Trong những ngày qua, báo chí và diễn đàn điện tử trên Internet tràn ngập những bài ca tụng đội tuyển bóng đá Việt Nam vừa đoạt chiếc cúp AFF Susuki Cup 2008 danh giá Đông Nam Á, mà người Việt Nam đã chờ đợi trên 40 năm qua. Nhân dịp nầy ông Henrique Calisto, huấn luyện viên Bồ Đào Nha, cũng đã được ca tụng hết lời vì đã góp công lớn đưa đội bóng đạt được thành quả trên. Hình ảnh ông Calisto đã được công kênh trên đường phố. Tên ông được mọi người biết đến và Việt Nam hóa ra Tô, thầy Tô, nghe rất thân thương. Trong các lời ca tụng vị huấn luyện viên quê Matosinhos, vùng gần thành phố Porto với loại rượu Bồ Đào (Porto) danh tiếng, câu nói của ông Chủ tịch Công ty Gạch Đồng Tâm Võ Quốc Thắng rất đáng được lưu ý. “Nếu đất nước Bồ Đào Nha có viện trợ cho VN cả trăm triệu đôla cũng chẳng ai nhớ. Nhưng nếu ông làm cho đội tuyển VN thành công. Hàng chục triệu người người dân VN sẽ rất quý mến đất nước Bồ Đào Nha. Không có điều gì quảng bá cho đất nước tốt bằng điều đó.”

 “Ông Henrique Calisto đã mềm lòng và gật đầu đồng ý..” (Trích báo Tuổi trẻ số thứ sáu, ngày 2 tháng giêng Dương lịch năm 2009, trang 11.)

Để đạt đến ngày vinh quang trên, thời gian trước đó, huấn luyện viên Calisto đã bị công kích rất nhiều.

Trong những ngày cuối năm tháng 12, 2008, đội tuyển bóng đá quốc gia và ông Calisto đã góp phần tạo cho người Việt Nam một đêm Mừng Chúa Giáng Sinh 2008 và đón chào năm mới 2009 tuyệt vời.

Khi nhìn thấy ông quàng lên mình quốc kỳ Bồ Đào Nha, tổ quốc ông, tôi bất chợt nhớ đến bao nhiêu gương mặt Bồ Đào Nha khác đã từng sinh sống, làm việc trên đất nước Việt Nam nầy.

Đó là linh mục Diogo Carvalho (1578-1624) người đã cùng linh mục người Napoli (Ý) Francesco Busomi, đến Đàng Trong năm 1615. Nhưng ngay năm sau đó, đã can đảm quay về Nhật Bản và tử đạo tại Sendai Nhật Bản ngày 22-2-1624.

Đó là linh mục Gaspar Luis (1586- sau năm 1648) người đã viết bản tường trình Đàng Trong năm 1621 và soạn cuốn Từ Vựng tiếng Việt (nhưng bị thất lạc do đắm tàu). Đó là Amaral, Barbosa soạn thảo từ điển tiếng Việt, rất tiếc, các văn bản trên chưa được tìm thấy.

Nhưng trước hết và trên hết là công trạng của linh mục Francisco Pina. (1585-1625). Quê hương ngài là Guarda, Bồ Đào Nha, chịu chức linh mục năm 1616 để rồi năm sau, 1617, đến Đàng Trong . Ngài thường trú tại Hội An (Quảng Nam), rồi Nước Mặn (Qui Nhơn) nhưng cuối cùng, từ năm 1622, định cư tại Dinh trấn Thanh Chiêm (Dinh Chăm). Tại đây ngài đã mua nhà, trau dồi văn hóa Á Đông và áp dụng phương pháp ghi âm tiếng Việt bằng mẫu tự La tinh. Bản phúc trình của ngài viết vào những năm 1623, 24 đã được tiến sĩ Roland Jacques OMI (tức Dương Hữu Nhân) phát hiện tại thư viện Ajuda của thủ đô Lisboa, Bồ Đào Nha, và đã được công bố. Hãy đọc vài câu :

 “... Về vấn đề học ngôn ngữ thì ở Kẻ Chàm là nơi luôn luôn tốt nhất. Đây là kinh đô của triều đình. Ở đây người ta nói hay. Nhiều người trẻ quy tụ về đây. Họ là sinh viên...Về phần con, con đã soạn xong một tiểu luận về chính tả, về các thanh điệu của ngôn ngữ nầy, và con đang lao vào ngữ pháp...Con phiên âm theo chữ Bồ Đào Nha sao cho người chúng ta có thể đọc và học các từ đó thuộc lòng...” (Trích Những người Bồ Đào Nha tiên phong trong lĩnh vực Việt Ngữ học, Roland Jacques, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội-2007, trang 43, 44)

Trước đây, khi chưa biết các tài liệu nầy, chúng ta thường chỉ chú trọng đến linh mục Đắc Lộ (Alexandre de Rhodes) là người có công lớn trong việc xuất bản hai tác phẩm chữ Quốc ngữ rất quan trọng là “Tự điển Annam- Bồ Đào Nha- Latinh” thường gọi tắt là Từ điển Việt- Bồ- La và Phép giảng tám ngày tại Rôma, năm 1651. Nhưng chính cha Đắc Lộ, người đến Đàng Trong tháng 12 năm 1624 (theo cha Đỗ Quang Chính, tháng 2,1625) cho biết mình đã học tiếng Việt với cha Pina .

Kể từ khi bản sao viết tay của cha Pina được phát hiện và được linh mục Dòng Tận hiến Đức Bà Vô Nhiểm Dương Hữu Nhân tức Roland Jacques công bố, cái nhìn về buổi đầu lịch sử hình thành chữ quốc ngữ đã thay đổi nhiều.

Thật ra, cha Pina không tự mình nghĩ ra phương pháp ghi chú nầy mà phải nói đó là công trình của nhiều người Bồ Đào Nha sinh hoạt ở Nhật Bản và Trung quốc trước đó. Từ thế kỷ 16, các linh mục Dòng tên đã sáng chế hệ thống La tinh hóa tiếng Nhật gọi là rômaji, thực ra phải nói Bồ Đào Nha hóa vì ngôn ngữ Bồ rất gần với hệ thống La tinh. Từ đó, các sách viết tay và các bản in theo phương pháp Âu Châu, thay vì mộc bản, đã được tiến hành. Từ năm 1591 cho đến năm 1598 ít nhất có bảy cuốn sách đã được in ấn (Xem sách dịch Lịch sử công giáo Nhật Bản của Joseph Jennes, CICM, Nhà Xuất Bản Tôn giáo, 2008 trang 124 tt..)

Tại Trung quốc, loại sách phiên âm trên cũng khá phổ biến. Sách dùng chủ yếu giúp các người Bồ Đào Nha và Âu Châu không biết chữ Hán và cho sinh viên Nhật Bản, Trung Hoa làm quen với ngôn ngữ Âu Châu.

Chính từ những kinh nghiệm trước đó mà cha Francisco Pina đã bắt đầu Bồ Đào Nha hóa chữ Việt tại Thanh Chiêm (Dinh Chăm), Quảng Nam với sự tiếp tay của nhiều nhà sư, nho sĩ, thông dịch viên và học sinh.

Ông Nguyễn Phước Tương, một nhà nghiên cứu chuyên viết về địa phương Quảng Nam, Đà Nẵng đã tóm lược công trình trên qua bài viết khá súc tích “Hội An - Thanh Chiêm. Cái nôi ra đời của chữ quốc ngữ “đăng trên Văn Hóa Hội An số đặc biệt Xuân Mậu Tý 2008, trong đó, sau khi dẫn chứng nhiều tài liệu ông đã đi đến kết luận “Như vậy, chính Giáo sĩ Bồ Đào Nha Francesco Pina...cùng với các trí thức và phiên dịch người Việt tại cảng thị Hội An và Dinh trấn Thanh Chiêm đã phát minh đầu tiên chữ Quốc ngữ vào đầu thế kỷ 17, loại văn tự hiện đại của Việt nam. Đây là một sự kiện lịch sử - văn hóa vô cùng vĩ đại mà nhân dân Hội An và nhân dân Thanh Chiêm ngày nay có quyền tự hào.

Thế nhưng, trong những năm qua...chúng ta chưa có một hình thức sinh động để giới thiệu với nhân dân địa phương, nhân dân cả nước và khách du lịch quốc tế để họ biết rằng nơi đây trong quá khứ đã từng ra đời sự kiện vĩ đại đó” (Văn Hóa Hội An, số đặc biệt Xuân Mậu Tý 2008, trang 54 -58)

Ông Phạm Thông, một người đã từng du học tại Bungari, trong báo Khoa học và Sáng tạo, đã lên tiếng yêu cầu hình thành một lễ hội tôn vinh chữ Quốc ngữ . Trong bài viết : “Lễ hội dành cho chữ Quốc ngữ?”, sau khi ghi nhận công trạng của linh mục Francisco Pina, ông viết “Thiết nghĩ, chữ Quốc ngữ đối với chúng ta hiện nay và mãi mãi sau nầy, quý báu và cần thiết như cơm gạo, như không khí, ánh sáng mặt trời vậy. Ngày nay và mai sau, mỗi người Việt Nam của chúng ta khi cầm trên tay một trang sách tiếng Việt, cầm trên tay cây bút ký tên mình bằng chữ Quốc ngữ, phải nhớ đến nguồn gốc của nó như từ đâu ta có bát cơm ăn.” Từ đó ông đưa ra ý kiến “.. tôi thiết nghĩ chữ Quốc ngữ và những tiền nhân có công khai sinh, phát triển và truyền bá nó, không kể họ là ai, ngoại quốc hay là Việt, lương hay là giáo cũng cần được tôn vinh trong lòng mỗi người dân Việt. Lễ hội chữ Quốc ngữ nếu được khai sinh trên cái nôi hình thành Thanh Chiêm, Hội An là một sự ứng xử đúng đạo lý nhất của người Việt, của người Quảng Nam là ‘uống nước nhớ nguồn’, ‘ăn quả nhớ kẻ trồng cây’. Và lễ hội chữ Quốc ngữ sẽ là một điểm nhấn quan trọng góp phần làm hiển lộ ngày càng rõ nét nền văn hóa đặc thù Đất Quảng” (Báo Khoa học và Sáng tạo, số 69 (tháng 10/2008, trang 10,11)

Tháng 12 năm nay, dân tộc Việt Nam tự hào về chiến thắng đương kim vô địch Singapore và Thái Lan trên đấu trường bóng đá, nhờ công sức của ông Henrique Calisto, một người Bồ Đào Nha, nhưng không ai nhớ đến một người Bồ Đào Nha khác, Francisco Pina, đã chết đuối trên biển Quảng nam Đà Nẵng ngày 15 tháng 12 năm 1625, mười ngày trước lễ Chúa Giáng Sinh, khi vừa tròn 40 tuổi, với bao ước mơ chưa thành hình.

Nhân vật đó đã mãi mãi nằm xuống tại mảnh đất Việt Nam nầy, đã đặt nền tảng ban đầu cho một di sản khổng lồ là nền văn học chữ quốc ngữ . Qua bốn nghìn năm văn hiến, chúng ta còn lại bao nhiêu văn bản Hán Nôm? Chứa được bao nhiêu căn phòng? Còn chữ Quốc ngữ, tuổi chưa đầy 400 năm, nhưng nếu hôm nay nhà nước xây dựng bảo tàng chữ Quốc ngữ, chắc chắn phải cần một tòa nhà đồ sộ mới chứa hết.

 Công trạng của linh mục Francesco Pina quá lớn, nhưng ngay một ngôi mộ xứng đáng, dân tộc nầy cũng chưa dành cho ngài, ấy là không kể những người dùng chữ Quốc ngữ để phỉ báng chữ Quốc ngữ như là công cụ “thực dân, đế quốc”?!

Chưa đầy 10 năm khi những trang chữ Quốc ngữ xuất hiện trên Internet mà nay ai cũng nhận ra khả năng tuyệt vời hội nhập thế giới của lối chữ nầy. Chữ Quốc ngữ giúp dân tộc ta vượt qua nhiều dân tộc trên thế giới về chất lượng và số lượng website. Hãy gỏ một từ Quốc ngữ trên công cụ tìm kiếm Google hoặc Yahoo bạn sẽ thấy rỏ ngay.

Cha Pina ơi, cha đang nằm ở đâu trên mảnh đất vinh quang và đau thương nầy?

Người Việt Nam đã quên cha nhưng rồi sẽ phải nhớ ơn cha. Huấn luyện viên Calisto, người đồng hương của cha đã làm cho dân tộc Việt Nam tự hào trong một vài năm, nhưng cha mới là người Bồ Đào Nha mà người Việt cần phải biết ơn lâu dài, cha mới là hương vị thơm ngon, ngọt ngào, say nồng của rượu Bồ Đào (Porto), không chỉ trăm năm mà chắc chắn sẽ là mãi mãi với công trình sáng tạo chữ Quốc ngữ. 

Hội An, ngày 03 tháng 1 năm 2009.

Lm Antôn Nguyễn Trường Thăng, Quản xứ Hội An.

Trong những phẩm chức của Mẹ thì phẩm chức “Mẹ Thiên Chúa” là một phẩm chức cao trọng hơn cả. Bên cạnh phẩm chức ấy là phẩm chức Mẹ Nhân Loại, và dĩ nhiên, là mẹ riêng tôi nữa. 

Khi Tổng Thần Gabriel được Thiên Chúa sai đến với Mẹ, và khi cất lời chào Mẹ: “Hãy vui lên trinh nữ, vì được Thiên Chúa sủng ái, trinh nữ có phúc hơn mọi phụ nữ” (Lc 1:28), hẳn là ngài cũng biết rằng lời chào mừng ấy không dừng lại ở đó. Ý nghĩa của lời chào mừng ấy còn phải đi xa hơn nữa khiến muôn thế hệ sau phải tự hỏi: Người trinh nữ ấy vui với cái gì? Tại sao vui? 

Nhưng cũng nhờ Tổng Thần Gabriel, chúng ta tìm được lý do khiến Mẹ vui, đó là Mẹ sẽ thụ thai và sinh một con trai, mà người con trai ấy là Con Ðấng Tối Cao, là chính Thiên Chúa: “Trinh nữ sẽ thụ thai và sinh một con trai. Ngài sẽ nên cao trọng và được gọi là Con Ðấng Tối Cao” (Lc 1:31-32). Như vậy, qua biến cố Truyền Tin, hình ảnh người mẹ của Thiên Chúa đã được phác họa, và người đó chính là Trinh Nữ Maria. 

Khi làm mẹ Chúa Giêsu, Ðức Maria cũng trở thành mẹ của cả nhân loại, vì Chúa Giêsu đây không ai khác mà là một Adong mới, nơi Ngài, nhân loại được nối kết, và được trở nên con cái Thiên Chúa. Ngài là “Trưởng Tử” như lời Thánh Phaolô quảng diễn, và Ngài cũng chính là “Ðầu” của nhiệm thể mà trong đó mỗi người chúng ta là những chi thể. “Như mỗi người chúng ta có một thân thể với nhiều chi thể, và mỗi chi thể có một nhiệm vụ khác nhau. Cũng vậy, tuy nhiều, chúng ta chỉ làm thành một thân thể trong Ðức Kitô, và mỗi phần tử là một chi thể khác nhau” (Rm 12:4-5).. Tư tưởng này, Thánh Phaolô cũng viết cho Giáo Ðoàn Corinthô: “Anh em là thân thể của Chúa Kitô. Mỗi người trong anh em là một chi thể trong đó” (1Cor 12: 27). 

Vậy, nếu Mẹ là mẹ của “đầu”, thì Mẹ cũng là mẹ của toàn thân thể, là Mẹ của tất cả mọi chi thể. 

Tại sao người Trinh Nữ nhỏ bé thuộc một thôn trang nghèo nàn Nazareth lại có thể trở thành một người mẹ cao trọng và quyền uy đến thế: “Trinh nữ có phúc hơn mọi người nữ” (Lc 1:28). Ðể có câu trả lời, chúng ta lại phải tìm về ý nghĩa của biến cố Truyền Tin. Sở dĩ Mẹ được Thiên Chúa sủng ái, và được trở nên cao trọng, vì Mẹ khiêm nhường và sự khiêm nhường ấy dẫn Mẹ đến chỗ hoàn toàn phục tùng Thiên Chúa: “Này tôi là nữ tỳ Ngài, tôi xin vâng” (Lc 1:38). 

Vâng, chính sự khiêm nhường ấy, nên Thiên Chúa đã cất nhắc Mẹ lên cao. Và dù được cao sang, vinh quang như thế, Mẹ vẫn hết sức khiêm nhường: “Linh hồn tôi ngợi khen Chúa. Và tâm trí tôi hoan hỷ trong Ðấng Cứu Chuộc tôi. Vì Chúa đã thương đến phận nữ tỳ tôi tớ Chúa. Này về sau muôn đời sẽ khen tôi có phúc” (Lc 1: 46-49). 

Nhưng ngoài Chúa Giêsu ra, trong cái chung toàn thể nhân loại ấy, Mẹ cũng còn là mẹ riêng của mỗi người chúng ta. Thánh Phaolô Tông Ðồ trong mối tương quan con cái Thiên Chúa qua Chúa Kitô đã viết: “Người Con trở thành trưởng tử của nhiều anh em” (Rm 8:29). Mầu nhiệm này, ơn gọi này cũng được hiểu về vai trò làm anh của Chúa Kitô đối với từng anh em của Ngài qua tương quan với Mẹ Maria. Chính Chúa Kitô đã mặc khải cho biết điều này. Trước giờ hấp hối, từ trên thập giá nhìn xuống thấy Mẹ và người môn đệ yêu dấu, Ngài đã nói: “Hỡi bà! Này là con bà”, và với người môn đệ, ngài nói: “Này là mẹ con” (Jn 19:26). Như vậy, chính Chúa Giêsu đã mặc khải cho nhân loại và cho mỗi người chúng ta rằng, Ðức Maria không chỉ là riêng của Ngài, mà còn là của mỗi người chúng ta. 

Khi sinh ra Chúa trong hang đá Belem, cùng một lúc, Mẹ Maria cũng sinh chúng ta ra trong tình thương yêu và bình an của Thiên Chúa. Khi Mẹ cho Chúa Giêsu bú sữa, cũng là chính chúng ta được nuôi dưỡng bởi dòng sữa tình yêu của người. Khi Mẹ nâng đỡ, bao bọc, và nuôi dưỡng Chúa Giêsu, cũng chính là chúng ta từng người một được mẹ nâng đỡ, bao bọc, và nuôi dưỡng. Và khi Chúa Giêsu hấp hối trong Vườn Cây Dầu, vác thập giá lên núi Sọ, và chịu đóng đanh trên đó, thì cũng chính là Mẹ có mặt bên mỗi người chúng ta mỗi khi sầu khổ, lúc gặp thử thách, và ngay bên giường trước giờ ly biệt cõi trần: “Thánh Maria Ðức Mẹ Chúa Trời, cầu cho chúng con là kẻ có tội khi nay và trong giờ lâm tử”. Ðó là lời cầu xin mà Giáo Hội dạy con cái mình phải xin với Mẹ mọi ngày. 

Tôi đã tham dự đám tang của nhiều người Công Giáo, Phật Giáo, nhưng chỉ duy một lần, gần đây tôi được tham dự đám tang của một người chị em Tin Lành. Tôi không nói về sự khác biệt giữa Công Giáo và Phật Giáo, nhưng so sánh với đám tang của người chị em Tin Lành với những đám tang Công Giáo thì đây là điều khiến tôi phải suy nghĩ. Cũng có Lời Chúa được chia sẻ, cũng có Thánh Thi được đọc lên, nhưng thiếu hình bóng người Mẹ hiền. Người mẹ mà mỗi ngày tôi đều xin với người: “cầu cho chúng con là kẻ có tội khi nay và trong giờ lâm tử”. Ðiều gây ngạc nhiên, là chính những người trong gia đình nhà hiếu cũng cảm thấy sự khác biệt ấy. Lý do, vì tối hôm trước, một số nữ tu, anh chị em Công Giáo do sự quen biết với một phần tử trong gia đình, đã xin phép đến đọc kinh cho người quá cố. Những tràng Mân Côi được cất lên cùng với những bài thánh ca đã làm cho con cháu của người quá cố bồi hồi xúc động. Và chính vì thế, hôm sau, đứng trước quan tài, tôi cũng xin cùng với một người trong gia đình ấy đọc một chục kinh Mân Côi và hát một bài ca về Mẹ cầu cho người quá cố. 

Hình ảnh người mẹ tự nó đã là một hình ảnh đẹp và thu hút chứ không phải vì người mẹ đó là Mẹ Thiên Chúa: “Thưa bà. Này là con bà”. Chúa Giêsu đã chẳng nói với Mẹ trước giờ hấp hối điều này sao? Vậy thì mặc dù Mẹ là Mẹ Thiên Chúa, con vẫn hạnh phúc và sung sướng nói với Mẹ như Chúa Giêsu đã cho phép con gọi thế: “Ðây là mẹ con”. Ôi Maria! Con sung sướng biết bao. 

Lễ Mẹ Thiên Chúa , ngày 1 tháng 1 năm 2009

Kể từ 01.01.2009, Pháp lệnh mới về dân số sẽ có hiệu lực. Pháp lệnh mới quy định mỗi gia đình chỉ được phép có từ 1 đến 2 con, điều này tưởng như không mới nhưng có một sự khác biệt rất lớn so với quy định cũ. Quy định cũ ghi rõ “Mỗi gia đình chỉ nên có từ 1 đến 2 con” Nay được đổi thành “Mỗi gia đình chỉ được có từ 1 đến 2 con”.

Với quy định cũ, đã có biết bao thai nhi đã bị gạt bỏ ra ngoài cuộc sống, bao bi kịch kinh hoàng đã làm đảo lộn biết bao gia đình, đã có nhiều người chỉ vì đôi ba chữ trong một pháp lệnh đã hãi sợ cho đường thăng quan tiến chức, lo lắng cho công ăn việc làm, nhấp nhổm không yên cho kinh tế gia đình đến nỗi đã ra tay giết hại những thành viên vô tội trong chính gia đình của mình.

Với pháp lệnh mới sẽ có hiệu lực vào năm 2009 này. Mặc dù ai cũng biết trong pháp lệnh không đưa ra những biện pháp chế tài, thế nhưng những gì Nhà Nước CS đang làm trên đất Việt Nam này, ủng hộ phá thai, lật đổ giáo dục, tiêu diệt lương tri, coi thường công lý v.v... đang nhan nhản khắp các tỉnh thành. Chúng ta biết chắc rằng rồi đây sẽ còn có biết bao thai nhi vô tội sẽ phải chết oan ức tức tưởi ngay trong chính cung lòng mẹ chỉ vì một vài chữ đã thay đổi trong một pháp lệnh mà nghe qua có vẻ như rất triết lý, rất khoa học và rất nhân đạo.

Nhưng thực chất của vấn đề chỉ là ngụy biện vì có thứ triết lý nào đi hủy diệt Sự Sống, vì có thứ khoa học nào tàn sát con người và càng chẳng có thứ nhân đạo nào mà lại hủy diệt hàng loạt các thai nhi chưa bao giờ có cơ hội chào đời. Con số 3 triệu ca phá thai mỗi năm giờ đây sẽ còn có thể tăng cao hơn nữa trong những nỗi xót xa nhục nhằn của những ai còn có chút lương tri, rồi đây con số ấy sẽ lại gây bao kinh hoàng cho cả thế giới trong tiếng cười hả hê của những con người ích kỷ sống trên cái chết của đồng loại. Bất chấp cả những dự báo khoa học cho rằng trong vòng ít năm nữa sẽ có trên bốn triệu thanh niên Việt Nam không có cơ hội nào để lựa chọn bạn đời khác phái của mình.

Việt Nam đã vậy, nhìn ra thế giới. nhân đọc qua một bài viết của Linh Mục Nguyễn Hữu Thy với tựa đề “Hoa kỳ. Hàng triệu trẻ sơ sinh đang run sợ trước nhiệm kỳ tổng thống của ông Barack Obama sắp tới” trên trang vietcatholic.net.[1]

Chúng ta mới thấy cái đáng sợ của tội lỗi ngày nay đang nhấn chìm nhân loại vào trong văn hóa của sự chết là thế nào, chỉ một ý nghĩ chủ quan của một người sống mà hàng triệu trẻ em vô tội sẽ phải chết mỗi năm. Tôi ác diệt chủng này bao giờ mới có thể chấm dứt khi mà ngày nay con người chỉ lo vơ vét và hưởng thụ, vơ vét hưởng thụ của Bà Mẹ Trái Đất thôi chưa đủ, còn vơ vét hưởng thụ trên cái chết của đồng loại nữa. Chẳng lẽ con người bước vào thập niên đầu tiên của thiên niên kỷ mới được cho là văn minh tiến bộ nhất lại là những tội ác kinh hoàng từ cổ chí kim chưa từng xẩy ra đến như vậy. Xét về mọi góc độ, thì tội ác phá thai còn kinh hoàng ghê tởm hơn rất nhiều những cuộc thảm sát đẫm máu nhất trong lịch sử các bạo chúa hôn quân như Tần Thủy Hoàng, Hitler, Pôn pốt..

Nhìn qua quốc gia láng giềng Trung Quốc, một quốc gia CS với tội ác vào loại bậc nhất trong lãnh vực phá thai, ngày nay cũng đang phải trả giá về hậu quả kinh khủng của nó. Nạn béo phì ở trẻ em, nạn mất cân bằng giới tính dẫn đến tình trạng hàng triệu thanh niên không kiếm được vợ. Họ phải nhập khẩu cô dâu, biến thân phận người phụ nữ thành một món hàng béo bở không hơn không kém mà nhiều cô gái Việt Nam đã phải trả giá.

Hàng loạt các vấn đề không thể giải quyết ngày một ngày hai cho dù có chi ra bao nhiêu tiền của đi chăng nữa vì cái giá phải trả đâu phải chỉ là tiền mà là hàng loạt những cái khác quý giá hơn, thiêng liêng hơn. Có lẽ còn lâu mới có thể khắc phục hậu quả, mà muốn thế đi nữa thì cũng chẳng dễ dàng gì vì con người vẫn đang ra sức tàn phá các nền tảng luân lý, xã hội, môi trường và chính mình chỉ để thỏa mãn lòng tham không đáy.

Các tín hiệu không vui khác từ Việt Nam không chỉ dừng lại ở lãnh vực Bảo Vệ Sự Sống mà còn ở các lãnh vực khác. Thế nhưng tất cả các lãnh vực khác khi suy đồi cũng cho ra một kết quả cuối cùng là làm cho cuộc sống ở cả người đã được sinh ra cũng như các thai nhi tội nghiệp của chúng ta ngày một thê thảm hơn trước.

Những người Công Giáo và những ai còn lương tri vẫn ngày đêm tranh đấu cho Công Lý và Hòa Bình, cho Tự Do Tín Ngưỡng và Nhân Quyền thì ngược ngạo thay, chính quyền phủ nhận tất cả để biến các Tu Viện, các cơ sở giáo dục trở thành những vũ trường, những sân golf dành cho các đại gia tham nhũng ăn chơi trác táng. Thật đau lòng khi viện mồ côi lại bị coi như nơi nuôi dưỡng đào tạo các mầm mống chống phá chính quyền, thật xót xa khi thể hiện lòng yêu nước lại bị tù đầy.

Những bậc cha mẹ ngày đêm mong mỏi cho con em mình được học hành tử tế trong một môi trường lành mạnh thì ấm ức thay chính quyền lại hướng dẫn các thầy cô phải dạy cho các em thái độ sống bất chấp các giá trị đạo đức tinh thần bằng cách lừa dối các em. Một số các em đã lỡ sa chân vào vũng lầy ma túy mong trở lại làm người nơi các trại cai nghiện thì lại “được” chính quyền huấn luyện thêm cho thói ma cô, giang hồ, đầu gấu, bắt đi đập phá Đền Thánh, Dòng Tu. Người mang tật mang bệnh mong mỏi đến nhà thương chữa trị thì đau lòng thay họ gặp toàn những lương y... tử mẫu, gặp đâu giết đó.

Báo đài ngày đêm ra rả cổ súy cho những trào lưu hưởng thụ. Lãnh đạo các cấp chỉ biết bao che dung túng và tham nhũng. Kết quả cuối cùng tất phải là người sống cạnh tranh với nhau không đủ, cạnh tranh với các thai nhi và còn cạnh tranh cả với người chết nữa. Khi ấy, con người ta đâm ra coi thường Sự Sống, nguyên nhân chính dẫn đến chuyện phá thai.

Còn rất nhiều những tín hiệu không vui ngày đêm đang gặm nhấm vào trái tim mỗi người trong chúng ta. Đang báo hiệu cái chết của nhân tâm, cái chết của lương tri và cái chết của con người đang đến gần từng giờ từng phút. Nhưng chẳng lẽ chúng ta cứ mãi ngồi nguyền rủa bóng tối mà chẳng dám thắp lên một ngọn nến sao ? Chúng ta vẫn hãi sợ thế lực của bóng tối ngày nào thì ngày ấy không những những thai nhi vô tội sẽ là nạn nhân mà chính chúng ta cũng sẽ là những nạn nhân còn đau khổ hơn ngàn lần các em nữa.

Ngọn nến mà chúng ta cần thắp sáng bây giờ là ngọn nến của sám hối, ngọn nến cầu nguyện và ngọn nến của tình yêu. Những ngọn nến ấy mới có đủ sức mạnh để thắp sáng lên những ngọn nến khác đốt cháy những tín hiệu không vui ấy để chúng ta được sống và sống hạnh phúc.

Đaminh PHAN VĂN DŨNG,
Biên Hòa, một ngày cuối năm 2008 

[1] Xin xem theo địa chỉ sau đây:
http://www.vietcatholic.org/News800/ReadArticle.aspx?ID=62708.

Tôi là một sinh viên theo đạo Phật, có pháp danh hẳn hoi, từ Củ Chi lên thành phố trọ học. Hôm ấy được nghỉ học, má nuôi dẫn tôi đến tham dự buổi cầu nguyện Lòng Thương Xót Chúa ở nhà thờ Chí Hoà. Vì không có đạo cho nên đối với tôi việc này thực sự không mấy hứng thú. Nhưng tôi rất quí mến và thích cách sống của gia đình má nuôi, nên đi thử cho má vui lòng, và cũng để coi có học hỏi được điều gì mới lạ ở đây không. Buổi cầu nguyện hôm đó làm tôi cảm thấy thích thú. Nói thích vậy thôi chứ tôi cũng không mấy phấn khởi. Hôm đó tôi thích vì nghe ông cha ở đó giảng hay, dí dỏm và thực tế, không làm tôi buồn ngủ, nhưng kêu tôi thứ năm tuần nào cũng đi lễ như má tôi thì chắc không bao giờ. Đơn giản vì có phải đạo tôi đâu mà tôi đi.

Thế rồi một biến cố xảy đến làm tôi cảm thấy chán nản mọi thứ. Tôi chán học và chỉ muốn đi đến một nơi nào đó để được thư giãn. Nhưng tiền đâu mà đi và đi thế nào? Trong lúc hoang mang như thế, buồn buồn tôi đọc cuốn tập san “Nhờ Mẹ đến với Chúa” kể về những chuyến công tác bác ái xã hội đến những tỉnh thành xa xôi của cộng đoàn Lòng Thương Xót Chúa Chí Hoà. Tôi thấy thích thú lắm, và nghĩ rằng nếu tham gia vào Đội Quân Áo Xanh tôi sẽ được đi “du lịch miễn phí”! Tôi nhờ các bạn cùng phòng xin cho tôi tham gia nhóm phục vụ, nhưng vì tôi không có đạo nên không ai dám xin. Nỗi buồn của tôi như tăng lên gấp bội. Không tìm ra cách giải quyết vấn đề của mình, tôi thấy mọi thứ bế tắc, tối tăm và tuyệt vọng.

Thứ năm hàng tuần má tôi vẫn đi lễ ở Chí Hoà đều đặn. Thế là tôi quyết định nghỉ học và đi lễ với má cho bớt căng thẳng. Nhưng lần này có một điều gì đó thôi thúc tôi. Tôi cảm thấy rất muốn tham gia vào Đội Quân Áo Xanh. Tôi ý thức mình tham gia không phải để “đi du lịch miễn phí” nữa, nhưng là muốn được gặp gỡ, chia sẻ, và hiểu hơn về những người nghèo khổ. Tôi xin tờ giấy khấn “Nhờ Mẹ đến với Chúa” rồi viết vào đó nỗi lòng của mình. Giấy khấn vừa gửi đi thì một chị bạn đến nói: “Sao em không trực tiếp đến xin cha linh hướng? Nếu em tin tưởng thì Chúa và Đức Mẹ sẽ giúp em được toại nguyện đó!” Vừa nghe thế tôi thấy lòng phấn khởi hẳn lên. Tuy nhiên tôi lại bắt đầu hồi hộp và lo lắng vì không biết sẽ nói gì với cha đây? Không biết cha có nhận lời tôi không? Đã vậy tôi phải lên trường lúc bốn giờ để cùng các bạn thuyết trình. Lòng tôi rối như tơ vò. Đúng bốn giờ kém mười lăm, tôi nhận được tin nhắn không phải lên trường nữa. Tôi vui mừng vì bớt được một nỗi lo nhưng vẫn hồi hộp lắm. Tôi nắm chặt tay và thầm cầu nguyện: “Chúa ơi! Đức Mẹ ơi! Con là người ngoại đạo, nhưng lúc này đây con tin tưởng hoàn toàn nơi Ngài. Xin hãy giúp con!” Hết lễ tôi vào nhà thờ tìm cha linh hướng. Nhìn mọi người vây quanh cha mà tôi lo lắng và sợ hãi quá. Tôi cố gắng chờ cho đến khi những người vây quanh cha giãn dần mới dám tiến lại gần. Thấy tôi đứng ngập ngừng rụt rè, cha lấy tay lau những giọt mồ hôi trên trán, nhìn tôi khẽ hỏi: “Bé cần gì nào?” Ồ! Lạy Chúa! Cơ hội của tôi đã đến. Tôi vội vã nói: “Cha ơi! Con là người ngoại đạo, nhưng con rất muốn gia nhập vào Đội Quân Áo Xanh. Không biết có được không cha?” Cha nắm lấy tay tôi, nhìn thẳng vào mắt và trả lời dứt khoát: “Được chứ sao không? Con ra Lều Phục Vụ ghi tên, số điện thoại, địa chỉ rồi đợi cha.” Eo ôi còn gì hạnh phúc bằng! Tôi vui mừng như được sinh ra lần nữa. Tôi chỉ kịp đáp lại cha một tiếng “dạ” rồi chạy ra khoe với mọi người. Tôi vui mừng quá. Tạ ơn Chúa! Cảm ơn Đức Mẹ!

Cha nhận lời cho tôi gia nhập, tuy nhiên khi biết tôi không có đạo thì có vài người bàn tán, xầm xì … Ngay cả hai người bạn dắt tôi đi cũng không thấy đâu nữa. Tôi như con chim non lạc mẹ. Tôi buồn muốn khóc, nhưng cố nén lại. Một lần nữa tôi lại xin Chúa và Đức Mẹ: “Chúa ơi! Đức Mẹ ơi! Chúa và Đức Mẹ đã soi sáng cho cha Long nhận lời con, con tin Chúa và Đức Mẹ sẽ không bỏ rơi con đâu. Đúng không ạ? Xin hãy cho con lòng can đảm để vượt qua những khó khăn phía trước.”

Hôm ấy tôi cảm thấy rất vui vì đã nghiệm thấy sự nhiệm mầu của lời cầu nguyện. Tôi kể cho người bạn trai của tôi và hi vọng nhận được sự chia sẻ của anh nhưng không ngờ anh nói muốn chia tay. Trái tim tôi như vỡ nát từng mảnh. Tôi không hiểu chuyện gì đã xảy ra. Tôi oán trách Chúa. Tại sao Ngài vừa cho tôi thấy được sự mầu nhiệm của lời cầu nguyện nhưng giờ lại bỏ tôi. Lúc đó tôi nghĩ tới cha Long. Nhắn tin tâm sự với cha và nhận được những lời khuyên và cầu nguyện, tôi vơi bớt nỗi buồn. Tôi chợt nghĩ có lẽ Chúa muốn thử thách tôi, và qua chuyện này Chúa muốn dạy tôi điều gì đó.

Ngày thứ năm đầu tiên tôi được khoác lên mình chiếc áo xanh. Tôi vui lắm vì Chúa đã cất gánh nặng cho tôi. Thay cho sự dò xét và những lời bàn tán là ánh mắt trìu mến và những nụ cười thân thiện của tất cả mọi người trong nhóm phục vụ. Tôi thật sự rất vui và nhanh chóng hòa nhập. Đến với Đội Quân Áo Xanh, tôi tìm lại được con người thật của chính mình, vui vẻ và hoạt bát. Thiên Chúa đã giúp tôi được sống thật với chính con người mình, vì thế tôi nguyện đem sức lực mình để giúp đỡ những con người đang cần tôi, bất kể họ là ai.

Chính vì tâm nguyện như thế trong ngày đầu tiên gia nhập Đội Quân Áo Xanh mà tôi đã đem tất cả tấm lòng đến với những con người nghèo khó trong chuyến công tác ở Hòn Đất – Kiên Giang vừa qua. Nhìn thấy niềm vui khi họ nhận được những món quà do cộng đoàn Lòng Thương Xót Chúa trao gởi, tôi hiểu rằng tôi đã chọn đúng đường. Tình yêu cần có sự bao dung. Tôi thầm cảm ơn người bạn trai của tôi, vì nếu anh không chia tay tôi thì tôi sẽ không biết mở rộng tấm lòng mà yêu thương tất cả mọi người như thế. Tôi sẽ chỉ đóng khung trái tim mình lại trong hai người mà thôi! Chuyến công tác bác ái qua đi nhưng đã để lại trong tôi nhiều bài học quý giá. Tôi thấy mình quá nhỏ bé trước tình yêu của Thiên Chúa và anh chị em trong đoàn công tác, vì thế tôi sẽ phải cố gắng và cố gắng nhiều hơn nữa để tập yêu thương và phục vụ. Nếu có khi nào chùn bước hay ngã quỵ trên đường đời thì tôi sẽ nghĩ đến những con người đang cần tôi kia mà đứng lên. Tôi sẽ tập yêu thương mọi người như Chúa yêu, dù cho họ có ghét bỏ tôi đi chăng nữa. Tôi sẽ tập luôn nhìn vào điều tốt của tha nhân để mến phục họ, và nếu có thấy được những điều chưa tốt thì sẽ tập cảm thương họ, thay vì chê trách phê bình chỉ trích… vì tôi đã gặp Chúa trong phút ban đầu gia nhập Đội Quân Áo Xanh, và tôi nhận ra chính Chúa đã sống và đã dạy tôi như thế.

Ôi “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy! Ngàn năm hồ dễ mấy ai quên?...”

Cảm nghiệm của một người ngoại đạo

Thuỳ Dung

(Ông bố choàng tay ôm các con và nói với giọng cứng rắn rằng: “Đối diện với cái chết của mẹ, chúng ta cảm thấy một nỗi đau khổ lớn lao, nhưng hãy nhớ: chúng ta phải thương mẹ với sự can đảm, không phải với sự thất vọng. Đó là cách mẹ các con ước muốn, và bố tin chắc rằng các con có thể làm được điều đó như mẹ ước muốn.”) 

Anh Thư 9 tuổi, Mỹ Hoa 7 tuổi, và Anh Tuấn 6 tuổi, sống với dì Mỹ Linh và 2 đứa con gái của bà: Huyền Linh 8 tuổi và Thục Linh 5 tuổi vì bà mẹ của chúng đang nằm bệnh viện. Ông bố ăn tối với chúng mỗi tối và rồi đi nhà thương canh mẹ. Thỉnh thoảng dì Mỹ Linh cũng đi và bấy giờ ông dượng Anh Minh cố gắng làm cho chúng vui với những câu chuyện hoặc trò chơi. Dì Mỹ Linh cảm thấy mình kiệt sức và xuống tinh thần, một phần vì bỗng nhiên phải chăm sóc thêm ba đứa trẻ, và một phần vì sự quan tâm đối với người em rất thân thiện với bà. Những người lớn đều biết rằng bà mẹ của Anh Thư đang ở trong tình trạng cực kỳ nguy hiểm vì bệnh ung thư. Họ không muốn cho con trẻ biết về bệnh tình của người mẹ. Cách đây một năm rưỡi, bà mẹ cũng ở nhà thương và trở về với chúng. Bất cứ lúc nào chúng nó hỏi “khi nào mẹ về”, chúng đều được nói rằng”sắp về”. Chúng cảm được có một sự ẩn dấu đằng sau những cái nhìn lo lắng và những cuộc nói chuyện nho nhỏ giữa bà dì và ông bố của chúng. Không thể hiểu được, nhưng chúng cũng cảm thấy khó chịu nên trở thành biến chứng, sinh ra càu nhàu, bực bội, và cứng đầu. Anh Thư mất sự lo lắng của bà mẹ hơn những đứa khác và nhận ra được tình trạng đó hơn. Vì Anh Thư là cô bé lớn nhất nên dì Mỹ Linh yêu cầu nó chăm sóc cho những đứa nhỏ hơn và cho nó ấn tượng có bổn phận của một người lớn nhất. Cô bé Anh Thư sẵn sàng gánh vác nhiều trách nhiệm nhưng lại phát triển một thái độ của kẻ trên nên bọn trẻ không thích. Điều đó thêm vào sự phức tạp mà chúng đang sống. 

Rồi bà mẹ chết, và nỗi đau khổ của người lớn không thể dấu được nữa. Các trẻ phải được thông báo. Ông bố yêu cầu để cho ông yên với ba đứa trẻ trong một thời gian, và dì Mỹ Linh sẽ nói với hai trẻ của bà. Dì Mỹ Linh đau khổ đến tột độ. Ông bố gọi ba đứa trẻ lại và nói: “Các con cưng của bố, bố có điều rất nghiêm chỉnh muốn nói với các con.” Cả ba trẻ đã cảm được cái gì không may, đã ý thức được về bầu không khí đã thay đổi trong nhà; “Có phải có gì không tốt đẹp xảy ra cho mẹ phải không?” cô bé lớn Anh Thư hỏi. “Mẹ các con đã về trời hôm nay để ở với Thiên Chúa. Mẹ các con rất hạnh phúc ở đó. Chúng ta cần phải can đảm bây giờ và phải lo cho nhau.” Phải mất mấy giây để điều ông bố nói được cảm nghiệm. Bị khủng hoảng, cô bé lớn khóc: “Tại sao mẹ bỏ chúng ta, bố? Tại sao mẹ phải về trời bây giờ? Chúng ta cần có mẹ!” “Chúng ta không thể làm gì được về điều đó con ơi! Thiên Chúa gọi mẹ của chúng con về với Ngài và chúng ta không thể hỏi điều Ngài làm.” Bé Mỹ Hoa hỏi: “Ba muốn nói là mẹ không còn về nhà nữa?” Ông bố nhè nhẹ trả lời: “Đúng đó con!” “Nhưng con muốn mẹ!” cô bé út vừa nói vừa khóc. Ông bố an ủi chúng và biết rằng sự đau khổ của chúng cũng cần được bày tỏ. Khi các trẻ yên tĩnh, ông bố nói: “Không có mẹ rất khó khăn. Chúng ta cần có một thời gian để làm quen. Chúng ta cần phải cùng nhau làm việc và giúp nhau. Chúng ta sẽ làm một chương trình sớm hết sức như cái gì cần phải làm kế tiếp. Vào lúc đó, Dì Mỹ Linh và hai đứa trẻ của bà vào phòng. Hai đứa trẻ của bà khóc vì những người chung quanh hơn là vì chúng trực tiếp liên quan đến thảm kịch. Dì Mỹ Linh ôm tất cả các bé vào vòng tay, ấp úng giữa những giọt nước mắt: “Những con cừu non tội nghiệp. Những con cừu non không mẹ tội nghiệp!” Ông bố lắc đầu nhìn Dì Mỹ Linh, nhưng Dì Mỹ Linh không hiểu. Các trẻ lại bộc khóc đau khổ, không mấy chốc lên đến tột đỉnh. Ông bố ra hiệu cho ông dượng yêu cầu đưa các con gái ông đi vào phòng một lúc. Ba đứa trẻ cũng ra khỏi vòng tay của bà dì và trở lại bên ông bố. Ông chồng sau cùng khuyên bà vợ Mỹ Linh nằm xuống nghỉ một chút. Bấy giờ ông bố choàng tay ôm các con, nói với giọng cứng rắn rằng: “Bây giờ, các con, chúng ta cảm thấy sự đau khổ nầy. Hãy nhớ: chúng ta phải nhớ mẹ với sự can đảm, không phải với sự thất vọng. Đó là cách mẹ các con ước muốn và bố tin chắc rằng các con có thể làm được điều đó như mẹ ước muốn. Nào, hãy quay quần bên nhau.” Ông im lặng chờ đợi các con thích ứng. Khi chúng đã trở nên sẵn sàng, ông nói tiếp: “Đến giờ cơm tối rồi. Dì Mỹ Linh cần chúng ta giúp đỡ. Tất cả chúng ta chú ý đến bữa ăn tối trên bàn.” “Bố, con không thể ăn bây giờ” cô bé lớn ấp úng giữa những giọt lệ. “Con ơi, con cần phải sống. Nếu con không ăn tối nay có thể được, nhưng vì bữa cơm tối đã sẵn, con sẽ tìm thấy cái con có thể ăn được.” Và với những lời khích lệ, ông bố đã thuyết phục được tất cả các con và đề nghị một công việc cho mỗi đứa. 

Con trẻ bị xuống tinh thần bỡi sự thương hại mà dì Mỹ Linh đã biểu lộ. Ông bố tỏ ra can đảm và sự nhạy cảm cần thiết trong hoàn cảnh đó, và với một chương trình hướng về điều sẽ làm kế tiếp, ông đã đưa những đứa con mình sớm đi vào con đường hồi phục.

Rất nhiều thảm kịch như thế xảy ra trong cuộc sống chúng ta. Là những người lớn, chúng ta được mong đợi chấp nhận và làm cái gì tốt nhất đối với hoàn cảnh. Khuynh hướng tự nhiên của chúng ta là cảm thấy thương hại cho các đứa trẻ vô tội trong tình trạng bi đát. Tuy nhiên, sự thương hại của chúng ta chỉ mang lại những hậu quả tai hại hơn là thảm cảnh nữa. Nếu người lớn cảm thấy thương hại cho một đứa trẻ, đứa trẻ càng cảm thấy chính đáng trong việc thương hại chính mình. Nó có thể dễ dàng tiêu phí suốt cuộc đời, thương hại cho chính nó, và rồi không thể nhận lấy trách nhiệm để ứng phó với những bổn phận của cuộc đời và tìm một cách vô ích một ai đó để bổ túc cho sự mất mát mà đời dành cho nó. Thật khó cho nó để trở thành một thành phần sản xuất của xã hội vì sự chú ý của nó hoàn toàn tập trung vào chính nó và vào cái nó nên có như một quyền lợi chính đáng. 

Một trong những tình trạng nguy khốn nghiêm túc nhất cho một đứa trẻ là mất một bố mẹ. Thời gian tái lập theo sau sự mất mát đó có thể nhuộm mầu tang thương suốt cả cuộc đời đứa trẻ. Nếu là bà mẹ chết thì càng khó khăn hơn nữa. Những đứa trẻ như thế cần sự nâng đỡ về tình cảm có thể từ mọi người chung quanh chúng. Điều cuối cùng chúng cần đó là sự thương hại. Sự thương hại là cảm xúc tiêu cực – nó làm cho cá nhân con người cảm thấy mình nhỏ bé, không quan trọng, làm mất đi sự tự tin, và tiêu diệt niềm tin vào cuộc đời. Sự chết là một phần của sự sống. Nó phải được chấp nhận. Không có sự chết, không thể có được cuộc đời. Dĩ nhiên, chúng ta không muốn nhìn thấy những đứa trẻ bị tổn thương bỡi cái chết của một bố mẹ. Nhưng sự đau buồn của chúng ta không thể khôi phục sự sống cho người chết. Trong khi sự chết xảy ra, sự sống vẫn tiếp tục. Con trẻ cần ý thức về bổn phận của mình để tiếp tục xây đắp cuộc đời của chúng một cách can đảm ngay cả dưới những điều kiện cực kỳ khó khăn. Sự thương hại trong những lúc như thế chỉ làm kiệt quệ sự can đảm mà chúng cần có trong những lúc đó. 

Chúng ta không thể bảo vệ con trẻ chúng ta xa cách cuộc đời. Sức mạnh và sự can đảm mà nhờ đó chúng ta thõa đáp cuộc sống trong thời kỳ trưởng thành, được xây dựng trong thời thơ ấu. Điều đó có nghĩa là chúng ta học cách chấp nhận nó trong bước đường dài của chúng ta và làm sao để tiếp tục đi. Nếu chúng ta muốn hướng dẫn con trẻ chúng ta đi vào trong sự chấp nhận cuộc đời cách can đảm đó, nếu chúng ta muốn dạy cho chúng sự hài lòng đến từ sự khắc phục những bất trắc, và khích lệ khả năng chúng làm điều phải được làm kế tiếp, chúng ta phải can đảm, không nhường bước cho sự thương hại. Chúng ta phải chú trọng đến sự thương tâm mà chúng ta thường học hỏi từ những nền văn hóa, tránh hành động theo phản ứng tự nhiên, và hãy tỏ sự thiện cảm và cảm thông bằng cách nâng đỡ các trẻ ứng phó với vấn đề đau khổ cũng như trong việc tìm cho chúng một lối đi về phía trước. Điều đó có nghĩa là chúng ta không bỏ rơi con trẻ cho cơn khủng hoảng. Trái lại, chúng ta cùng nhau đến để nâng đỡ chúng như chúng ta nâng đỡ một người lớn trong cơn khốn cùng của họ. 

Có thể nói: hoặc lúc nầy hay lúc khác nhiều người trong chúng ta đã chạm trán với một số người lớn tỏ ra không thích sự thương hại, những người không muốn gặp những ai tỏ sự thương hại như một hình thức của thiện cảm. Trong những trường hợp như thế, chúng ta phải cẩn thận diễn tả cảm tình muốn cảm thông với sự tin tuởng vào khả năng của họ trong việc ứng phó những hoàn cảnh khó khăn mà họ đang gặp phải. Và chúng ta cũng phải làm như thế đối với các con trẻ của chúng ta. Sự kính trọng đối với con trẻ đòi hỏi chúng ta phải nâng cao ý thức về trách nhiệm, về phẩm giá, không được làm hạ giá bằng cách kích thích sự tự ái của chúng. Trong cơn khủng hoảng, trẻ con nhìn đến người lớn để tìm một dấu chỉ như phải ứng phó cách nào với tình cảnh không quen thuộc đó. Chúng cảm được thái độ chúng ta và dùng nó như một hướng dẫn. 

Thật không khó để phân biệt giữa thương hại và thương tâm. Thương tâm ám chỉ: tôi hiểu cảm giác anh có, nó làm anh đau nhiều, cái khó khăn anh đang phải chịu. Tôi đau lòng về chuyện đó và tôi sẽ giúp anh thắng vượt những khó khăn đó. Còn thương hại ám chỉ một thái độ của kẻ trên, thái độ của một chủ nhân ông đối với người được thương hại. Anh là một cái gì đáng thương hại, tôi cảm thấy thương hại cho anh. Tôi sẽ làm tất cả điều tôi có thể làm để bù đắp vào cái mà anh thiệt thòi. Cảm giác đau buồn về điều xảy ra là thương tâm. Còn cảm giác đau buồn cho anh là người mà điều đó xảy ra là thương hại. Chúng ta có khuynh hướng nghi ngờ khả năng của tất cả những con người mà chúng ta xem là nhỏ và yếu, và như một kết quả, chúng ta làm suy giảm sự đầy sinh lực mà chúng có thể phát huy nếu sự thương hại của chúng ta không làm chúng co rút vào sự thụ động để rồi chỉ còn biết phàn nàn và đòi hỏi. 

Lm. Lê văn Quảng, tiến sĩ tâm lý.