( Để kính nhớ Cố Đức Ông Philipphe Trần Văn Hoài, vị Sáng Lập Phong Trào Giáo Dân Việt Nam Hải Ngoại )

NGUYỄN HỌC TẬP  

( Viết theo tài liệu của Thánh Bộ Giáo Dân ).

I - Một thế hệ người tín hữu giáo mới trong chính trị.

Đức Thánh Cha Benedictus XVI trong nhiều dịp đã nói lên sự cần thiết và cấp bách canh tân lại phận vụ người tín hữu giáo dân trong đời sống chính trị.

Trong bài diễn văn mở đầu Thượng Hội Đồng Châu Mỹ La Tinh lần V, ở Aparecida, ngài nhắn với " Lục địa những người chịu Phép Rửa" bằng với những lời sau đây:

   - " Việc tôn trọng đối với tính cách trần thế lành mạnh, ngay cả trong hình thức đa dạng của chính trị, là điều thiết yếu của truyền thống Ki Tô giáo. Nếu Giáo Hội bắt đầu biến chuyển mình trực tiếp thành một chủ thể chính trị, Giáo Hội không thể làm gì lợi ích được hơn cho người nghèo và cho công lý; có lẽ Giáo Hội làm được ít hơn, bởi vì có lẽ Giáo Hội mất đi tính cách độc lập của mình và uy quyền luân lý, trong khi đồng nhất hoá mình với một đường lối chính trị và với những thái độ thiên vị đáng phải được duyệt xét lại.

Giáo Hội là luật sư biện hộ cho công lý và bênh vực người nghèo, một cách chính xác không thể được coi là đồng nhất với chính trị , cũng như với các lợi thú chính trị (...) Huấn luyện để có thêm hiểu biết, là luật sư của công lý và sự thật, giáo huấn để có được các nhân đức cá nhân và chính trị đó là ơn gọi nền tảng của Giáo Hội trong lãnh vực vừa kể.

Và người tín hữu giáo dân công giáo phải nhận thức được trách nhiệm của mình trong đời sống công cộng, phải hiện diện trong việc thiết định các tư tưởng đồng thuận cần thiết trong việc chống lại các điều bất công.

Nói đến " cả một Lục Địa những người chịu Phép Rửa", chúng ta cần lấp đầy sự vắng bóng đáng kể trong lãnh vực chính trị, truyền thông và đại học bằng những tiếng nói và sáng kiến của các nhà lãnh đạo công giáo có nhân cách mạnh mẻ và có ơn gọi hy sinh khiến cho mình xứng đáng với xác tín luân lý và tôn giáo của mình " ( ĐTC Benedictus XVI, Allocuzione nell'inaugurazione della V Conferenza Generale dell'Episcopato Latinoamericano ad Aparecida, L'Osservatore Romano, 14-15.05.2007).

Một lần can thiệp khác rất có ý nghĩa trong lãnh vực nầy, đó là lần Đức Thánh Cha đã trình bày trong chuyến mục vụ ở Sardegna. ( Ý Quốc). Bổn phận rất quan trọng - Đức Benedictus XVI nói - đó là việc huấn luyện

   - " một thế hệ mới người tín hữu giáo dân dấn thân ", để cho họ " có khả năng loan báo Phúc Âm trong thế giới làm việc, kinh tế và chính trị " ( ĐTC Benedictus XVI, Allocuzione a Cagliari durante la visita pastorale, L'Osservatore Romano, 07.09.2008).

Còn xác thực hơn nữa, đó là lời mời gọi đối với các thành phần tham dự Đại Hội XXIII Thánh Bộ Giáo Dân, ngày 15.11.2008:

   - " Các tín hữu giáo dân có bổn phận - Đức Benedictus XVI xác nhận - nhân chứng đức  bác ái, nhứt là đối với những ai nghèo khổ, những ai chịu đau khổ và những ai đang phải có nhu cầu cần được giúp đỡ, như vậy cũng như đảm nhận tất cả các bổn phận Ki Tô giáo càng lúc càng quan trọng hơn  nhằm tạo điều kiện cho công lý và hoà bình trong cuộc chung sống con người, làm thế nào để rộng mở thêm ra những biên giới mới cho Phúc Âm.

Một cách đặc biệt, Đức Benedictus xác nhận lại, điều cần thiết và cấp bách phải có việc được huấn dạy Phúc Âm và hổ trợ mục vụ cho thế hệ mới các người công giáo dấn thân vào chính trị, để chọ họ có được đời sống thích đáng với đức tin mình tuyên xưng, cho họ có được đời sống xác đáng với đòi buộc luân lý, có khẳ năng chuẩn định văn hoá, có thẩm quyền chuyên môn và lòng nhiệt thành phục vụ công ích " ( ĐTC Benedictus XVI, Allocuzione ai partecipanti alla XXIII Asse,blea plenaria del Pontificio Consiglio per i laici, L'Osservatore Romano, 15.11.2008).

Và mới đây, ở Lisbona ( Bồ Đào Nha ), Đức Benedictus XVI đã tỏ lời với các Giám Mục Bồ Đào Nha bằng lời kêu gọi sau đây:

   - " ( ...) thời gian mà chúng ta đang sống đòi hỏi phải có một sức mạnh truyền giáo mới của người tín hữu Chúa Ki Tô, được mời gọi hãy đào tạo một hàng giáo dân trưởng thành, đồng nhất với Giáo Hội, liên đới với tiến trình chuyển hoá phức tạp của thế giới. Cần phải có những chứng nhân chính trực của Chúa Giêsu  Ki Tô, nhứt là trong những lãnh vực cuộc sống con người, trong đó có sự thinh lặng to lớn và sâu đậm của đức tin, trong đó các chính trị gia, giới trí thức, các nhà chuyên môn trong lãnh vực truyền thông đang tuyên xưng và phát huy một loại văn hoá một chiều, với lòng khinh thị đối tầm mức tôn giáo và chiêm niệm của cuộc sống " ( ĐTC Benedictus XVI, Allocuzione ai vescovi portoghesi, L'Osservatore Romano, 13.05.2010).

Chúng ta còn có thể trích dẫn thêm những tài liệu khác nữa, những những gì vừa đề cập cũng đủ cho chúng ta ý thức rằng ĐTC Benedictus XVI cảm nhận được cần phải kêu gọi các tín hữu giáo dân hãy, theo phương thức mới, là những chứng  nhân Chúa Ki Tô trong cộng đồng chính trị, để phục vụ công ích.

Các lần can thiệp vừa kể đã giải thích sâu đậm những lý do và tình trạng cần thiết khẩn cấp làm nền tảng của những lời kêu gọi của Đức Thánh Cha.

Ngài đã kêu gọi một cách minh bạch và lập đi lập lại việc cần thiết phải đào tạo một thế hệ tín hữu giáo dân mới trong chính trị, một cách khách quan ngài đã đặt nền tảng cho biết đâu là những tiêu chuẩn và những phương thức thích đáng phải có cho việc đào tạo đó.

Và đó là chủ đề mà chúng ta muốn cùng bàn thảo với nhau ở những trang sắp tới của bài viết.

   1 - Một lời mời gọi đặc biệt đối với người tín hữu giáo dân.

Nhận thức khẩn thiết mà Đức Thánh Cha bày tỏ ra là lời kêu gọi mạnh mẽ đối với người tín hữu giáo dân công giáo.

Nếu điều mới mẻ của Ki tô giáo, thoát xuất từ Phép Rửa, xác nhận căn tính nguyên thủy của người tín hữu giáo dân, điều mới lạ đó nói lên đặc tính cá biệt của họ, đó là " đặc tính trần thế ".

Cả Giáo Hội đều có tầm mức trần thế, nhưng thế gian là lãnh vực và môi trường ơn gọi Ki Tô giáo của người tín hữu giáo dân. vói tư cách là người môn đệ và là nhân chứng của Chúa Ki Tô, người tín hữu giáo dân sống ơn gọi Ki Tô giáo và sứ mệnh của mình trong những hoàn cảnh sống tự nhiên của con người, hoàn cảnh sống cá nhân, gia đình và xã hội ( Lumen Gentium, 31; Gaudium et Spes, 43; Apostolicam Actuositatem, 2, 5, 7; Christifideles laici, 15, 16, 17).

Hôn nhân và gia đình, việc làm, giáo dục, văn hoá và cộng đồng chính trị là những tầm mức căn bản của cuộc sống con người trong xã hội, lãnh vực của sứ mạng để thực sự gắn liền thực hữu với Phúc Âm.

Đó là những vấn đề khó khăn trong đó phẩm giá con người, cuộc chung sống của các dân tộc và phẩm chất cuộc sống của các Quốc Gia được đặt thành vấn đề. Như vậy đó là môi trường thách thức cho việc phục vụ của người tín hữu giáo dân đối với con người và đối với xã hội ( Gaudium et Spes, 46ss; Christifideles laici, 36-44).

Đó là những gì Công Đồng Vatican II đã dạy cho chúng ta, được Thông Điệp Evangeli nuntiandi và Chirstifideles lấy lại.

Nhiều lần các Đức Giáo Hoàng cũng như nhiều Giám Mục, đã tỏ ra lo lắng cho mức thiếu quân bình giữa sự hiện diện tích cực,  năng động, quảng đại của nhiều tín hữu giáo dân trong việc xây dựng các cộng đồng Ki Tô giáo, bằng cách đảm nhận trách nhiệm, phận vụ của mình và cách sống thờ ơ " ăn cơm nguội ở nhà ngoài " cần được đặc tâm lưu ý của các tín hữu giáo dân trong các lãnh vực chính trị và tôn giáo của thời đại chúng ta ( Christifideles laici, 2).

Không phải đó là những xác nhận thực trạng " ad intra et ad extra " ( đối nội và đối ngoại " trong Giáo Hội, nhưng là nói lên cho thấy khuyết điểm của sự hiện diện vừa kể của người tín hữu giáo dân.

Cũng có lúc chúng ta nghe nói về khuynh hướng " giáo phẩm trị " của các tín hữu giáo dân, khi bắt đầu bớt xôi động các lằn sóng cuồng phong của phong trào trần tục hoá hàng giáo phẩm.

Thái độ nhấn mạnh lập đi lập lại mà, từ Công Đồng Vatican II trở đi, các Đức Giáo Hoàng đã nhiều lần nhấn mạnh về phận vụ cá biệt và không thể thay thế được của người tín hữu giáo dân, có lẽ chỉ cho chúng ta thấy cần phải đầu tư hơn nữa vào việc đào tạo và thực hiện thiết thực.

 Nếu " bổn phận lập tức phải hành động để có được một trật tự chính đáng trong xã hội " không phải tiên khởi là bổn phận của Giáo Hội, thì phận vụ đó là bổn phận " thuộc trách nhiệm của người tín hữu giáo dân ", với tư cách là " người công dân của Quốc Gia " có phận sự là người " phải trực tiếp đứng ra tham dự vào đời sống công cộng " và cộng tác với các công dân khác " tùy theo khả năng và thẩm quyền chuyên môn của mình và dưới trách nhiệm của chính mình " ( ĐTC Benedictus XVI, Deus caritas est, 28).

Người tín hữu giáo dân là những người được mời gọi " hãy làm cho tinh thần Ki Tô giáo thẩm thấu vào tâm thức và tập quán , luật pháp và cấu trúc của cộng đồng trong đó mình đang sống " ( ĐTC Phaolồ VI, Populorum Progesso, 81).

Điều vừa kể là những gì đối ngược lại với bức tranh hí hoạ " fuga mundi " ( thoát tục ) của bất cứ thái độ nào " nằm khoanh vỏ ốc " trong lãnh vực Giáo Hội hay vô danh " điềm nhiên tọa thị " hay " trung lập " để mặc ai muốn làm gì thì làm trên đầu trên cổ, đàn áp  đối với anh em bất hạnh của mình.

   2 - Một sự hiện diện thiếu sót.

Công Đồng Vatican II đã nhắc nhở, trong Hiến Chế Gaudium et Spes , về  tầm quan trọng sự hiện diện của người tín hữu giáo dân trong chính trị:

   - " Giáo Hội định chuẩn đáng được khen ngợi và đáng được đặc tâm chú ý động tác của những ai để phục vụ con người, dấn thân lo cho công ích và chấp nhận gánh nặng của các trách nhiệm liên hệ. Mọi tín hữu Chúa Ki Tô đều phải ý thức đến ơn gọi cá biệt của chính mình trong cộng đồng chính trị; họ phải là những mẫu gương, bằng cách phát triển nơi chính mình ý nghĩa của trách nhiệm và tinh thần hy sinh dấn thân cho công ích ...( Gaudium et Spes, 75).

Hai mươi năm sau Thông Điệp Christifideles Laici , nói trực tiếp với các tín hữu giáo dân, huấn dạy rằng:

   - " Tất cả và mỗi người đều có quyền và bổn phận phải tham gia vào chính trị, mặc dầu dưới nhiều khác biệt và bởi nhiều hình thức phụ túc, mức độ, vai trò và trách nhiệm khác nhau " ( ĐTC Gioan Phaolồ II, Christifideles Laici, 42).

Còn nữa trong " Nota Doctrinalis " ( Ghi Chú Tín Lý )  văn thư dưới tựa đề " Ghi chú về một vài vấn đề liên quan đến việc dấn thân và thái độ của người công giáo trong chính trị "  Thánh Bộ Giáo Lý về Tín Lý ( Pontificio Consiglio della Dottrina della Fede ) đã xác nhận năm 2002 rằng

   - " Người công giáo không thể vắng bóng trong các hoạt động muôn mặt và khác biệt về lãnh vực kinh tế, xã hội, luật pháp, hành chánh và văn hoá, nhằm phát triển công ích  một cách có hệ thống và có tổ chức " ( Pontficio Consiglio per la Dottrina della Fede, Nota doctrinale, su alcune questioni relative ad impegno e al coportamento dei cattolici nella politica, Vaticano, 2002).

Hiện nay, các lần can thiệp kế tiếp của Đức Benedictus XVI đã nhắc lại mời gọi thêm nữa với sự khẩn cấp mới mẻ các tín hữu giáo dân hãy tham dự vào chính trị.

Trước những lời mời gọi khẩn thiết đó, chúng tôi nghĩ rằng cần phải có một nhãn quang về chính trị rộng rãi hơn, vượt khỏi những lằn mức thông thường mà chúng ta có thói quen hạn hẹp ghép cho  lãnh vực các chính đảng và các cơ cấu chính trị trong các tiến trình tuyển cử.

Chính trị là môt tầm mức của mọi động tác nhân loại, khiến cho con người có thể hiểu biết và thực hiện công ích cho cuộc sống xã hội, cho con người có thể thiết định được một trật tự chính đáng.

Và trong nhãn quang đó, không có lãnh vực nào trong đời sống xã hội mà có thể vượt ra ngoài tầm mức chính trị, bỏi lẽ chính trị liên hệ với tất cả các lãnh vực đó theo chiều ngang.

Nếu lãnh vực chính trị bao quát như vậy, chúng ta có thể xác nhận rằng cả Giáo Hội cũng sống trong tầm mức chính trị và góp phần cho công ích, và nhứt là người tín hữu giáo dân những người dấn thân trong mọi lãnh vực để thực hiện công ích đó.

Thật vậy, có một sự hiện diện mạnh mẻ của người công giáo mà Huấn Dụ Xã Hội của Giáo Hội gọi là " những cơ thể trung gian " hay nói theo ngôn từ hiện đại, đó là " xã hội dân sự ". Đó là những tổ chức, mà nhờ sự tham dự của họ

   - vào " những tổ chức phi chính phủ ",

   - vào những sáng kiến thiện nguyện,

   - vào các hiệp hội nghề nghiệp và nghiệp đoàn,

   - vào các cộng đồng dân sự địa phương,

   - vào các hiệp hội và công trình có mục đích giáo dục, văn hoá, bệnh viện, chăm sóc và bác ái,

   - vào các tổ chức công nghiệp nhiều loại khác nhau,

   - vào các hệ thống liên đới và hợp tác...

Tuy nhiên các lời mời gọi của ĐTC Benedictus XVI dường như đề cập đến và mời gọi người tín hữu giáo dân " tham dự thẳng vào chính trị " ( politique tout court ).

Điều đó có nghĩa là nhằm kích động và hổ trợ những ơn gọi cá biệt đưa nhiều tín hữu giáo dân hơn đến việc dấn thân vào các tổ chức cơ chế chính trị

   - bằng việc cung hiến mình, hy sinh mình,

   - với tinh thần hy sinh phục vụ nhưng không và liên đới,

   - hăng say hoạt động với lòng thích thú ham mộ và với khả năng có thẩm quyền,

   - với lòng kiên nhẫn và suy tư chính chắn mà phận vụ đó đòi hỏi.

Đó là mức độ phải có, mà Đức Thánh Cha Benedictus XVI nói lên để lưu ý cảm thấy sự vắng bóng.

Chỉ cần trích lại, để thấy rõ hơn, lời của Đức Benedictus XVI nói với các Giám Mục Ba Tây ở San Paolo, khi ngài nói đặc biệt về các Ki tô hữu

   - " cần phải làm việc không biết mệt nhọc trong việc đào tạo các nhà chính trị " ( ĐTC benedictus XVI, Allocuzione all'episcopato del Brasile, San Paolo, L'Osservatore Romano, 11.05.2006).

Hay những gì  các Giám Mục Châu Mỹ La Tinh đã xác nhận trong Đại Hội Thuợng Hội Đồng Giám Mục ở Aparecida:

   - " Nếu nhiều cơ cấu hiện tại gây ra nghèo khổ, phần lớn là do sự thiếu vắng trung thành đối với các trách nhiệm Phúc Âm của nhiều Ki Tô hữu với những trách nhiệm đặc biệt về phương diện chính trị, kinh tế và văn hoá " ( Conferenza generale dell'Episcopato Latinoamericano, Documento de Aparecida, 501).

Trong khi đó thì theo Đức Giám Mục Charles Chaput, Giám Mục giáo phận Denver, trong quyển " Render Unto Caesar ", dưới tiểu tựa " Phục Vụ Quốc Gia bằng cách sống Kinh Tin Kính công giáo của chúng ta trong cuộc sống chính trị ", ngài đã cho biết:

   - nếu ở Hoa Kỳ có 69 triệu người Công Giáo, bằng 1/4 dân số Mỹ,

   - thì ở Hạ Viện có đến 150 Hạ Nghị Sĩ công giáo,

   - ở Thượng Viện các Thượng Nghị Sĩ chiếm 1/4 số ghế

   - và ở Tối Cao Pháp Viện các Thẩm Pháp Công Giáo chiếm đa số ( ĐGM Charles Chaput, Render Unto Caesar Serving the Nation by living our Catholic Biliefs in Political Lif, Doubleda/ Randon House, New York, 2008)

Thật là một sự khác biệt so với số người công giáo hiện diện trong chính trị ở " Lục Đia những người nhận Phép Rửa " của Châu Mỹ La Tinh, mà ĐTC Benedictus XVI đề cập ở trên !

Một vài người nào đó có thể nảy ra ý kiến hỏi để chọc giận Stalin, nói sóc cho mức hiểu biết hẹp hòi của ông ta , bằng cách  lập lại câu nói thách thức  của đương sự: " Các đạo binh giáo hoàng ở đâu rồi ? ".

Hay hỏi cách khác, hỏi để trả lời, bởi lẽ ai trong chúng ta cũng biết sự hiện diện của các các vị Nguyên Thủ Quốc Gia, những tín hữu giáo dân, như

    - Thomas More, vâng phục quyền lực chính danh, mà nhứt là " luật lệ đã được Thiên Chúa ghi khắc  trong lương tâm con người, là nguyên cội của tự do"  đã ở đâu ?

   - các vị như Adenauer ( Đức) , De Gasperi ( Ý ), Monet ( Pháp), Schumann ( Đức), là những vị đã mở ra con đường hoà giải, kiến trúc lại, hoàn hảo hóa và hội nhập giữa các dân tộc,  đã làm gì và ở đâu ?

   - đó là chưa kể đến các chính đảng Thiên Chúa Giáo, Dân Chủ Thiên Chúa Giáo đã và đang có mặt trên nhiều quốc Gia Tây Âu,

Nhưng  người tín hữu Chúa Ki Tô phải có những cậu trả lời chính trị nào như là những góp sức nguyên thủy và hiệu lực để nâng đỡ và phát huy hoàn hảo con người và tất cả mọi người trước những vấn đề to lớn đang thử thách hiện tại?

Những tên tuổi liệt kê vừa kể cho thấy không thiếu trong quá khứ, người tín hữu giáo dân đã hiện diện  là nguyên do để khuyến khích, tạo niềm hy vọng, cũng có thể nói là tạo nên sự ngưỡng mộ đối với tất cả mọi người.

Nhưng điều thiếu sót hiện tại là chúng ta chưa thấy được có những phong trào hay đoàn thể tín hữu giáo dân có sức mạnh và có khả năng để canh tân thích ứng những gì cần phải có trong chính trị, để đáp ứng lại cuộc sống xứng đáng với phẩm giá con người. 

Ngày nay hơn bao giờ hết, ở bất cứ đâu chúng ta cũng cần có những con người lãnh đạo chính trị,

   - thực sự dấn thân làm lợi ích cho dân tộc mình, nhứt là trong các lãnh vực đang có nhu cầu và không được mấy ai chú ý đến,

   - cần có những con người biết dấn thân không đặt lợi thú cá nhân trước công ích,

   - những người luôn luôn có định hướng là bênh vực và phát huy phẩm giá con người, với " ân sủng " và kinh nghiệm,

     * biết đặt mình cùng với sự khôn ngoan của mình hoà nhịp với những đau khổ, các nhu cầu và hy vọng của các từng lớp xã hội,

     * với khả năng và thẩm quyền chuyên môn  đòi buộc phải có đối với một chính quyền của một xã hội phức tạp.  

Chúng ta cần có những nhà chính trị

   - tự do khỏi các khuynh hướng độc tài và thích bạo lực,

   - yêu chuộng tự do đích thực,

   - với lòng đại lưọng của người tìm kiếm công bình và chân lý, cùng với hoà giải và tha thứ,

   - có khả năng quy tựu lý tưởng và lợi thú, để cổ động càng lúc càng động hơn số người tham dự một cách dân chủ từ cá nhân, gia đình, đến các tổ chức xã hội trung gian, các sức mạnh xã hội, văn hoá, tôn giáo, để cùng nhau xây dựng Quốc Gia.

Nếu đây là đặc tính mà , nếu  chúng ta kỳ vọng phải có ở tất cả những nhà chính trị, chúng ta cũng phải đòi hỏi cả đối với những người tín hữu giáo dân dấn thân vào chính trị.  

Muốn có những đặc tính đó, người tín hữu giáo dân cần phải được đào tạo.

( còn tiếp ).