Một ngày vào năm 1674,
tại thành phố Dutch của Delch, Anton van Leewenhoek lấy một ít bựa ở khe răng
và nhìn qua kính hiển vi mà ông ta mới chế. “Tôi đã nhìn thấy, với nhiều ngạc
nhiên…rất nhiều vi sinh vật, nhỏ li ti đang di chuyển.”Đó là vi khuẩn và Leewenhoek
là người đầu tiên nhìn thấy chúng, mặc dù ông ta không biết rằng một số những
vi sinh vật đó có thể gây ra bệnh. Khi ông ta báo tin này cho hội Royal Society
of England, một tổ chức các khoa học gia, một số hội viên lúc đầu không tin ở
ông. Nhưng sau đó Hội đề cử ông làm hội viên. Các nghiên cứu về sau này của ông
đã khiến ông trở thành nổi tiếng và ông được Nữ Hoàng Anh và Vua nước Nga viếng
thăm.
*1-Các nguyên nhân của
bệnh là gì?
Những người cổ xưa đã
có sẵn câu trả lời. Họ nói chắc rằng bệnh là do quỷ quái, phù thủy hoặc các kẻ
làm điều ác gây ra.
Hippocrates, một bác
sĩ người Hy Lạp sinh năm 460 và mất năm 370 BC, là người đầu tiên lý luận rằng
nguyên nhân của bệnh không phải do cái gì siêu nhiên tạo ra mà do các yếu tố
trên trái đất.Ông ta đưa ra khái niệm khí chất gồm có máu, đờm, nước mật và sầu
muộn mà người ta cho là quyết định các phẩm chất tinh thần và thể xác của con
người.
Cả trăm năm, có rất ít
không đồng ý với ý kiến của Hippocrates, ngay cả từ khi các vi trùng được khám
phá lần đầu do Anton van Leeuwenhoek vào thế kỷ thứ 17.Thật ra, 200 năm đã đi
qua trước khi công trình của Louis Pasteur, và các vị khác, đưa ra lý thuyết là
chính các vi trùng là nguyên gây ra bệnh. Ngày nay tất cả các học sinh đều biết
các bệnh truyền nhiễm đều do các vi sinh vật gây ra: vi trùng, siêu vi hoặc
sinh vật nhỏ li ti khác xâm nhập cơ thể con người.
**2-Vi trùng là gì?
Nếu vi trùng (
bacteria) gây ra nhiễm trùng hoặc bệnh thì chúng được gọi là mầm bệnh (germs).
Vi trùng là các đơn
bào còn sống, thường thường chỉ lớn bằng mấy phần của mười ngàn milimet chiều
rộng với nhiều dạng: hình que (vi trùng), hình cầu (cầu khuẩn) và hình xoắn
(xoắn khuẩn).Chúng có mặt ở khắp mọi nơi, dưới nước, trong đất cát và ở trong
các sinh vật khác kể cả loài người; chúng cũng sinh sản rất nhiều ở môi trường
không có không khí.Không phải tất cả vi trùng đều có hại. Một số cần cho sự
tăng trưởng và sản xuất thực phẩm thực vật.
Các bệnh do vi trùng
gây ra sản xuất các chất độc gọi là độc tố và khoa học đã tạo ra chất chống độc
tố. Khám phá ra một vài loại vi trùng tiêu hủy các vi trùng khác đưa tới tìm ra
các thuốc kháng sinh.Trong số các bệnh gây ra do vi trùng là tiêu chẩy, bệnh
lao, bênh hoa liễu và các bệnh nhiễm gây ra do vi khuẩn staphylococcus và
streptococcus.
Quý vị có thể bị các
bệnh nhiễm từ người bị bệnh hoặc côn trùng, từ các đồ dùng, hoặc từ nước,thực
phẩm bị nhiễm.Một vết cắt hoặc vết trầy dơ bẩn có thể mở đường cho vi trùng xâm
nhập.
Một trong những bệnh
nhiễm vi trùng đáng sợ nhất là bệnh ngộ độc botulism do các thực phẩm không
được cất giữ cẩn thận.Ngay sau khi quý vị mở một hộp thực phẩm, vi khuẩn
botulism chết: không khí đã tiêu hủy chúng.Nhưng chất ngoại độc tố tiết ra
trong thực phẩm trong khi chúng sống tại nơi không có không khí sẽ rất mạnh đến
nỗi một lượng rất nhỏ có thể giết cả triệu người.
***3-Siêu vi trùng có
phải là mầm bệnh hay không?
Siêu vi trùng đơn giản
và nhỏ hơn vi trùng; chúng ở danh giới giữa sự sống và sự không sống. Chúng
không có sinh hoạt sống trừ khi chúng được đưa vào một tế bào còn sống.Không như
các vi trùng, siêu vi không thể nuôi trong phòng thí nghiệm với chất dinh
dưỡng.
Một khi ở trong tế
bào, siêu vi sẽ kiểm soát các quá trình xẩy ra ở đó, kể cả sự sinh sản.Bằng
cách thay đổi hóa chất của tế bào, siêu vi ra lệnh cho tế bào sản xuất
các độc tố.Siêu vi ( và cả vi trùng) cũng hành động như các kháng nguyên- tức
là kích thích tế bào để tạo ra kháng thể chống các bệnh do các siêu vi gây ra.
Các siêu vi đặc biệt
chịu trách nhiệm cho nhiều bệnh như là cảm lạnh, cúm, bệnh zona, quai bị, lên
sởi, trái dạ, bệnh dại và viêm
não xám.Kháng sinh đều
không chữa được các bệnh do siêu vi gây ra.Tuy nhiên nhiều bệnh do siêu vi như
bệnh đậu mùa, bệnh ban đào và bệnh tê liệt trẻ em có thể ngăn ngừa được bằng
tiêm chủng.
Một số siêu vi có thể
gây ra ung thư ở xúc vật trong phòng thí nghiệm.Thí dụ ung thư bạch cầu. Điều
đó không có nghĩa là ung thư có thể lây lan.
****4-Người trưởng
thành có mắc các bệnh của trẻ em không?
Nhiễm trùng không tôn
trọng số tuổi. Dù bao nhiêu tuổi, quý vị không được bảo vệ với các bệnh như
bệnh thủy đậu, sởi, quai bị hoặc ho gà.Như vậy thì tại sao lại gọi là bệnh của
trẻ em? Bởi vì các bệnh này thưởng hay thấy ở trẻ em. Nhưng ngày nay không còn
như thế nữa.
Một hoặc hai thế hệ về
trước, bệnh của các cháu bé thường xẩy ra. Khi mắc bệnh, cơ thể của chúng sản
xuất kháng thể chống lại bệnh đó suốt đời người.Ngày nay chủng ngừa khiến các
bệnh ít đi.Nhiều cháu bé lớn lên mà vẫn chưa có miễn dịch tự nhiên vì đã mắc
bệnh, và cũng có thể là sự miễn dịch được do chích ngửa đã hết công hiệu.
*****5-Liệu khoa học
có loại một bệnh nào không?
Vào thời Middle Ages,
bệnh đậu mùa đã gây ra các hậu quả tai hại tới dân chúng và các quốc gia trên
thế giới. Cả triệu nạn nhân của bệnh đậu mùa chết, cả triệu người bị mù và cả
triệu người khác bị biến dạng suốt đời.Chích ngừa, được bắt đầu áp dụng vào đầu
thế kỷ thứ 19, đã ngăn bệnh này tại phần lớn các quốc gia tây phương. Nhưng vào
năm 1948, khi cơ quan Y Tế Thế Giới mở một chiến dịch xóa bỏ bệnh này thì 10
triệu trường hợp bệnh được báo cáo ở châu Phi, Đông Nam Á, Indonesia và Brazil.
Trường hợp cuối cùng
của đậu mùa tự nhiên xẩy ra được báo cáo đã thấy ở Somalia vào ngày 26 tháng 10
năm 1877. Cuối cùng vào ngày mồng 8 tháng 5, 1980, cơ quan WHO quyêt định rằng
đã đến lúc an toàn mà tuyên bố rằng: “Thế giới và tất cả dân chúng đã được giải
thoát bệnh đậu mùa…một kỳ công của y tế công cộng”.
Các khoa học gia tin
rẳng lý do đã loại trừ được bệnh đậu mùa vì con người là sinh vật duy nhất có
bệnh này. Tuy nhiên đang có sự theo dõi của các nhà chức trách y tế để biết
chắc chắn là kẻ thù nguy hiểm này đã bị chinh phục../.
Bác Sĩ Nguyễn Ý Đức.
