“Ăn trầu thì mở trầu ra
Một là thuốc độc, hai
là mặn vôi”
Đó là đức tính thận
trọng của các cụ ta với tập tục bỏm bẻm nhai trầu.
Theo truyền thuyết, tục
ăn trầu đã đến với dân gian ta từ thời vua Hùng dựng nước, kể lại qua một câu
chuyện tình với kết cục không vui của đôi anh em huyết mạch và cô thôn nữ hiền
lành.
Tại một thôn nọ, có hai
anh em sinh đôi tên là Tân và Lang. Họ giống nhau như đúc và cùng cực thương yêu
nhau.
Trong thôn, có một
thiếu nữ rất nhan sắc và dịu hiền.Cả Tân lẫn Lang đều si mê nàng. Vì là vai trên
ưu tiên có vợ cho nên Tân được cưới nàng. Họ ăn ở thuận hòa với nhau.
Một hôm, người vợ giao
tình với Lang vì lầm tưởng là chồng.
Hối hận, Lang bỏ đi xa
và giã biệt cõi đời bên một dòng sông. Từ chỗ đó mọc lên một cây cau cao vút với
trái hình quả tim.
Thương nhớ em, Tân đi
tìm. Số phận đưa tới bờ sông, buồn khóc thảm thiết tới chết. Xương thịt tan dần
và tụ thành một tảng đá vôi.
Đến lượt người vợ
thương nhớ chồng và em, đi tìm. Lại một sự tình cờ, nàng tới bờ sông, ngồi trên
tảng đá, dựa lưng vào cây cau. Rồi chết…Và một giây trầu từ đá mọc lên quấn quýt
lấy thân cau…
Một thắm thiết muộn
màng, nhưng từ đây mãi mãi bên nhau. Với “Trầu xanh, vôi đỏ, cau vàng” .
Người được mời trầu,
trước khi ăn đều mở ra coi. Xem vôi nồng nhiều ít. Còn thuốc độc thì có lẽ
cũng chỉ nói cho vui, chứ ngày xưa đâu đến nỗi thù đậm mà “te ro rít” nhau như
vây.
Với tổ tiên ta, miếng
trầu đã trở thành một nghi lễ thân mật để mở đầu một giao tế, một dịch vụ. “
Miếng trầu là đầu câu chuyện”.
Vào yết kiến “quan
chức nhà nước” mà không có mâm trầu kèm theo vài hộp bích quy chứa vàng khối là
coi như công việc “sôi hỏng bỏng không”.
Cưới hỏi là
phải có cơi trầu, buồng cau. Nhà trai quan sát tính nết cô dâu tương lai qua
cách thức têm trầu, rót nước mà quyết định hôn nhân. Miếng trầu têm không gọn là
người không khéo tay; miếng cau to hơn miếng trầu là kém căn cơ làm ăn; vôi
nhiều là không biết lo xa. Giả như ngày nay mà các cụ kén vợ theo kiểu này thì
khối anh ế và cũng nhiều nàng tiếp tục phòng không.
Trầu cau cũng là một
ràng buộc đáng yêu giữa
“Đôi ta sang một con
đò;
Nhìn quanh vắng
khách trao cho miếng trầu”.
Thế là từ nay là của
nhau rồi đấy nhé.
Ảnh
hưởng lên sức
khỏe
Các cụ ăn trầu với một
ý niệm giản dị làm cho sạch miệng, chắc răng, đỏ môi và ăn ngon miệng.
Trầu cũng có nhiều công
dụng trị bệnh theo kinh nghiệm dân gian.
Lá hơ nóng, đắp lên
rốn để trị đau bụng, no hơi, ợ chua và sôi bụng.
Vò nát lá, bọc trong
túi vải, nhúng nước sôi rất tốt trong việc đánh gió trừ cảm mạo, ho thời tiết.
Nấu lá làm nước tắm để
trị ghẻ ngứa, rôm sẩy cũng là môn thuốc cổ truyền của nhiều mẹ già Bắc Việt.
Nước lá trầu ngậm trong
miệng có thể làm giảm nguy cơ viêm răng lợi, nhờ hóa chất polyphenol tiêu diệt
được vi khuẩn.
Y học Ấn Độ coi trầu có
tác dụng trợ tim, lợi tiểu và hơi có công dụng kích dục, gây hưng phấn cũng như
gây nghiền.
Trầu là phải có Cau.
Cau có vài chất tannin
và alkaloid. Theo kinh nghiệm Đông y, cau có tính chất thông đại trường, hạ khí,
được các cụ dùng để trị chướng khí, tả hạ, sát trùng. Hạt cau được cho uống để
trừ giun sán vì hóa chất trong hạt làm tê liệt hệ thần kinh các ký sinh trùng.Vỏ
cau lợi tiểu dùng để trị thủy thũng.
Nhai trầu cần kèm thêm
miếng vỏ cây đay, mang vị chan chát hòa nhập với một chút vôi tôi để lâu hơi
nồng. Sự phối hợp mang lại bài thuốc trị liệu giản dị nhưng hiệu nghiệm. Nhiều
người ngoại quốc tới Việt Nam thuở xưa đều ngạc nhiên thấy các bà mẹ quê của
chúng ta rất ít bị hư răng. Nhờ các bà mẹ luôn luôn nhai trầu. Như bầy trẻ nhai
suynh gôm bây giờ.
Nhưng
ăn trầu cũng
có vài rủi
ro.
Nhiều vôi có thể làm
niêm mạc miệng phỏng; nước trầu nồng khiến vị giác kém tinh vi không phân biệt
được hương vị thực phẩm; tuyến nước miếng, niêm mạc miệng và cuống họng bị kích
thích và có thể gây ung thư.
Vấn đề ung thư mới đây
đã được xác định.
Tháng 8-2003, giới chức
Y tế Liên Hiệp Quốc đã công bố kết quả một nghiên cứu về tục ăn trầu này. Theo
đó, ăn trầu vẫn rất thịnh hành ờ các quốc gia Đông Nam Á Châu, dân tỵ nạn tại
Anh, Bắc Mỹ và Úc Châu. Điểm đặc biệt là giới trẻ lại cũng bắt đầu nhai trầu. Lý
do được họ nêu ra là để giúp tập trung, giảm buồn chán vô công rồi nghề, giảm
cảm giác đói, thích vị cay cay của trầu, làm hơi thở thơm hơn, có vẻ trưởng
thành. Theo WHO, tại các quốc gia Đông Nam Á, nhai trầu cau là thói quen đứng
hàng thứ tư sau thuốc lá, rượu và caffeine.
Kết quả nghiên cứu xác
định là ăn trầu với cau đưa tới ung thư miệng, cuống họng. Cũng theo báo cáo,
mỗi năm trên thế giới có 390.000 trường hợp ung thư miệng thì 228.000 xẩy ra ở
Đông Nam Á.
Ngoài ra, ăn xong miếng
trầu, không có ống phóng, các bà mẹ chất phác của ta rất vô tư-tự nhiên, quay ra
nhổ đánh toẹt một bãi quết trầu xuống nền nhà trơn bóng.
Vừa mất thẩm mỹ vừa
gây khó chịu cho khách bàng quan.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
Texas-Hoa Kỳ
www.bsnguyenyduc.com