Trong lịch sử
nền y học Việt Nam từ xưa cho tới nay, có rất nhiều vị lương y đã làm rạng rỡ
danh dự nghề nghiệp với các khả năng, kiến thức và lòng yêu nghề của mình.
Đã có biết bao
nhiêu y sĩ tận tụy cứu chữa làm nhẹ cơn đau đớn bệnh hoạn của bà con dù với
phương tiện thiếu thốn, hoàn cảnh hiểm nghèo. Họ phục vụ với cả một tấm lòng
nhân ái, trân trọng tình cảm giữa con người với con người. Cho nên đã có câu ví
trong dân gian là người lương y tốt bụng như người mẹ hiền. Con cái còn tấm bé,
không tự lực tự tồn được, cho nên đều trông cậy ở mẹ cha, nhất là phụ thuộc vào
thiên chức nuôi con của người mẹ.
Người bệnh cũng
vậy. Trong cơn đau bệnh, họ hoàn toàn bất lực, vì không hiểu gì về bệnh, vì bối
rối lo sợ, sợ chết. Với họ, người y sĩ như cái phao cứu mạng. Họ giao phó tính
mạng của mình cho người y sĩ. Y sĩ tận tâm, hiểu nỗi đau của người bệnh thì mang
toàn sức toàn tài cứu chữa, cơn đau của họ mau thuyên giảm. Gặp phải người y sĩ
xấu, thì họ chịu đựng đau đớn lâu hơn, trầm trọng hơn, đôi khi còn bị khai thác,
lạm dụng.
Cho nên, mỗi khi
“có bệnh thì vái tứ phương”, tìm thầy chữa trị, nhiều khi chúng tôi nhận được
rất nhiều từ tâm của y giới thì cũng không ít trường hợp, chúng tôi cảm thấy
buồn buồn đối với các vị tự coi là “lương y” mà rất ít lương tâm.
Và cũng vì lẽ đó,
nên có những tâm sự, những ước vọng như sau, gửi người y sĩ.
1- Trước hết là
khi khám chữa, xin hãy nhìn con người chúng tôi một cách toàn diện chứ không chỉ
để ý tới triệu chứng, dấu hiệu rồi đau đâu chữa đó. Vì một dấu hiệu, triệu chứng
sẽ hành hạ cả con người chúng tôi mà không khoanh vòng, tập trung vào một góc.
Cổ nhân có câu nói “nhìn cả rừng chứ không chỉ nhìn một cây”, để ước lượng
chuyện gì đã và đang xảy ra, hậu quả sẽ như thế nào nếu không có phương pháp đối
phó hữu hiệu.
2- Xin quý vị
hãy dành cho sự kể lể bệnh tình của chúng tôi một sự chú tâm. Khi đau ốm, bệnh
hoạn thì lời nói của chúng tôi nó cũng không mạch lạc, rõ ràng, đôi khi lại cà
kê dê ngỗng, nói năng lung tung, lạc đề. Chúng tôi biết là đối với quý vị, “thì
giờ là vàng bạc”, bệnh nhân chờ phòng ngoài quá đông, bảo hiểm giới hạn, cho nên
mỗi bệnh nhân chúng tôi mà được quý vị dành cho từ 5 tới 10 phút là cùng. Với
khoảng thời gian này, vừa để nghe y sử vừa để khám rồi ghi ghi chép chép, biên
toa thì cũng quá ngắn ngủi đấy. Cho nên xin hãy kiên nhẫn lắng nghe. Chúng tôi
nhớ rằng “VĂN” là một trong bốn chiêu thức căn bản mà các nhà y học vẫn áp dụng
khi khám bệnh. Đó là “Vọng, Văn, Vấn, Thiết”. Nhìn sắc diện người bệnh, nghe và
ước lượng âm thanh khi bệnh nhân nói bệnh tình, hỏi chi tiết về bệnh và bắt mạch”.
Những lời kể này nhiều khi cũng giúp quý vị dễ dàng chẩn đoán bệnh.
3- Chúng tôi rất
“I tờ” ít hiểu biết về bệnh tật, y lý, nên xin hãy vui lòng giải thích cho chúng
tôi một cách nhẹ nhàng cởi mở, với các ngôn từ bình dân, dễ hiểu.
4- Nhấn mạnh cho
chúng tôi những điểm quan hệ của bệnh trạng để chúng tôi nhớ và dễ bề chăm lo,
thuốc thang. Thiết nghĩ sự chữa trị của quý vị sẽ công hiệu hơn, nếu chúng tôi
cũng biết đau ra sao, diễn tiến bệnh thế nào. Để biết so sánh kết quả điều trị
rồi “báo cáo” với quý vị chứ.
5- Chúng tôi cần
sự hướng dẫn chi tiết một chút về cách dùng thuốc cũng như về ẩm thực ăn uống
trong thời gian đau ốm. Vì chúng tôi được biết thuốc và thức ăn cũng có tương
khắc, chẳng chịu cùng nhau chung đường chung lối, tiếp tay nhau giúp đỡ người
bệnh.
6. Xin hãy mang
tất cả tài năng, kiến thức, kỹ thuật cao để chữa trị cho chúng tôi. Chúng tôi
cũng biết là y khoa học ngày nay rất tiến bộ, “rừng y” thì mênh mông, quý vị
“thông kim bác cổ”, nhưng chúng tôi chỉ xin được hưởng kiến thức thực tế áp dụng
thích hợp trong trường hợp riêng của chúng tôi để rút ngắn thời gian hành xác do
bệnh. Và hãy chỉ thực hiện những thử nghiệm cần thiết cho việc chẩn đoán, theo
dõi điều trị chứ không làm quá nhiều để thỏa mãn tò mò, thêm lợi nhuận hoặc để
tránh vi phạm luật lệ hành nghề, đôi co kiện tụng
7- Nhân vô thập
toàn, kinh nghiệm chuyên môn mỗi y sĩ nhiều ít khác nhau, nếu thấy cần tham khảo
ý kiến của các đồng nghiệp về bệnh tình của chúng tôi, xin hãy làm ngay chứ
không chần chừ, trì hoãn, nuôi giữ bệnh. Vì các bậc thầy ngành y đều nói, chẩn
đoán sớm, điều trị ngay, bệnh mau lành. Vả lại, “Cứu bệnh như cứu hỏa” ấy mà.
8- Có bệnh là có
âu lo, sợ sệt và ai mà chẳng sợ đau ốm, chết chóc. Xin hãy làm giảm thiểu tâm
trạng bất an của chúng tôi với thái độ tự tin mà không kiêu căng, nhẹ nhàng mà
không hời hợt. Xin hãy “Thấy người đau, giống mình đau, phương nào cứu đặng, mau
mau trị lành”(1), mà thông cảm với hoàn cảnh chúng tôi. Vì người y sĩ là nơi để
bệnh nhân gửi gắm tính mệnh.
9- Nghề y là
nghề cao quý, có những quy luật y đức. Xin hãy hiểu rõ và áp dụng các quy luật
nghề nghiệp, cần phải làm gì, không được làm gì để “cứu nhân độ thế” và cũng để
tích tụ “âm đức” cho con cháu. Cổ nhân có nói “Ba đời làm nghề y, về sau có
người làm khanh tướng”, chẳng là điều nên theo hay sao!
10- Dân gian
cũng như y giới đều nói “nụ cười bằng 10 thang thuốc bổ”. Xin hãy dành cho chúng
tôi mấy thang thuốc bổ tinh thần này mỗi khi khám chữa tư vấn, để làm dịu niềm
đau đang tàn phá cơ thể chúng tôi.
11- Xin hãy bớt
lạnh lùng gắt gỏng, vô cảm trước sự ngớ ngẩn đòi hỏi cầu thiện của chúng tôi, vì
chúng tôi chỉ quá ám ảnh về bệnh tình, mong sao chóng khỏi, cho nên đôi khi có
những cử chỉ hành động vụng dại, thất thố.
12- Có người nói
sự khác biệt giữa y sĩ với bệnh nhân là họ có công học tập để có bằng cấp y khoa,
có kiến thức y học, trong khi chúng tôi cũng có những kiến thức chuyên môn khác
mà họ không có. Cho nên xin hãy nhẹ nhàng, khiêm nhượng với nhau. Có ý kiến cho
rằng, lòng sốt sắng, nhiệt tình, tài năng, kiến thức cao, kỹ thuật tốt là những
đức tính không thể để phí phạm qua sự bất cẩn của người y sĩ cũng như qua sự coi
thường của người khác, để tránh thiệt hại cho cả đôi bên. Vả lại, “Lời nói chẳng
mất tiền mua”, mà chúng tôi lại còn thanh toán y phí đầy đủ sau khi khám trị
bệnh.
13- Bệnh nhân có
người giầu, kẻ nghèo, có người cao sang “lãnh đạo” thì cũng có người làm việc
tùy tiện chân tay. Xin hãy đối xử bình đẳng, đừng “Chỗ giàu trân trọng, chỗ
nghèo đảo điên” (2) để rồi “ nhất bên trọng, nhất bên khinh” và “Đủ tiền đủ vị,
thiếu tiền hốt vơ” (3).
Và còn nhiều tâm
sự khác nữa, nhưng “giấy ngắn, tình dài”, xin tạm biệt ở con số 13.
Nhiều người cho
số 13 là xui xẻo, là không tốt. Tâm sự chẳng ai thèm đọc thèm nghe mà có khi còn
mang họa vào thân. Thôi thì có họa cũng đành gánh chịu, nhưng tự trấn an là ít
ra cũng thổ lộ được đôi điều mà nhiều “đồng bệnh tương lân” muốn nói ra. Và cũng
có ý mong rẳng người y sĩ chẳng nên “đổi nhân thuật thành chước lừa dối, thay
lòng nhân đức ra lòng bán buôn, khiến người sống trách móc, người chết oán hờn”
(4).
Vả lại, đây là
chúng tôi thầm kín tâm sự như vậy mà thôi, chứ thành văn bộc lộ ra ngoài là do
người ký tên dưới đây “chủ xướng”, xin cứ y ta mà “trăm dâu đổ đầu tằm”, trách
móc.
Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức
www.bsnguyenyduc.com
(1, 2,3). Ngư
Tiều Vấn Đáp- Nguyễn Đình Chiểu
(4) Y Huấn Cách
Ngôn” trong Hải Thượng Lãn Ông Tâm Lĩnh.