Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh, MD
“Ta đã sống lại
và sẽ ở với các con”
NHỮNG BIẾN CỐ
LỊCH SỬ PHỤC SINH
Đọc bốn Phúc âm thư, chúng ta thấy mỗi
thánh sử đều tường thuật chuyện Chúa Giesu Phục Sinh khác nhau. Không một thánh
sử nào tự mình biết và kể lại câu chuyện. Đây là một biến cố màu nhiệm của
Thiên Chúa giữa đức Giesu Kito và Thiên Chúa Cha. Biên cố phục sinh -tự bản
tính nó- đã vượt khỏi kinh nghiệm của loài người. Vậy chúng ta học hỏi được gì
về hiện tượng Phục Sinh qua từng câu chuyện do mỗi thánh sử kể, đặc biệt câu
chuyện của Mathieu?
Câu chuyện của Marco
Macco là người đầu tiên kể lại câu
chuyện Chúa sống lại nơi chương 16 với ngôi mồ trống. Quang cảnh sau cùng là
hình ảnh giật mình hốt hoảng…vì câu chuyện kết thúc ở câu 8: “các bà Maria
Madalena và Maria mẹ ông Giacobe…. vừa bước ra khỏi mồ, các bà liền chạy trốn,
run lật bật, hết hồn vía, không dám nói với một ai vì quá sợ”. Mac cô diễn
tả vẻ hoảng sợ vì chưa hề bao giờ thấy Chúa sống lại. Thay vào đó, là một quang
cảnh kinh hãi, hầu như quái đản. “Vào sáng sớm khi trời còn tối, các bà,
những người duy nhất theo Chúa đến tận chân thánh giá và lúc táng Chúa trong
mồ, nay lại tới mồ để làm một công việc khó có thể làm được”. Làm sao các bà có
thể lăn được tảng đá lớn ra khỏi cửa mồ? Nhưng kỳ lạ thay, các bà đã thấy cửa
mồ mở, ngôi mộ trống, và thiên thần chào hỏi các bà rồi truyền lệnh cho các bà
“Hãy đi nói với các môn đệ và ông Phero là Người sẽ gặp các ông ở Galilee, ở đó
các ông sẽ thấy Người như Người đã nói với các ông trước kia” (c.7). Câu
chuyện Phục Sinh Mac cô kể làm cho người đọc bị bối rối, phải chăng hàm y làm
môn đệ Chúa không phải dễ, không sung sướng như đi trên nhung lụa, không phải
là làm “quan”, đỗ “cụ” mà là vác “thánh giá”. Đọc Macco, chúng ta nên rà
soát lại cuộc đời chúng ta theo ý nghĩa của thập tự.
Câu chuyện của Mathieu
Mathieu kể câu chuyện Chúa phục sinh qua
4 bối cảnh: Cảm nghiệm của các bà khi tới mộ (28:1-7); câu chuyện ngắn gọn mà
các bà nói về việc Chúa sống lại (c.8-10); các thượng tế Do Thái mưu toan cho
chìm xuồng câu chuyện Chúa sống lại (c.-11-15); Chúa sẽ hiện ra với các môn đệ
ở Galilee (c.16-20). Sau cùng kêt thúc bằng một ủy thác quan trọng của Chúa
Giesu cho các môn đệ (c.19-20), như là kết luận của toàn thể kế hoạch Tin Mừng
Chúa. Nhân vật các bà trong câu chuyện Chúa Phục Sinh của Mathieu không chứng
kiến việc Chúa sống lại. Nhưng họ cảm thấy động đất, thấy thiên thần hiện ra và
ngôi mồ trống. Tât cả những thứ đó là những dấu chỉ cho chúng ta biết Thiên
Chúa hành động.
Mathieu đã miêu tả rất chi tiết chúa
Giesu hiện diện trên một ngọn đồi mà Chúa đã chỉ cho các môn đệ phải đến để gặp
Người (Mt 28:16-20). Ở phần kêt của câu chuyện, ông biểu chúng ta coi lại
bài giảng trên núi của đức Giesu ở Galilee (Mt
5:1-7:21). Mathieu khuyên chúng ta nên hiền lành và khiêm tốn như đức Giesu là
thầy dạy và là gương mẫu của hiền lành và khiêm tốn. Bổ túc cho Tin Mừng Mac
cô, Mathieu đã hoàn chỉnh hình ảnh chúa Giesu và đời sống người Kito hữu. Hình
ảnh ảm đạm với lời mời gọi của thập giá và cái chết của đức Giesu đã được tròn
đầy bởi sự hiện diện của Chúa Giesu hằng sống. Lời của Người thể hiện qua Kinh
thánh của Israel
đã trở thành “đường” an ủi và học hỏi cho các môn đệ ước muốn bắt chước ở Người.
Mathieu đã đưa ra lời kêu gọi nên học hỏi tính hiền lành và khiêm nhường
của chúa Giesu.
Câu chuyện của Luca
Chương nói về Chúa Phục Sinh của Luca
(24) giống như một bản hòa tấu tuyệt vời, trình bày cho chúng ta việc thực hành
mục vụ hướng theo kinh thánh và cách sống đặc biệt của người Kito hữu: Chuyển
động đầu tiên (c.1-12), cho thấy chỉ một mình Thiên Chúa khai mở cửa mồ và mọi
tình trạng không cần ai giúp đỡ. Chuyển động hai của câu chuyện là cuộc gặp gỡ
kỳ diệu giữa chúa Giesu và hai môn đệ trên đường Emmaus (c.13-35). Thiên Chúa,
hiện thân là con người đức Giesu, đồng hành rong ruổi trên đường lữ khách với
những kẻ trong lòng đang chán nản thất vọng. Những câu chuyện trong chuyển động
ba này (c.36-53) đưa chúng ta vào một cảm nghiệm của cộng đồng.
Câu chuyện của Gioan
Gioan nói về Chúa sống lại ở cả Jerusalem và Galilee. Câu
chuyện gồm một số những gặp gỡ giửa chúa Giesu và những kẻ theo Người,
nói lên những phản ứng khác nhau về niềm tin. Hoặc những cuộc gặp gỡ này với
ông Simon Phero và người môn đệ đáng yêu của Người là Mary Madalena, những môn
đệ khác hoặc với ông Thomas, thì toàn thể quang cảnh này cho chúng ta thấy: niềm
tin có nhiều mức độ sẵn sàng khác nhau cũng như những yếu tố khác nhau khả dĩ
giúp con người có được đức tin thực sự.
BẢN TÍNH PHỤC
SINH CỦA CHÚA GIESU KITO
Biển Đức XVI viết về “Bản tính phục sinh
của đức Giesu và ý nghĩa lịch sử của nó” trong “Jesus of Nazareth: Tuần Thánh
–Từ lúc vào Jerusalem
đến lúc phục sinh” (Ignatius Press, San Francisco-USA-2011). Tôi chỉ trích dẫn
một số điểm quan trọng.
“Đức Giesu sống lại không phải kiểu trở
lại sự sống theo sinh học bình thường, mà theo luật sinh hóa cuối cùng lại phải
chết nữa”.
“Đức Giesu không phải là “ma”. Nói cách
khác, Người không thuộc về vương quốc kẻ chết, nhưng một cách nào đó Người khả
dĩ tự biểu lộ mình thuộc về vương quốc kẻ sống.”
“… những cuộc gặp gỡ với Chúa Giesu phục
sinh không giống như những cảm nghiệm thần bí, lên đồng, trong đó thần tính con
người trong khoảnh khắc có thể thoát ra khỏi thân xác mình và nhận thấy vương
quốc linh thiêng đời đời rồi lại trở vể chân trời hiện hữu bình thường của
mình. Lên đồng là tình trạng xuất hồn tạm bợ với những hạn chế về không gian và
ý thức.” (tr. 272-273)
Biển Đức tiếp tục:
“(Phục sinh) là một biên cố (lịch sử) đã
mở tung ra nhiều chiều kích lịch sử khác và còn vượt quá cả nó nữa. Có lẽ ở đây
chúng ta có thể dùng một thứ ngôn ngữ tương đồng, dù nó không thich hợp ở nhiều
khia cạnh, nhưng cũng khả dĩ mở ra một đường hướng để giúp chúng ta hiểu. Như
đã dự đoán ở đoạn đầu của chương này, chúng ta có thể coi Phục Sinh là một cái
gì giống như một “cách mạng nhảy vọt” căn bản, từ đó nảy sinh ra một chiều kích
mới của sự sống, một chiều kích mới về sự hiện hữu của con người.” (tr.273)
“Như một cái gì nổ tung ra khỏi lịch sử
và còn vượt quá nó nữa, nhưng phục sinh vẫn có nguồn gốc của nó trong lịch sử
và đi cao hơn nữa đến một điểm nào đó mà vẫn thuộc về đó. Có lẽ chúng ta có thể
diễn tả nó thế này: Cuộc phục sinh của Chúa Giesu vượt quá lịch sử, nhưng vẫn
còn để lại dấu chân trong lịch sử. Do đó nó vẫn có thể được minh chứng bằng
những chứng cớ như là một biến cố thuộc loại hoàn toàn mới.” (tr. 275)
NHỮNG CUỘC THĂM
DÒ HIỆN NAY VỀ PHỤC SINH
Sống trong thế giới kỹ thuật tân kỳ ngày
nay, việc thăm dò sự thật về Chúa Phục Sinh trở nên khó khăn. Rất nhiều người
dùng cả đời mình để cắt nghĩa hơn là thăm dò chiều sâu của màu nhiệm đó. Họ cô
gắng làm một mình, cách biệt khỏi cộng đồng niềm tin Kito giáo, khóa chặt mình
trong nhà tù tư tưởng, đóng băng bất động trước máy vi tính để tìm hiểu xem
điều gì đã xẩy ra vào buổi sáng ngày phục sinh. Một số người lại tuyên bố thẳng
thừng là toàn thể câu chuyện phục sinh đã quá xưa, quá cổ rồi, không còn giá
trị. Nhưng phục sinh không phải là vấn đề của cái đầu, của lý thuyết hay tư
tưởng, nhưng là vấn đề của con tim và tấm lòng. Chỉ nhờ nó người ta mới cảm
nghiệm và học hỏi được qua nghi thức thờ phượng và phụng vụ. Để cảm nghiệm và
nắm bắt trọn vẹn vấn đề, phục sinh đòi hỏi một bầu khí âm nhạc tuyệt diệu và
truyền cảm với hương khói nghi ngút, bánh rượu, những tiềng xì xào chào kinh và
vui mừng, muôn màu sắc chói lòa, ba chiều kích thân thể của con người thực sự,
ngay cả những người không nhất thiết phải là thành viên “thường xuyên” của cộng
đồng giáo xứ là những người hàng năm tụ họp lại với nhau để tuyên xưng Chúa
phục sinh.
Có người không ngồi trước máy vi tính để
gõ hầu tìm ra “Giesu đã sống lại”. Họ trình bày rồi ra lệnh. Nếu Chúa Phục Sinh
hàm ý một việc xẩy ra thực sự trong lịch sử, thì Thiên Chúa đã không sống lại
trong bóng tối không có chứng nhân. Phục sinh là một biến cố đã được thỏa thuận
trước giữa Thiên Chúa Cha và Thiên Chúa Con do quyền năng của Chúa Thánh Thần.
Không một Tin Mừng Phúc Âm nào cho chúng ta biết Chúa sống lại thế nào. Chúng
ta cũng không biết Người ra sao khi Người không còn chết, hoặc Người bung ra
khỏi mồ trong vinh quang hay sống lại như ông Lazarus, từ từ cởi bỏ khăn vải
cuốn quanh người, nheo mắt nhìn chung quanh ngỡ ngàng vào một buổi sáng bình
minh ngày phục sinh ở trong vườn tại Jerusalem….. …
SUY NIỆM DI TÍCH CHÚA PHỤC
SINH
Làm sao chúng ta có thể kiếm ra được
danh từ diễn tả Chúa Phục Sinh? Làm sao chúng ta có thể chế ra được một thành
ngữ nói về việc chinh phục sự chết và bi thảm hóa hỏa ngục hay sự tẩy rửa tâm
hồn cho sạch tội khả dĩ giúp chúng ta nối kết lại với sự sống Thiên Chúa? Không
có danh từ nào cả. Tất cả mọi từ đều sai lệch và không chính xác. Ẩn ngữ, chuỗi
những hình ảnh, thần tượng. Tất cả những cái đó đều đưa chúng ta đi sâu vào màu
nhiệm huyền bí, vượt quá cà những từ ngữ.
Phải sống lâu ở thị trấn thánh hoặc đi
hành hương Jerusalem nhiều lần, mới có dịp viếng
thăm thật kỹ ngôi thánh đường, trong đó có địa danh Calvary
và mồ thánh. Đây thực sự là đất thánh đối với người Kito giáo. Viếng nơi này
không thể nào mà bạn không cảm động. Tòa nhà cổ này thực sự là một tiểu vũ trụ
đầy ắp sự sống của chúng ta, của con tim chúng ta và của Giáo Hôi. Ở giữa ngôi
thánh đưởng mộ thánh tối tăm, dơ dáy và bề bộn là mộ chúa Giesu, đền thánh chúa
Kito phục sinh. Nhưng chúa không ở đó. Chung quanh ngôi mộ đó là tất cả những
di tích của 2000 năm hủy hoại chết người của con người. Tuy nhiên đó là đền
thánh rất quan trọng và là địa danh thánh đối với người Kito giáo. Chúa Kito đã
sống lại từ cõi chết!
Ở đồi Calvary và bất cứ nơi nào trên đất
thánh, sự hủy hoại hoang tàn hình như tràn lan đây đó…nhưng Thiên Chúa sẽ toàn
thắng, bởi lẽ cách đồi Calvary chừng 70 bộ là ngôi mộ trống. Cũng là một sự
thật bất ngờ khác về ngôi thánh đường đó và những giây phút tưởng nhớ mà ngôi
thánh đường đã để lại. Mỗi người chúng ta hẳn cũng có trong lòng một đền thánh
tưởng nhớ chúa Kito sống lại. Đền thánh đó là tình yêu Chúa của chúng ta. Một
mình Chúa mà thôi. Đức Giesu Kito đã sống lại từ cõi chết. Chúng ta có thực sự
sống như con trẻ của sự sáng, của Thiên Chúa hằng sống không? Chúa Giesu phục
sinh là dấu hiệu cuối cùng Thiên Chúa sẽ toàn thắng.
Ở giữa những bê bối lộn xộn là tòa nhà
với ngôi mộ thánh, chúng ta cám thấy nếu mình “quì gối” lâu đủ ở một góc nào đó
của thánh đường giữa những toán người có tôn giáo hình như đang gây chiến với
nhau thì những băn khoăn lo lắng của tôi sẽ biến mất và chúng tôi thường cảm
nghiệm được bình an lạ kỳ và niềm vui an ủi tràn trề, bởi lẽ một người là Con
Thiên Chúa và là đấng Cứu Thế đã sống lại từ cõi chết. Chỉ một cách duy nhất để
phân biệt, nhận thức và khám phá ra sự hiện diện của Chúa Giesu Kito Phục Sinh
là “quì gối” giữa những xáo trộn đổ nát của Giáo Hội và thế giới.
Đức Giesu toàn thắng sự chết thuộc về
đời sống bí tích và mục vụ đang tiếp diễn của Giáo Hội và sứ mệnh của Giáo Hội
đối với thế giới. Giáo hội là một cộng đồng của những người có khả năng nhận
biết chúa Kito là Thiên Chúa phục sinh. Giáo Hội là chuyên viên nhận biết Chúa
sống lại. Chừng nào chúng ta còn đối thoại với chúa Giesu, thì bóng tối sẽ trở
thành bình minh, và chúng ta trở thành những người có “khả năng” làm chứng
nhân. Ở thời đại mà người ta đặt quá nặng vấn đề khả năng, thì chúng ta đôi khi
lại chú tâm nhiều về khả năng nhận biết Chúa phục sinh.
Thế nào là phục sinh? Biển Đức đã
cắt nghĩa khá rõ ràng trong “Jesus of Nazareth: Holy Week…”:
“Đó là một phần của màu nhiệm Thiên Chúa
hành động, nhẹ nhàng đến nỗi Người chỉ từ từ xây đắp lịch sử của người trong
lịch sử vĩ đại của loài người; người trở nên loài người và vì thế người
bị người đương thời và quyền lực quyết định thế gian trong lịch sử lơ đi không
thèm để ý; Người chịu đau khổ, chịu chết rồi Người sống lại. Người chọn trở
thành loài người chỉ qua niềm tin của các môn đệ mà Người đã tỏ lộ ra cho họ;
Người nhẹ nhàng gõ cửa lòng chúng ta và chậm rãi mở mắt chúng ta nếu chúng ta
biết mở cửa lòng chúng ta cho Chúa. Tuy nhiên, đó phải chăng là đường lối thực
sự của Thiên Chúa? Không phải đề áp bức bởi sức mạnh bề ngoài mà để cho tự do,
để cung hiến và tỏ lộ tình yêu. Nếu chúng ta thực sự nghĩ như vậy thì phải
chăng đó không phải là điều xem ra quá nhỏ mà thực sự lại lớn lao vô cùng?”
(tr.276)
Fleming Island, Florida
Phục Sinh 2021