Trang Chủ Hòa Bình là kết quả của Công Lý và Tình Liên Đới (Is 32,17; Gc 3,18; Srs 39) - Peace As The Fruit Of Justice and Solidarity Quà tặng Tin Mừng

Gs. Nguyễn Văn Thành
Mục Lục

Lời Mở đầu

Chương Một : Đoái thương nhìn cuộc đời

Chương hai: Nhìn Đời với Trăm Con Mắt

Chương Ba: Lắng nghe tiếng kêu trầm thống của nội tâm

Chương bốn: Lắng nghe với trăm lỗ tai

Chương Năm: Học làm người trong từng giây phút của cuộc sống

Chương Sáu: Quan hệ hài hòa, đồng cảm

Chương Bảy: Tuyên dương và Khen thưởng những bước đi làm người

Thay lời cuối: Ông Đồ Sộ

Phụ Trương Một: Khổ đau và hạnh phúc

Phụ Trương Hai: Khi chúng ta tiếp xúc và trao đổi

CÙNG MỘT TÁC GIẢ

Lắng Nghe, Một Quà Tặng Vô Giá !

Lòng Tự Tin - Hành trang cho ngàn năm thứ ba

Khung trời mở rộng bằng con đường thuyên giải

Bản câu hỏi về tính tình

Phát Huy Quan Hệ Xã Hội Trong Vấn Đề Giáo Dục Trẻ Em Tự Kỷ

Trong Đức Kitô

Nguy cơ Tự Kỷ (nơi trẻ em từ 0 đến 7 tuổi)

Trẻ Em Tự Bế (Autistic Children) - Phương thức giáo dục và dạy dỗ

Quan hệ mẹ con : Bài học đầu tiên của cuộc sống

Phương Pháp Tâm Vận Động

Trẻ Em Chậm Phát Triển

Đồng Cảm Để Đồng Hành

Lắng Nghe Chúa Thánh Thần

Đối Thoại Một quê hương Tình Người

Nguyễn Trãi, Vạn Xuân và Đại Việt

Con Đường Bao Dung

Huyền Sử Việt Nam

Tư Duy và Hành Động

Đồng Cảm Để Đồng Hành
Chương Một : Đoái thương nhìn cuộc đời

Nói đến lối nhìn, tâm lý học đương đại, tùy vào giai đoạn thành hình, phân biệt hai thể loại khác nhau :

1.- Ghi nhận và phản ảnh thực tại khách quan bên ngoài

Trong giai đoạn đầu, giác quan ghi nhận những sự kiện có mặt trong thực tại bên ngoài và phản ảnh lại những gì mắt thấy, tai nghe, làn da tiếp xúc và cảm nhận. Thông thường, như chúng ta có thể quan sát trong cuộc sống, những dụng cụ như chiếc máy ảnh hay bộ máy ghi âm có tác dụng thu nhận những gì đang có mặt trong môi trường, không thêm không bớt. Không đưa ra những nhận xét, bình phẩm hay đánh giá, theo quan điểm riêng tư và chủ quan của mình. Các giác quan của con người, trái lại, vì nhu cầu học tập, thu lượm tin tức, rút tỉa những kinh nghiệm cho cuộc sống ... thực thi công việc tiếp thu và ghi nhận, một cách rất chủ động, xuyên qua ba cơ chế sau đây :

Cơ chế thứ nhất là tổng quát hóa : rút ra những qui luật ổn định, thường hằng, dựa vào một số sự kiện khách quan lặp đi lặp lại nhiều lần.

Cơ chế thứ hai là chọn lọc : chỉ giữ lại những sự kiện nào thích hợp với nhu cầu hiện tại. Tôi cố tình bỏ qua, coi như không có bao nhiêu sự kiện mà tôi đánh giá là không cần thiết.

Cơ chế thứ ba là chủ quan hóa : khoác vào cho sự kiện bên ngoài những ý hướng và kích thước của cá nhân tôi. Cơ hồ nước - vô hình, vô dạng - được đổ vào bình, chai nào, thì tiếp nhận hình dạng của các bình, chai ấy. Khi chủ quan hóa các sự kiện như vậy, công việc của tôi có thể mang tên là xuyên tạc, bóp méo thực tại. Tuy nhiên, mỗi lần sáng tạo, uốn nắn, định hướng, hóa giải một thực tại, tôi cũng đang vận dụng cơ chế chủ quan hóa nầy, nghĩa là nhận làm của mình, ghi khắc vào đó chứng tích của tôi.

Nói cách chung, chúng ta ngày ngày sử dụng ba cơ chế tâm lý trên đây, hình như trong  mọi lãnh vực của cuộc sống như học tập, giáo dục, tiếp xúc, xã hội hóa ... Từ tuổi thiếu thời, khi bắt đầu học nói, một trẻ em đã làm quen với những phương thức hành động này. Cho nên vào tuổi thành nhân, khi dùng ngôn ngữ để diễn tả, trình bày ý kiến, tất cả chúng ta, không loại trừ một ai, đều dễ dàng sa vào ba cạm bẫy : vơ đũa cả nắm, giận cá chém thớt hay là bắt râu ông nọ đặt cằm bà kia. Ba cạm bẫy nầy còn mang những tên tuổi thông thường khác là chụp mũ, tố cáo, phê phán, đổ lỗi, gắn nhãn hiệu ... Từ đó, bao nhiêu quan hệ tiếp xúc và trao đổi giữa người với người bị đầu độc, ô nhiễm. Xung đột, chia rẽ, hận thù, chiến tranh, bạo động là những hệ quả thường nhật trong mỗi cộng đỊng nhân loại.

2.- THUYÊN GIẢI : sáng tạo ý nghĩa, kiến dựng một lối nhìn

Bước qua giai đoạn thứ hai, trên cơ sở những tin tức do năm giác quan cung ứng từ bên ngoài, phần vụ mà tư duy phải đảm nhiệm một cách chủ động là THUYÊN GIẢI. Động tác nầy thuộc vào khuôn khổ nội tâm, có mục đích : khám phá hay là sáng tạo ý nghĩa, kiến dựng một lối nhìn về thực tại, môi trường sinh sống và người khác đang có mặt với tôi, trong những quan hệ tiếp xúc, trao đổi qua lại hằng ngày.

Thuyên giải, trong lăng kính nầy, là một CHỌN  LỰA và QUYẾT ĐỊNH, phát xuất từ tôi. Tôi là nguyên nhân. Là tác giả có chủ quyền về lối nhìn.

Theo P. RICOEUR, để thực thi công tác sáng tạo lối nhìn, tư duy dựa vào ba điểm qui chiếu hay ba chuẩn mực chính yếu :

Chuẩn mực thứ nhất là ANANKÉ.

Từ Hy lạp nầy có nghĩa là tất yếu, tính quy luật hay là thực tế. Thái độ của chúng ta, khi đối diện với thực tế tất yếu, là tôn trọng, chấp nhận và đón nhận. Thể theo lời dạy bảo của Lão Tử và Trang Tử, "tự bản chất, chân vịt thì ngắn. Nếu tôi muốn kéo ra cho dài, nó khổ. Trái lại, chân ngỗng thì dài. Nếu tôi muốn cắt ngắn lại, nó chết". Thực tế được định nghĩa một cách hình tượng như thế, còn mang tên là "chân như", theo thuật ngữ của Phật học. Người ấy là người, vật ấy là vật như vậy. Cho nên  vật ấy phải được tiếp cận như vậy. Người ấy phải được cư xử như một người, có tư cách  làm người. Trong quan hệ giữa người với người, bao lâu tôi chưa nhìn và nhận người trước mặt tôi là một người như tôi, ngang hàng tôi, có giá trị giống tôi, tôi chưa thể nói đến quan hệ ĐỒNG CẢM, đồng hành và chia sẻ.

Chuẩn mực thứ hai là THANATOS.

Từ nầy mang ý nghĩa là chết, hy sinh, từ bỏ. Khi tôi chọn lựa hay là quyết định cư xử ai với tư cách là con người toàn diện, toàn phần, trong lối nhìn của tôi, người ấy không còn là địch thù. Không thuộc về lổi người hạ đẳng. Không phải là dụng cụ để sai khiến. Bao nhiêu xu thế tự nhiên và tự phát vẫn còn tồn đọng trong tôi, như phê phán, tố cáo, đổ lỗi ... nhưng vì tôi đã quyết định chấp nhận tính người của người ấy, tôi phải can đảm sẵn sàng từ bỏ những tàn tích của bạo động, trong ngôn ngữ và tác phong của tôi. Lúc ban đầu, vì còn thiếu tôi luyện một cách thuần thành và nhuần nhuyễn, bạo động vẫn len lỏi, nằm vùng và xuất hiện một cách tự động. Nhưng vừa khi ý thức, nhận biết điều ấy, tôi sáng suốt dừng lại, chuyển hóa bản thân mình. Từng phút, từng giây, tôi trở về với quyết định và chọn lựa cơ bản ban đầu.

Chuẩn mực thứ ba là EROS.

Đây là tình yêu trao đổi, qua lại, nhận và cho. Khi yêu ai, tôi chủ động, sáng tạo, làm cho người ấy trở nên đáng yêu và đáng quý trọng, bằng cách phát hiện và ngày ngày vun bón những tư cách hiện hữu hay là những điểm tích cực đã có mặt trong người ấy. Yêu như vậy, theo cách giải thích của tác giả M.R. ROSENBERG, có hiệu năng thúc giục, kêu mời chúng ta hãy phát hiện không ngừng nhu cầu cơ bản có liên hệ đến điều kiện làm người của người ấy. Khi những nhu cầu nầy được nhìn nhận và đáp ứng, tự khắc họ triển khai mọi chiều kích làm người. Họ trở nên an toàn, thư thái, hạnh phúc. Theo cách giải thích của Thiền học Phật giáo, khi sống được tình trạng an lạc trong nội tâm và kết dệt được những quan hệ hài hòa với tha nhân, tôi trở thành con người "Thức Tĩnh". Khi ăn, tôi biết tôi đang ăn. Khi nói, tôi biết tôi đang nói. Tôi không ném đá giấu tay. Tôi không giận cá, chém thớt. Tôi không vọng động như "vượn chuyển cành". Tôi không phân thân, chắp nối lộn xộn, theo kiểu "lấy râu ông nọ đặt cằm bà kia". Những khi chúng ta tố cáo, phê phán, đổ lỗi, ngụp lặn trong những xung đột, tranh giành hơn thua ... là vì chúng ta đang lạc loài trong vòng mê cung khổ đau, phiền muộn. Chúng ta không ý thức mình là ai, không biết mình ở đâu, đang làm gì ...

Trái lại, khi tình yêu có mặt trong tâm hồn và cuộc đời, tôi dễ dàng phát hiện "trong tôi có người, và trong người có tôi". Khi tôi gieo vãi hạt mầm hạnh phúc, an lạc trong vườn lòng của một người khác, tôi gặt hái mùa màng hạnh phúc và an lạc trong bản thân và cuộc đời của tôi. Cho nên, mỗi lần cho ra, tôi không cần đòi hỏi người khác phải cho lại. Hay là tỏ lòng biết ơn. Tôi không cần chờ đợi, mong cầu gì cả. Chính lúc tôi cho ra, là tôi đã nhận lại bao nhiêu quà tặng trọng đại và cao quí : trời đất, gió mưa, hoa trái bốn mùa, cuộc sống làm người, cha mẹ, bạn bè, quê hương, sông núi ...

Xin đừng chờ phải nằm tê liệt trên giường bệnh, mới nhận ra có được hai chân là một món quà vô giá.

Tôi đã được bác sĩ giải phẫu hai lần hai con mắt bị cườm giăng màn, mới có khả năng biết thưởng thức, khi nhìn một tia nắng xuyên qua cửa sổ, một đóa hoa hàm tiếu chờ đợi ánh bình minh vươn lên.

Hồi còn bé, tôi thường trách mẹ hay la hay rầy. Bây giờ, với sáu mươi lăm tuổi đời, tôi nhiều lúc thèm khát một tiếng rầy, tiếng la của mẹ. Nhưng mẹ lại không còn. Khi mẹ không còn, tôi mới ý thức được mẹ là món quà bao la như trời, mênh mơng tựa biển cả.

3.- LỐI NHÌN và YÊU THƯƠNG

Chính vì bao nhiêu lý do, mà tôi vừa trình bày một cách đơn sơ, tác giả G.G. JAMPOLSKY đã khẳng định trong mỗi tác phẩm của mình :

-         Bản sắc làm người của chúng ta là tình yêu thương,

-         Khi có thương yêu trong nội tâm, chúng ta mới có LỐI NHÌN đứng đắn, chính xác, toàn diện về người khác, đang chung sống hai bên cạnh chúng ta.

-         Trong mọi loại quan hệ tiếp xúc và trao đổi giữa người với người, khi có một vấn đề xảy ra - bất kể loại vấn đề gì -, tình thương yêu là câu trả lời.

-         Ngược lại với tình thương yêu là SỢ.. Xúc động nầy phát sinh mọi xung đột, chiến tranh, hận thù trong thế giới, từ nguyên thủy cho tới ngày hôm nay.

-         Tuy nhiên, đối với những ai cưu mang một lối nhìn đầy tình thương yêu trong nội tâm, thái độ SỢ nơi kẻ khác chỉ là phản ứng của một con người đang THIẾU tình thương yêu. Bao nhiêu hành động như tố cáo, phê phán, hận thù, tranh chấp hơn thua ... đều phát xuất từ một tâm hồn đầy lo sợ và khổ đau. Đó là những tiếng kêu cầu cứu: "Tôi thiếu tình thương yêu. Xin hãy cứu tôi". Và chỉ có tình thương yêu mới có khả năng hóa giải tình trạng oái oăm, khốc liệt nầy.

-         Thứ tha là một danh hiệu khác của tình thương yêu. Tha thứ đích thực không phải là quên, coi như không có. Tha thứ cũng không phải là ban bố một ân huệ từ trên. Khi thứ tha, tôi xác định một cách chính thức và rõ ràng lối nhìn làm người của tôi :"Dù có hành vi sai trái đến đâu, dù bạo động và máu đang thấm đậm tâm tư, người trước mặt tôi vẫn LÀ NGƯỜI như tôi". Tha thứ như vậy có nghĩa là chuyển hóa lối nhìn. Nâng cao chất lượng của lối nhìn về tôi cũng như về người anh chị em. Bao lâu chúng ta chưa có khả năng xác định và điều chỉnh lối nhìn của mình như vậy, thứ tha đang còn vắng mặt. Chúng ta còn sợ. Bạo động còn đặt sào huyệt trong tâm hồn chúng ta. Bạo động phát sinh và nuôi dưỡng bạo động. Đó là vòng luân hồi dai dẵng đang đe dọa và trấn áp kiếp người trên mặt địa cầu nầy.

4.- Những Động Tác cụ thể

Để có thể thấm nhuần tư tưởng của tác giả G.G. JAMPOLSKY, trong mọi quan hệ tiếp xúc và trao đổi hằng ngày với tha nhân, chúng ta cần đánh sáng những điểm trọng yếu sau đây :

-         Lối nhìn của tôi về thực tại bên ngoài hay là về người khác là một quyết định và chọn lựa của tôi. Tôi là nguyên nhân, chứ không phải là những biến cố xảy ra trong môi trường hay là những lời nói và tác phong của người khác áp đặt điều ấy cho tôi. Chẳng hạn, khi tôi phê phán :"Ông A là một tay gian lận", chưa hẳn trong thực tế khách quan bên ngoài, ông A là người gian lận, tự bản chất của mình. Thậm chí, trước mắt chứng kiến của tôi, ông A đã có một vài hành vi gian lận cụ thể, rõ ràng... chưa hẳn ông ấy là người gian lận. Đó chỉ là lối nhìn của tôi, do tôi. Tôi là nguyên nhân, là tác giả của lời khẳng định ấy.

-         Những gì xảy ra bên ngoài, do giác quan ghi nhận và tiếp thu, như lời nói tôi nghe, việc làm tôi thấy, theo lối nói của tâm lý, đều là những YẾU TỐ DẪN KHỞI, gợi ý mà thôi. Duy thức học - khoa tâm lý trong Phật học - gọi đó là DUYÊN. Nhân là hạt giống sẽ trở nên cây. Duyên là đất, nước, khí, mặt trời... giúp cho hạt giống trở thành cây. Duyên chỉ cung ứng điều kiện thuận lợi, từ bên ngoài.

-         Trong khuôn khổ của nội tâm, lối nhìn phát sinh mọi sinh hoạt tâm lý khác : điều hướng đời sống xúc động và định hướng mọi đường đi nẻo về của tôi, trong lãnh vực quan hệ tiếp xúc và trao đổi.

-         Chính vì những lý do vừa được quảng khai, khi tôi đã chọn lựa và quyết định cư xử, đãi ngộ ai với tư cách là người toàn phần, như tôi, ngang hàng tôi, có mọi quyền lợi và giá trị làm người giống như tôi, CHỈ CÓ YÊU THƯƠNG là câu trả lời đúng đắn duy nhất, cho mọi vấn đề đã, đang và sẽ xảy ra giữa người ấy và tôi. Yêu thương vì bao nhiêu đồng điểm đang nối kết hai người lại với nhau. Yêu thương, thậm chí vì bao nhiêu dị điểm. Nhờ khác nhau, chúng ta có thể bổ túc, kiện toàn nhau, thay vì loại trừ, xung đột. Sau hết, khi hai người yêu thương nhau, họ CẦN nhau. Tôi cần cơm ăn, áo mặc, để sống. Tôi cần yêu thương anh chị em đồng bào, để làm người.

-         Tôi đã cố tình sử dụng từ ngữ "Yêu thương", bao gồm trong đó tình yêu trai gái, vợ chồng, tình thương cha mẹ và con cái, tình mẫu tử, tình bạn bè, tình đồng bào, tình nhân loại. Tôi cũng không loại trừ tình yêu thương cao cả giữa Trời và Đất, giữa Nước và Non. Chỗ nào có yêu thương thật sự, không có phân biệt to hay nhỏ, tốt hay xấu, cao hay thấp, trọng hay hèn. Nước trong lòng Đại Dương bao la hay là nước trong giọt sương ban sáng chỉ là một.

5.- KHOA HỌC KỸ THUẬT "tạo Đồng Cảm"

Khi nói đến yêu thương và tha thứ, chúng ta đang nói tới một viễn tượng bao la. Chúng ta đề cập những giá trị phổ quát. Để thiết lập và phát huy "ở đây và bây giờ" những quan hệ hạnh phúc, hài hòa với người đang ở trước mặt, tôi cần những kỹ thuật khoa học, những cách làm cụ thể. Đi vòng quanh thế giới, tác giả M.R. ROSENBERG nuôi ẵm một hoài bảo là tạo nên những quan hệ hiểu biết, yêu thương và đồng cảm giữa người với người, nhất là trong hàng ngũ giới trẻ. Nhằm đáp ứng nhu cầu của nhiều người, tác giả nầy đã đề xuất kỹ thuật tạo đồng cảm bao gồm bốn bước sau đây :

Thứ nhất là trình bày yếu tố dẫn khởi với mọi dữ kiện cụ thể, khách quan thuộc hai giác quan thị và thính. Cách làm nầy được gọi là môi trường hóa các sự kiện và tin tức :"Tôi thấy ... tôi nghe ... tại nơi ... vào lúc ...".

-   Thứ hai là diễn tả xúc động đang phát sinh trong tôi, giữa những hoàn cảnh vừa được mô tả rõ ràng :"Cho nên, tôi cảm ...". Vì tôi là tác giả, sứ điệp ngôi thứ nhất "Tôi" được dùng, để diễn tả và đảm nhiệm xúc động.

-   Thứ ba là xác định nhu cầu cơ bản đang có mặt ở dưới mỗi xúc động: "Tôi cảm (buồn, lo, sợ, khổ đau ...), vì tôi cần ...".

-   Thứ bốn là nêu rõ điều tôi ước muốn và yêu cầu, thay vì đòi hỏi, áp đặt, lèo lái "Vậy tôi XIN ... Bạn HÃY VUI LÒNG ...".

 Đồng cảm là con đường hai chiều. Tôi phát biểu, để khẳng định mình. Sau khi diễn tả, tôi tạo ra mọi điều kiện thuận lợi, giúp đỡ người đối diện cũng khẳng định mình như tôi. Và đương lúc họ nói, tôi lắng nghe, tìm hiểu và đón nhận với tất cả tấm lòng. Khi hai người có điều kiện khẳng định mình, một cách trung thực, họ sẽ từ từ khám phá giao điểm là nhu cầu THƯƠNG và ĐƯỢC THƯƠNG. Để phân biệt thế nào là yêu cầu, khi nào là đòi hỏi, tôi chỉ cần khảo sát nội tâm của mình, khi kẻ khác chối từ ý kiến của tôi. Nếu lòng tôi vẫn thanh thản trân trọng ý kiến của kẻ khác và không để cho một ý đồ bạo động nào len lỏi vào tâm tư, như trách móc, oán hận ... đó là dấu chứng của tâm hồn biết xin, một cách thành khẩn, khiêm cung và đầy sáng tạo.

 

*  *  *

 Làm được bấy nhiêu điều, phải chăng chúng ta đã thực hiện những bước chân vĩ đại của Bố Tát Quan Thế Âm, trên mọi nẻo đường của Quê Hương, Lục địa Á Châu và toàn thể Nhân Loại ?

 6.- Tên Em Mẹ Từ Tâm

Em đang đến, cùng có mặt với tôi,

Trên con đường ngang dọc giữa cuộc đời.

Em nhìn tôi, mắt dịu ngọt, âm thầm.

Tôi xin gọi tên Em Mẹ Từ Tâm.

Tôi sợ hãi, lòng ngỗn ngang  trăm mối,

Tôi buồn lo, nặng tâm tình tội lỗi,

Tôi cô đơn giữa đoàn lũ vui cười,

Em hiến tặng một đóa hoa nở tươi.

Chỉ lắng nghe, Em không nói một lời,

Như bếp lửa, Em sưởi ấm cuộc đời,

Đốt tia nắng giữa bầu trời ảm đạm,

Thắp ngọn đuốc xóa tan lòng u ám.

Em bóng mát giữa trưa hè đứng ngọ,

Đời xa lạ, Em nhận làm quán trọ,

Con đường đi, qua khu rừng dẫn lối,

Ánh sao Trời gọi người người về cội.

Ai hạnh phúc, Em nụ cười rạng rỡ,

Ai hân hoan, Em cuộc đời rộng mở,

Ai an hòa, Em con đường diệu vợi.

Người và Em cưu mang Trời Đất Mới.

Khi tôi đói, chính Em làm lương thực,

Lúc kiệt quệ, Em sẵn sàng chuyền sức,

Giữa khổ đau Em đồng hành, chia sẻ,

Đời oi bức, Em thổi làn gió nhẹ.

Hồn thiêng Sông Núi,cùng Em hiện diện,

Nhắc mọi người nắm tay nhau cùng tiến.

Lòng Em Biển Cả bao la, trọng đại,

Đang chuyển hóa cuộc nhân tình thế thái.

Cuộc đời Em, một sứ điệp hương trầm :

Mắt Em nhìn, xuyên thấu cõi nội tâm,

Chân Em đến ủi an người chới với,

Tay băng bó vết thương hồn lở lói.

Em chuẩn bị Ngày Mai về tươi sáng,

Ngày Thái Hòa giữa lòng người tỏa rạng.

Em là ai ? - Bồ Tát ? - Con Người Mới ?

Nguồn Yêu Thương vượt ra ngoài tên gọi



Nguyện xin THIÊN CHÚA chúc phúc và trả công bội hậu cho hết thảy những ai đang nỗ lực "chắp cánh" cho Quê hương và GHVN bay lên!