Tín điều Ba Ngôi là nền tảng sâu xa nhất của đức tin Kitô giáo: một Thiên Chúa duy nhất trong ba ngôi vị – Chúa Cha, Chúa Con, và Chúa Thánh Thần. Ba Ngôi không tách biệt, nhưng hiệp nhất hoàn hảo trong bản thể và khác biệt trong ngôi vị.

Sách Châm Ngôn hé mở điều kỳ diệu ấy qua hình ảnh của Sự Khôn Ngoan – tượng trưng cho Lời Thiên Chúa, là tiên trưng của Ngôi Hai: “Chúa đã dựng nên ta như tác phẩm đầu tay của Ngài, trước mọi công trình của Ngài từ thời xa xưa nhất... Ta hiện diện bên Ngài như tay thợ cả. Ngày ngày ta là niềm vui của Ngài” (Cn 8: 22-30)

Chúa Con – Lời của Thiên Chúa – hiện diện từ trước khi vũ trụ hình thành, ở trong lòng Chúa Cha và cùng với Chúa Cha thực hiện công trình sáng tạo. Còn Chúa Thánh Thần, như sách Sáng Thế mô tả: “Thần khí Thiên Chúa bay lượn trên mặt nước” (St 1,2), biểu trưng cho hơi thở sự sống và tình yêu được tuôn trào từ nơi Chúa Cha và Chúa Con.

1. Thiên Chúa Cha,  nguồn ơn cứu độ

Thiên Chúa Cha là Đấng sáng tạo, và cai quản muôn loài: “Lúc khởi đầu, Thiên Chúa sáng tạo trời đất” (Stk 1: 1), và là nguồn cội của quyền làm người cha. Ngài là hình mẫu hoàn hảo của tình phụ tử, nơi đó con người được tham gia vào và có được tình phụ tử của chính mình: “Khi gọi Thiên Chúa là “Cha”, ngôn ngữ đức tin chủ yếu muốn nêu lên hai khía cạnh: Thiên Chúa là nguồn gốc thứ nhất và là Đấng uy quyền siêu việt trên hết mọi sự, đồng thời là Đấng nhân hậu và yêu thương chăm sóc mọi con cái của Ngài. Tình phụ tử này của Thiên Chúa cũng có thể được diễn tả qua hình ảnh tình mẫu tử . Hình ảnh tình mẫu tử nói lên rõ hơn sự gần gũi của Thiên Chúa và sự thân mật giữa Thiên Chúa với thụ tạo của Ngài. Như vậy, ngôn ngữ đức tin múc nguồn nơi kinh nghiệm phàm nhân về cha mẹ, các vị này một cách nào đo, là những đại diện đầu tiên của Thiên Chúa đối với con người” (GLHTCG, số 239).

Thiên Chúa Cha là Đấng khởi xướng kế hoạch cứu độ nhân loại, một sáng kiến của Thiên Chúa, một dự án yêu thương và thương xót đối với loài người: “Khi thời gian tới hồi viên mãn, Thiên Chúa đã sai Con mình tới, sinh làm con một người đàn bà, và sống dưới Lề Luật, để chuộc những ai sống dưới Lề Luật, hầu chúng ta nhận được ơn làm nghĩa tử” (Gl 4: 4-5). Kế hoạch này bao trùm toàn bộ lịch sử thế giới, nhằm mục đích khôi phục lại mối tương quan giữa Thiên Chúa và loài người đã bị tội lỗi của Adam và Eva phá vỡ. Ngài là nguồn cứu độ tối thượng, được thực hiện qua sự nhập thể, cuộc sống, cái chết và sự phục sinh của Chúa Giêsu Kitô, Con của Ngài, được Ngài sai đến để hoàn thành kế hoạch cứu độ và khôi phục mối tương quan tình yêu của loài người với Thiên Chúa.

Thiên Chúa Cha là Đấng nhận được mọi lời ngợi khen và vinh quang, qua công cuộc cứu độ của Chúa Giêsu Kitô: “Sau đó, tôi nghe như có tiếng hô lớn của đoàn người đông đảo ở trên trời vang lên: Halêluia! Thiên Chúa ta thờ là Đấng cứu độ,

Đấng vinh hiển uy quyền!... Nào ca ngợi Thiên Chúa chúng ta, hỡi tất cả tôi trung của Chúa, hỡi những ai lớn nhỏ hằng kính sợ Ngài!... Halêluia! Đức Chúa là Thiên Chúa Toàn Năng đã lên ngôi hiển trị. Nào ta hãy vui mừng hoan hỷ dâng Chúa lời tôn vinh” (Kh 19: 1,5-7). Thiên Chúa Cha là trung tâm của kế hoạch cứu độ với tư cách là Đấng sáng tạo, Đấng hoạch định và là nguồn gốc ơn cứu độ của mọi người. Ngài là Đấng, trong tình yêu vô hạn của mình, khởi xướng, thực hiện và đón nhận vinh quang của kế hoạch này.

2. Chúa Con, tình yêu Thiên Chúa nhập thể và cứu độ

Tình yêu của Thiên Chúa không dừng lại ở tạo dựng, nhưng đã lên tới đỉnh điểm khi Ngôi Hai nhập thể để cứu độ nhân loại. Như thánh Gioan khẳng định: “Thiên Chúa yêu thế gian đến nỗi đã ban Con Một, để ai tin vào Con của Ngài thì không phải chết, nhưng được sống muôn đời” (Ga 3,16)

Chúa Giêsu chính là tình yêu cứu độ mặc lấy xác phàm, trở nên người phàm, sống giữa con người, cảm thông mọi khổ đau, gánh lấy tội lỗi và ban ơn tha thứ qua cái chết trên thập giá. Chính Chúa Giêsu “là con đường, là sự thật và là sự sống” (Ga 14,6). Qua cái chết và sự phục sinh, Chúa Giêsu đưa nhân loại vào sự sống mới. Ngài mở ra cánh cửa cho con người tham dự vào mối tương quan Ba Ngôi. Thánh Phaolô diễn tả điều ấy trong thư gửi tín hữu Rôma: “Nhờ đức tin, chúng ta được nên công chính, được bình an với Thiên Chúa, nhờ Chúa Giêsu Kitô... vì lòng mến của Thiên Chúa đã được đổ tràn vào lòng chúng ta nhờ Thánh Thần mà Ngài đã ban cho chúng ta” (Rm 5,1.5)

3. Chúa Thánh Thần – tình yêu tuôn trào vào lòng nhân loại

Sau khi Chúa Giêsu lên trời, Chúa Thánh Thần được ban xuống để tiếp tục công trình cứu độ trong Hội Thánh. Thánh Gioan mô tả vai trò này cách rõ ràng: “Khi Thần Khí sự thật đến, Ngài sẽ dẫn anh em tới sự thật toàn vẹn. Ngài không tự mình nói điều gì, nhưng tất cả những gì Ngài nghe, Ngài sẽ nói lại và loan báo cho anh em biết những điều sẽ xảy đến...” (Ga 16,13-14).

Chúa Thánh Thần là “tình yêu được nhân vị hóa” (Thánh Tôma Aquinô, bàn về “Danh Chúa Thánh Thần”, Summa Theologiae, I, q.37, a.1). Ngài là sự hiệp thông giữa Chúa Cha và Chúa Con, và là quà tặng mà Đức Kitô phục sinh ban cho Giáo Hội (Ga 20,22). Thánh Augustinô nói: “Chúa Thánh Thần là tình yêu giữa Cha và Con” (De Trinitate – Quyển XV, chương 17)

Trong Công đồng Vatican II, Hiến chế Lumen Gentium dạy rằng: “Thánh Thần sống trong Giáo Hội và trong tâm hồn các tín hữu như trong đền thờ... Ngài hướng dẫn Hội Thánh trong chân lý toàn vẹn và hiệp thông” (Công đồng Vatican II, 1964, Lumen Gentium, số 4). Chính Ngài là Đấng ban sự sống, nâng đỡ những ai yếu đuối, khai sinh những đặc sủng, làm nảy nở hoa trái như thánh Phaolô liệt kê: “bác ái, hoan lạc, bình an, nhẫn nhục, nhân hậu, từ tâm, trung tín, hiền hoà, tiết độ” (Gl 5,22-23).

4. Hội Thánh – nơi tình yêu Ba Ngôi tiếp diễn

Tình yêu của Ba Ngôi Thiên Chúa không phải là khái niệm trừu tượng, mà là một mô hình sống cho mỗi Kitô hữu. Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI viết: “Ba Ngôi là sự hiệp thông của tình yêu. Tình yêu ấy không khép kín, nhưng mở ra, chia sẻ và mời gọi. Chúng ta, được tạo dựng theo hình ảnh Thiên Chúa, chỉ thực sự sống đúng nghĩa khi sống trong tương quan tình yêu.” (ĐTC Bênêđictô XVI, Thông điệp Deus Caritas Est, 2005, số 11)

Hội Thánh – với các mối tương quan huynh đệ, với phụng vụ, đời sống bác ái và truyền giáo – chính là không gian sống động của tình yêu ấy. Từng gia đình, từng giáo xứ, từng nhóm nhỏ đều có thể là “hình ảnh nhỏ bé” của cộng đoàn Ba Ngôi, khi mọi thành viên sống yêu thương, lắng nghe, phục vụ và hiệp nhất: “Trong sứ điệp của Tin Mừng và trong mọi hình thức truyền giáo của Kitô giáo, người ta không thể bỏ qua sự hiệp nhất này giữa chúng ta mà Chúa Giêsu kêu gọi, bước theo sự hiệp nhất của Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần: người ta không thể bỏ qua sự hiệp nhất này. Vẻ đẹp của Tin mừng - sự hiệp nhất - đòi hỏi phải được sống và được chứng kiến ​​trong sự hiệp nhất giữa chúng ta, những người rất đa dạng!” (ĐGH Phanxicô, Kinh Truyền tin, Quảng trường Thánh Phêrô, Chúa Nhật Chúa Ba Ngôi, 30 tháng 5 năm 2021).

Tình yêu là ngôn ngữ vượt tôn giáo. Nhưng nơi một Kitô hữu, tình yêu ấy có nguồn gốc – chính là Thiên Chúa Ba Ngôi. Sứ mạng của mỗi người Kitô hữu: phản chiếu tình yêu Ba Ngôi bằng đời sống bác ái, tha thứ, hiệp thông. Giữa nhịp sống hiện đại và đôi khi khô khan, tình yêu của Ba Ngôi vẫn âm thầm hiện diện qua những hành động lặng lẽ nhưng đầy ý nghĩa.

Khi thành phố Hồ Chí Minh bị phong tỏa nghiêm ngặt giữa đại dịch COVID-19, các nữ tu thuộc Dòng Mến Thánh Giá đã tình nguyện tham gia hỗ trợ tại các bệnh viện dã chiến và khu cách ly. Dù đối mặt với nguy cơ lây nhiễm cao, các nữ tu đã dành thời gian chăm sóc bệnh nhân, cung cấp thực phẩm, nước uống, và hỗ trợ tinh thần cho những người đang tuyệt vọng. Một nữ tu chia sẻ: “Chúng tôi cảm nhận Chúa Thánh Thần thúc đẩy, ban sức mạnh để chúng tôi vượt qua nỗi sợ hãi, mang tình yêu Chúa đến với những người đau khổ.” Hành động này không chỉ giúp hàng trăm bệnh nhân được an ủi mà còn khơi dậy tinh thần đoàn kết trong cộng đồng, lan tỏa niềm hy vọng giữa khủng hoảng. (Nguồn: bài viết “Các nữ tu Dòng Mến Thánh Giá và sứ vụ giữa đại dịch COVID-19”, trang web tgpsaigon.net, ngày 15/09/2021).

Một linh mục dòng Tên kể lại rằng: trong đợt dịch COVID-19 năm 2021, tại một giáo xứ ở Đồng Nai, một bác sĩ trẻ – không phải là người Công giáo – đã tình nguyện túc trực ở khu cách ly suốt hơn 3 tuần, không về nhà. Khi được hỏi lý do, anh trả lời: “Con thấy cha nhà thờ mỗi ngày vẫn vào khu F0 làm phép xức dầu cho bệnh nhân, nên con nghĩ: nếu một người tu hành dám liều mình vì đức tin, thì con cũng phải sống yêu thương và phục vụ như vậy.”

Là người cha trong gia đình, bạn phản chiếu tình yêu của Chúa Cha. Là người con biết vâng phục và yêu thương, bạn sống như Chúa Con. Là người biết nâng đỡ và hiệp nhất mọi người, bạn làm việc cùng Chúa Thánh Thần.

Cuối cùng, mầu nhiệm Ba Ngôi không phải là để suy gẫm một cách trừu tượng, mà là để sống: sống trong ơn gọi làm con cái Chúa, sống hiệp thông với Hội Thánh, sống yêu thương và phục vụ người khác.

Mỗi khi chúng ta làm dấu Thánh Giá và đọc: “Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần”, hãy nhớ rằng chúng ta đang bước vào trong vòng tay của một tình yêu – khởi đi từ muôn đời, đi qua Đức Giêsu, và được đổ tràn trong Thánh Thần – để rồi trở lại và biến đổi chính cuộc sống thường ngày của ta.

Phêrô Phạm Văn Trung