HTML clipboard
Hằng năm khi đến ngày “lễ
Các Đẳng” 02.11, các giáo xứ, họ đạo, các dòng tộc thường có nghi thức đọc
Văn tế (bài Chúc) tại nghĩa trang hay nơi nhà thờ tộc. Tuy nhiên, bậc hậu sinh
chúng ta nghe đọc văn tế đã lạ, huống chi là soạn một bài văn tế. Chúng ta thử
tìm hiểu đôi nét về văn tế.
Văn tế là bài văn được đọc
trong khi cúng tế với nội dung nói về tính nết, công đức, sự nghiệp, và kỷ niệm
của tiền nhân hay người thân mới qua đời để tỏ tấm lòng ngưỡng mộ và thương tiếc
của người sống đối với người chết.
Bố cục một bài văn tế thường
được chia ra làm ba phần:
1. Phần mở bài:
thường dùng để nói về lai lịch
của người quá cố và ngày giỗ (huý nhật) của họ, ngày tháng năm và địa điểm tổ
chức cúng tế, và sự liên hệ giữa người sống và người chết. Phần mở bài này
thường bắt đầu bằng chữ "Duy" hay các nhóm chữ như: "Vọng tưởng Đấng
Ngàn Xưa," "Than ôi!" "Than rằng," hay "Thương ôi!" Sau
đó là một đoạn thơ hay văn để mở đầu cho bài văn tế.
2. Phần nói về tính nết,
công đức, sự nghiệp,và kỷ niệm của tiền nhân hay của người thân đã qua đời. Phần
này thường bắt đầu bằng các từ như "Nhớ ơn…," "Nhớ ơn xưa," "Chúng
con hằng nhớ," "Nhớ cha (mẹ) xưa," hay "Nhớ bạn (cụ, bác, chú, cô,
hay cậu) xưa," v.v. Sau đó là các đoạn thơ hay văn diễn tả tính nết, công
đức, sự nghiệp, và kỷ niệm của người quá cố.
3. Phần nói về tấm lòng đau khổ,
thương tiếc, kính trọng, cầu khẩn, và ước nguyện của những người còn sống đối
với người đã qua đời. Phần này thường bắt đầu bằng các chữ: "Nhưng nay thẹn
nỗi ," "Ôi!" "Giờ đây," "Giờ phút này," "Chúng con
nay," hay "Bản chức nay," v.v. Sau đó là các đoạn văn thơ diễn tả
lòng thương tiếc, kính trọng, cầu khẩn, và ước mong của người sống đối với người
quá cố. Ở cuối bài văn tế thường kết thúc bằng từ "cung duy" (nghĩa là tỏ
lòng kính cẩn) và từ "thượng hưởng" (cung kính xin hưởng).
Bài văn tế có thể được làm theo
các thể: Văn xuôi,
Tán, Phú Cổ Thể, Phú Đường
Luật, Song Thất Lục Bát hay Thể Tổng Hợp.
Xin trưng dẫn một nghi thức đọc
văn tế tại nghĩa trang giáo xứ Cù Mi (gxcumi.blogspot.com)
VĂN TẾ CÁC ĐẲNG LINH HỒN
(Đọc tại nghĩa trang giáo xứ Cù
Mi 02.11.2011)
LỜI DẪN
Kính thưa cộng đoàn phụng vụ.
Hôm nay ngày 02.11 lễ Các Đẳng, Giáo Hội mời gọi
chúng ta hướng về các đẳng Linh Hồn là những người đã ra đi trước chúng ta,
trong đó có tổ tiên ông bà, cha mẹ, bà con thân thuộc, bạn bè xa gần và có cả
con cháu của chúng ta đang yên nghỉ nơi lòng đất mẹ, đã bước vào thế giới bên
kia; với mục đích là bày tỏ lòng hiếu kính với các ngài và tình liên đới với
những người đã khuất.
Hiện diện nơi nghĩa trang tối
nay, trước những nấm mồ nghi ngút khói hương, trong giây phút linh thiêng này,
chúng ta cùng thinh lặng, lắng đọng tâm hồn, thành tâm hiếu kính, thắp nén hương
lòng tưởng nhớ công ơn trời bể, ân sâu nghĩa nặng của bao Đấng bậc Tiền nhân và
của bao hương hồn thân yêu đã khuất!
VĂN TẾ
Khởi chinh cổ (chiêng trống)
- Khai thánh nhạc (hát)
- Tiến hương (dâng hương: cha
xứ, cùng đoàn tế)
- Tam bái (cúc cung bái)
- Dâng lễ vật (hoa,nến,...)
- Đọc chúc (văn tế): với cung
giọng trầm ấm,cảm động chủ tế đã đọc bài văn tế.
I
Kính lạy Anh Linh Tiên Tổ
ông bà cha mẹ,
cùng các vong linh đã khuất …!
Hôm nay hiệp cùng Hội Thánh,
dâng lễ cầu Các Đẳng,
tại nghĩa trang Cù Mi xứ,
tất cả chúng con
Là: Linh mục Chính xứ, Nam Nữ Tu Sĩ,
cùng toàn thể giáo dân,
khấu đầu trước Đấng Bậc Tiên nhân
cùng muôn vạn vong linh
dâng kính nén hương lòng tưởng niệm hiếu kính.
(cúc cung bái – chiêng trống)
Là cháu con hậu bối,
xin kính cẩn thưa rằng:
cây có cội, nước có nguồn,
con người có tổ có tông.
Công ơn sinh thành dưỡng dục,
sự độ trì che chở của Tiên Tổ.
Xưa tổ tiên hữu đức tiếng tốt lưu truyền.
Nay con cháu thừa ân danh thơm nhớ mãi.
(cúc cung bái – chiêng trống)
IIA
Nhớ ơn
xưa,
khi quốc gia ly loạn,
lòng quan quyền nhuốm bụi sân si,
không phân tỏ điều ngay lẽ thật,
triệt phá nhà Thờ, bắt đạo Gia-tô.
Vì tận trung Tin Mừng cứu độ,
bảy gia đình quyết chí ra đi,
mặc hiểm nguy đói khổ,
vì Đạo Chúa
băng rừng vượt biển,
tiến về trời Nam,
tìm nơi nấu ẩn,
biến rừng thành rẫy
đầm lầy thành ruộng lúa phì nhiêu,
biển cả dư đầy tôm cá,
sớm hôm no đủ,
kính Chúa yêu người,
giữ trọn đạo Trời,
người người hạnh phúc,
sức sống Chúa ban,
con đàn cháu đống,
cuộc sống dư dật,
vật chất tinh thần,
khai sinh Cù Mi Xứ …
(cúc cung bái – chiêng trống)
II B
Ôi!
Phúc bất
trùng lai,
họa vô đơn chí.
Cây muốn lặng mà gió chẳng dừng,
nỗi mừng liền gánh nỗi lo
gian nan liền khốn khó,
chiến tranh liên tiếp xảy ra,
đất lành bị đạn bom cày xới,
tơi bời khói lửa,
Nhà Thờ sập rồi lại sửa,
Thà Thờ thành biển lửa rồi lại dựng xây,
có nơi nào xây nhà Chúa nhiều lần như nơi đây?
Máu tươi hòa nước mắt,
gieo vãi trên miền cát trắng Cù Mi,
cho đức
tin son sắt,
cho ý chí quật cường,
cho khí tiết bay cao,
gương anh hùng trung kiên lẫm liệt.
Vinh danh thay!
Tổ tiên hiên ngang sống đạo,
sao sáng soi tỏ đêm trường,
làm gương sáng cho con cháu đời sau.
Xứng với Đấng bậc anh hùng tử đạo Việt Nam,
lẫy lừng khắp cõi năm Châu !
(cúc cung
bái – chiêng trống)
IIIA
Phận cháu con hôm nay thành tâm kính bái,
dâng nén hương lòng phụng kính tổ tiên,
đã dày công dựng xây giáo xứ,
một trăm hai mươi bốn năm qua,
Bao người ngã xuống,
tựa hạt giống gieo vào lòng đất
tan nát chính mình
cho mầm sống vươn cao.
Sao kể hết ân sâu nghĩa nặng,
của Tiền nhân Ông bà Cha mẹ,
cùng muôn vạn anh linh,
tuôn đổ trên đất lành Cù Mi yêu dấu.
Xin Tổ Tiên ông bà cha mẹ,
cùng các đẳng linh hồn tha thứ,
những lầm lỗi bất hiếu,
bởi cám dỗ đam mê,
theo thế gian tà vạy,
bầy cháu con hậu bối,
khấu đầu xin tạ lỗi !
(cúc cung bái – chiêng trống)
IIIB
Xin Các Đẳng cầu thay nguyện
giúp
cho đàn con cháu Cù Mi,
đi theo ý Chúa,
noi gương Tiên Tổ,
chứng tá Tin Mừng,
là men là muối,
ướp mặn trần thế,
giữa đời dâu bể !
Xin Chúa
Tể Càn Khôn,
cho Tổ tiên, Ông bà, Cha mẹ,
cho muôn vạn hương hồn đã khuất …,
được hưởng kiến Thiên Đàng vinh phúc.
Tiên Nhân Các Đẳng cung duy thượng hưởng !
(cúc cung bái –chiêng trống)
Thomas Nguyễn Văn Hiệp