Lời mở đầu. Vai trò vô cùng quan trọng của việc giáo dục trong đời sống con người và ảnh hưởng của nó luôn gia tăng trên đà tiến triển của xã hội hiện nay đã được Thánh Công Ðồng đặc biệt lưu ý ¹. Quả thực, hoàn cảnh của thời đại chúng ta làm cho việc giáo dục thanh thiếu niên, ngay cả việc tiếp tục huấn luyện ^1* giới trưởng thành, trở nên ngày một dễ dàng và khẩn cấp hơn. ^2* Vì ý thức đầy đủ hơn về phẩm giá và bổn phận của mình, nên con người ao ước được tham dự tích cực hơn vào đời sống xã hội, nhất là đời sống kinh tế và chính trị ².

Những tiến bộ kỳ diệu trong lãnh vực kỹ thuật và nghiên cứu khoa học, những phương tiện truyền thông xã hội tân tiến hiến cho con người hoàn cảnh thuận tiện, nhờ đó con người còn nhiều thời giờ nhàn rỗi, không vướng mắc công việc, dễ dàng tham dự vào gia sản văn hóa và tinh thần, và bổ túc lẫn nhau nhờ những liên lạc mật thiết hơn giữa các đoàn thể cũng như giữa chính các dân tộc.

Bởi đó khắp nơi đều cố gắng đẩy mạnh công cuộc giáo dục mỗi ngày một hơn. Người ta thừa nhận những quyền lợi căn bản liên hệ đến việc giáo dục của con người, ^3* nhất là của trẻ em và cha mẹ. Các quyền lợi ấy được xác định trong nhiều văn kiện chính thức ³. Trước con số học sinh gia tăng mau chóng, ^4* người ta gia tăng trường ốc và cải tiến học đường, thiết lập thêm những cơ sở giáo dục khác. Các phương tiện giáo dục và giảng huấn được canh tân dựa vào những kinh nghiệm mới. ^5* mặc dù đã có nhiều nỗ lực lớn lao để đem lại những lợi ích trên cho mọi người, nhưng vẫn còn rất nhiều trẻ em và thanh thiếu niên chưa được hưởng sự huấn luyện căn bản và biết bao người khác vẫn còn thiếu một nền giáo dục thích hợp để phát huy chân lý và bác ái.

Vì vậy, để chu toàn sứ mệnh mà Chúa là Ðấng sáng lập đã trao ban, là loan truyền mầu nhiệm ơn cứu độ cho mọi người và thiết lập mọi sự trong Chúa Kitô, Mẹ Thánh Giáo Hội có nhiệm vụ săn sóc toàn diện đời sống con người ^6*, kể cả đời sống trần tục, trong mức độ liên hệ với lời mời gọi của Thiên Chúa ⁴. Vì thế Giáo Hội thông phần vào việc mở mang và phát huy nền giáo dục. ^7* Do đó, Thánh Công Ðồng tuyên bố một số nguyên tắc căn bản về giáo dục Kitô giáo, nhất là giáo dục học đường. Một Ủy Ban đặc biệt sau Công Ðồng phải giải thích cặn kẽ và các Hội Ðồng Giám Mục phải thích nghi các nguyên tắc đó tùy theo hoàn cảnh khác biệt tại mỗi địa phương.

1. Quyền hưởng một nền giáo dục xứng hợp. Tất cả mọi người, không phân biệt chủng tộc, giai cấp và tuổi tác, do phẩm giá con người, đều có một quyền bất khả nhượng là phải được hưởng một nền giáo dục ⁵ đáp ứng với sứ mệnh riêng ⁶, ^8* phù hợp với cá tính ^9* của từng phái ^10*, thích nghi với văn hóa và truyền thống dân tộc ^11*, đồng thời mở rộng sự hợp tác huynh đệ với các dân tộc khác, để hỗ trợ công cuộc hợp nhất chân chính và hòa bình trên mặt đất ^12*. Vậy nền giáo dục chân chính là việc đào tạo con người, nhằm đạt tới cùng đích của mình cũng như lợi ích của các đoàn thể mà họ là đoàn viên, và họ sẽ tham gia phục vụ khi đến tuổi trưởng thành ^13*.

Bởi thế, phải để ý đến những tiến triển ^14* của khoa tâm lý, sư phạm và giáo khoa, hầu giúp trẻ em và thanh thiếu niên phát triển điều hòa những năng khiếu thể xác, luân lý và tinh thần, ý thức dần dần trách nhiệm cách rõ rệt hơn, nhờ luôn cố gắng trau dồi đúng mức đời sống cá nhân và theo đuổi sự tự do chân chính, ^15* với lòng can đảm và kiên nhẫn lướt thắng mọi trở ngại. Phải tích cực và thận trọng giáo dục chúng về phái tính ^16* tùy tứng lứa tuổi. Ngoài ra, phải huấn luyện cho chúng biết tham dự đời sống xã hội, để sau khi được chỉ dẫn đầy đủ về những phương tiện cần thiết và thích hợp, chúng có thể tích cực dấn thân ^17* vào những đoàn thể khác nhau của cộng đoàn nhân loại sẵn sàng đối thoại với người khác cũng như hăng say hoạt động để góp phần thực hiện lợi ích chung.

Cũng vậy, Thánh Công Ðồng còn tuyên bố rằng trẻ em và thanh thiếu niên có quyền được hướng dẫn trong việc phê phán những giá trị luân lý theo lương tâm thẳng thắn, tự ý ^18* chấp nhận và tuân giữ những giá trị ấy và nhận biết yêu mến Thiên Chúa cách hoàn hảo hơn. Vì thế Công Ðồng tha thiết mời gọi những nhà lãnh đạo các dân tộc hãy hướng dẫn công việc giáo dục, hãy lo lắng sao cho giới trẻ không bao giờ bị tước mất quyền lợi thiêng liêng ấy ^19*. Công Ðồng còn khuyên nhủ các con cái Giáo Hội hãy quảng đại hoạt động trong mọi lãnh vực giáo dục, nhất là để có thể sớm đem lại những lợi ích của một nền giáo dục và giáo huấn xứng hợp cho mọi người ở khắp nơi trên toàn thế giới ⁷.

2. Nền giáo dục Kitô giáo. Mọi Kitô hữu ^20*, nhờ việc tái sinh bởi nước và Thánh Thần, đã trở nên những tạo vật mới ⁸, được gọi là con Thiên Chúa và quả thực như thế, nên có quyền hưởng một nền giáo dục Kitô giáo. Nền giáo dục này không chỉ nhằm giúp con người được trưởng thành như vừa trình bày, nhưng cốt yếu là nhằm giúp những người đã rửa tội ngày càng ý thức hơn về hồng ân Ðức Tin đã nhận lãnh trong khi họ được hứơng dẫn để dần dần hiểu biết mầu nhiệm cứu rỗi. Nền giáo dục ấy còn giúp họ biết cách thờ phượng Thiên Chúa Cha trong tinh thần và chân lý (x. Gio 4,23), nhất là qua việc cử hành phụng vụ ^21*, cũng như huấn luyện họ biết sống theo con người mới trong công bình và thánh thiện của chân lý (Eph 4,22-24). Nhờ vậy họ đạt tới con người hoàn thiện, tới tuổi sung mãn của Chúa Kitô (x. Eph 4,13) và góp phần vào việc tăng trưởng của Nhiệm Thể ^22*. Hơn nữa, vì ý thức được ơn kêu gọi của mình, chính họ phải tập thói quen minh chứng niềm cậy trông của mình (x. 1P 3,15) cũng như phải giúp cải tạo thế giới theo tinh thần Kitô giáo. Nhờ đó những giá trị tự nhiên sẽ góp phần vào lợi ích của toàn thể xã hội ^23*, khi được hòa hợp vào viễn ảnh toàn vẹn của con người được Chúa Kitô cứu chuộc ⁹. Vì vậy Thánh Công Ðồng nhắc lại cho những Chủ Chăn hướng dẫn các linh hồn nhiệm vụ rất quan trọng là phải thu xếp mọi sự để các tín hữu được hưởng nhờ nền giáo dục Kitô giáo nhất là giới trẻ, niềm hy vọng của Giáo Hội ¹⁰.

3. Những người lãnh nhận trách nhiệm giáo dục. Vì là người truyền sự sống cho con cái, nên cha mẹ ^24* có bổn phận hết sức quan trọng là giáo dục chúng và vì thế họ được coi là những nhà giáo dục đầu tiên và chính yếu của chúng ¹¹. Vai trò giáo dục này quan trọng đến nỗi nếu thiếu sót thì khó lòng bổ khuyết được. Thực vậy, chính cha mẹ có nhiệm vụ tạo cho gia đình một bầu khí thấm nhuần tình yêu cũng như lòng tôn kính đối với Thiên Chúa và tha nhân, để hỗ trợ việc giáo dục toàn diện cho con cái trong đời sống cá nhân, để hỗ trợ việc giáo dục toàn diện cho con cái trong đời sống cá nhân và xã hội. Do đó gia đình là trường học đầu tiên ^25* dạy các đức tính xã hội cần thiết cho mọi đoàn thể. Nhưng đặc biệt trong gia đình Kitô giáo, ^26* vì đã nhận ân sủng cũng như bổn phận của bí tích hôn phối, nên cha mẹ phải dạy dỗ con cái ngay từ nhỏ, để chúng nhận biết và thờ kính Thiên Chúa cùng yêu mến tha nhân theo đức tin chúng đã lãnh nhận khi chịu phép rửa tội. Chính tại nơi đây, con trẻ có kinh nghiệm đầu tiên về xã hội lành mạnh của nhân loại và về Giáo Hội. Sau hết nhờ gia đình, chúng được hướng dẫn dần dần vào cộng đoàn nhân loại cũng như vào Dân Thiên Chúa. Bởi vậy cha mẹ phải ý thức sâu xa tầm quan trọng của gia đình Kitô giáo đích thực trong đời sống và đà thăng tiến của chính dân Thiên Chúa ¹².

Nhiệm vụ giáo dục trước hết thuộc về gia đình, nhưng cũng cần đến sự trợ giúp của toàn thể xã hội. ^27* Thực vậy, ngoài những quyền lợi của cha mẹ và của những người được cha mẹ ủy thác cho một phần công việc giáo dục, chắc chắn xã hội dân sự cũng còn có những quyền lợi và bổn phận vì xã hội dân sự có nhiệm vụ tổ chức những gì đem lại lợi ích chung trong phạm vi thế tục. Một trong những gì đem lại lợi ích chung trong phạm vi thế tục. Một trong những bổn phận của xã hội dân sự là đẩy mạnh công cuộc giáo dục giới trẻ bằng nhiều phương cách, như bảo vệ quyền lợi cha mẹ và những người góp phần vào việc giáo dục và phải giúp đỡ họ trong công tác đó. Theo nguyên tắc đồng trách nhiệm, khi cha mẹ và các đoàn thể khác thiếu sáng kiến, xã hội dân sự phải kiện toàn công việc giáo dục, nhưng cũng phải để ý đến nguyện vọng của cha mẹ. Ngoài ra còn phải thiết lập các trường ốc và cơ sở giáo dục riêng theo lợi ích chung đòi hỏi ¹³.

Sau cùng với danh nghĩa đặc biệt, Giáo Hội có trách nhiệm giáo dục ^28* không những vì Giáo Hội là xã hội trần gian, phải được thừa nhận có khả năng giáo dục, ^29* nhưng nhất là vì Giáo Hội có nhiệm vụ loan truyền cho mọi người biết con đường cứu rỗi, cũng như thông ban sự sống Chúa Kitô cho các tín hữu và luôn lo lắng giúp đỡ họ đạt tới sự viên mãn của đời sống ấy ¹⁴. Bởi vậy như một Người Mẹ, Giáo Hội có nhiệm vụ bảo đảm cho con cái một nền giáo dục, đem tinh thần Chúa Kitô thấm nhuần đời sống chúng, nhưng đồng thời cũng cổ võ mọi dân tộc phát triển sự hoàn thiện toàn vẹn của con người, phục vụ lợi ích của xã hội trần thế và xây dựng một thế giới nhân đạo hơn ¹⁵.

4. Phương thế của nền giáo dục Kitô giáo. Ðể chu toàn nhiệm vụ giáo dục, Giáo Hội quan tâm đến tất cả các phương thế thích hợp, đặc biệt là những phương thế riêng của mình. Trước hết là việc giảng dạy giáo lý ¹⁶ nhằm soi sáng và củng cố đức tin, nuôi dưỡng đời sống theo tinh thần Chúa Kitô, đưa đến việc ý thức và tham dự linh động vào mầu nhiệm phụng vụ ¹⁷, khuyến khích hoạt động tông đồ. Nhưng Giáo Hội cũng tôn trọng và tìm cách đem tinh thần mình thấm nhuần và nâng cao những phương thế khác ^30* thuộc di sản chung của nhân loại và góp phần lớn lao vào việc trau dồi tinh thần và đào luyện con người, như các phương tiện truyền thông xã hội ¹⁸, các tổ chức có mục đích tập luyện tinh thần và thể xác, các phong trào thanh thiếu niên và nhất là các trường học.

5. Tầm quan trọng của học đường. Trong tất cả các phương tiện giáo dục, học đường ^31* giữ một vai trò quan trọng đặc biệt ¹⁹, vì học đường theo sứ mạng mình luôn lo lắng trau dồi các khả năng tinh thần, dẫn vào gia sản văn hóa mà các thế hệ trước đã thu lượm được, phát huy nhận thức về các giá trị, chuẩn bị đời sống nghề nghiệp, và khuyến khích niềm thông cảm lẫn nhau trong khi cổ cõ tình thân hữu cộng đoàn giữa những học sinh khác biệt về tâm linh và giai cấp. Hơn nữa học đường còn trở nên trung tâm hoạt động và tiến triển, tại đây cần đến sự tham dự của gia đình, thầy dạy, mọi đoàn thể có mục đích phát triển đời sống văn hóa, đời sống công dân và tôn giáo, cả chính quyền cũng như toàn thể cộng đoàn nhân loại.

Như thế, thực cao đẹp nhưng cũng thực nặng nề thiên chức của tất cả những ai giúp đỡ cha mẹ chu toàn nhiệm vụ của họ và thay thế cộng đoàn nhân loại nhận lãnh chức vụ giáo dục nơi học đường. Thiên chức này dòi phải có những tài năng đặc biệt về trí tuệ và tâm hồn, được chuẩn bị hết sức kỹ càng, với thái độ sẵn sàng canh tân và thích nghi không ngừng.

6. Nhiệm vụ và quyền lợi của cha mẹ. Nhiệm vụ và quyền lợi đầu tiên bất khả nhượng của cha mẹ là giáo dục con cái, nên họ phải được thực sự tự do trong việc lựa chọn trường học. Do đó, vì có bổn phận bảo vệ và bênh vực quyền tự do của công dân, chính quyền khi chú tâm đến công bằng phân phối ^32* phải lo phân chia những ngân khoản tài trợ chung sao cho cha mẹ có thể được thực sự tự do lựa chọn trường học cho con cái theo lương tâm mình ²⁰.

Ngoài ra chính quyền còn có bổn phận lo liệu cho mọi công dân được tham dự thực sự vào nền văn hóa và được huấn luyện thích đáng để thi hành nhiệm vụ và quyền lợi công dân. Bởi thế chính quyền phải bảo đảm cho thanh thiếu niên được hưởng một nền giáo dục học đường đầy đủ, phải quan tâm đến khả năng của nhà giáo và trình độ học vấn của học sinh cũng như phải chăm sóc đến cả sức khỏe của chúng. Như thế chính quyền phải phát triển toàn diện học chế, nhưng đừng quên nguyên tắc đồng trách nhiệm. Do đó phải loại trừ mọi chế độ độc quyền học hiệu ^33*, vì tất cả mọi chế độ độc quyền thuộc loại này đều trái với quyền tự nhiên của con người, cản trở sự tiến bộ và việc phổ biến văn hóa, làm tan loãng bầu khí thuận hòa giữa các công dân và nghịch với thuyết đa dạng ^34* mà ngày nay đang thịnh hành tại nhiều cộng đoàn ²¹.

Do đó, Thánh Công Ðồng khuyến khích các Kitô hữu hãy tự động góp phần vào việc khám phá những phương pháp giáo dục thích hợp, cách tổ chức việc học hành và góp phần vào việc đào tạo các giáo chức có khả năng giáo dục thanh thiếu niên một cách đúng đắn bằng cách hỗ trợ họ, và nhất là qua các hội phụ huynh học sinh, phải theo dõi và nâng đỡ mọi công việc của nhà trường, đặc biệt việc giáo dục luân lý được giảng dạy nơi đó ²².

7. Giáo dục luân lý và tôn giáo nơi học đường. Hơn nữa, ý thức sâu xa nhiệm vụ vô cùng quan trọng là phải ân cần lo lắng giáo dục mọi con cái mình về phương diện luân lý và tôn giáo. Giáo Hội, bằng tấm lòng ưu ái và trợ giúp đặc biệt cần phải hiện diện cho biết bao thanh thiếu niên đang được đào luyện trong các trường không công giáo. ^35* Sự hiện diện ấy được cụ thể hóa qua chứng từ đời sống của người giảng dạy và hướng dẫn chúng, qua việc tông đồ của các bạn học ²³, và nhất là qua lời giảng dạy giáo lý cứu rỗi của những linh mục và giáo dân có trách nhiệm bằng những phương pháp thích hợp với lứa tuổi và hoàn cảnh, cùng với việc giúp đỡ thiêng liêng bằng mọi sáng kiến thích nghi theo điều kiện thời gian và sự việc.

Giáo Hội cũng nhắc nhở cho cha mẹ nhiệm vụ quan trọng cố hữu của họ là phải lo liệu mọi sự và đòi hỏi sao cho con cái họ có thể hưởng nhờ những trợ giúp ấy và được tấn tới trong việc giáo dục theo tinh thần Kitô giáo và ăn nhịp với giáo huấn trần thế.

Ngoài ra Giáo Hội còn ca ngợi những cơ quan cũng như các đoàn thể dân sự nào chủ trương thuyết đa dạng trong xã hội hiện nay và chú tâm đến quyền tự do tôn giáo, giúp đỡ các gia đình để việc giáo dục con cái nơi học đường được phù hợp với các nguyên tắc luân lý và tôn giáo riêng của gia đình họ ²⁴.

8. Trường Công Giáo. Giáo Hội hiện diện đặc biệt trong lãnh vực học đường qua trường công giáo. ^36* Thực ra trường công giáo cũng theo đuổi những mục tiêu văn hóa và giáo dục nhân bản cho thanh thiếu niên không kém gì các trường khác. Ðiều riêng biệt của trường công giáo là có sứ mệnh tạo cho môi trường học đường một bầu khí ^37* sống động, thấm nhuần tự do và bác ái theo tinh thần Phúc Âm, giúp thanh thiếu niên phát triển nhân cách mình đồng thời làm phát triển con người mới đã được thành hình khi chịu phép rửa tội. Sau cùng, trường công giáo còn phải hướng nền văn hóa chung của nhân loại vào việc loan truyền ơn cứu rỗi để cho các học sinh dần dần nhận thức về thế giới, cuộc đời và con người nhờ ánh sáng đức tin soi chiếu ²⁵. Như thế trong khi mở cửa tiếp nhận đúng mức những điều kiện của thời đại đương tiến bộ, trường công giáo huấn luyện học sinh biết mưu cầu lợi ích cho xã hội trần gian một cách hữu hiệu, và chuẩn bị cho chúng biết phục vụ để mở mang Nước Chúa. Do đó, nhờ sống đời gương mẫu và tông đồ, chúng trở nên như men cứu rỗi cho cộng đoàn nhân loại.

Thực vậy, trường công giáo còn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoàn cảnh chúng ta đang sống, vì có khả năng góp phần lớn lao trong việc chu toàn sứ mệnh của Dân Thiên Chúa và giúp cuộc đối thoại ^38* giữa Giáo Hội và cộng đoàn nhân loại nhằm đạt tới lợi ích cho cả đôi bên. Vì thế Thánh Công Ðồng tuyên bố một lần nữa rằng Giáo Hội có quyền thiết lập và điều khiển các trường thuộc các cấp và các ngành, như Quyền Giáo Huấn đã xác nhận qua nhiều văn kiện ²⁶. Công Ðồng cũng nhắc lại rằng việc thi hành quyền lợi này sẽ đóng góp nhiều cho việc bảo đảm tự do lương tâm và những quyền lợi của cha mẹ cũng như sự tiên bộ của nền văn hóa ^39*.

Tuy nhiên các nhà giáo nên nhớ rằng họ là những nhân vật chính giúp cho trường công giáo thực hiện được những chương trình và sáng kiến của mình ²⁷. Vậy họ phải được chuẩn bị ^40* hết sức chu đáo để lãnh hội những kiến thức đạo đời, được chứng thực do những văn bằng tương xứng, cũng như phương thức giáo dục phù hợp với những phát minh của thời đại tiến bộ. Các nhà giáo dục, nhờ liên kết với các bạn đồng nghiệp và với các học sinh trong tình bác ái và thấm nhiễm tinh thần tông đồ, sẽ làm chứng cho một vị Thầy duy nhất là Chúa Kitô bằng đời sống cũng như bằng lời giảng dạy. Hãy cộng tác với nhau, nhất là với các bậc phụ huynh, và trong suốt thời gian giáo huấn, hãy cùng với họ quan tâm đúng mức đến sự khác biệt phái tính ^41* và mục đích riêng của cả hai phái trong gia đình cũng như ngoài xã hội do Chúa Quan Phòng đã đặt định. Hãy cố gắng khuyến khích học sinh làm việc riêng, ^42* và khi thời gian học tập chấm dứt, hãy tiếp tục liên lạc với chúng bằng những ý kiến xây dựng, tình thân hữu và bằng việc thành lập các hiệp hội theo đúng tinh thần của Giáo Hội. Thánh Công Ðồng cũng tuyên bố rằng chức vụ của nhà giáo là một hoạt động tông đồ đích thực, rất thích hợp và cần thiết cho thời đại chúng ta, đồng thời là một phục vụ chính đáng cho xã hội. Công Ðồng còn nhắc nhở cho cha mẹ công giáo bổn phận ký thác con em vào các trường công giáo nếu hoàn cảnh thời gian và nơi chốn cho phép. Phải tùy khả năng nâng đỡ và hợp tác với các trường ấy để mưu cầu lợi ích cho con em mình ²⁸.

9. Các loại trường Công Giáo. Tất cả các trường tùy thuộc Giáo Hội bằng bất cứ cách nào phải phù hợp với hình ảnh của trường công giáo trên theo khả năng mình, dù có thề mang những hình thức khác nhau tùy hoàn cảnh địa phương ²⁹. Hội Thánh rất khen ngợi những trường công giáo hâu nhận cả những học sinh không công giáo, nhất là ở những miền thuộc các Giáo Hội tân lập.

Ngoài ra, khi thiết lập và điều hành các trường công giáo, cần phải để ý đến những nhu cầu của thời tân tiến. Vì thế, trong khi quan tâm đến các trường tiểu học và trung học là nền tảng của việc giáo dục, người ta cũng phải chú trọng tới những trường do hoàn cảnh hiện tại đòi hỏi, chẳng hạn những trường chuyên nghiệp ³⁰ và kỹ thuật ^43*, những viện giáo huấn cho lứa tuổi trưởng thành, cổ võ công tác cứu trợ xã hội, và cả những nhà dành cho những người vì tàn tật cần được chăm sóc đặc biệt, những trường sư phạm đào luyện giáo chức vừa về việc dạy giáo lý, vừa về những hình thức giáo dục khác.

Thánh Công Ðồng ân cần nhắc nhủ các Chủ Chăn của Giáo Hội cũng như mọi Kitô hữu đừng quản ngại hy sinh giúp đỡ các trường công giáo chu toàn bổn phận ngày càng hoàn hảo hơn, và nhất là quan tâm đến nhu cầu của những người thiếu thốn phương tiện vật chất, thiếu tình thương, thiếu sự nâng đỡ của gia đình hoặc còn xa lạ với đức tin.

10. Phân khoa và đại học Công Giáo. Giáo Hội cũng đặc biệt quan tâm đến những trường Cao Ðẳng, nhất là những viện Ðại Học và Phân Khoa ^44*. Hơn nữa, đối với các trường hợp thuộc quyền, Giáo Hội ước mong tổ chức sao cho mỗi môn được nghiên cứu tường tận theo những nguyên tắc riêng, phương pháp riêng và quyền tự do riêng của việc nghiên cứu khoa học, để hiểu các môn học ấy ngày càng sâu xa hơn, Và để một khi đã tìm hiểu thấu đáo những vần đề mới mẻ, cũng như các công cuộc tìm tòi của thời đại đang tiến bộ, đồng thời theo đường lối của các vị Tiến Sĩ Giáo Hội, nhất là thánh Tôma thành Aquina, người ta sẽ nhận thức sâu xa hơn đức tin và lý trí cùng quy hướng về một mục đích duy nhất ³¹. Như thế, tinh thần Kitô giáo sẽ hiện diện một cách công khai, vững mạnh và phổ quát trong mọi nỗ lực đưa đến một nền văn hóa sâu xa hơn, và các học viên xuất thân từ những trường ấy sẽ là những người có kiến thức vững chắc thực sự, sẵn sàng đảm nhận mọi trọng trách trong xã hội và trở nên nhân chứng đức tin nơi trần thế ³².

Tại các Ðại Học Công Giáo không có Phân Khoa Thần Học, ^45* nên thành lập một Viện hay một giảng đường thần học ^46* để các sinh viên giáo dân cũng có thể lĩnh hội những bài giảng huấn thích hợp. Các khoa học sở dĩ tiến bộ được là nhờ ở các cuộc khảo cứu chuyên biệt có giá trị khoa học cao độ, nên các Ðại Học và các Phân Khoa Công Giáo phải hết sức nâng đỡ các tổ chức nào có mục đích chính yếu là xúc tiến công cuộc khảo cứu khoa học.

Thánh Công Ðồng tha thiết khuyên nhủ các Viện Ðại Học và các Phân Khoa Công Giáo đã được phân phối thích đáng tại các phần đất khác nhau trên hoàn cầu, phải phát triển làm sao để nổi tiếng không phải nhờ số lượng mà nhờ ở phẩm chất của giáo huấn. Phải dễ dãi trong việc thu nhận những sinh viên có nhiều triển vọng dù họ thuộc thành phần kém may mắn, nhất là những người đến từ các quốc gia mới thành lập.

Vì tương lai của xã hội và của chính Giáo Hội liên kết mật thiết với sự tiến bộ của các thanh niên đang hấp thụ nền học vấn cao đẳng ³³, nên các Vị Chủ Chăn trong Giáo Hội không những chỉ săn sóc đến đời sống thiêng liêng, mà còn phải chăm lo việc giáo dục tinh thần cho hết mọi sinh viên con cái mình học tại các Ðại Học Công Giáo. Vì thế, sau khi tùy hoàn cảnh tham khảo ý kiến các Giám Mục, các ngài hãy lo liệu thiết lập tại các Viện Ðại Học không Công Giáo những cư xá và trung tâm Ðại Học Công Giáo. Ở đó, những linh mục, tu sĩ và giáo dân được tuyển chọn và huấn luyện kỹ càng, sẽ thường xuyên giúp đỡ thanh niên đại học về phương diện tinh thần và trí tuệ. Các ngài cũng nên đặc biệt quan tâm và khuyến khích những thanh niên ưu tú trong các Ðại Học Công Giáo cũng như các Ðại Học khác để họ bước vào nghề giáo nếu thấy họ có khả năng giảng huấn và nghiên cứu.

11. Phân khoa dạy các môn học thánh. Giáo Hội đặt kỳ vọng vào hoạt động của các phân khoa dạy các môn học thánh ³⁴. Vì thế, Giáo Hội ủy thác cho các phân khoa ấy một nhiệm vụ vô cùng quan trọng là chuẩn bị sinh viên của mình, không những để họ tiến tới chức linh mục, nhưng nhất là để họ hoặc giảng dạy tại các ghế giáo sư cao đẳng của Giáo Hội, hoặc cải tiến các môn học nhờ việc nghiên cứu cá nhân hay để họ nhận lãnh những phần việc khó khăn hơn trong nhiệm vụ tông đồ cho giới trí thức. Các phân khoa ấy cũng có nhiệm vụ khảo cứu sâu xa mọi ngành khác nhau của các môn học thánh để mỗi ngày một thấu hiểu tường tận hơn Mạc Khải Thánh, mở rộng hơn di sản khôn ngoan Kitô giáo do các bậc tiền nhân truyền lại, phát động cuộc đối thoại với các anh em ly khai, với các người ngoài Kitô giáo, và sau hết để giải đáp những vấn đề do sự tiến bộ của các học thuyết đặt ra ³⁵.

Vì thế, các Phân Khoa Giáo Hội phải lo tu chỉnh những điều lệ cho hợp thời để phát triển mạnh mẽ các khoa học thánh và những khoa học liên hệ. Phải sử dụng những phương pháp và phương tiện tân tiến để hưởng các sinh viên đến những cuộc khảo cứu sâu rộng hơn.

12. Hợp tác trong lãnh vực giáo dục. Sự cộng tác ^47* ngày một khẩn thiết và đang được củng cố trong phạm vi giáo phận, quốc gia và quốc tế cũng rất cần thiết trong lãnh vực học đường. Vì thế, bằng mọi cách, phải lo liệu thế nào việc hợp tác giữa các trường công giáo với nhau được thuận lợi, đồng thời vì ích lợi chung của cộng đồng nhân loại đòi hỏi, phải đẩy mạnh việc hợp tác giữa chính các trường công giáo với các trường khác ³⁶.

Càng liên kết và cộng tác chặt chẽ với nhau, nhất là ở bậc Ðại Học, càng thu lượm được nhiều kết quả. Vì thế trong mỗi Ðại Học, các Phân Khoa phải hợp tác với nhau, tùy theo mục tiêu cho phép. Chính các Ðại Học cũng phải liên kết hỗ tương hành động, đồng thời cổ võ những cuộc họp mặt quốc tế, phân phối với nhau việc nghiên cứu khoa học, thông báo cho nhau những phát minh, trao đổi với nhau các giáo sư trong một thời gian nào đó và phát huy những gì mang lại việc hỗ trợ lớn lao hơn.

Kết luận. Thánh Công Ðồng tha thiết khuyên nhủ các thanh niên hãy ý thức nhiệm vụ cao cả của việc giáo dục, hãy sẵn sàng nhận lãnh nhiệm vụ này với tâm hồn quảng đại, nhất là tại những miền nào việc giáo dục thanh niên đang bị lâm nguy vì thiếu thầy dạy.

Thánh Công Ðồng tỏ lòng biết ơn sâu xa đối với các linh mục, tu sĩ nam nữ và giáo dân, đã tự hiến theo tinh thần Phúc Âm dấn thân vào công cuộc trọng đại này là giáo dục trong các trường thuộc mọi cấp và mọi ngành. Ðồng thời khuyến khích họ hãy quảng đại và kiên tâm trong bổn phận đã lãnh nhận, nỗ lực vươn lên trong việc đào luyện học sinh thấm nhuần tinh thần của Chúa Kitô, trong khoa sư phạm và trong việc trau dồi kiến thức, để họ không những đẩy mạnh cuộc canh tân bên trong Giáo Hội mà còn duy trì và phát huy thêm sự hiện diện hữu ích của Giáo Hội trong thế giới ngày nay nhất là trong giới trí thức.

Tất cả và từng điều đã được ban bố trong Tuyên Ngôn này đều được các Nghị Phụ Thánh Công Ðồng chấp thuận. Và dùng quyền Tông Ðồ Chúa Kitô trao ban, hiệp cùng các Nghị Phụ khả kính, trong Chúa Thánh Thần, Chúng Tôi phê chuẩn, chế định và quyết nghị, và những gì đã được Thánh Công Ðồng quyết nghị, Chúng Tôi truyền công bố cho Danh Chúa cả sáng.

Roma, tại Ðền Thánh Phêrô, ngày 28 tháng 10 năm 1965.

Tôi, Phaolô Giám Mục Giáo Hội Công Giáo.

Tiếp theo là chữ ký của các Nghị Phụ.

Chú Thích:

1 Trong số nhiều văn kiện giải thích tầm quan trọng của việc giáo dục, trước hết xem: - Benedictô XV, Tông thư Communes Litteras, 10-4-1919: AAS 11 (1919), trg 172. - Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, 31-12-1929: AAS 22 (1930), trg 49-86. - Piô XII, Huấn từ cho thanh niên A.C.I. 20-4-1946; Discorsi e Radiomessaggi VIII, trg 53-57. - Huấn từ cho các người cha gia đình nước Pháp, 18-9-1951: Discorsi e Radiomessaggi XIII, tr 241-245. - Gioan XXIII, sứ điệp kỷ niệm 30 năm ban hành Tđ Divini Illius Magistri, 30-12-1959: AAS 52 (1960), trg 57-59. - Phaolô VI Huấn từ cho các hội viên F.I.D.A.E. (Federazione Istituti Dipendenti dall'Autorità Ecclesiastica), 30-12-1963: Encicliche e Discorsi di S.S. Paolo VI, I, Roma 1964, trg 601-603. Cũng nên xem Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, loại I, Antepraeparatoria, 1. III, trg 363-364, 370-371, 373-374.

1* Kiểu nói mới diễn tả nghĩa vụ phải luôn giúp con người sống hợp thời vì họ có trách nhiệm sống và làm việc trong một thế giới luôn tiến bộ nhanh chóng.

2* Dễ dàng hơn vì các phương tiện phong phú, mới mẻ và hữu hiệu hơn - khẩn cấp hơn - vì nếu không vậy thì sự sai biệt liên lỉ giữa người không được chuẩn bị, không được giáo dục và nền văn minh luôn tiến bộ sẽ biến con người thành nạn nhân của văn minh tiến bộ đó.

2 Xem Gioan XXIII, Tđ Mater et Magistra, 15-5-1961:AAS 53 (1961), trg 413, 415-417, 424. - Tđ Pacem in Terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 278t.

3* Các nguyên tắc về vấn đề này đã được Cơ Quan Giáo Dục, Khoa Học và Văn Hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công bố ngày 20-11-1958 với 78 phiếu thuận, không có phiếu nào chống.

3 Xem Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền (Déclaration des droits de l'homme) do Ðại Hội Ðồng Liên Hiệp Quốc chấp thuận ngày 10-12-1948 và xem Déclaration des droits de l'enfant, 20-11-1959; Protocole additionnel à la convention de sauvegarde des droits de l'homme et des libertés fondamentales, Paris, 20-3-1952; về Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền, xem Gioan XXIII, Tđ Pacem in Terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 295t.

4* Ðâu đâu người ta cũng thấy như thế và đó cũng là một điều đáng mừng. Tuy nhiên Cơ Quan Giáo Dục, Khoa Học và Văn Hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) lại nhấm mạnh tới phẩm hơn là tới lượng. Trong thực tế cơ quan này cho rằng phẩm chất rất thiếu sót, rõ ràng nhất là sự yếu kém của hiệu năng nội tại (sự giảm bớt về bài học) và hiệu năng ngoại tại (phẩm chất của việc nhận định sự thực). Những nguyên nhân chính yếu là do trình độ thiếu sót của các giáo sư và do chương trình không thích hợp. - Tuyên Ngôn có lý khi nhấn mạnh tới mặt trong của sự phát triển đó.

5* Sự chắc chắn của những nguyên tắc tâm lý cho phép ta mạnh dạn áp dụng những kinh nghiệm đó và hơn nữa, sự thành công của những cuộc cải cách còn khuyến khích ta làm như vậy. Không cần phải nhắc lại ở đây tất cả những kinh nghiệm đó. Tuy nhiên cũng xin nhắc đến những gì mà khoa sư phạm đã dùng tới như những lý thuyết về ích lợi, những nguyên tắc về phối hợp luân lý và về việc tập trung tinh thần, việc tự hoạt động, việc cá tính hóa, việc hoạt động tập thể và về việc tự chủ...

6* Tất cả đối tượng lo âu của Giáo Hội là con người toàn diện, xác và hồn. Hiểu khác đi chính là phản bội lại tư tưởng và sứ mạng của Giáo Hội.

4 Xem Gioan XXIII, Tđ Mater et Magistra, 15-5-1961: AAS 53 (1961), trg 402. - CÐ Vat. II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 17: AAS 57 (1965), trg 21.

7* Người ta có thể định nghĩa danh từ này rất nhiều cách, nhưng để gọi được là xác thực, các định nghĩa đó phải có những đặc tính chung sau đây:

a. Giáo dục chỉ có thể có nơi loài người.

b. Nó là hoạt động của một hữu thể đối với một hữu thể khác.

c. Hoạt động này được hướng tới một mục đích.

d. Mục đích đó là đạt được một số tính chất đại cương giúp con người dẽ dàng đạt được lợi ích của mình.

5 Piô XII, Sứ Ðiệp truyền thanh, 24-12-1942: AAS 35 (1943), trg 12,19. Gioan XXIII, Tđ Pacem in Terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 259t. Và xem những Tuyên Ngôn Nhân Quyền ở ghi chú 3.

6 Xem Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, 31-12-1929: AAS 22 (1930), trg 50t.

8* Theo Kant, giáo dục phải phát triển nơi cá nhân tất cả sự toàn hảo mà họ có thể có.

9* Ðốivới Henri Joly, giáo dục có mục đích giúp con ngùi hoàn toàn làm chủ và sử dụng đúng mức tất cả mọi khả năng của mình.

10* Hình như những khác biệt về hai phái có tính cách về lượng hơn là về phẩm. Nói theo sinh lý học, trước thời kỳ dậy thì, con trai và con gái có một hình thái khá ngang nhau, Nhưng sau đó thì hoàn toàn khác biệt, nhất là về những hình thái cân đối (chiều cao và sức nặng, kích thước, xương chậu và vai...) (theo Heymans và Weinbey). Trên lãnh vực tâm lý, những sự khác vẫn còn có tính cách về lượng và về sự tương phản giữa đàn ông và đàn bà chỉ thu hẹp thành sự khác biệt về sự phát triển theo lượng. Nhưng nói rằng không có những khác biệt quan trọng giữa hai phái không có nghĩa là việc giáo dục và sự đối xử trong xã hội phải hoàn toàn giống nhau đối với cả hai phái, vì vẫn còn có một kiểu mẫu đàn ông và một kiểu mẫu đàn bà rất dễ phân tích.

11* Thuyết xã hội học của Durkheim và Dewey muốn rằng giáo dục sửa soạn cho đứa bé thích ứng với xã hội chính trị và môi trường riêng mà sau nầy nó sẽ sống. Giáo dục là hoạt động của cả một cộng đoàn đối với một thế hệ để bảo đảm cho thế hệ đó tồn tại và tăng trưởng không ngừng.

12* Aldous Huxley cho rằng phải giáo hóa con người để có tự do, công bằng và hòa bình.

13* Ðây là bản đúc kết tuyệt hảo của một bản tóm lược về những giáo thuyết khác nhau đối với vấn đề giáo dục.

14* Biết bao tiến triển đáng chú ý từ đầu thế kỷ này trên ba lãnh vực tâm lý, phương pháp kỹ thuật giảng dạy.

15* Giả thuyết là đã tự thắng mình, đã tự thoát khỏi lệ thuộc bản thân.

16* Trong xã hội văn minh của chúng ta, người ta đã luôn luôn yên lặng khi đề cập đến vấn đề này. Nhưng ngày nay người ta bó buộc phải nhận rằng phái tính là một hiện tượng trọng yếu trong đời sống cá nhân và các dân tộc. Nhận biết sự cần thiết của việc giáo dục phái tính chính là nhận thấy những biểu hiện liên lỉ của nó (sự bành trướng quá lý tửng, khuynh hứng tìm kiếm nam tính hay nữ tính) và người ta có thể hướng dẫn những biểu hiện đó theo một chiều hứng thích hợp với khung cảnh luân lý của các xã hội văn minh.

17* Quan niệm tuyệt hảo về con người, một sinh vật có trách nhiệm phải sống với và cho kẻ khác hầu sống trọn vẹn đời sống của mình.

18* Trong vấn đề luân lý, chỉ có sự tự ý chấp nhận là đáng kể vì nó giả thiết đã nhìn thấy, yêu thích và tự do chọn lựa sự thiện.

19* Vì sự thành công toàn diện của con người tùy thuộc ở việc kính trọng quyền ấy, và vì quyền này nâng cao giá trị những quyền cao quý và chính yếu khác của con người, một sinh vật thông minh và tự do.

7 Xem Gioan XXIII, Tđ Mater et Magistra, 15-5-1961: AAS 53 (1961), trg 441t.

20* Với tư cách là con người, các Kitô hữu có quyền hưởng một nền giáo dục đầy đủ và thích hợp. Với tư cách là người đã được rửa tội, họ có quyền hưởng một nền giáo dục Kitô giáo giúp họ xứng đáng đón nhận sự cung hiến tối cao cho nhân phẩm con người.

8 Xem Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 83.

21* Là một tập hợp các lễ nghi để chu toàn việc kính thờ Thiên Chúa qua trung gian Chúa Kitô Cứu Thế.

22* Chính là Giáo Hội kết hiệp làm một với Chúa Kitô.

23* Ðịnh nghĩa vắn tắt và tuyệt diệu về những bổn phận của người Kitô hữu đối với những giá trị tự nhiên trong xã hội loài người.

9 Xem CÐ Vat. II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 36: AAS 57 (1965), trg 41t.

10 Xem CÐ Vat. II, Sắc lệnh về Nhiệm Vụ Mục Vụ của các Giám Mục trong Giáo Hội, số 12-14.

24* Tuyên ngôn nói về cha mẹ trước khi nói tới gia đình vì chính do những người thuộc gia đình mà Tuyên Ngôn chấp nhận quyền lợi và bổn phận là "những nhà giáo dục đầu tiên và chính thức". - Ðiều này khác với Thông Ðiệp Divini Illius Magistri nói nhiều về gia đình.

11 Xem Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 59t. Tđ Mit Brenender Sorge, 14-3-1937: AAS 29 (1937), trg 164t. - Piô XII, Huấn từ cho đại hội toàn quốc lần đầu tiên của Hiệp Hội Công Giáo các giáo chức Ý (A.I.M.C.), 18-9-1946: Discorsi e radiomessaggi VIII, trg 218.

25* Thuở sơ khai gia đình cung cấp mọi sự cho con người. Nhưng về sau tín ngưỡng được dành cho tôn giáo, binh bị và tài phán được dành cho quốc gia, kinh tế được dành cho kỹ nghệ, gia đình chỉ còn lại có chức vụ giáo dục.

Nhưng chính ra chức vụ này lại bị hạn hẹp tùy thuộc vào khả năng giáo huấn của gia đình.

Vả lại, vì chức vụ này có tính cách bảo tồn hơn là biến đổi, hay vì chính nó đã quá lỗi thời, nên không đáp ứng được nhu cầu của cả thế giới hiện đại.

Vì phạm vi kinh nghiệm quá nhỏ hẹp đầy những mãnh lực trái ngược đối chọi nhau, và người thanh niên thường chưa được sửa soạn lại giữ nhiệm vụ quá quan trọng, nên gia đình không duy trì được địa vị chính yếu như những thời xa xưa. Trẻ con không những chỉ thích nghi với sự vật, nhưng cả với những sản phẩm kỹ nghệ và những sinh vật chung quanh. Nó phản ứng lại bằng những cảm xúc sau này sẽ thành nhân cách của nó. Thật ra, nền giáo dục gia đình chính nó không phải là tất cả. Ðúng hơn, nó cộng tác vào một công cuộc vượt quá tầm s?#7911;a nó.

26* hầu như chỉ có gia đình Kitô giáo còn giữ được học thuyết chân chính về luân lý, xã hội, chính trị và tôn giáo. Các học thuyết đó thấm nhuần cuộc sống và gieo rắc ảnh hưởng của gia đình, giống như những thời sơ khai khi tôn giáo còn đi liền với thành thị và quốc gia, và nền giáo dục tôn giáo song song với nền giáo dục chính trị và gia đình.

12 Xem CÐ Vat. II, Hiến chế tín lý về Giáo Hội, số 11 và 35: AAS 57 (1965), trg 16 và 40t.

27* Trẻ con không được thuộc về gia đình nữa, nhưng thuộc về xã hội hoặc quốc gia. Ðó là một kỳ vọng thái quá trái ngược hẳn với những đòi hỏi thiết định của chính lương tâm.

Nếu quốc gia có giữ quyền kiểm soát thì đây là lý do: vì là cơ quan pháp luật tối cao, quốc gia có nhiệm vụ bảo đảm để mọi người được huấn luyện về trí thức, nghề nghiệp, luân lý và thiêng liêng cần thiết cho cuộc sống của họ.

13 Xem Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 63t. - Piô XII, Sứ điệp truyền thanh, 1-6-1941: AAS 33 (1941), trg 200; Huấn từ cho đại hội toàn quốc lần đầu tiên của Hiệp Hội Công Giáo các giáo chức Ý, 8-9-1946: Discorsi e Radiomessaggi VIII, trg 218. - Về nguyên tắc đồng trách nhiệm, xem Gioan XXIII, Tđ Pacem in Terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 294.

28* Tất cả đoạn này đều lý luận về sứ mệnh giáo dục của Giáo Hội bắt nguồn từ bản tính xã hội nhân bản của mình và từ những quyền lợi của con người mà Giáo Hội có bổn phận phải thăng tiến. Giáo Hội lãnh trách nhiệm thiêng liêng đối với các con cái mình nơi Chúa Kitô.

29* Giáo Hội cung cấp một phương tiện hết sức tốt đẹp để giáo dục con người. Giáo Hội xét tới con người toàn diện thuộc mọi nghề nghiệp và mọi lứa tuổi. Hơn nữa, Giáo Hội còn theo dõi con người qua các giai đoạn phát triển và cống hiến cho mỗi lứa tuổi những phương thế giáo dục thích hợp. Ðối với trẻ thì có các tập quán và thần thoại. - Ðối với những thanh niên thì có những bài học và sự nâng đỡ tuyệt hảo về luân lý. - Ðối với những người trưởng thành thì có một thuyết mang lại những giải đáp cho mọi vấn đề của cuộc sống.

14 Xem Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 53t, 56t. - Tđ Non abbiamo bisogno, 29-6-1931: AAS 23 (1931), trg 311t, - Piô XII, Thư của Quốc Vụ Khanh gởi cho tuần lễ xã hội Ý lần thứ XXVIII, 20-9-1955: L'Osservatore Romano, 29-9-1955.

15 Giáo Hội ca tựng các nhà cầm quyền dân sự địa phương, quốc gia và quốc tế ý thức những nhu cầu khẩn thiết của thời đại hiện nay, hết sức cố gắng để mọi dân tộc có thể tham dự vào việc giáo dục đầy đủ hơn và vào nền văn hóa của nhân loại. Xem Phaolô VI: Diễn văn trước Ðại Hội Ðồng Liên Hiệp Quốc, 4-10-1965: AAS 57 (1965), trg 877-885.

16 Xem Piô XI, Tự sắc Orbem catholicum, 29-6-1923: AAS 15 (1923), trg 327-329; Sắc lệnh Provido Sane, 12-1-1935: AAS 27 (1935), trg 145-152. - CÐ Vat. II, Sắc lệnh về Nhiệm Vụ mục vụ của các Giám Mục trong Giáo Hội, số 13 và 14.

17 Xem CÐ Vat. II, Hiến chế về phụng vụ Thánh, số 14: AAS 56 (1964), trg 104.

30* Là những phương thế mà nền văn minh hiện đại sử dụng trong lãnh vực giáo huấn và lãnh vực truyền thông xã hội.

18 Xem CÐ vat. II Sắc lệnh về các Phương Tiện Truyền Thông Xã Hội, số 13 và 14: AAS 56 (1964), trg 149t.

31* Hiện nay học đường đã được xác định rõ trong vai trò tinh thần và xã hội. Thường thường người ta nói tới vai trò thứ nhất mà quên không nhấn mạnh đến vai trò thứ hai. Theo định nghĩa, nền giáo dục đích thực phải là giáo dục đại chúng, nghĩa là chuẩn bị tinh thần cho con người tham gia vào việc điều hành xã hội bằng sự chiếm hữu được các biểu tượng (biểu tượng về khoa học, kỹ thuật, lịch sử, chính trị, kinh tế, nghệ thuật, tôn giáo, tắt một lời tất cả di sản văn hóa của nhân loại). Bí nhiệm của học đừng chính là việc khởi sự tìm về những biểu tượng bao bọc tất cả những tình cảm cao quý của nhân loại, để nhờ đó các đòi hỏi của tinh thần thật sự đực thành hình.

19 Xem Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 76. - Piô XII, Huấn từ cho Hiệp Hội Giáo Chức Công Giáo Bavaria, 31-12-1956: Discorsi e Radiomessaggi XVIII, trg 746.

32* Tuyên Ngôn không đi ngược lại nguyên tắc ưu tiên về quyền hạn của quốc gia trong việc giáo dục. Tuyên Ngôn chỉ đòi hỏi sự công bằng phân phối theo quyền của con người và của người công dân.

20 Xem CÐ Giáo Tỉnh Cincinnati III, năm 1961: Collectio Lacensis III, cột 1240, c/d. - Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 60, 63t.

33* Nguyên tắc giữ độc quyền các học đường là: quốc gia là cơ quan của ý chỉ tập thể và nguyên khởi của nhân loại, quốc gia có sứ mệnh đảm bảo vận mệnh ghi sẵn trong hiến pháp dân tộc. Mục đích của quốc gia là gây được sự thuần nhất rõ rệt trong các tâm thức, tình cảm, ý kiến và khát vọng của toàn tập thể. Do đó, giáo dục có mục đích tạo nên một thứ quần chúng trong đó cá nhân bị đồng hóa và bị tiêu diệt. Ðó là sự chối bỏ các quyền lợi của con người.

34* Ðể các sáng kiến muốn thí nghiệm những điều ham thích được tự do phát triển, và nhờ những kinh nghiệm đó, tất cả tập thể thêm phong phú.

21 Xem Piô XI, Tđ. Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 63. - Tđ. Non abbiamo bisogno, 29-6-1963: AAS 91931), trg 305. - Piô XII, Thư của Quốc vụ khanh gởi cho tuần lễ xã hội lần thứ XVIII tại Ý, 20-9-1955: L'Osservatore Romano, 29-9-1955. - Phaolô VI, Huấn từ cho Hiệp Hội thợ thuyền Kitô giáo Ý (A.C.L.I.), 6-10-1963: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, I, Roma 1964, trg 230.

22 Xem Gioan XXIII, Sứ điệp kỷ niệm 30 năm ban hành Tđ. Divini Illius Magistri, 30-12-1959: AAS 52 (1960), trg 57.

35* Chúng ta hãy so sánh đoạn này với khoản 1374 trong giáo luật: "Trừ những trường hợp vi phạm đã được biện minh, các thanh thiếu niên công giáo không được theo học những trường không công giáo, trung lập, hoặc không phân biệt tôn giáo". Tuyên Ngôn này của Công Ðồng đã tiến bộ biết bao khi nhìn nhận sự hiện diện của các trẻ em công giáo nơi những học đường không công giáo như là một điều tự nhiên, vì vấn đề là cha mẹ các trẻ em đó phải giúp đỡ vào để có một nền giáo dục Kitô giáo. Vì thế "sự va chạm giữa Giáo Hội và thế giới ngoài Kitô giáo ngày nay không còn độc hại như 50 năm trước đây nữa. Riêng phần Giáo Hội, Giáo Hội đã chú ý nhiều hơn tới những nhu cầu của những người chưa biết Phúc Âm. Công Ðồng đã cố ý đặt mình vào đúng trào lưu các đòi hỏi khẩn thiết của thế giới ngày nay" (Edmond Vandermeersch SJ.).

23 Giáo Hội rất quý trọng hoạt động tông đồ do các giáo sư và học sinh công giáo có thể thực hiện được trong lãnh vực học đường.

24 Xem Piô XII, Huấn từ cho Hiệp Hội Công Giáo Bavaria, 31-12-1956: Discorsi e Radiomessaggi XVIII, trg 745t.

36* Trường học công giáo không cần phải thành công nhiều về kinh tài hay số lượng, nhưng cần đầy đủ dụng cụ nhất, hợp thời nhất xét về các phương pháp giáo dục và giáo huấn.

37* Công giáo tiến hành như men trong bột, phải len lỏi vào các trường học này. Ngay cả ở Việt Nam cũng thế. Thời xưa, chỉ một "nhóm nhỏ" tín hữu mà đã làm sống động cả một khối đông đảo chưa nhận biết Thiên Chúa và đã chinh phục họ trở về với Ngài.

25 Xem CÐ Giáo tỉnh Westminster I, năm 1852: Collestio Lacensis III, cột 1334, 1/b. - Piô XI, Tđ Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 77t. - Piô XII, Huấn từ cho Hiệp Hội Giáo Chức Công Giáo Bavaria 31-12-1956: Discorsi e Radiomessaggi XVIII, trg 746. - Phaolô VI, Huấn từ cho các Hội viên F.I.D.A.E. (Federazione Istituti Dipendenti dall'Autorità Ecclesiastica), 30-12-1963: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, I, Roma 1964, trg 602t.

38* Là nhịp cầu giao kết giữa Giáo Hội và xã hội trần thế, học đường Kitô giáo thể hiện sự hòa hợp giữa khoa học và tôn giáo.

26 Xem đặc biệt là các tài liệu trong ghi chú 1; hơn nữa, quyền lợi này của Giáo Hội đã được nhiều Công Ðồng giáo tỉnh, cũng như những tuyên ngôn mới nhất được nhiều Hội Ðồng Giám Mục công bố.

39* Những chú giải ở trên đã minh chứng đầy đủ lời quả quyết này.

27 Xem Piô XI, Tđ. Divini Illius Magistri, n.v.t. trg 80t. - Piô XII, Huấn từ cho Hiệp Hội Giáo Chức Công Giáo trung học Ý (U.C.I.I.M.), 5-1-1944: Discorsi e Radiomessaggi XV, trg 551-556. - Gioan XXIII, Huấn từ cho đại hội Hiệp Hội Công Giáo các Giáo Chứa Ý (A.I.M.C.) lần VI, ngày 5-9-1959: Discorsi , Messaggi, Colloqui, I, Roma 1960, trg 427-431.

40* Việc chuẩn bị các nhà giáo dục chính là nền tảng cho nền văn hóa nhân bản. Sự chuẩn bị đó khởi sự từ cấp sơ học, nhưng nhất là ở bậc trung học với những phát minh khoa học, luân lý và thẩm mỹ bảo đảm cho họ một kiến thức phổ quát giúp vào việc giải phóng tâm trí. Sau đó việc huấn luyện về tâm lý sư phạm sẽ giúp họ nhậy cảm trước những vấn đề mà họ sẽ gặp phải trong sứ mạng dẫn dắt thanh thiếu niên. Sau cùng, sự đào tạo luân lý và tôn giáo sẽ giúp họ thấy rõ lý tưởng siêu nhiên của con người mà những tâm hồn được họ dìu dắt phải theo đó mà sống.

41* Nam tính và nữ tính khác nhau và bổ túc cho nhau. Nghĩa là chúng đòi hỏi phải có những hoàn cảnh riêng biệt để sinh trưởng và phát triển, nhưng đồng thời chúng cũng ảnh hưởng lẫn nhau một cách tốt đẹp. Tuy nhiên, nếu muốn xét tới một nền giáo dục hỗn hợp cho cả hai phái, ta phải để ý tới tình trạng đại cương về phong tục cũng như phải lưu ý tới tâm tình của mỗi dân tộc.

42* Ðây là đặc điểm của những phương pháp năng động hiện đại.

28 Xem Piô XII, Huấn từ Hiệp Hội Giáo Chức Công Giáo trung học Ý (U.C.I.I.M.), 5-1-1954, n.v.t. trg 555.

29 Xem Phaolô VI, Huấn từ cho Cơ Quan Quốc Tế Giáo Dục Công Giáo (O.I.E.C.), 25-2-1964: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, II, Roma 1964, trg 232.

30 Xem Phaolô VI, Huấn từ cho Hiệp Hội Công Giáo các Thợ Thuyền Ý (A.C.I.I.), 6-10-1963: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, I, Roma 1964, trg 229.

43* Lập ra nhiều loại trường là để khai thác tối đa những khả năng cá nhân và nhằm tới sự điều hòa các tiềm năng của con người trong quốc gia. Ðây là một trong những đặc tính của nền văn minh hiện đại, không muốn để một tài nguyên nào của quốc gia bị uổng phí.

44* Ðây là một đoạn văn tuyệt diệu xác định vai trò giáo huấn cao đẳng của công giáo.

31 Xem Phaolô VI, Huấn từ cho Ðại Hội Quốc Tế lần thứ VI về thuyết Tôma, 10-9-1965: AAS 57 (1965), trg 788-792.

32 Xem Piô XII, Huấn từ cho giáo chức và sinh viên các trường cao đẳng Công Giáo Pháp, 21-9-1950: Discorsie Radiomessaggi XII, trg 219-221; - Thư gởi đại hội "Pax Romana" lần thứ XXII, 12-8-1952: Discorsi e Radiomessaggi XIV, trg 567-569. - Gioan XXIII, Huấn từ cho Liên Viện Ðại Học Công Giáo, 1-4-1959: Discorsi, Messaggi, Colloqui, I, Roma 1960, trg 226-229; - Phaolô VI, Huấn từ cho hội đồng giáo sư Ðại Học Công Giáo Milan, 5-4-1964: Encicliche e Discorsi di Paolo VI, Roma 1964, trg 438-443.

45* Một trong những mục đích của các phân khoa thần học là lưu truyền mãi mãi và cổ võ tư tưởng công giáo trong thế giới bằng cách hướng dẫn luồng suy tư Kitô giáo.

46* Ðó là điều kiện tối thiểu, vì nếu không được như vậy, các đại học Công Giáo cũng chỉ giống như những đại học thông thường vì chỉ lo lắng tới những việc trần gian.

33 Xem Piô XII, Huấn từ cho Hội Ðồng Giáo Sư và các sinh viên Ðại Học Roma, 15-6-1952: Discorsi e Radiomessaggi XIV, trg 208: "Hướng đi của xã hội ngày mai trước hết căn cứ trên não trạng và tâm thức của các Ðại Học hiện nay".

34 Xem Piô XI, Tông hiến Deus Scientiarum Dominus, 24-5-1931: AAS 23 (1931), trg 245-247.

35 Xem Piô XII, Tđ Humani Generis, 12-8-1950: AAS (1950), trg 568t, 578. - Phaolô VI, Tđ Ecclesiam suam, phần III, 6-8-1964: AAS 56 (1964), trg 637-659. - CÐ Vat. II, Sắc lệnh về Hiệp Nhất: AAS 57, trg 90-107.

47* Sự phối trí học đường ngày nay được cụ thể hóa đặc biệt chính là nhờ Cơ Quan Giáo Dục, Khoa Học và Văn Hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO). Tất cả các nền văn minh và các lý thuyết đều gặp gỡ nhau tại đó, qua việc cộng tác quốc tế rất phong phú và dễ dàng; người ta thi đua nhau trong mọi lãnh vực: vật chất và chính trị, luân lý và tinh thần nhằm nâng cao mọi chủng tộc.

36 Xem Gioan XXIII, Tđ Pacem in Terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 248 và các đoạn khác.

TGM. Jos Ngô Quang Kiệt

Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh

Trần Hiếu

Ngô T.T. sưu tầm (http://www.phatgiaodaichung.com/Sum2008/000Nucuoi.htm)

Tác Phẩm CHÚA VẪN THƯƠNG

Lm. MICAE-PHAOLÔ TRẦN MINH HUY pss

Phần hai

BẠn cỘng tác vào Chương trình CỨu ĐỘ cỦa Thiên Chúa

4. NhỮng phương thẾ cỘng tác 

Đau khổ, điều kiện của đời sống!

Chúa chấp nhận để bạn chìm đắm trong đau khổ của Chúa là để bạn làm việc hữu hiệu cho công cuộc hoán cải, thanh tẩy, thánh hóa của nhiều linh hồn liên kết với bạn. Thông hiệp vào Khổ Nạn cứu thế của Chúa là những lúc phong phú nhất của đời bạn.  

Năm tháng qua mau, cái còn lại của cuộc đời bạn là tình yêu giúp bạn hiến dâng và đau khổ. Trên trần gian này không có gì phong phú mà không trải qua đau khổ được khiêm tốn đón nhận và nhẫn nại chịu đựng kết hiệp với Chúa. 

Cầu nguyện, đau khổ và hiến dâng

Bạn hãy đau khổ với khổ đau của Chúa, không phải chỉ những đau khổ trong chuỗi ngày trần thế, nhất là trong cuộc khổ nạn, mà là tất cả mọi đau khổ của mọi chi thể của nhiệm thể Chúa. Ba tông đồ thân tín đã chứng kiến vinh hiển của Chúa trên núi Tabôrê, nhưng lại đã thiếp ngủ trong khi Chúa đổ mồ hôi máu trong Vườn Giếtsêmani. Đừng đoán xét sự phong phú thiêng liêng theo những tiêu chuẩn nhân loại. Chúa muốn tình yêu của bạn mạnh hơn đau khổ của bạn. Khi bạn yêu say đắm, đau khổ của bạn trở lên có thể chịu được và bạn cám ơn Chúa. Bạn càng dùng tình yêu để chịu đựng những gì Chúa khiến bạn phải đau khổ, thì càng có Chúa chịu đau khổ ở trong bạn. 

Những ai chịu đau khổ kết hiệp với Chúa là những nhà truyền giáo đầu tiên của thế giới. Nếu bạn thấy được thế giới như Chúa thấy từ bên trong, bạn sẽ hiểu cần có những người thiện chí để Chúa tiếp tục chịu đau khổ và chịu chết cho thế giới được nên đạo đức và được sống. 

Trước bao nhiêu ích kỷ, xa hoa, kiêu ngạo làm cho các linh hồn không thể nhận được ơn thánh, thì lời giảng, chứng tá thôi không còn đủ nữa, mà cần phải có thánh giá. Để có sức mạnh làm một hy sinh, bạn đừng nhìn cái hy sinh lấy đi, nhưng hãy nhìn vào Chúa và sức mạnh Chúa sẵn sàng ban cho bạn qua Thánh Thần.  

Vì thế Chúa cho phép bạn có thử thách thiêng liêng, sự khô khan khủng khiếp là điều kiện thanh tẩy và thêm công nghiệp. Nhưng cảm được sự hiện diện, lòng tốt, tình yêu của Chúa là một nâng đỡ quý báu, bạn có quyền ao ước và xin Chúa. Bạn không mạnh hơn bạn tưởng đâu. Nếu không có sự an ủi, nâng đỡ của Chúa, liệu bạn có can đảm trụ được bao lâu ? 

Hãy đến cùng Chúa với lòng cậy trông. Chúa biết bạn hơn bạn biết mình, vì Chúa ở trong bạn. Hãy xin Chúa trợ giúp, Chúa sẽ nâng đỡ bạn và bạn sẽ học nâng đỡ kẻ khác. Bạn hãy trung thành dâng cho Chúa những hy sinh tự ý, tuy chẳng đáng chi bao nhiêu, nhưng rất quý nếu bạn trung thành, vì nó sẽ đem lại cho bạn sự trợ giúp lớn hơn của ơn Chúa khi đến “giờ” của một đau khổ lớn hơn.

Khi bạn phải đau khổ, chớ gì phản ứng đầu tiên của bạn là kết hợp với Chúa, thứ hai là hiến dâng tất cả với tình yêu. Rồi đừng quá nghĩ đến bạn, nhưng hãy nghĩ đến Chúa. Khi bạn cảm thấy khốn cùng và yếu đuối, bạn hãy chạy đến bên Chúa nhiều hơn nữa.  

Đường lối của Chúa nhiều lúc làm bạn chưng hửng. Chúa biết lắm, nhưng nó vượt quá lý luận của con người. Chỉ có khiêm tốn thuận phục mà càng ngày bạn càng tìm thấy được bình an và phong phú thiêng liêng. Bị hạ thấp, bị cho ra rìa, không được dùng đến... không có nghĩa là vô dụng đâu, ngược lại thì có. Ít người hiểu được sức mạnh cứu chuộc của đau khổ liên kết với đau khổ của Chúa. Bạn sẽ phải đau khổ nhiều, nhưng bạn không chịu đau khổ quá sức đâu, vì có ơn Chúa nâng đỡ. 

Không thể sống đời dâng hiến trọn vẹn mà không ít nhiều hiến tế. Tinh thần tế hiến là tinh thần hiến dâng. Người nào không hiểu điều đó thì chỉ có một đời dâng hiến bị cắt xén. Phản kháng thử thách là quên đi kho tàng Chúa đặt vào đôi tay của mình. Chỉ có hy sinh đáng giá. Không có hy sinh, mọi hoạt động dù có quảng đại mấy cũng vô hiệu.  

Dĩ nhiên, không phải ngày nào cũng là Giếtsêmani, ngày nào cũng là Núi Sọ, nhưng người sống đời dâng hiến chính danh sẽ gặp hoặc cái này, hoặc cái kia vào những lúc nào đó của cuộc sống. Nhưng chính những lúc như vậy là những lúc quý báu và phong phú nhất. 

Những năm cuối đời, tuổi già kéo theo bao bệnh tật, là thời gian phong phú cho việc phục vụ Giáo Hội và thế giới. Hãy chấp nhận tình trạng đó và dạy cho những người chung quanh biết rằng họ có bí quyết sức mạnh thiêng liêng không thể nghi ngờ được.  

Ai đau khổ với Chúa là thắng. Ai đau khổ một mình là thua. Chính vì vậy mà Chúa năng xin bạn tập trung tất cả đau khổ của nhân loại và liên kết với đau khổ của Chúa để chúng có giá trị và hiệu quả. Hãy hoàn tất trong thân xác bạn phần còn thiếu trong cuộc khổ nạn của Chúa cho Giáo Hội.  

Trong những lúc này, bạn hãy an tĩnh nhiều, cảm thông và tốt bụng. Chớ gì đó là kỷ niệm người ta sẽ giữ về bạn. 

Bạn hãy ở khiêm tốn !

Chúa cần đến lòng khiêm tốn của bạn nhiều hơn là những hoạt động bên ngoài của bạn. Chúa sẽ sử dụng bạn như Chúa thấy thế nào sẽ là tốt cho Chúa. Bạn hãy mềm mỏng, hãy sẵn sàng cho ý muốn của Chúa. Dần dần, Chúa sẽ chỉ cho bạn những gì Chúa chờ đợi ở bạn. Chúa sẽ làm việc qua bạn và người ta sẽ cảm nhận được Chúa ở trong bạn mỗi ngày một hơn, và qua bạn, Chúa sẽ thông ban ánh sáng và ân sủng. 

Những khó khăn do con người gặp phải hầu hết do lòng kiêu ngạo của con người mà ra. Bạn hãy xin Chúa ơn khỏi những khoe khoang của con người, rồi bạn sẽ cảm thấy được tự do để đến với Chúa và được đầy Chúa. Chúa thích khi bạn cảm thấy bạn không là gì, chẳng quan trọng chi, lại yếu ớt cả về mặt thể lý. Bạn đừng sợ chi, vì chính Chúa là phương thuốc, là sự trợ giúp và là sức mạnh cho bạn. Bạn ở trong tay Chúa, Chúa biết Chúa dẫn bạn đi đâu. 

Chúa dẫn bạn đi qua sỉ nhục. Bạn hãy chấp nhận nó với tình yêu và tín thác. Đó là món quà đẹp nhất Chúa có thể cho bạn. Nếu bạn thấy được mọi sự như Chúa thấy, có lẽ bạn còn muốn chịu sỉ nhục nhiều hơn. Chớ gì bạn biết được những gì bạn mang lại qua các sỉ nhục của bạn liên kết với sỉ nhục của Chúa! Bao nhiêu thời giờ mất đi, bao nhiêu khổ nhọc uổng phí, bao nhiêu công trình đổ đi, chỉ vì con sâu kiêu ngạo hay khoe khoang đục ruỗng bên trong! 

Bạn đừng lo âu về sự suy giảm một số năng lực nào đó của bạn, trí nhớ chẳng hạn. Chúa không xét đoán giá trị con người qua hiệu năng của nó đâu. Tình yêu Chúa có đó để bù đắp những khiếm khuyết, ngay cả những sai lầm của con người. Đó là giới hạn tuổi tác con người, nó giúp bạn hiểu cái gì qua đi và phụ tùy. 

Là bình thường thôi, đôi khi bạn không hiểu: những ý hướng thẳng thắn nhất bị bẻ cong và người ta gán cho bạn những tình cảm hay những quyết định không do bạn. Bạn hãy ở bình an và đừng để cho những thứ đó tác động gì trên bạn. Chúa cũng đã từng phải chịu như vậy và cái đó giúp phần cứu độ thế gian.

Bạn hãy ở hiền lành

Cơ hội khẳng định sự thẳng thắn của bạn có nhiều thôi, nhưng cái lô-gic của Thiên Chúa không phải là cái lô-gic của con người. Hiền lành và nhẫn nại là con cái của tình yêu đích thực, luôn khám phá được những lý do giảm khinh và tái lập công lý trong vô tư. Bạn hãy năng hiệp thông vào sự hiền lành của Chúa. Bạn hãy nhớ lại: “Phúc cho những ai hiền lành vì sẽ được đất làm cơ nghiệp” và luôn làm chủ được mình. Còn tốt hơn thế nữa là họ đã được Chúa và dễ dàng mạc khải Chúa cho người khác. 

Lòng khiêm tốn giúp linh hồn dễ gặp được Chúa và có được ánh sáng mới cho mọi vấn đề của cuộc sống thuờng nhật. Lúc ấy Chúa thực sự là trung tâm đời sống bạn. Chính cho Chúa mà bạn hành động, nói năng và cầu nguyện. Không phải bạn sống mà là Chúa sống trong bạn. Chúa trở thành TẤT CẢ cho bạn và bạn tìm thấy Chúa trong tất cả những ai bạn đang có vấn đề. Bấy giờ sự tiếp đón của bạn sẽ niềm nở. Lời nói của bạn phản ánh được tư tưởng của Chúa, sách vở bạn viết sẽ diễn tả trung thành tinh thần của Chúa.

Chúa cần những sỉ nhục của bạn hơn là những thành công của bạn, những từ bỏ của bạn hơn là những thỏa mãn của bạn. Làm sao bạn có thể kiêu ngạo về cái không thuộc về bạn? Tất cả những gì bạn làm, tất cả những gì bạn có, đều là cho bạn mượn như những nén bạc trong Phúc âm. Ngay cả sự cộng tác của bạn mà Chúa lấy làm quý giá cũng chỉ là kết quả ân sủng Chúa ban. Và khi nào Chúa sẽ thưởng những công nghiệp của bạn thì thật ra Chúa tôn vinh những ân huệ của Chúa mà thôi. 

Bạn hãy tín nhiệm vào Chúa

Bạn còn phải làm việc nhiều cho Chúa. Bạn đừng sợ, đừng lo lắng về những mâu thuẫn, những chống đối, những hiểu lầm, những vu khống, những bóng tối, những mây mù, những nghi nan. Mọi sự sẽ đến và mọi sự sẽ qua. Nhưng tất cả sẽ làm mạnh thêm Đức Tin của bạn và cho bạn cơ hội làm phong phú thêm ơn cứu độ cho bao nhiêu thế hệ sau bạn. 

Chúa muốn cuộc đời bạn là một chứng tá của lòng tín nhiệm. Chúa là Đấng không bao giờ làm cho ai thất vọng và thường ban thưởng cho hơn cái đã hứa. Chúa đang có mặt đây và Chúa không bao giờ bỏ rơi bạn, vì Chúa là tình yêu và Chúa dùng bạn nhiều hơn bạn nghĩ và Chúa thương bạn vô hạn. 

Vì bạn tự cảm thấy mình yếu đuối, bạn sẽ được mạnh bằng sức mạnh của Chúa, quyền năng bằng quyền năng của Chúa. Bạn đừng cậy dựa vào bạn, nhưng hãy cậy dựa vào Chúa. Đừng cậy dựa vào lời cầu nguyện của bạn, nhưng hãy cậy dựa vào lời cầu nguyện của Chúa. Đừng cậy dựa vào hoạt động và ảnh hưởng của bạn, nhưng hãy cậy dựa vào hoạt động và ảnh hưởng của Chúa. Bạn đừng sợ, hãy tín nhiệm vào Chúa. 

Khi bạn yếu đuối, nghèo hèn, trong đêm tối, hấp hối, trên thập giá, hãy lấy của lễ của Chúa mà dâng. Hãy kết hợp lời cầu nguyện của bạn với lời cầu nguyện của Chúa. Hãy kết hợp công việc của bạn với công việc của Chúa, niềm vui của bạn với niềm vui của Chúa, khổ nhọc của bạn, nước mắt của bạn, đau khổ của bạn với khổ nhọc, nước mắt và đau khổ của Chúa. Bạn hãy kết hợp cái chết của bạn với cái chết của Chúa. 

Nhiều cái bây giờ còn là “mầu nhiệm” đối với bạn, nhưng sẽ là ánh sáng và là lý do tạ ơn trong vinh quang. Những năm tháng còn lại bạn phải sống trên trần gian không kém phong phú đâu. Đó chỉ là một chút như mùa thu, mùa trái trăng và lá vàng rơi rụng, như ánh tà dương trước lúc lặn xuống chân trời. Nhưng chính trong Chúa mà bạn dần dần biến đi, chính trong đại dương tình yêu của Chúa mà bạn tìm được chỗ đời đời của bạn, chính trong cuộc sống vinh hiển của Chúa mà bạn đưa linh hồn tràn ngập ánh sáng của bạn vào.

Mỗi ngày bạn hãy sẵn sàng hơn lên. Hãy tín nhiệm. Chúa đã dẫn bạn qua những con đường bất ngờ, nhưng không bao giờ Chúa bỏ bạn. Chúa đã dùng bạn theo cách của Chúa để thực hiện kế hoạch tình yêu đẹp đẽ lớn lao mà Chúa Ba Ngôi đã kết dệt từ muôn thuở. Bạn hãy tin chắc rằng sự Chúa hiền lành nhân hậu không ngăn cản Chúa cư xử công bằng, vì Chúa nhìn thấy mọi sự chính xác trong sâu thẳm và Chúa cân đo tốt hơn bất cứ người nào, để thấy cố gắng nào của bạn đáng thưởng, dù nhỏ nhặt đến đâu. Bạn đừng sợ, hãy rao giảng lòng cậy trông, tinh thần lạc quan và bạn sẽ gặt hái trong các tâm hồn những đà mới của lòng quảng đại. Sự sợ hãi chỉ gây buồn thảm và co rút lại. Niềm vui tín thác làm triển nở và reo vui. 

Bạn hãy thiết tha cầu xin lòng cậy trông, cho bạn và cho kẻ khác. Bạn hãy xin cho Giáo Hội, cho các ơn gọi, cho tất cả những người có tất cả và những người không có gì, cho những ai làm mọi việc hay nghĩ mình làm được mọi việc và cho những ai chẳng làm gì hay nghĩ là mình chẳng làm được gì. Bạn hãy cầu nguyện cho những ai tự hào về sức lực, tuổi trẻ, tài năng và cho những người cảm thấy bị sa sút, giới hạn, bị bỏ đi. Bạn hãy cầu nguyện cho những người mạnh khỏe, những người đau yếu tàn tật, già nua tuổi tác. Nhất là bạn hãy cầu nguyện cho những người đang hấp hối và những người sắp ly trần.

Sau cơn bão tố, yên lặng lại đến. Chúa không phải là Đấng dẹp yên cuồng phong khi các tông đồ kêu xin sao? Vậy hãy cậy trông luôn luôn và trước hết. Khi bạn đau khổ, bạn hãy nghĩ rằng Chúa đang đau khổ với bạn. Chúa luôn gởi Chúa Thánh Thần đến đúng lúc. Nếu bạn tiếp đón Ngài, Ngài sẽ giúp bạn đem nhiều tình  yêu vào thử thách đó và cung cấp cho thánh giá ấy một hiệu quả tối đa. 

Lòng tín nhiệm là hình thức tình yêu tôn vinh Chúa và làm Chúa cảm động nhất. Không có gì làm phiền lòng Chúa cho bằng sự ngờ vực trong trái tim muốn yêu Chúa. Chúa muốn bạn vui vẻ phụng sự Chúa. Ngay cả khi phải đau khổ, bạn đừng sợ gì vì Chúa luôn có đó, và ơn Chúa nâng đỡ bạn làm cho đau khổ đó ích lợi cho anh chị em bạn. 

Bạn có lý khi hành động chống lại sự bi quan. Lịch sử còn đó để minh chứng rằng Chúa có thể làm nổi lên điều thiện từ giữa sự dữ. Không nên xét đoán theo bề ngoài. Thánh Thần Chúa hành động cách vô hình trong con tim. Ngay giữa thử thách tai họa, công trình của Chúa vẫn được thực hiện và vương quốc nội tâm vẫn được trải rộng. 

Bạn hãy tín nhiệm dâng mình cho Chúa, ngay cả đừng tìm biết xem Chúa dẫn bạn đi đâu. Hãy nắm chặt lấy Chúa, nhắm mắt đi về phía trước, hoàn toàn phó thác cho Chúa. Hãy tin tưởng đứng sau lưng vị Đại Diện của Chúa, Đấng kế vị Phêrô. Không có gì nguy hiểm cho bằng cắt đứt khỏi Phẩm Trật Giáo Hội.  

Hãy tín nhiệm Chúa mỗi ngày một hơn lên. Ánh sáng của bạn chính là Chúa. Không có Chúa, bạn chỉ là tối tăm, yếu đuối, vô hiệu. Với Chúa, không một khó khăn nào mà bạn không chiến thắng thoát ra. Nhưng bạn đừng khoe khoang nhé. Hãy luôn hành động lệ thuộc vào Chúa. 

Bạn hãy tín nhiệm Chúa, đôi khi Chúa cần đến đau khổ của bạn, nhưng bạn đừng quên rằng không bao giờ bạn phải chịu quá sức, vì có ơn Chúa nâng đỡ bạn. Chúa luôn cho bạn đủ các yếu tố vật chất lẫn tinh thần mà bạn cần để chu toàn nhiệm vụ Chúa ủy thác, chẳng hạn như sức khỏe, tiền bạc, sự cộng tác, ơn nói năng, suy nghĩ, viết lách. Tất cả đó tùy thuộc vào Chúa, ngày qua ngày làm phong phú hoạt động và đau khổ của bạn.

Bạn hãy dẫn dắt những kẻ Chúa ủy thác cho bạn trong con đường tình yêu rất giản dị, phó thác vào lòng yêu thương của Thiên Chúa. Chúa luôn dẫn dắt bạn, và một cách nhiệm mầu, tay Chúa hằng nâng đỡ và ngăn cản bạn cho khỏi ngã. Vậy bạn hãy tín nhiệm trọn vẹn nơi Chúa, trong khiêm tốn và ý thức rõ ràng về sự yếu hèn của bạn. Bạn hãy giữ mãi sự trẻ trung trong tâm hồn và cho dù điều gì xảy đến đi nữa, bạn hãy tự nhủ: “Chúa Giêsu yêu tôi luôn luôn có mặt.”

Chớ gì Bình An và Niềm vui của Chúa ở trong bạn

Bạn hãy giữ tâm hồn bình an luôn. Hãy tin tưởng và bình an về quá khứ đã được thanh tẩy. Hãy tin vào lòng nhân hậu của Chúa. Hãy tin tưởng và bình an về hiện tại. Bạn không cảm thấy Chúa luôn có mặt với bạn, dẫn dắt bạn và luôn luôn can thiệp đúng lúc sao? Bạn hãy tin tưởng và bình an về tương lai. Cuối đời bạn sẽ năng động, trong sáng và phong phú. Chúa dùng bạn cả lúc bạn sợ trở nên vô dụng nữa đó. 

Bạn hãy múc lấy niềm vui trong Chúa. Hãy khao khát được ngụp lặn hơn trong niềm vui và tỏa chiếu niềm vui ra chung quanh. Hãy tham gia vào niềm vui trên trời, niềm vui của Chúa bạn. Hãy quên bạn đi và nghĩ nhiều hơn đến niềm vui của kẻ khác, dưới đất cũng như trên trời. Không cần phải giàu có hay mạnh khỏe mới hạnh phúc. Niềm vui là ân huệ Thánh Tâm Chúa ban cho tất cả những ai sống cho người khác, vì niềm vui ích kỷ không kéo dài. Chỉ niềm vui tự hiến tồn tại. Đó là đặc trưng niềm vui của các thánh. Hãy năng xin Chúa một khí sắc vui vẻ, mát mẻ và tươi cười.

Hãy nhìn Chúa đang nhìn bạn và hãy tươi cười với Chúa. Bằng nguyện gẫm, bạn nhìn Chúa, mỉm cười với Chúa, không nói gì, và bạn đâu có mất thì giờ. Chúa muốn bạn vui vẻ khi phụng sự Chúa, vui vẻ khi bạn cầu nguyện, vui vẻ khi bạn làm việc, vui vẻ khi bạn nhận lãnh, vui vẻ ngay cả khi bạn phải đau khổ. Bạn hãy vui vẻ vì Chúa, hãy vui vẻ để làm vui lòng Chúa, bạn hãy vui vẻ bằng cách thông hiệp vào niềm vui của Chúa.

Bạn đã biết rõ, niềm vui đích thực chính là Chúa. Tại sao bao nhiêu người cứ buồn bã trong khi Chúa tạo dựng họ cho niềm vui? Những người này bị đè nặng dưới những lo âu về đời sống vật chất; những kẻ khác bị lòng kiêu ngạo, tham lam, ghen ghét thống trị; những kẻ khác nữa là nạn nhân của nhục dục; sau cùng là những người không hiểu sư phạm của đau khổ để rồi chống lại, thay vì đặt nó lên vai Chúa, để Chúa nâng đỡ và dạy cho biết cách vác thập giá mình, thay vì để bị nó nghiền nát. 

Bạn hãy cầu xin cho niềm vui của Chúa lớn lên trong trái tim con người, trước hết là trong trái tim linh mục và tu sĩ. Chính họ phải là những trạm chuyển tiếp tuyệt vời của niềm vui Chúa cho những ai đến gần họ. Chớ gì họ biết được điều xấu họ đã làm và đã gây ra cho nhau, khi không mở rộng lòng cho niềm vui của Chúa. Chưa ai nói đầy đủ cho họ bao giờ rằng tất cả những gì làm cho họ cay đắng buồn phiền không đến từ Chúa, và niềm vui, kể cả niềm vui trong Đức Tin và niềm vui trong thập giá là con đường đưa đến Chúa và làm cho Chúa lớn lên trong họ. 

Để tồn tại và tăng trưởng, niềm vui cần được đổi mới không ngừng trong chiêm niệm, trong thực hành hy sinh cách quảng đại và thường xuyên, trong chấp nhận với tình yêu những sỉ nhục xảy đến.

Bạn hãy dâng cho Chúa tất cả niềm vui trên mặt đất, niềm vui thể chất của trò chơi hay thể thao, niềm vui tinh thần của người kiếm tìm mà gặp được, niềm vui của trí khôn, niềm vui của con tim, và nhất là niềm vui của linh hồn. Bạn hãy thờ lạy Niềm Vui Vĩnh Cửu là chính Chúa trong Nhà Tạm. Bạn hãy nuôi mình bằng niềm vui của Chúa và hãy phát đi những làn sóng niềm vui cho những người buồn phiền, cô đơn, mệt mỏi, kiệt lực, bị nghiền tán…, bạn sẽ giúp được nhiều anh chị em của bạn.

Bạn hãy sống tốt, niềm nở, hảo ý

Bạn chỉ nên có những ý tưởng, những lời nói đầy hảo ý, ngay cả khi bạn phải sửa sai. Hãy nói về đức tính, đừng nói về khuyết điểm của người khác. Bạn hãy yêu thương tất cả họ, hãy đưa tay ra cho họ, hãy gởi cho họ làn sóng hạnh phúc, sức khỏe, thánh thiện. Tất cả sẽ nên tốt hơn, nếu họ cảm thấy được yêu mến hơn. 

Tại sao lại không tìm làm vui lòng người khác, không tỏ ra dễ chịu với họ? Quên chính mình, quên những âu lo của mình để nghĩ đến người khác, đến những gì làm họ vui thích, gieo rắc một ít niềm vui chung quanh, đó không phải là góp phần băng bó vết thương và làm dịu những cơn đau sao? Chúa đặt bạn bên cạnh các anh chị em bạn để bạn tập hiến dâng trọn vẹn hơn.

Bạn hãy mỉm cười với tất cả mọi người, ngay cả khi bạn cảm thấy khó chịu. Công nghiệp lớn hơn đó. Chúa sẽ ban ơn cho nụ cười của bạn. Mỗi ngày hãy cố gắng niềm nở hơn với kẻ khác. Đó là hình thức bác ái của bạn. Điều đó đòi hỏi từ bỏ, nhưng bạn sẽ không bao giờ phải hối tiếc một chọn lựa vì tha nhân. Chúa không thua lòng quảng đại của bạn đâu. 

Nếu các kitô hữu cư xử tốt với nhau, bộ mặt trần gian chắc đã thay đổi. Đó là một chân lý sơ đẳng, nhưng người ta dễ quên quá! Một chút thiện cảm chân thật đủ để lại gần các linh hồn và mở rộng con tim. Bất cứ ở đâu, bạn hãy cố gắng làm chứng tá cho sự niềm nở của Chúa đối với mọi người. Sự niềm nở này là căn bản của kính trọng, yêu thương, lạc quan và tín nhiệm.  

Bạn hãy nhìn thấy một cái gì tốt hơn trong mỗi con người, ít ra là đoán chừng. Bác ái huynh đệ là mức tăng trưởng của Chúa trong thế giới. Bạn hãy cầu nguyện cho bác ái huynh đệ được lớn lên, như thế là bạn giúp Chúa tăng trưởng. Ai không chia sẻ gánh nặng của người khác không đáng có anh chị em. 

Một nụ cười dễ thương, một đón tiếp niềm nở, một chút lo lắng cho người khác, một ý muốn kín đáo chỉ nói điều tốt về người khác, ... là những cái có thể mang lại chiếu sáng và sưởi ấm. Bạn hãy ở tốt với người khác. Không bao giờ Chúa quở trách bạn quá tốt đâu. Điều đó đòi hỏi bạn từ bỏ, nhưng bạn hãy tin rằng Chúa kể là bạn làm cho chính Chúa, và đó sẽ là một niềm vui cho Chúa khi trả lại gấp trăm cho bạn. 

Bạn hãy năng cầu xin Chúa Thánh Thần ban cho bạn cơ hội sống tốt với tha nhân. Chúa không xin bạn cái không thể, cả cái khó cũng không. Hãy ước ao cho mọi người quanh bạn được hạnh phúc, được an ủi, được khích lệ. Đó là yêu tha nhân trong tinh thần và trong chân lý, không phải cách trừu tượng và lý thuyết. Trong những chi tiết khiêm tốn của cuộc sống thường nhật, một lòng bác ái trung thực được kiểm chứng, đó là kéo dài và diễn tả lòng bác ái của Chúa.

Con người được dựng nên giống hình ảnh Chúa là để yêu và được yêu. Khi nó là nạn nhân của một bất công, thiếu dịu dàng hay kính trọng, con người thu mình lại và tìm bù trừ trong hận thù hay độc ác. Dần dần người trở nên lang sói với người. Đó là cánh cửa mở rộng cho bạo lực và đủ thứ chiến tranh. 

Bạn hãy năng nghĩ đến những tâm hồn quẫn bách trên khắp thế giới. Quẫn bách thể lý: nạn nhân chiến tranh, buộc phải tìm lánh nạn xa quê hương, nạn nhân bão lụt, động đất, bệnh hoạn tật nguyền, hấp hối … Quẫn bách tinh thần: nạn nhân của tội đầu tiên, bị bỏ rơi, nạn nhân của đêm tối, những người ngã lòng lại chỉ gặp dửng dưng khinh miệt từ những kẻ đáng ra phải giúp đỡ họ, những vợ chồng quá mệt mỏi vì cuộc sống và đau khổ gây nên cho nhau, những người mất hứng thú chiến đấu và không muốn sống… 

Bạn hãy năng phát đi những làn sóng thiện cảm, niềm nở, khích lệ. Chúa sẽ biến đổi chúng thành những ơn an ủi kiến tạo can đảm cho tha nhân. Bạn hãy giúp Chúa làm cho con người được hạnh phúc hơn. Hãy là chứng tá cho Tin Mừng. Bạn hãy cho những người thấy bạn lại gần bạn, nghe bạn, cảm nghĩ được là có một Tin Mừng cho họ.

Mặc dầu những khốn cùng và chối bỏ đó, Chúa vẫn lạc quan. Bạn hãy yêu với trái tim Chúa, để được thấy với cái nhìn của Chúa. Chúa không nhìn các việc như bạn nhìn đâu. Nếu các kitô hữu mỗi ngày biết khao khát một chút bác ái cho những ai họ sẽ gặp hay sẽ chuyện vãn trong ngày, thì tình bác ái huynh đệ sẽ giá trị hơn bài diễn thuyết hay rao giảng hùng hồn! 

Bạn hãy có lòng tốt

Lòng tốt được làm nên bởi niềm nở, nói tốt, với dịu dàng và khiêm tốn. Lòng tốt diễn tả bởi sự tế nhị trong đón tiếp, sẵn sàng phục vụ, ưu tư đến hạnh phúc của kẻ khác. Lòng tốt bắt nguồn từ Thánh Tâm Chúa. Lòng tốt cho đi và tha thứ đến độ quên đi những xúc phạm, dường như chúng đã không xảy ra. Lòng tốt khích lệ, an ủi, đem lại can đảm và kín đáo giúp người khác vượt hơn mình. Lòng tốt mạc khải Chúa hữu hiệu hơn những bài diễn thuyết hùng hồn, những bài giảng chải chuốt hay ho. Lòng tốt làm bằng đơn sơ, dịu dàng, bác ái tạo nên bầu khí thiện cảm. 

Bạn hãy năng cầu xin lòng tốt ấy hợp cùng với Mẹ Maria. Chúa sẽ không bao giờ chối từ. Bạn hãy là một tia sáng, một diễn tả sống động về lòng tốt của Chúa. Hãy đem lòng tốt ấy vào trong tâm hồn bạn để nó tỏa sáng trên mặt bạn, trong mắt bạn, trong nụ cười của bạn, qua cả giọng nói của bạn và cả cách cư xử của bạn. Ở đâu có tinh yêu và bác ái, Chúa sẽ có mặt ở đó để chúc lành, thanh tẩy và làm cho phong phú.

Bạn hãy sống trong tâm tình tạ ơn

Chính bạn hãy là lời tạ ơn sống động trong Chúa. Bạn hãy là một lời cảm ơn vang vọng, liên lỉ, vui tươi. Hãy nói Cám Ơn về tất cả những gì bạn đã nhận và hiểu biết. Hãy nói Cám Ơn về tất cả những gì bạn đã nhận và đã quên đi. Hãy nói Cám Ơn về tất cả những gì bạn đã nhận và không hề hay biết. 

Bạn có khả năng lãnh hội. Hãy mở rộng khả năng ấy cho lời tạ ơn không ngừng của bạn và bạn sẽ nhận lãnh nhiều hơn nữa, để có thể phân phát nhiều hơn, thế cho người khác. 

Cầu xin. Lãnh nhận. Cảm ơn.

Bạn hãy Cho đi, Truyền thông, Chia sẻ và Cám ơn vì đã có được cái gì để cho. Bạn hãy cám ơn Chúa vì đã chọn bạn và qua bạn mà tự hiến cho những người khác. Bạn hãy cám ơn Chúa vì nỗi khổ đau đã giúp Chúa hoàn tất trong xác thịt bạn điều còn thiếu trong cuộc khổ nạn của Chúa cho thân mình Chúa là Giáo Hội. Bạn hãy nên một với Chúa trong lời tạ ơn dâng lên Chúa Cha.

Bạn hãy sống mỗi lúc một hơn trong lời tạ ơn, vì Chúa ban tràn đầy cho bạn. Hãy năng cám ơn Chúa về tất cả mọi sự và cho tất cả mọi người. Lúc đó bạn sẽ thúc đẩy lòng bác ái của Chúa chan hòa khắp thế giới, vì không gì làm cho Chúa sẵn sàng cho đi khi thấy người ta chăm chỉ chờ đợi sẵn sàng đón nhận ơn huệ Chúa ban. Như thế bạn càng trở nên hiến tế tạ ơn sống động. Phải, bạn hãy cám ơn Chúa đã dùng bạn, vừa dịu dàng vừa mạnh mẽ, theo cách của Chúa, để phục vụ cho Nước Trời. 

Những gì bạn đã lãnh nhận cho đến hôm nay không là gì cả, bên cạnh tất cả những gì Chúa còn dành cho bạn từ bây giờ cho đến cuối đời trên trần gian, vì lợi ích của nhiều anh chị em của bạn, nhất là trong ánh sáng vinh hiển, khi được Chúa thâm nhập hoàn toàn, bạn trở nên cháy sáng tình yêu bao la của Chúa. Lúc ấy, trong khiêm nhường tuyệt đối, bạn nhận thấy tự mình bạn không là gì cả, ngoài một con người tội lỗi đáng thương, lụy phục mọi yếu hèn nhân loại mà bạn chỉ được thanh tẩy nhờ lòng từ bi thương xót hải hà của Chúa. Bấy giờ sẽ vang lên trong sâu thẳm bản thể bạn lời kinh magnificat và bạn sẽ trở thành lời kinh te deum sống động hiệp cùng Đức Mẹ và tất cả những người được chọn của thiên đàng. 

Ngay từ bây giờ bạn hãy năng dâng trọn đời sống bạn cho Chúa Cha, trong cử chỉ hiến dâng đầy tín thác kết hiệp với hiến tế của Chúa Giêsu, trong Chúa Thánh Thần. Phải, bạn thuộc về Thiên Chúa Ba Ngôi, và bạn phải tận dụng thời gian còn lại để giảm thiểu việc bạn thuộc về mình, để làm lớn lên việc bạn thuộc về Chúa Ba Ngôi. Dưới ảnh hưởng của Chúa Thánh Thần không ngừng lặng lẽ mời gọi, bạn hãy phó mình cho Chúa Cha qua Chúa Giêsu, và hãy để bạn tràn ngập, ngụp lặn trong sự hiện diện dịu dàng của Chúa Ba Ngôi. 

Bạn hãy nghĩ đến Chúa Ba Ngôi hơn nghĩ đến bạn. Bạn hãy sống cho Chúa Ba Ngôi hơn là sống cho bạn. Như thế, những nhiệm vụ ủy thác cho bạn không những sẽ được chu toàn cách dễ dàng, mà chúng sẽ còn thực sự hữu ích cho Giáo Hội. Chỉ một mình Chúa có thể bổ túc những thiếu sót của bạn, làm cho thêm phì nhiêu và can thiệp đúng lúc để ngăn chặn hay sửa chữa những sai lầm quá đáng của bạn. Không có Chúa, bạn chẳng thể làm được chi, nhưng kết hợp với Chúa thì không có gì mà bạn không thể dùng để phục vụ hữu hiệu Giáo Hội và thế giới. 

Bạn hãy có lòng biết ơn về những ơn đã nhận lãnh, và về những ơn Chúa đã ban qua bạn. Nhưng trong Đức Tin, bạn cũng hãy cám ơn Chúa về tất cả những sỉ nhục, những giới hạn, những đau khổ thể xác và tinh thần của bạn. Trong cõi đời đời, bạn sẽ thấy được ý nghĩa đầy đủ của chúng và tim bạn sẽ nhảy mừng kinh ngạc về đường lối sư phạm tế nhị của Thiên Chúa. 

Bạn cũng hãy cám ơn Chúa về tất cả mọi người, quen biết cũng như không quen biết, những anh chị em hôm nay bị lãng quên mà Chúa đã cho bạn làm bạn đồng hành. Nhờ lời cầu nguyện của họ nối kết với lời cầu nguyện của Chúa, nhờ sự giúp đỡ tinh thần và thiêng liêng, kỹ thuật và vật chất của họ, họ đã giúp đỡ bạn rất nhiều, và chính Chúa đã ban họ cho bạn vào những lúc thích hợp. 

Trong khi hội nhập vào lòng biết ơn của Chúa về những gì bạn phải đau khổ, cũng như những gì bạn đã làm, bạn đặt mình vào nguồn phong phú nhất các ân huệ thiêng liêng của Chúa, đồng thời bạn cũng đạt được mọi ơn can đảm và nhẫn nại mà bạn cần.

Người xưa kể lại rằng :

Vào năm bảy mươi ba, nghĩa là đã bước qua cái ngưỡng cửa “thất thập cổ lai hy”, họa hiếm lắm mới tới được bảy mươi, thế mà Nguyễn Công Trứ vẫn còn anh dũng cưới thêm một nàng hầu. Như vậy, tổng cộng ông có tất tật những mười bốn bà vợ. 

Đêm tân hôn, giai nhân hỏi ông bao nhiêu tuổi ?  Ông đã chẳng ngần ngại đáp :

- Ngũ thập niên tiền, nhị thập tam.

Có nghĩa là :

- Năm mươi năm trước, anh mới có hai mươi ba tuổi.

Xem ra Nguyễn Công Trứ rất hãnh diện về dĩ vãng oanh liệt của mình, cũng như về số tuổi đời nặng trĩu trên đôi vai.

Thế nhưng, có lần chẳng những ông đành phải bó tay chào thua, mà còn rất lấy làm tâm phục khẩu phục một bà lão. Sở dĩ như vậy, vì theo lời ông viết :

- Bà già đã…bảy mươi tư,

  Ngồi trong cửa sổ viết thư cho bồ!

Chuyện văn chương chữ nghĩa là như vậy, còn trong thực tế thì lại khác. Có một điều cấm kỵ người ta chẳng bao giờ nên hỏi phe đờn bà con gái, đó là hỏi về tuổi tác của họ.

Thế nhưng, một cậu chàng thanh niên nọ, trên chuyến đò dọc đã phạm vào cái sai lầm tai hại này, bởi vì cậu ta mở miệng hỏi một cô nàng thiếu nữ, mà cậu ta vừa mới quen, một câu hỏi hơi bị…vô duyên :

- Năm nay chị được bao nhiêu tuổi rồi ?

Và cô nàng đỏng đảnh ấy đã trả lời một cách hóm hỉnh :

- Hai mươi năm về trước, em mới có …mười mí à.

Xem như vậy, thì gã nghiệm ra rằng : phe đờn bà con gái dường như chẳng bao giờ muốn nghĩ  đến số tuổi đời của mình, trái lại luôn khao khát được trẻ mãi, trẻ hoài.

Chính vì nỗi khao khát không bờ không bến này, người ta đã tung ra trên thị trường đủ các thứ sinh tố và khích thích tố, hầu bồi dưỡng cho cơ thể khỏi bị…lão hóa. Người ta bày bán đủ các thứ mỹ phẩm, từ son phấn và nước hoa đến tóc giả và lông mi giả. Người ta mở các viện thẩm mỹ ở khắp nơi, để xẻ cằm, xẻ mũi, xẻ mắt, thay da mặt, nhuộm móng tay móng chân, mát xa, tắm trắng toàn bộ cơ thể của mình, rồi bơm chỗ nọ vá chỗ kia…thôi thì đủ vành đủ chước.

Tuy nhiên, nào có ai cứ trẻ mãi, bởi vì tới một lúc nào đó tuổi trẻ cũng phải đội nón ra đi, nhường bước cho tuổi già, mặc dù mình chẳng muốn một tí ti ông cụ nào cả :

- Cái già xồng xộc nó thì tới bên.

Một buổi sáng thức dậy, bỗng giật mình khám phá ra : những vết nhăn xuất hiện nơi khóe mắt, làn da không còn tươi mịn, gân cốt bắt đầu lỏng lẻo, mình mẩy ê ẩm nhức nhối, cặp mắt trông gà hóa quốc, nhìn một thành hai…Phải chăng đó chính là những dấu chỉ của tuổi già ?

Thế nhưng, điều quan trọng không phải là những dấu ấn của tuổi già nơi thân xác, mà là những dấu ấn của tuổi già trong tâm hồn. Đồng thời, điều cần thiết không phải là những nét tươi trẻ bên ngoài, mà là những nét tươi trẻ bên trong, hệ tại nơi cái tâm của mình.

Dưới góc độ này, thì ranh giới giữa già và trẻ thật là uyển chuyển, không phải chỉ căn cứ nơi tuổi tác hay vóc dáng bên ngoài :

Ca dao có câu :

- Giai ba mươi tuổi còn xoan,

  Gái ba mươi tuổi đã toan về già.

Thế nhưng, cũng chính ca dao lại bảo :

- Giai ba mươi tuổi đã già,

  Gái bốn mươi tám đang ra má hồng.

Sở dĩ như vậy vì có những kẻ mới tí tuổi đầu mà đã già lọm khọm như một ông cụ non. Và trái lại cũng có những người tuy mang nặng tuổi đời mà vẫn tươi, vẫn trẻ, được bàn dân thiên hạ gọi là những “ông già gân, hay những tay “hippy già” như nhạc sĩ Phạm Duy.

Những “ông già gân” hay những tay “hippy già” loại này, cái hình dong bên ngoài của họ có thể là da đã nhăn, tóc đã bạc và  răng đã rụng, thậm chí có người đã bước vào cái tình trạng “gần đất xa trời” theo sự diễn tả của dân gian, còn theo sự diễn tả của con nhà có đạo thì phải là “gần trời xa đất”, nhưng cái tâm địa bên trong lại chẳng gìa chút nào, trái lại còn rất trẻ, đúng với tiêu chuẩn của người xưa : “nhân lão tâm bất lão”, người già, nhưng tim không già.

Dấu chỉ thứ nhất của một tâm hồn trẻ trung, đó là họ dám làm và dám nhận trách nhiệm của mình.

Chẳng hạn trong lãnh vực tình yêu, có những cặp vợ chồng mới cưới nhau được ba tuần lễ, thế mà đã lục đục cãi vã, tưởng chừng như cuộc hôn nhân của họ đã long đong lận đận suốt ba mươi ba năm rồi. Sở dĩ như vậy vì tình yêu nơi họ đã già cỗi.

Trái lại, có những cặp vợ chồng chung sống với nhau suốt ba mươi ba năm trời mà vẫn mặn nồng như vừa mới cưới nhau được ba tuần lễ, hay vẫn khắng khít như “cái thuở ban đầu lưu luyến ấy, ngàn năm hồ dễ mấy ai quên”. Sở dĩ như vậy là vì tình yêu nơi họ luôn trẻ trung.

Dấu chỉ thứ hai của một tân hồn trẻ trung, đó là họ dám chấp nhận mọi hy sinh, miễn sao công việc họ làm được hoàn tất một cách tốt đẹp.

Ngày xưa, giáo xứ nơi gã cắm dùi, có một thầy giúp xứ tên là Tân. Một buổi sáng đẹp trời, thầy được gọi lên Tòa Giám Mục để tĩnh tâm và lãnh nhận tác vụ giúp lễ. Khi trở về, thầy bỗng được bàn dân thiên hạ kính cẩn và gọi bằng danh xưng : cụ bốn Tân.

Thuở ấy, lưới điện chưa được kéo tới vùng khỉ ho cò gáy này. Muốn có điện thì phải trang bị máy móc. Và thế là sau khi bàn bạc với ban hành giáo và nhờ sự giúp đỡ của bà con giáo dân, cụ tậu được một máy phát điện nho nhỏ, đủ xài cho nhà thờ và nhà xứ.

Khi nhìn thấy cái máy phát điện nho nhỏ ấy, cha sở bèn…châm chích chọc cụ một phát :

- Thầy mua được cái máy này, thì bố thằng kẻ trộm cũng chẳng thể đánh cắp được.

Cụ ngây thơ hỏi :

- Sao cơ ?

Cha sở trả lời :

- Vì tên thầy đã được đúc vào cái máy này rồi ?

Cụ vẫn ngây thơ hỏi :

- Đâu cơ ?

Lúc đó cha sở mới mỉm cười và cắt nghĩa :

- Cái máy này hiệu là Kubota. Ba chữ Kubota chẳng phải là Cụ Bốn Tân đó sao ?

Lúc đó cụ bèn gật gật cái đầu, xem chừng đắc chí :

- À thì ra!

Từ cái máy phát điện Kubota ngày xưa, gã bỗng nghĩ tới một ca đoàn ngày nay mới xuất hiện trong giáo xứ.

Ca đoàn này là của giới “hiền mẫu” vốn được những ông thích châm biếm và bôi bác, ưu ái đặt cho một tên gọi thân thương là giới…”hùm mẫu”. 

Ca đoàn này qui tụ một số chị đã có chồng có con đàng hoàng, thậm chí có chị đã leo lên tới chức bà nội, bà ngoại.

Hầu hết các chị đều thuộc lứa tuổi từ U40 trở lên. Những kẻ xấu mồm xấu miệng gọi lứa tuổi này là lứa tuổi…xồn xồn. Thế nhưng, các chị đã cực lực phản đối và vỗ ngực tự xưng mình là các bà mẹ trẻ. Vì thế, ca đoàn này cũng được các chị tự gọi là “Ca Đoàn Mẹ Trẻ”.

Ca đoàn này có rất nhiều lợi thế  mà những ca đoàn khác nằm mơ cũng chẳng thấy.

Lợi thế thứ nhất vì đó là ca đoàn của những người mẹ và những người vợ trong gia đình.

Thực vậy, mỗi khi hát xong, về nhà các chị đều hỏi chồng con của mình.

Với những đứa con, các chị hỏi :

- Hôm nay ca đoàn của má hát có hay không ?

Dĩ nhiên là những đứa con bèn phải mau mắn trả lời :

- Hôm nay ca đoàn của má hát hay lắm.

Bởi vì nếu không trả lời như vậy, thì sáng hôm sau e rằng sẽ bị cúp, hay giảm bớt phần tiền ăn sáng.

Với anh chồng, chị cũng hỏi :

- Hôm nay ca đoàn của em hát có hay không ?

Dĩ nhiên anh chồng cũng phải noi gương bắt chước những đứa con mà hồ hởi trả lời :

- Hôm nay ca đoàn của em hát thật tuyệt vời.

Bởi vì chối chậm thì chết, nếu không trả lời như vậy, thì e rằng sẽ bị tặng cho một cái lườm, một cái nguýt thấu đến tận tim gan phèo phổi, làm tan nát cả lục phủ ngũ tạng. Hay ít nữa thì cũng sẽ bị áp dụng biện pháp “cấm vận” : giường ai người ấy nằm, chăn ai người ấy đắp. Nguy tai, nguy tai.

Thành thử đi tới đâu, ca đoàn này cũng được phủ đầy những lời khen tặng. Suýt nữa thì cánh mũi của các chị to phồng bằng trái cà chua.

Lợi thế thứ hai vì đó là ca đoàn của những người nắm giữ tiền bạc của gia đình.

Thực vậy, mạnh vì gạo, bạo vì tiền. Để làm bất cứ việc gì, thì vấn đề đầu tiên mãi mãi vấn là tiền đâu. Đó là qui luật của muôn đời. Vì sẵn tiền và lại sẵn sàng chi ra, nên mỗi khi tổ chức mừng bổn mạng hay tiệc tùng, chương trình các chị đưa ra thật là…hoành tráng, thấy mà phát thèm.

Chẳng bù cho xấp nhỏ, mỗi khi xin tiền để đi sinh hoạt giới thiếu nhi, thì liền được xơi trọn cả một bài luân lý giáo khoa thư : nào là khó khăn lắm mới kiếm được đồng tiền, nào là phải tiết kiệm không được hoang phí.

Còn những ông chồng cũng vậy, mỗi khi xin tiền mừng quan thầy giới hay khu xóm của mình, đều phải gãi đầu gãi tai, ấp úng nói chẳng nên lời.

Thế nhưng, gã xin kính cẩn nghiêng mình trước tinh thần trẻ trung của các chị, sẵn sàng chấp nhận mọi hy sinh và không nề quản bất cứ một khó khăn nào trong khi chu toàn trách nhiệm của mình. Thậm chí có những chị trong dịp tết phải đi chúc tuổi bà con họ hàng ở nơi xa, cũng vẫn tranh thủ về đúng giờ để tập hát. Rồi trong những bữa liên hoan, các chị vẫn cứ vô tư sinh hoạt hết mình, y như thời còn mặc “ríp” thiếu nhi, bé tẻo bé teo.

Bái phục. Bái phục.

Vì thế, nếu được phép đăt tên, gã sẽ rất thích thú và không ngần ngại gọi ca đoàn này bằng tên “Yamaha”, nghĩa là “Già Mà Ham”, “Già Mà Hát”, “Già Mà Hay”. Té ra Già Mà…Ham Hát Hay!

Thật là hết xảy!

Gã Siêu   gasieu@gmail.com