vậy: “Thiên Chúa sai đấng Khôn Ngoan và Thánh Thần đến thế gian” (Wisdom 9: 10,17). Sự phối hợp liên hoàn này giữa cựu ước và tân ước cho ta thấy tiếng “sai đến” có ý nghĩa không phải từ “dưới đất” như trường hợp sai các tiên tri, mà là từ “trên trời” xuống…

Tư tưởng về Chúa Kito hằng hữu, theo mạch văn trong thư thánh Phaolo thì Chúa Kito là đấng tạo dựng nên trời đất. “…nhưng đối với chúng ta, chỉ có một Thiên Chúa là Cha, đấng tạo thành vạn vật và là cùng đích của chúng ta; và cũng chỉ có một Chúa là Đức Giêsu Kitô, nhờ Người mà vạn vật được tạo thành, và nhờ Người mà chúng ta được hiện hữu”(1Corinthians 8:6) hoặc: “..Thánh Tử là hình ảnh Thiên Chúa vô hình, là trưởng tử sinh ra trước mọi loài thụ tạo, vì trong Người muôn vật được tạo thành trên trời cùng dưới đất, hữu hình với vô hình. Dầu là hàng dũng lực thần tiên hay là bậc quyền năng thượng giới, tất cả đều do Thiên Chúa tạo dựng nhờ Người và cho Người” (Colossians 1:15-16) Và khi thánh Phaolo nói rằng “tảng đá đi theo dân trong sa mạc thì ngài có ý nói tảng đá là Chúa Kito: “ …tất cả cùng uống một thức uống linh thiêng, vì họ uống nước chảy ra từ tảng đá linh thiêng ấy vẫn đi theo họ. Tảng đá ấy chính là Đức Kitô” (1Corinthians 10:4). Còn về màu nhiệm nhập thể thì được nêu lên trong bài thánh thư gửi tín hữu Philiphê. “Đức Gêsu Kitô, vốn dĩ là Thiên Chúa mà không nghĩ nhất thiết phải duy trì địa vị ngang hàng với Thiên Chúa, nhưng đã hoàn toàn trút bỏ vinh quang, mặc lấy thân nô lệ trở nên giống phàm nhân, sống như người trần thế” (Philippians 2: 6-7).

Bản văn thì viết như vậy, nhưng chúng ta cũng nhận thấy rằng theo thánh Phaolo, tính hằng hữu và màu nhiệm nhập thể là một sự thật, nhưng vẫn còn đang được cưu mang, chưa hoàn toàn hiện hình. Lý do: Đối với thánh Phaolo, điểm quan trọng và là  khởi điểm của hết mọi sự là màu nhiệm Chúa Phục Sinh; nghĩa là thánh Phaolo coi việc làm / hành động của đấng cứu thế hơn là con người đấng cứu thế. Ngược lại với thánh Phaolo, thánh Gioan lấy khởi điểm và trọng tâm của vấn đề là tính hằng hữu và nhập thể của con Thiên Chúa.

Như vậy rõ ràng chúng ta thấy có hai cách để khám phá ra Chúa Giêsu Kito là ai. Một đằng theo thánh Phaolo, ngài bắt đầu từ loài người vươn tới Thiên Chúa, nghĩa là từ thân xác thực đi đến thần linh Chúa, từ Chúa Kitô lịch sử đi tới sự hằng hữu của Người. Đằng khác, cách của thánh Gioan thì ngược lại, khởi đầu từ “Ngôi Lời” Thiên Chúa đi tới xác định bản tính người của Ngài, nghĩa là từ tính hằng hữu (tức Thiên Chúa) đi tới sự hiện hữu của con người Thiên Chúa trong  không gian và thời gian, tức Chúa Kitô lịch sử.

Thánh Phaolo chứng minh Chúa Kito bằng sự Chúa Phục Sinh khải hoàn qua hai giai đoạn. Thánh Gioan nhìn Chúa Kito qua màu nhiệm nhập thể.

Hai phương cách này cuối cùng đã làm nảy sinh ra hai trường phái Kito học. Phái Antiochene ảnh hưởng bởi thánh Phaolo và phái Alexandria ảnh hưởng bởi thánh Gioan. Nhưng không có phái nào đứng trung dung ở giữa. Trái lại mỗi phái đều dùng luận lý của cả hai thánh Phaolo và Gioan. Điều này chứng tỏ là họ đã chịu ảnh hưởng của cả hai thánh nhân, giống như hai giòng sông phối hợp với nhau thành một để rồi không còn có thể phân biệt, xác định được nước của giòng sông nào nữa.

Sự khác biệt này đáng cho chúng ta suy nghĩ, chẳng hạn như hai phái đã cắt nghĩa khác nhau về sự hạ mình làm người của Chúa Giêsu ở đoạn 2: 6-9 của thư thánh Phaolo gửi tín hữu Philippians. Từ thế kỷ I và II, và ngay cả hiện nay, hai cách trình bày và đọc sách thánh khác nhau đó vẫn có thể được chấp nhận. Theo phái Alexandria, đề mục khởi đầu của bài ca thánh thư là Con Thiên Chúa hằng hữu hiện diện dưới hình thức Thiên Chúa. Nghĩa là sự hạ mình xuống thế làm người của Chúa  bao hàm trong màu nhiệm nhập thể để trở thành phàm nhân. Theo phái Antiochene, đề mục duy nhất của bài thánh ca, từ đầu cho đến cuối, là Chúa Kito lịch sử, Giêsu thành Nazareth. Nghĩa là Chúa tự hạ mình xuống thế làm người để trở thành nô lệ và tự mình chịu khổ hình và chịu chết.

Thực ra sự khác biệt giữa hai trường phái không phải ở chỗ phái này theo thánh Phaolo, phái kia theo thánh Gioan, mà là nhóm này cắt nghĩa ý tưởng của thánh Gioan theo cách suy tư của thánh Phaolo, nhóm kia cắt nghĩa tư tưởng của thánh Phaolo theo suy nghĩ của thánh Gioan.. Có chăng sự khác biệt giữa hai phái là họ đã dùng những chi tiết và cấu trúc luận lý khác nhau để làm sáng tỏ màu nhiệm Chúa Kito. Chúng ta có thể nói rằng những nét chính về tín điều của Giáo Hội cũng như khoa thần học đã được tạo thành từ những tranh luận của hai trường phái này mà cho đến nay vẫn còn ảnh hưởng.

ĐƯỢC SINH RA BỞI MỘT NGƯỜI ĐÀN BÀ TUYỆT VỜI.

Dù sao thì cả hai thánh Phaolo và Gioan đều công nhận màu nhiệm nhập thể của Chúa Kitô. Nhưng thánh Phaolo rất ít nói tới màu nhiệm nhập thể, còn về Đức Maria, Mẹ Ngôi Lời nhập thể, thì ngài lại hoàn toàn im lặng. Nhưng khi ngài nói “con người kiệt tác được sinh ra bởi một người đàn bà (factus sub muliere) thì rõ ràng người đàn bà đó là Đức Maria. Cũng như trong thư gửi dân Roma, cùng tư tưởng đó nhưng đựoc diễn tả một cách khác: “….Xét như một người phàm, Đức Giêsu Kitô xuất thân từ dòng dõi vua David” (Romans 1: 3).

Tuy ngắn gọn như vậy, nhưng cách tuyên xưng của thánh Phaolo rất quan trọng. Nó là một trong những đề mục nòng cốt của cuộc tranh luận chống lại nguyên tắc ngộ đạo của thuyết vô nhân tính[1] về Đức Kito từ thế kỷ II. Thực ra, chúa Giêsu không phải từ thiên đàng hiện xuống; mà Chúa được sinh ra bởi một người đàn bà. Chúa hoàn toàn mặc lấy xác của một con người lịch sử.“giống như mọi người phàm nhân” (Philippians 2: 7).

Về vấn đề này, Terbullian đã đặt vấn đề: “ Tại sao chúng ta nói rằng Chúa Kitô là người, nếu không phải vì Chúa sinh ra bởi bà Maria là con người thụ tạo?”[2]. Một tư tưởng nữa là vì “Chúa Kitô sinh ra do một người đàn bà”. Cách nói này diễn tả nhân tính của Chúa Kitô hay hơn là cách nói “Ngài là con của một người đàn ông”. Nếu hiểu theo nghĩa đen câu nói này thì Chúa Giêsu đâu phải là con một người đàn ông, bởi lẽ không có người đàn ông nào là cha Ngài cả, mà Ngài thực sự là “con một người đàn bà”.

Bài thánh thư Phaolo gửi tín hữu Galat cũng là trung tâm điểm của cuộc bàn cãi về tước hiệu Đức Maria là “Mẹ Thiên Chúa” trong các cuộc tranh luận sau này liên quan đến Kitô học.  Vì lý do đó mà thư thánh Phaolo gửi tín hữu Galat được chọn làm bài đọc II trong lễ kính Đức trinh Nữ Maria, Mẹ Thiên Chúa vào ngày 1 tháng giêng hàng năm.

Còn một chi tiết nữa chúng ta cần phải để ý. Giả sử thánh Phaolo nói: “Chúa Giêsu sinh ra ‘do bà Maria’” thì cách nói này chỉ đơn giản nhắc đến một sử liệu có tính tiểu sử. Nhưng thánh Phaolo đã nói: “Đức Kitô sinh ra do ‘một người đàn bà’” thì tiếng “người đàn bà” có một nghĩa rất rộng và phổ quát. Và người đàn bà này hay bất cứ người đàn bà nào đã được nâng lên địa vị cao vời tột đỉnh của Đức Maria rồi. Chính Maria này là một người đàn bà tuyệt vời.

ĐỨC  MARIA CÓ Ý NGHĨA GÌ ĐỐI VỚI CHÚNG TA?

Đọc bài thánh thư của thánh Phaolo khi Giáng Sinh gần kề, chúng ta không thể chỉ để ý đến những lời chú thích nói về những sự kiện, nhưng phải cẩn trọng suy niệm nghiêm túc ý nghĩa thần học chất chứa trong đó hầu rút ra một bài học làm kim chỉ nam cho đời sống thiêng liêng của chúng ta, làm sao để Lời Chúa được chiếu tỏa và sống động nơi mỗi người chúng ta.

Lời Origen nói, cũng được thánh Augustin, thánh Bernard, thày dòng Luther và nhiều người khác nhắc tới rất đáng cho ta để ý: “Tôi nghĩ gì khi mà Chúa Kito lại một lần nữa được sinh ra ở Bethlehem bởi bà Maria nhưng niềm tin lại không được phát sinh ra trong tâm hồn tôi?” [3].

Đức Maria Mẹ Thiên Chúa được thể hiện dưới hai thình thức: thể chất và tinh thần. Ngài là Mẹ Thiên Chúa không phải chỉ vì đã cưu mang Chúa trong bụng 9 tháng 10 ngày mà trước tiên còn vì Mẹ đã chấp nhận ấp ủ Chúa trong trái tim mẹ với một niềm tin sắt son. Khi sứ thần Chúa đến với Đức Maria và báo tin bà sẽ mang thai và sinh một con trai  tên là Giêsu, là đấng Cao Cả, là Thiên Chúa thì bà rất bối rối vì bà không hề biết đến việc vợ chồng. Nhưng khi nghe sứ thần xác định là quyền năng đấng tối cao, Thánh Thần Chúa sẽ ngự xuống trên bà. thì Maria hoàn toàn tin tưởng và trả lời:“XinVâng”(Luke1:28-38). Hai tiếng Xin Vâng chứng tỏ một Niềm Tin tuyệt đối của Mẹ Maria nơi Thiên Chúa. Dĩ nhiên chúng ta không thể bắt chước Đức Mẹ tái sinh ra Chúa lần nữa, nhưng ta có thể noi theo niềm tin sắt son đó của Đức Mẹ.

Chúa Giêsu đã là người đầu tiên đặt cho Giáo Hội  tước hiệu là “Mẹ Chúa Kitô” khi Ngài nói: “Mẹ ta, anh em ta chính là những người biết nghe lời Thiên Chúa và đem ra thực hành”. (Luke 8: 21; Mark 3: 35; Matthew 12: 50). Theo truyền thống, thực tế này đã được áp dụng theo hai phương cách: mục vụ và tu đức. Trong tinh thần mục vụ, chúng ta thấy Giáo Hội đã áp dụng tình Mẫu tử của mình bằng cách ban phép “bí tích phổ quát của ơn cứu độ” thật nhiều, càng nhiều càng tốt.. Vế tu đức thì tất cả mọi người, từng mỗi cá nhân, mỗi tâm hồn hay những ai thành tâm tin cậy nơi Chúa đều có lòng sốt sáng được Chúa yêu thương che chở.

Thánh Isaac of  Stella, một nhà thần học thời Trung Cổ đã làm một tổng hợp tất cả những yếu tố đó trong một bài giảng huấn nổi danh. Ngài viết: “ Đức Maria và Giáo Hội là một người Mẹ hơn một người mẹ, là một Trinh Nữ hơn một trinh nữ….Do đó những điều được nói trong Kinh Thánh, những điều được nói về Giáo Hội phổ quát, về đức Trinh Nữ, về Thánh Mẫu thì cũng được nói về chính cá nhân Đức Maria. Và những điều đặc biệt nói về Đức Maria thì phải hiểu một cách tổng quát là “Đức Nữ Đồng Trinh Mẹ Giáo Hội”…..Cuối cùng, tất cả những ai có lòng tin nơi Chúa đều là bạn trăm năm của Lời Chúa, là mẹ, là ái nữ và chị em của Chúa Kitô. Tất cả những tâm hồn, những ai tin tưởng nơi Chúa, hiểu theo đúng nghĩa của nó, đều là trinh nữ và đầy ẩn sủng.”[4]

Công đồng Vatican II trong viễn kiến đầu tiên đã nói: “Giáo Hội….chính mình đã trở thành hiền mẫu. Nhờ việc rao giảng và ban phép bí tích thánh tẩy, Giáo Hội đã mang lại một đời sống mới bất tử cho con cái mình là kẻ được cưu mang bởi Chúa Thánh Thần và được Chúa sinh ra” [5].

Để áp dụng cho từng cá nhân, thánh Ambrose đã viết: “Những ai tin  vào Chúa thì sẽ cưu mang lời Chúa trong lòng và phát khởi, truyền bá ra ngoài trong cuộc sống hàng ngày….Nếu chỉ có một người là Mẹ Chúa Kitô theo nghĩa xác thịt thì tất cả mọi người, theo nghĩa đức tin, có thể phát sinh ra Chúa Kito khi mà họ chấp nhận lời Chúa hằng sống” [6]. Một Giáo Phụ Đông phương đã lặp lại ý lời thánh Ambrose như sau: “ Đức Kitô luôn luôn được sinh ra trong tâm hồn mỗi người một cách nhiệm màu, mặc lấy xác thịt của những ai được cứu rỗi và trở thành mẹ đồng trinh, đấng đã sinh ra Chúa Kito”. [7]

Muốn trở thành Mẹ Chúa Giêsu một cách cụ thể thì chúng ta phải làm gì? Hãy đọc lại  Tin Mừng thánh Luca:…Lắng nghe Lời Chúa và thực hành Lời Chúa (Luke 8:21; Mark 3:35; Matthew 12: 50). Để tìm hiểu ý nghĩa lời thánh kinh đó, chúng ta thử nghiệm xem Đức Maria trở thành Mẹ Thiên Chúa như thế nào. Mẹ cưu mang Chúa trong lòng và sinh ra Chúa. Qua đó, chúng ta thấy hai dữ kiện cần để ý:  Lời sách Isaiah “Đúng như lời Chúa phán, trinh nữ sẽ thụ thai và sẽ sinh hạ một con trai”, và lời thiên thần Gabriel nói cùng Maria: “Ngươi sẽ thụ thai và sinh con trai đầu lòng”.

Để có tước hiệu mẹ, người đàn bà phải mang thai và sinh hạ hài nhi. Không hoàn chỉnh hai giai đoạn đó, tư cách hiền mẫu bị gián đoạn hoặc bất toàn. Chúng ta thử tưởng tượng khi người đàn bà mang thai, nhưng vì một lý do nào đó thai bị hư (miscarriage) hoặc vì tội lỗi xui khiến không muốn sinh con nên phá hủy thai (abortion). Đứa trẻ chết không được diễm phúc chào đời.

Hai hiện tượng thai hư đó đã làm cho tước hiệu Hiền Mẫu của người đàn bà có thai trở nên bất toàn. Nhưng  từ khi có kỹ thuật thụ thai nhân tạo lại nảy ra một loại hiền mẫu đối ngược với loại hiền mẫu bất toàn trên là người đàn bà có sinh hạ ra hài nhi nhưng không thụ thai. Đó là những hài nhi được thụ thai trong ống nơi phòng thí nghiệm rồi đem cấy vào tử cung người đàn bà được thuê mướn. Những đứa con này sinh ra không phải do máu mủ của họ, vì họ không thụ thai, không do trái tim, lòng ao ước của họ và thân xác họ.

Hai loại hiền mẫu bất toàn này chúng ta cũng thấy xuất hiện trong đời sống thiêng liêng. Những người nghe lời Chúa nhưng không thực hành. Những người có đời sống tâm linh bị hư hoại nhiều lần; họ toan tính hoàn lương trở lại đường ngay chính nhưng chỉ được nửa đường lại gẫy gánh. Họ cưu mang Chúa nhưng không sinh hạ ra Chúa. Họ là những kẻ chỉ đọc lời Chúa nơi cửa miệng nhưng tâm hồn rỗng tuếch, như thoáng coi hình họ trong gương rồi ra đi mà không để ý coi mặt mũi họ thế nào.(James 1:23). Tóm lại họ có đức tin nhưng là đức tin chết.

Nhưng trái lại, ta thấy có những người sinh hạ ra Chúa Kito nhưng lại không cưu mang Người. Họ sinh hoạt, làm việc đạo rất hăng say, cả những việc tốt lành nhưng không do từ tâm, không vì tình yêu Chúa và ý ngay lành mà chỉ vì thói quen, giả hình nhân đức, với mục đích biểu diễn phô trương vì lợi ích riêng tư cá nhân mình…hoặc đơn giản chỉ để thỏa mãn tự ái mà thôi. Tóm lại, họ là những kẻ hành động nhưng không có niềm tin.

Thánh Francis thành Assisi đã tóm lược ý nghĩa của hiền mẫu thực một cách tích cực như sau: “Chúng ta là mẹ Chúa Kitô –ngài nói- khi chúng ta ôm ấp Người ở trong tâm, trong lòng chúng ta, nơi thân xác chúng ta bằng một tình yêu Chúa với một lương tâm trong sáng và chân thành. Chúng ta phát sinh, biểu hiện ra Chúa qua những hành động thánh khả dĩ có thể chiếu tỏa, soi sáng làm gương cho mọi người chung quanh chúng ta…. Thánh đức và êm đềm, khiêm tốn, an bình, dễ thương và mong ước thay khi chúng ta có một người anh em huynh đệ, một người con như vậy là Đức Giêsu Kito” [8]. Thánh nhân cũng nói cho chúng ta biết là khi chúng ta cưu mang Chúa Kitô là khi chúng ta yêu thương Người với tất cả chân tình và lương tâm ngay chính. Chúng ta sinh ra Chúa Kitô khi chúng ta chu toàn những hành vi thánh khiến Chúa  được chiếu tỏa ra muôn nơi cho muôn dân.  Khi người ngoài nhìn vào ta là nhìn thấy chính Chúa Kitô trong ta.

ĐÔI LỜI KẾT:  “XIN VÂNG, FIAT, AMEN”

Mẹ Maria đã cho chúng ta một tấm gương sáng ngời. Mẹ thụ thai / cưu mang Chúa và sinh hạ ra Chúa cho chúng ta trong ngày Giáng Sinh. Mẹ thực sự là Hiền Mẫu toàn vẹn. Mẹ là Mẹ Thiên Chúa.  Hai tiếng  “Xin Vâng / Fiat / Amen” đã gói gém đầy đủ  ý nghĩa. Mẹ đã thực sự thụ thai Chúa trong bụng và trong trái tim. Rồi 9 tháng 10 ngày sau, Mẹ đã hạ sinh ra Chúa Giêsu tai Bethlehem nơi máng cỏ. Ngay từ giờ phút đó ơn cứu độ của Chúa ban cho loài người, mỗi người chúng ta đã bắt đầu và hoàn chỉnh khi Chúa chịu chết, phục sinh và lên trời.

Nhưng Chúa đòi hỏi có sự cộng tác của mỗi cá nhân chúng ta thì ơn cứu độ đó mới hoàn chỉnh đối với bản thân chúng ta. Chúng ta phải chấp nhận lời Chúa và thực thi lời Chúa để ơn cứu độ Chúa được vẹn toàn.

Thánh Phaolo nói: “….Thiên Chúa yêu thương những ai vui vẻ dâng hiến” (2Corinthians 9: 7).  Mẹ Maria trả lời Chúa “Xin Vâng” với tâm hồn vui mừng hớn hở.  Chúng ta hãy cầu xin Mẹ ban ơn phúc cho chúng ta để nói một cách vui vẻ lời hứa Xin Vâng với Chúa để canh tân đời sống, cưu mang và hạ sinh Chúa Giêsu Kito trong mùa Giáng Sinh này và mãi mãi trong cuộc đời chúng ta.

Fleming Island, Florida 20 Dec. 2009

NTC

CÓ PHẢI LÝ TRÍ LÀ NỀN TẢNG CHO SỰ LỰA CHỌN KHÔNG?

Lý trí đóng vai trò gì trong việc chọn lựa một người phối ngẫu? Vì cảm giác của chúng ta không bảo đảm đúng hướng, người ta có khuynh hướng thích cho lý trí làm căn bản cho hôn nhân. Tuy nhiên, lý trí không thể dùng nếu không được nâng đỡ bỡi cảm tính. Nếu sự chọn lựa đặt trên nền tảng những khuynh hướng xã hội và cộng tác, cảm tính sẽ theo sau. Cảm tính như thế sẽ không phải là trận bão có sức thuyết phục như một đam mê thu phục lương tri và mọi cản trở. Những cảm tính phù hợp với lý trí chúng ta thì thuộc một loại khác. Tình cảm âm thầm và sự yêu thích sâu xa xem ra là nền tảng đáng tin cậy hơn là sự cuồng nhiệt mảnh liệt. Nhưng nếu lý trí không được nâng đỡ bỡi một cảm giác nào thì không thể có lý vì nếu tính toán quá thì sẽ loại bỏ cá nhân con người. Người bạn được chọn chỉ bỡi lý trí mà không chút tình cảm, chứng tỏ chính mình không thích hợp. Nó được chọn cho một khoảng cách. Một hôn nhân như thế tạo nên nhiều khoảng cách, không sản xuất sự gần gũi thân mật. Tuy nhiên khoảng cách về tinh thần và tình cảm được dùng như một phản ứng đề phòng, bỡi người bạn có lý trí có thể được quên lãng trong giòng hôn nhân nếu người bạn thông minh, thành công trong việc phát triển sự tin tưởng và can đảm.

Loại đoàn tụ theo lý trí nầy là luật trong xã hội ngày xưa khi kết hôn được thiết lập bỡi cha mẹ có địa vị thường được đặt nền tảng trên sự dễ dàng hứa hẹn. Trong nhiều thế kỷ, tình yêu không có trước hôn nhân và chỉ phát triển sau đám cưới. Trong kỷ nguyên chúng ta, một người đi đến hôn nhân với thái độ tính toán lạnh lùng thì thường phải chờ dịp thình lình bỗng si mê một người nào.

Không thể nói tình cảm hoặc lý trí, cái nào là nền tảng đáng tin cậy hơn cho hôn nhân hạnh phúc của mỗi người mà không có cái kia. Tình cảm tự nó thì không đáng tin nếu nó không tỏ cho thấy khuynh hướng xây dựng bỡi sự phù hợp với lý trí và lý luận. Còn lý trí trở nên vô lý nếu không đi với tình cảm chân thành. Những chân lý nầy được nhận thấy dễ dàng hơn và vấn đề lý trí nghịch với tình cảm không thường xảy ra nếu thế hệ chúng ta không bị làm đảo lộn bỡi những thay đổi hiện tại trong nền văn hóa chúng ta đặc biệt trong tương quan giữa hai giới.

TẠI SAO TÌM HOÀI, TÌM MÃI MÀ VẪN KHÔNG TÌM ĐƯỢC MỘT Ý TRUNG NHÂN?

Không nhận ra được thái độ sai lầm của họ, nhiều người nam cũng như nữ cố gắng đi tìm một ý trung nhân—và vẫn còn tìm hoài mà tìm vẫn không ra, nên họ vẫn cứ độc thân và cô đơn mãi. Họ không thể và ít ra là họ không yêu. Họ không thuộc về một ai và cũng không ai thuộc về họ. Họ không biết được lý do tại sao họ tìm mãi nhưng không tìm được một ý trung nhân. Sao họ không thành công trong việc tìm một người để kết hôn. Có cô thì cho rằng họ nghèo. Cô khác cho rằng sức khỏe không tốt. Cô gái nghèo cho rằng thiếu quần áo hấp dẫn nên không có khả năng lôi cuốn là câu trả lời tại sao họ không gặp được một người đàn ông. Những cô giàu sang thì bảo tất cả các ông chỉ muốn của cải của cô chứ không muốn gì cô. Cô khác thì cho rằng mình quá xấu không thu hút được. Người đẹp thì cho rằng chính cái đẹp của cô làm cô thất vọng. Thỉnh thoảng có những cô bị khước từ khi đi xin việc chỉ vì họ quá đẹp. Những cô gái đẹp thường có khuynh hướng coi thường sự chú ý của quí ông như một biểu lộ sự quí mến cá nhân của họ dành cho cô. Các cô cảm thấy như bị lợi dụng vì các cô nghĩ rằng không phải họ thích thú những tư tưởng hoặc những ý nghĩ của các cô mà chỉ thích sự lôi cuốn của các cô mà thôi. Những lý do đó nghe có lý nhưng không có gì là thật vì có những cô gái nghèo cũng như giàu đi đến hôn nhân hạnh phúc. Có những cô xấu lấy ông chồng đẹp trai và có những cô đẹp thành công trong hôn nhân của họ. Sự sai lầm của họ là ở chỗ nầy: cô nầy cho mình quá thấp còn cô khác đánh giá mình quá cao. Cô khác nữa cho mình có lỗ mũi tẹt hay có mồm rộng. Mỗi cô đổ lỗi cho khiếm khuyết của mình.

Các ông cũng vậy, cũng có những lý do giống vậy: nào là không có khả năng lôi cuốn, không có tiền, không đẹp trai. Tất cả đều đổ lỗi cho cái khiếm khuyết của mình hoặc cho kinh tế hay cho hoàn cảnh gia đình. Trong khi các bà đòi quyền bình đẳng với các ông và bắt chước cách thức suy nghĩ cũng như làm việc của các ông, họ có khuynh hướng cắt nghĩa sự cô đơn của họ là do con số các ông có tư cách thì quá ít. Thật ra, lý do chính tại sao các ông cũng như các bà không tìm được một ý trung nhân là chỉ vì nhút nhát hay thiếu can đảm. Họ sợ hôn nhân giống như một bài khảo hạch mà họ sợ không thành công. Họ đòi hỏi phía bên kia một sự bảo đảm cho họ vì họ thấy không có gì nơi họ. Đây là lý do căn bản cho sự đắn đo suy nghĩ quá đáng và sự thích thú ngắn ngủi của họ. Đòi hỏi của họ quá lớn và xem ra không có chất lượng nào có thể bảo đảm được những đòi hỏi đó.

TÌM ĐÂU RA MỘT ĐIỀU HOÀN THIỆN

Thái độ của họ được diễn tả trong câu chuyện dưới đây:

Hai người đàn ông găp nhau trên đường: “Hello Bằng, cái gì xảy ra cho anh? Tại sao anh xem ra buồn rầu thế?” Bằng thú nhận đã gặp một người con gái mà Bằng mong tìm kiếm từ bao lâu nay. Một người con gái tuyệt vời. Anh ta kể: đẹp, hấp dẫn, thông minh, bản tính tốt, hiểu biết, và khiêm tốn, lại giàu có. Cuối cùng thì ông bạn cắt ngang: rồi sao nữa?  Không có gì sai. Chỉ có tao không có số may. Cô ta đi tìm một người đàn ông hoàn hảo. Có đàn ông cũng như đàn bà nào toàn hảo không? Một lần kia một thuyết trình viên căt nghĩa: Sự toàn hảo không thể kiếm ra, và để chứng tỏ điều đó, thuyết trình viên mới hỏi cử tọa: có ai đã nghe về một người đàn bà nào toàn hảo chưa? - Không có ai. Hoặc về một người đàn ông nào toàn thiện chưa? Một giọng yếu ớt vang lên từ trong một góc: Có, thưa ông. Tôi đã nghe về một người đàn ông nhỏ bé, hiền lành, và chịu khuất phục. Như thế, ông đã nghe về một người đàn ông toàn thiện phải không? Ai thế? Và giọng người đó đáp trả: Người chồng đầu tiên của người vợ tôi.

Sự hoàn thiện không có trong thực tế nhưng chỉ có trong mộng. Thật là điên cuồng nếu trong quá khứ chúng ta nghĩ là có một con người như thế. Nhưng cái quan niệm về sự hoàn thiện thì rất thật và nó có một sức mạnh mãnh liệt thuyết phục chúng ta, làm triệt hạ mọi cái chúng ta đang có trong tay. 

LÀM SAO ĐỂ TÌM CHO RA ĐƯỢC ĐÚNG NGƯỜI YÊU CỦA MÌNH?

Tìm không được một người phối ngẫu sẽ mang đến kết quả là bất hạnh cá nhân, thất vọng, và tự cô lập. Dầu sự cô đơn không hẳn chỉ có nơi người không có gia đình, nhưng giữ mãi tình trạng độc thân sẽ tăng thêm sự chán nản và bất tiện.

Vấn đề rắc rối cho nhiều người là: làm cách nào để tìm được đúng người hoăc làm cách nào để biết được nếu chọn một người nào đó là một sự chọn lựa đúng? Không may mắn cho chúng ta là không có một công thức nào để mà theo. Bằng cách theo sự thích thú hoặc không thích thú của một người, người ta sẽ theo thứ tự: Cá tính. Và cái gì khác nữa chúng ta có thể làm được? Chúng ta phải hòa giải chúng ta với sự kiện nầy là: bất cứ cái gì chúng ta tìm được đều tốt như chúng ta đáng được. Vấn đề là khả năng của người kia thì ít hơn chúng ta và cũng ít muốn cố gắng phát triển với cái đầu óc họ đang có. Điều lẫn lộn lớn lao: ai là người mà ta muốn tìm? Điều nầy càng được làm lẫn lộn thêm bỡi phim ảnh, tiểu thuyết, văn thơ, tôn giáo, và quan niệm lãng mạn…đóng góp vào giả thuyết cho rằng: hôn nhân được phối hợp bỡi một nhiệm mầu nào đó trên trời—bỡi sự tiền định—đưa chúng ta đến với nhau và không sức mạnh nào có thể làm ngưng được. Vì thế, người ta chờ đợi sự tiền định hay duyên kiếp của họ đưa họ đến hôn nhân vì tự người ta hoặc là không tìm được hoặc là không nhận ra được.

Nhưng rất tiếc, không có ai được tạo ra để xếp đặt hôn nhân cho họ. Không có ai trong thế giới nầy mang một nửa nầy đến với một nửa khác để làm thành hôn nhân cho họ. Nên khi người ta bỗng nhiên si tình, người ta nghĩ đó đúng là người của họ. Nếu đúng vậy, tại sao có nhiều người tỉnh giấc mộng với sự nhức nhối trong tim cũng như trong đầu óc của họ? Vâng, những chuyện tình lãng mạn như thế là những chuyện tình chỉ có trong giấc mộng, được vẽ vời bỡi mộng tưởng, văn thơ, huyền thoại, và ảo tưỡng. Khoa học chứng tỏ rằng sự chọn lựa nầy có thể tốt hơn sự chọn lựa khác. Chính nền tảng xã hội, căn bản tôn giáo, học vấn, giáo dục, sở thích không là những yếu tố tiền định huyền diệu sao? Theo những khám phá khoa học, có nhiều người khác nhau để chọn lựa thì đó là một sự chọn lựa thích hợp và tốt. Và ngay cả một sự chọn lựa không mấy ưng ý cũng chỉ cho thấy ít hạnh phúc hơn một chút mà thôi chứ không phải là không có hạnh phúc. Yếu tố chính cho việc lựa chọn thích hợp là muốn chọn—cộng với tri thức chung chung bình thường và sự quyết định cố gắng làm hết sức với cái mình có. Những ai hành động như vậy sẽ luôn tìm thấy đúng người bạn mình muốn tìm. Còn những người khác không bao giờ cảm thấy thõa mãn. Người ta càng ít can đảm, sự lựa chọn càng nghèo nàn, vì bấy giờ người ta tìm lý lẽ để xin chối từ hơn là tìm cơ hội may mắn. Nhưng mỗi sự chọn lựa cho phép một vài cơ hội thuân lợi thích hợp. Không ai hoàn toàn xấu, cũng không ai hoàn toàn lý tưởng. Tất cả tuỳ thuộc vào cái chúng ta nhìn thấy và để ý nơi người bạn chúng ta.

CẢI THIỆN THÌ TỐT HƠN LÀ LY DỊ RỒI TÁI HÔN

Hai người sống trong tình trạng hôn nhân bất hạnh có thể sửa đổi cái sai lầm của việc chọn lựa bằng cách tiếp tục và dần dần cải thiện, hay lại phạm lấy một lỗi lầm khác bằng cách phá vỡ mối liên hệ mà họ đã thiết lập. Việc cắt đứt liên hệ hôn nhân sẵn có thì dễ dàng hơn là tạo một liên hệ mới và tốt hơn. Việc chọn lấy một người phối ngẫu một lần nữa không dễ hơn là cố gắng thích nghi vào hoàn cảnh hiện tại. Mỗi người chúng ta là nguồn chính của sự thành công hay thất bại. Chúng ta không thể chạy trốn và cũng không thể thăng tiến điều kiện sống bằng cách bỏ chạy. Nếu tương quan của chúng ta với người khác phái là không được may mắn, chúng ta phải bắt đầu khám phá chính mình. Nếu người ta lạnh lùng trong hôn nhân không tình yêu, họ không cần tìm bạn mới để khơi dậy cảm giác. Họ có thể cố gắng để tái khám phá ra người bạn hiện tại và với sự hiểu biết hơn trong sự lựa chọn lần hai nầy cùng một người bạn đó, có thể chứng tỏ là một cái gì may mắn hơn. Có những hoàn cảnh sự phân ly có thể chấp nhận được để sống còn, nhưng ly dị không phải luôn chỉ sự bất tương hợp. Nhiều cặp hôn nhân có thể được cứu sống và nhiều chọn lựa sai lầm được biến chuyển thành chọn lựa đúng nếu người ta hiểu biết hơn về cách thế để chung sống với nhau. 

Lm. Lê văn Quảng , tiến sĩ tâm lý

Nhà Văn Quyên Di

Trong thời gian gần đây, nơi gã đang cắm dùi đã xảy ra nhiều chuyện tình thật là buôn cười. Gã sẽ liệt kê một số chuyện điển hình để bàn dân thiên hạ cùng đọc cho vui

Nơi gã đang cắm dùi thuộc đồng bằng Sông Cửu Long và nằm ở phía Tây của thành phố Saigon. Tại đây, mỗi năm đều có một mùa lụt. Thiên nhiên rất nguyên tắc, cứ đúng hẹn lại lên. Vì thế, khoảng giữa tháng tám, nước bắt đầu vô đồng, rồi lên tới cao điểm vào đầu tháng mười một, sau đó rút dần cho tới lễ Giáng Sinh.

Dân chúng sinh sống bằng nghề nông. Trước kia trồng lúa mùa, mỗi năm một vụ. Còn bây giờ trồng lúa thần nông, mỗi năm hai hay ba vụ, tùy địa phương.

Khi mùa gặt về, những người thợ cắt lúa từ khắp các nơi kéo đến. Già có và trẻ cũng có. Nam có và nữ cũng có. Đôi khi họ còn mang theo cả gia đình. Bình thường họ dựng lều trên phần đất của chủ ruộng.

Chính vì thế, con trai chủ ruộng nhiều lúc đã liếc mắt đưa tình với cô nàng thợ gặt, còn con gái chủ ruộng thì đá lông nheo với anh chàng thợ gặt. Tình yêu bắt đầu từ đôi mắt đã nảy mầm và đâm bông kết trái bằng một đám cưới. Gã xin gọi những cuộc tình loại này là…tình cắt.

Cắt lúa xong, người ta sẽ xuốt lúa ở ngoài ruộng và sau đó chở lúa hạt về nhà để phơi trước khi…dí bồ. Và thế là những người có trâu, có bò hay có máy kéo ở những nơi khác cũng rủ nhau tới để làm thuê kéo lúa, còn được gọi là…cộ lúa.

Khi vụ gặt hoàn tất, người nông dân thường phải sửa lại thửa ruộng của mình, bằng cách lấy đất chỗ cao đổ xuống chỗ thấp. Trâu bò và máy móc lại được sử dụng để kéo đất và còn được gọi là…cộ đất.

Có lẽ vì cảm phục tính cần cù lao động, không quản ngại nắng nôi vất vả, mà chủ ruộng đã âm thầm chấm anh chàng cộ lúa, hạy cộ đất vốn siêng năng cho cô con gái của mình.

Và để được đẹp lòng chủ ruộng, những anh chàng này đôi lúc cũng tỏ ra “ga lăng” không kém, bằng cách kéo lúa hay cộ đất không công cho ông bố vợ tương lai. Rồi cũng được kết thúc bằng một đám cưới.

Sau đó, có những anh chàng lại còn sẵn sàng ở rể, chọn nhà vợ làm quê hương cho mình. Gã xin gọi những cuộc tình loại này là…tình cộ, hay tình kéo.

Sau khi gặt lúa, người ta thường hay bán đồng cho chủ vịt. Thực vậy, trong khi thu hoạch, thế nào cũng có những hạt lúa rơi rụng trên ruộng đồng. Ấy là gã chưa nói tới những bông lúa chau, hay những bông lúa chét, đâm lên từ những gốc rạ vừa mới được cắt. Và thế là chủ vịt thương lượng với chủ đất, cho vịt vào ruộng để ăn những hạt lúa rơi rụng ấy, cùng với sâu bọ và ốc tép. Mỗi đàn vịt có tới cả ngàn con.

Những anh chàng chăn vịt cũng thường cắm lều ở bờ ao, bên cạnh khóm chuối hay bụi tre. Thỉnh thoảng chủ vịt sai họ mang vài chục trứng vô biếu cho chủ ruộng. Ấy là gã chưa nói tới những bữa nhậu thân hữu giữa hai bên. Có khi bên vịt đãi bên ruộng. Có khi bên vịt bỏ mồi, còn bên ruộng bỏ rượu. Sự giao lưu, đi lại giữa hai bên xem ra có mòi thắm thiết.

Cũng chính vì sự giao lưu thắm thiết này, mà có những anh chàng chăn vịt không những đã chiếm được tình cảm của chủ ruộng mà thậm chí còn…”phỗng” được cả cô con gái chủ ruộng, để rồi tình yêu của họ đã trở thành sự thật. Gã xin gọi những cuộc tình này là…tình vịt.

Vào tháng mười, thì mực nước trong đồng đã dâng lên khá cao. Nước về không phải chỉ mang theo phù sa cho ruộng đất, mà còn mang theo cá múa và tôm tép cho dân nghèo. Vì thế, những năm gần đây đã nảy sinh một nghề mới, đó là nghề tép. Nghề tép được chia làm hai thành phần.

Trước hết là những người bán tép. Để có được tép mà bán, họ thường đặt lọp hay giăng “dớn” ngoài ruộng cho tép lọt vào. Nhưng cũng có những người ban đêm rủ nhau đi kéo tép. Số tép họ đánh bắt được nhiều hay ít tùy theo mỗi ngày. Có ngày dăm ba chục ký. Có ngày lên tới cả trăm ký. Số tép này được bán cho “mối ruột”, tức là cho những khách hàng quen thuộc của mình.

Tiếp đến là những người mua tép. Họ thường trang bị cho mình một chiếc tác ráng với máy nổ nhiều mã lực, để có thể dọt thật nhanh, thật lẹ, bởi vì họ phải đi từ cánh đồng này qua cánh đồng khác để thu gom tép. Mỗi ngày họ mua tới cả tấn tép tươi.

Tép mua về phải được luộc cho chín, rồi phơi khô và đóng bao mang lên bán ở Saigon. Không biết thiên hạ dùng tép khô này để làm gì, mà bao nhiêu thiên hạ cũng mua. Có người bảo tép khô ấy được dùng để chế biến mì tôm, hay xuất khẩu qua Đài Loan…Chuyện này thì gã không rõ.

Để luộc tép, phơi tép, cũng như lựa vỏ ốc ra khỏi tép, thì cần phải thuê người làm. Và những công việc này vốn thích hợp với đờn bà con gái nhiều hơn. Có những cô gái từ Tam Nông, thuộc tỉnh Đồng Tháp, tới phơi tép mướn và đã nên duyên vợ chồng với một anh chàng nào đó tại đây. Gã xin gọi những cuộc tình loại này là…tình tép.

Văn học sử có nói tới cuộc tình giữa Nguyễn Trãi và Thị Lộ. Theo sách “Công Dư Tiệp Ký” thì ngày kia, trong lúc đi chầu về, trên đường Nguyễn Trãi đã gặp một người con gái rất đẹp gánh chiếu đi bán. Muốn bỡn cợt người con gái nọ, Nguyễn Trãi liền đọc một bài thơ :

- Ả ở đâu mà bán chiếu gon?

  Chẳng hay chiếu ấy hết hay còn?

  Xuân thu nay độ bao nhiêu tuổi?

  Đã có chồng chưa, được mấy con?

Người con gái không do dự, họa lại ngay bài thơ ấy :

- Tôi ở Tây Hồ bán chiếu gon,

  Nỗi chi ông hỏi hết hay còn?

  Xuân thu tuổi mới trăng tròn lẻ,

  Chồng còn chưa có, có chi con.

Rất ngạc nhiên về sự thông minh của cô gái, Nguyễn Trãi hỏi :

- Tên cô là gì?

Cô gái đáp :

- Tên là Thị Lộ.

Nguyễn Trãi bèn lấy nàng làm hầu thiếp.

Cách đây hơn chục năm, một số gia đình trong ấp, ngoài nghề nông, còn làm thêm nghề dệt chiếu. Ăn theo nghề dệt chiếu là nghề đổi chiếu lấy chó. Những anh chàng thanh niên chỉ cần trang bị cho mình một chiếc xuồng máy với cái cũi chó. Đầu tuần anh ta lấy chiếu, rồi chở tới các thôn ấp xa xôi, nhất là các sóc Miên, để đổi lấy chó. Chó mang về bán cho các gia đình đang cần đến, hay đem bán ngoài chợ, thậm chí còn được “xuất khẩu” lên tận Hố Nai và Xóm Mới.

Có lúc trong ấp gã đếm được cả thảy hơn năm mươi xuồng chiếu chó. Gã thử ngồi nhẩm tính : Thứ hai khởi hành và thứ sáu trở về, ít nhất mỗi xuồng cũng được một trăm ký chó. Mà năm mươi xuồng, vị chi là năm tấn chó chỉ trong vòng một tuần lễ. Rồi một năm, cứ thế mà nhân ra. Mỗi chuyến chiếu chó như thế, anh ta kiếm được cả chỉ vàng!!!

Cũng vì đi nhiều nơi, nên những anh chàng chiếu chó được mở rộng tầm nhìn và quen biết nhiều hơn. Do đó cũng đã xảy ra những cuộc tình giữa những kẻ mang chiếu và những người có chó. Gã xin gọi những cuộc tình loại này là…tình chiếu chó.

Hiện nay, đời sống nông thôn còn nhiều vất vả, nên một số thanh niên thiếu nữ lên thành phố để đi học hay đi làm tại những xí nghiệp. Và từ đó nảy sinh những mối tình sinh viên, hay những mối tình công nhân. Anh miền Nam mà lấy chị miền Bắc, hay chị miền Nam lấy anh miền Trung cũng không phải là họa hiếm. Ấy là gã chưa muốn nói đến những cô gái muốn đổi đời, nhờ những trung tâm mai mối, đã lấy chồng Việt kiều, chồng Đài Loan, chồng Hàn Quốc với những cuộc tình xuyên lục địa.

Và như vậy làm sao cắt nghĩa được hiện tượng hai người từ những phương trời cách biệt, xa lắc xa lơ, bỗng gặp nhau rồi thành vợ thành chồng. Phải chăng là do duyên số?

Bên phương Tây cũng như bên phương Đông, người ta chủ trương việc tình duyên, cũng như việc trở thành vợ thành chồng với nhau là do ông trời ấn định. Và người ta đã gọi việc ấn định này là duyên số.

Thực vậy, bên phương Tây người ta cho rằng việc hôn nhân là do thần Cupidon. Theo thần thoại Hy Lạp, thì Cupidon chỉ là một em nhỏ, con của nữ thần Venus. Em nhỏ này cầm trong tay một chiếc cung với những mũi tên. Khi bắn đi, mũi tên sẽ xuyên qua một trật hai trái tim. Và thế là chủ nhân của hai trái tim này nghiễm nhiên trở thành vợ thành chồng với nhau.

Còn người Á Đông thì cho rằng việc tình duyên là do Nguyệt lão, tức là ông già ngồi dưới trăng ấn định.

Có sách chép rằng : Vi Cố, người đời Đường, ở trọ tại Tông Đô. Ngày kia, Vi Cố trông thấy một ông lão đầu tóc bạc phơ, ngồi dưới ánh trăng và đang xem sách, bên cạnh có một cái giỏ đựng những sợi chỉ đỏ.

Vi Cố đến bên ông già, thi lễ và hỏi :

- Ông là ai?

Ông lão đáp :

- Ta là Nguyệt Lão, sách này là sách ghi chép sẵn tên họ những cặp vợ chồng kết duyên với nhau.

Vi Cố hỏi tiếp :

- Còn chỉ kia là chỉ gì?

Ông lão đáp :

- Chỉ kia là chỉ dùng để cột chân vợ chồng lại với nhau.

Vi Cố hỏi đến người vợ tương lai của mình, thì ông lão cho biết :

- Đó là con của người ăn xin, đang ngồi ở ngoài chợ.

Vi Cố nghe vậy lấy làm buồn và qua ngày hôm sau rắp tâm định giết đứa bé ấy đi, để mình khỏi phải kết hôn với con nhà ti tiện. Vi cố thi hành thủ đoạn, nhưng may thay, cô bé ăn mày kia bị một nhát dao trúng đầu, nhưng không chết và mẹ nó bồng nó chạy thoát.

Về sau Vi Cố kết hôn với cô gái, con nhà quan. Nhân một hôm tình cờ nhìn thấy cái sẹo trên đầu vợ, hỏi ra mới biết sự tình. Chính vợ mình là cô con gái ăn mày, bị mình chém trước kia, và được ông quan nhạc phụ bây giờ xin về làm con nuôi.

Do điển này, ngày sau hễ thấy vợ chồng cưới hỏi nhau, người ta liền bảo :

- Nguyệt Lão đã xe duyên, cột chỉ rồi khó mà thoát khỏi.

Ca dao Việt Nam cũng đã phần nào diễn tả được những ý tưởng trên :

- Nấu chè van vái Nguyệt bà,

  Khiến cho chung hiệp một nhà phượng hoa.

Đồng thời cũng nói lên số phận bấp bênh của người con gái :

- Thân em như hạt mưa sa,

  Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.

Từ hai huyền thoại giữa Đông và Tây, gã thấy người xưa đã coi tình duyên như là một sự gì đã được tiền định, mà con người không thể nào xoay chuyển, không thể nào đổi thay, không thể nào quyết định.

Còn hôm nay thì sao?

Có một vài quan niệm mà ngày xưa rất thịnh hành, nhưng bây giờ đã bị giới trẻ cho là lỗi thời và không còn áp dụng nữa.

Chẳng hạn như quan niệm “nam nữ thọ thọ bất thân”. Ngày xưa trai gái không được gặp gỡ, thân mật trò chuyện với nhau.

Còn ngày nay thiên hạ chủ trương cần phải gặp gỡ, tìm hiểu, thông cảm với nhau trước, rồi mới tiến đến hôn nhân. Thậm chí có cặp còn “tiền dâm hậu thú”, “ăn cơm trước kẻng”, khiến cho Việt Nam trở thành một trong những nước đứng hàng đầu thế giới trong phạm vi nạo phá thai.

Chẳng hạn như quan niệm “cha mẹ đặt đâu, thì con cái phải ngồi đó”. Ngày xưa việc hôn nhân phần lớn là do cha mẹ chọn lựa và ấn định. Sự chọn lựa và ấn định của cha mẹ thường chú trọng tới vấn đề “môn đăng hộ đối”, nghĩa là hai bên xui gia với nhau phải cân bằng trong mọi lãnh vực : tuổi tác, địa vị…

Còn ngày nay, thiên hạ tự tìm kiếm lấy nửa chiếc xương sườn của mình, để rồi cuối cùng “con cái đặt đâu, thì cha mẹ phải ngồi đó”. Cho dù sự tìm kiếm này lắm lúc cũng nhiêu khê vất vả :

- Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo,

  Thất bát sông cũng lội,

  Tứ cửu tam thập lục đèo cũng qua.

- Yêu nhau chẳng quản xa gần,

  Mấy sông cũng lội, mấy ngàn cũng qua.

Hơn thế nữa, ngày nay người ta còn có rất nhiều phương tiện hiện đại trợ giúp cho việc tìm kiếm này, chẳng hạn như : điện thoại, email, blog…ngon bổ rẻ, vừa tiện lợi, vừa nhanh chóng, lại vừa đỡ tốn kém.

Nếu trong lãnh vực tình yêu, có được một sự tiền định, một sự an bài nào đó, thì sự tiền định và an bài ấy cũng chẳng ảnh hưởng gì tới sự tự do của chúng ta. Mỗi người đều có quyền chọn lựa và quyết định, đồng thời phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về những hành động của mình.

Đây là một sự chọn lựa có ý thức giữa hai người nam và nữ. Mà chọn lựa thì vừa có nghĩa là từ bỏ, lại vừa có nghĩa là chấp nhận.

Thực vậy, chúng ta phải từ bỏ tất cả những gì đi ngược lại với tình yêu và làm cho tình yêu bị rạn vỡ. Đó có thể là những kỷ niệm êm đềm trong dĩ vãng của  mối tình đầu. Đó có thể là những liên hệ thầm kín và vụng trộm trong hiện tại. Tất cả đôi khi đã trở nên những trận cuồng phong, giật sập căn nhà hạnh phúc.

Đồng thời, chúng ta còn phải chấp nhận người chúng ta yêu với tất cả những ưu điểm và khuyết điểm, những tính tốt và những tật xấu, bởi vì “nhân vô thập toàn”, chẳng ai là một người hoàn toàn cả. Với những ưu điểm và tính tốt, thì giúp nhau thăng tiến. Còn với những khuyết điểm và tật xấu, thì giúp nhau uốn nắn sửa đổi.

Như vậy, tình yêu là cả một nghệ thuật, hay nói đúng hơn, là cả một quá trình phấn đấu, để được liên tục phát triển. Kinh nghiệm cũng cho hay :

- Xin cho con lấy được người con yêu.

Lời cầu nguyện này xem ra có vẻ dễ dàng và không đòi hỏi nhiêu cố gắng.

Thế nhưng :

- Xin cho con yêu được người con lấy.

Lời cầu nguyện này mới thực sự là quan trọng và không ngừng đòi hỏi những giọt máu hy sinh từng ngày.

Để kết luận, thiết tưởng trong mọi lãnh vực, chúng ta nên ghi nhớ câu danh ngôn sau đây :

- Hãy tự cứu lấy mình, rồi trời sẽ cứu.

Gã Siêu   gasieu@gmail.com