Chuyên mục:

TÔI TIN, CHÚNG TÔI TIN 

Tác giả: Nicholas Senz, www.aleteia.org

Chuyển ngữ: Phêrô Phạm Văn Trung

Kính mời theo dõi video tại đây:

https://bit.ly/3Rnna2O

Thánh Tôma lưu ý rằng trong mọi hành động của Thiên Chúa, cả lòng thương xót và công lý đều hoạt động.

Có phải Thiên Chúa có một nhân cách phân lập không? Đôi khi chúng ta nghe người ta nói về Ngài cứ như thể Ngài là như thế. Thật vậy, một linh mục ở thế kỷ thứ hai tên là Marcion đã thực sự cho rằng điều này là đúng. Marcion đã viết một cuốn sách có tên là Antitheses - Phản đề - trong đó ông đặt cạnh nhau những đoạn trong Cựu Uớc và Tân Ước mà ông thấy mâu thuẫn.

Nhiều điểm khác biệt tập trung vào tuyên bố của Marcion rằng Thiên Chúa của Cựu Ước yêu thích công lý, trong khi Thiên Chúa của Tân Ước yêu thích lòng thương xót. Chẳng hạn, ông trích dẫn sách Xuất hành 21 - “mắt đền mắt, răng đền răng” - và đối lập với Luca 6 - “giơ má bên kia”. Marcion cố gắng chứng minh rằng “Thiên Chúa Tạo Hóa thì công bằng, khắc nghiệt và quyền năng trong chiến tranh” trong khi “Thiên Chúa Tối Cao thì dịu dàng, đơn thuần là tốt lành và tuyệt vời”.

Mặc dù chúng ta biết chỉ có một Thiên Chúa, nhưng đôi khi chúng ta vẫn nghe người ta nói về “Thiên Chúa của Cựu Ước” và “Thiên Chúa của Tân Ước,” như thể là hai Đấng khác nhau. Làm thế nào chúng ta dung hòa những hình ảnh đôi khi khác nhau mà chúng ta thấy về Thiên Chúa?

Thiên Chúa thuần nhất một cách trọn vẹn

Chúa Giêsu nói với chúng ta rằng Cha trên trời là “Đấng hoàn thiện” (Mátthêu 5:48). Thiên Chúa sẽ không là Chúa nếu Ngài không bao hàm mọi sự hoàn hảo. Bất cứ điều tốt lành nào mà chúng ta có thể quan niệm được, Thiên Chúa hoàn toàn sở hữu điều đó. Vì vậy, Thiên Chúa hoàn toàn tốt lành, hoàn toàn yêu thương, hoàn toàn quyền năng và thông biết tất cả, và còn nhiều hơn nữa. Và vì Thiên Chúa thuần nhất một cách trọn vẹn - nghĩa là Thiên Chúa không có thành phần hay bộ phận - nên mọi sự hoàn hảo đều là một trong Thiên Chúa. Sự hiểu biết và quyền năng của Thiên Chúa là một, cũng như sự thiện hảo và sự hiện diện của Ngài là một.

Tuy nhiên, có một số điều tốt lành, chẳng hạn như công lý và lòng thương xót, mà chúng ta khó hình dung chúng có thể sánh đôi cùng với nhau. Công bằng là một điều tốt lành. Đó là đức tính trả lại cho người khác những gì chúng ta mắc nợ họ, những gì họ đáng được hưởng. Lòng thương xót cũng là một điều tốt lành. Chúng ta thường nghĩ về lòng thương xót như là khoan dung trước hình phạt, hoặc tha thứ cho người khác về hậu quả hành động của họ.

Không phải hai điều này xung đột sao? Nếu chúng ta hành động một cách công bằng đối với một người đã làm điều sai trái, chẳng phải chúng ta cần bắt họ phải trả giá cho hành động của họ, như một sự trừng phạt sao? Nếu chúng ta hành động nhân từ đối với một kẻ làm điều sai trái, ta thả họ ra quá sớm trước khi họ bị kết tội, hoặc thậm chí hoàn toàn bỏ qua điều sai trái đó sao? Lòng thương xót và công lý dường như đối nghịch nhau. Tuy nhiên, cả hai đều là điều tốt lành theo đúng nghĩa của chúng. Làm sao Thiên Chúa có thể vừa hoàn toàn thương xót vừa hoàn toàn công bằng?

Câu trả lời là gì?

Câu trả lời cho câu hỏi này nằm trong Thập Giá, và Thánh Tôma Aquinô giúp chúng ta hiểu được điều đó.

Trong bộ Tổng Luận Thần Học (III, q. 46, a. 1, ad.3), Thánh Tôma khẳng định rằng Thiên Chúa có thể cứu chúng ta bằng một cách khác hơn là bằng sự hy sinh của Con Ngài. Mặc dù Thiên Chúa có thể khôi phục nhân loại trở về với  ân sủng của Ngài chỉ bằng một lời nói, nhưng Thánh Tôma nói rằng Thập giá là phù hợp nhất, bởi vì “Cuộc khổ nạn của Chúa Kitô phù hợp với cả lòng thương xót và công lý của Ngài.” Cuộc Khổ nạn phù hợp với công lý của Thiên Chúa vì “sự đền bù đã được thực hiện cho tội lỗi của loài người.” Hậu quả của tội lỗi là đau khổ và sự chết. Nhờ cuộc khổ nạn và cái chết của Ngài, Chúa Kitô đã cứu chúng ta khỏi tội lỗi bằng cách gánh lấy hậu quả của tội lỗi chúng ta. Chúa Kitô không chỉ rũ bỏ tội lỗi của chúng ta, mà còn trả giá cho chúng. Sự đền bù món nợ cho tội lỗi của chúng ta được thực hiện, và do đó công lý được thực hiện.

Cuộc Thương Khó cũng phù hợp với lòng thương xót của Thiên Chúa, vì “tự thân con người không thể đền nổi tội lỗi của toàn thể nhân loại”, nên chính Con Thiên Chúa đã đến hiến mình để cứu độ chúng ta. Bởi vì chúng ta mắc nợ mà chúng ta không thể trả, nên Thiên Chúa đã trả nợ thay cho chúng ta, qua đó bày tỏ lòng thương xót của Ngài cho chúng ta. Điều đó giống như một vị thẩm phán xét xử con trai riêng của mình trước tòa. Vị thẩm phán ra án phạt con trai ông ta vì hành vi phạm tội của nó, nhưng sau đó ông ta cởi bỏ áo choàng thẩm phán, bước xuống khỏi băng ghế và trả tiền phạt cho con trai mình.

Vị thẩm phán công bằng vì ông ta yêu cầu phải thực hiện việc xét xử thỏa đáng hành vi phạm tội, và ông ta cũng nhân từ vì ông ta tự thực hiện việc đền bù thỏa đáng đó. Đây là một hành vi lớn lao hơn là chỉ đơn thuần bác bỏ hành vi phạm tội và món tiền phạt. Cũng vậy, Thiên Chúa bày tỏ lòng thương xót của Ngài cho chúng ta bằng cách trả món nợ cho tội lỗi của chúng ta, thay vì để chúng ta mắc nợ mãi mãi. Vì Thiên Chúa cứu chúng ta không phải bằng một mệnh lệnh đơn thuần mà bằng một hành động hy sinh chính mình, nên Ngài hành động với lòng thương xót lớn lao hơn. Như Thánh Tôma nói:

“Thiên Chúa hành động nhân từ, thực ra không phải bằng cách đi ngược lại công lý của Ngài, mà bằng cách làm điều gì đó nhiều hơn cả công lý; như thế, một người trả cho người khác hai trăm đồng tiền, mặc dù chỉ nợ một trăm, không làm gì trái với công lý, mà hành động một cách hào phóng hoặc nhân từ. Tương tự như vậy đối với trường hợp một người tha thứ cho một hành vi xúc phạm đến mình, bởi vì khi tha thứ cho sự xúc phạm đó, người ấy có thể được coi là đã trao ban một ân huệ.” (ST I, q. 21, a. 3, ad. 2)

Sự hiện hữu của chúng ta là lòng thương xót

Thập Giá là sự minh chứng của Thiên Chúa cho chúng ta thấy rằng lòng thương xót không đối lập với công lý. Hai điều này không trái ngược nhau. Chúng ở cùng một bên của sổ nợ. Lòng thương xót không ở phía đối lập với công lý, mà là một hình thức lớn lao hơn của công lý. Lòng thương xót không gạt bỏ công lý, nhưng vượt qua công lý đó.

Thánh Tôma lưu ý rằng trong mọi hành động của Thiên Chúa, cả lòng thương xót và công lý đều hoạt động. Chính sự hiện hữu của chúng ta theo một nghĩa nào đó là một hành động của lòng thương xót, bởi vì chúng ta không phải là chủ nợ của Thiên Chúa về sự hiện hữu mà Ngài thương ban cho chúng ta. Thiên Chúa tạo dựng chúng ta từ sự tuôn đổ lòng tốt của Ngài - vào trong chính con người chúng ta, Thiên Chúa ban cho chúng ta nhiều hơn những gì chúng ta có quyền đòi hỏi. Khi tha thứ tội lỗi cho chúng ta, Ngài ban cho chúng ta không kém hơn. Đức Thánh Cha Phanxicô đã gói gọn sự thật này một cách khéo léo khi ngài viết: “Lòng Thương Xót là sự viên mãn của Công Lý và là biểu hiện rạng rỡ nhất của Sự Thật về Thiên Chúa.” (Tông huấn Amoris Laetitia, số 311)

Phêrô Phạm Văn Trung,

Hẹn gặp lại