HIỂU VÀ GIÚP NGƯỜI BẠN GHEN 

Cần thiết để hiểu tâm lý của người ghen, nếu không, chúng ta đui mù với những nguyên nhân hiện hành.Thông tin về tâm lý phải được nắm giữ kỹ lưỡng và nếu thấy tai hại có thể xảy ra, tốt hơn phải nên tránh, phải ngưng trong một lúc để xem đâu là giá trị cần làm. Người ghen không thể nhìn thấy rõ mình vì đầy cảm xúc. Người đối diện với người ghen, không cảm thấy khó nhận ra những yếu tố tâm lý. Nhưng nó dùng để làm gì? Đó là điểm quyết định cho bất cứ một thông tin tâm lý nào. Chúng ta phải nhận thức rằng tâm lý có thể được dùng cho mục đích xấu cũng như tốt. Nó có thể được dùng như một vũ khí có sức mạnh nhất để phá hoại, hoặc có thể là căn bản cho thiện cảm và cảm thông. Nếu nạn nhân của người ghen lưu ý đến khám phá khoa học trong việc chỉ ra cho đối thủ rằng nó dùng cảm xúc để được chú ý hoặc làm bạo chúa thì kết quả không có lợi gì.  Nó chỉ làm tăng sự giận dữ và làm xấu hơn cái liên hệ bất hạnh đó mà thôi. Sự thấu hiểu tâm lý có thể được dùng một cách thích hợp bằng cách tránh diễn tả bằng lời nói điều mình biết, trái lại dùng kiến thức cho hành vi thích hợp và hành động hữu ích. 

Chúng ta có thể giúp người bạn có bệnh ghen đó không? Một người chồng có thể làm gì với người vợ ghen đó? Hầu hết chúng ta có kinh nghiệm tình trạng khó xử nầy sẽ từ chối công việc đó dẫu đó là công việc ta có thể làm được. Họ có thể viện lý rằng người kia không có lý trí. Họ không biết rằng họ muốn nói lý trí, nếu để thuyết phục thì đó chỉ là một cố gắng vô ích mà thôi. Vì họ dùng phương pháp sai lầm nên họ xem tình trạng vô phương cứu chữa. 

Chúng ta thử tưởng tượng một tình trạng ít thông thường hơn. Ông chồng về nhà buổi chiều, thấy bà vợ im lặng nặng nề. Cô ta không đáp lại lời chào của anh ta. Có sự căng thẳng trong bầu không khí gia đình. Cái gì xảy ra vậy? Không trả lời. Rõ ràng là cô nàng giận. Anh ta cũng trở nên giận và đòi hỏi một sự cắt nghĩa. Cuối cùng cô bậc khóc và nói: “Anh có thể trở lại với cô bạn gái cũ của anh!” Tại sao xáo trộn lại đến? 

Ông chồng trong trường hợp như thế phải làm gì? Nếu ông ta tử tế và biết quan tâm, ông ta cố gắng nói chuyện với nàng, cố gắng thuyết phục nàng rằng điều đó không đúng. Không bao lâu ông ta sẽ làm một sai lầm là: xin lỗi cho sự chậm trễ nói chuyện đó. Nàng không tin chàng dẫu cho chàng nói gì. Chàng sẽ càng hồi hộp và tức giận. Người ta khi giận dữ và chua cay thì nói nhiều. Nói mang người ta lại với nhau khi người ta trong trạng thái thân thiện, nhưng khi giận nhau và chống nhau lời nói là vũ khí làm người ta đau lòng hơn là tấn công thể xác. 

Đó là tiến trình trong sự cãi nhau về tình yêu của người ghen. Người bị cáo cố gắng bào chữa. Chúng ta tin nhiều vào lý luận và hiểu ít về tâm lý. Thay vì hành động đúng theo tâm lý, chúng ta cố gắng nói theo lý luận. 

Lý luận thì khó kết quả. Chúng ta có thể hoàn toàn đúng, nhưng chúng ta sai khi chúng ta cố gắng cắt nghĩa chúng ta là đúng. Chúng ta quên quan tâm xem thử những trường hợp như thế có phù hợp với lý lẽ hay không? Không quan trọng là chúng ta đúng hay sai, và việc chúng ta đúng cũng không đủ. Ngay cả chúng ta sai, chúng ta cũng có thể thành công nếu chúng ta hành động đúng theo tâm lý. Nhưng chúng ta sẽ không bao giờ thành công nếu chúng ta đúng theo lý luận và hành động sai theo tâm lý. Thái độ của người bạn đối diện được kích động bỡi cảm xúc mạnh, sẽ không bao giờ thay đổi bỡi những lý luận, tranh cãi có lý hoặc không, vì mỗi lý luận chúng ta dùng, ngưới kia có cả 3 cái lý luận có lý hơn. Kết quả chỉ là sự giận dỗi nhau. Một sự tranh cãi tới cùng trong sự cay đắng cho đến khi cả hai đều kiệt sức và hối hận vì đã làm khổ nhau hết mức. 

Một lỗi lầm khác là đặc tính trong việc đối đầu với người ghen vì chúng ta không hiểu cái gì đang trong đầu óc họ. Chúng ta không nhận biết cái gì tạo nên sự đau khổ hiện thời của họ. Chúng ta chỉ nhận ra sự bất công được làm cho chúng ta. Chúng ta cảm thấy bị tố cáo vô lý, bị xúc phạm không chính đáng. Sự cảm thấy không tự đủ của chính mình trong tình trạng nguy hiểm làm chúng ta giận dỗi. Trong lúc chúng ta không biết phải làm gì, chúng ta thù ghét và chống nhau. Thay vì một người sai, bây giờ cả hai đều sai. 

Thường những cảm giác ghen tương có thể được làm nhẹ đi trong cách thông thái và tế nhị nếu chúng ta bảo đảm về chúng ta, nếu chúng ta không xem chúng ta như bị hạ nhục hoăc bị lạm dụng. Một cái mỉm cười, một sự biểu lộ kiên nhẫn, một cái hôn nhẹ nhàng, một lời dịu ngọt chân thành sẽ tạo nên những điều kỳ lạ. Chúng ta có thể thấy một sự bớt căng thẳng dễ chịu làm dịu đi sự hồi hộp nếu chúng ta biết kiên nhẫn một chút. Quở trách và cãi lộn không mang lại cảm giác nghỉ ngơi, dễ chịu thoải mái thiết yếu. Chỉ sau khi bầu khí ảm đạm không còn và sự căng thẳng đã qua đi, mới có cơ hội cho sự giúp ích hiệu quả. 

Và người ghen cần sự giúp đỡ của chúng ta. Nói với họ rằng họ không đúng thì không cần thiết phải làm như vậy. Mọi người đều biết sự sai lầm của việc nhường nhịn đối với sự ghen tương. Thật ra nó vẫn còn tốt hơn là việc dùng lý luận. Vì chính họ không hiểu họ, nên họ diễn tả họ cách sai lầm. Sự tố cáo thì sai theo lý luận nhưng cảm giác mình không tự đủ và bị quên lãng thì không sai. Đó là yếu tố tâm lý. Người bạn có thể làm nhiều chuyện đối với việc khuyến khích và cung cấp một cảm giác chắc chán về sự an toàn. Hãy cho họ biết họ cần bao nhiêu để có thể giúp họ khuất phục được cảm giác không cảm thấy mình đủ.  

Một lỗi lầm nữa cần phải được tránh. Khi chúng ta cãi lộn giận dữ, chúng ta thường nhường cho những đòi hỏi của người ghen tương. Chúng ta cố gắng làm thõa lòng họ bằng cách nhường nhịn. Chúng ta hứa không muốn thấy ai khác nữa và sẽ ít đi thăm mẹ hơn, nhưng như vậy không giải quyết được gì. Nó chỉ tạo nên lòng tin rằng nếu chúng ta bị quở trách chúng ta sẽ nhường nhịn. Ngoài ra, nó không sản xuất một lương tâm tốt đủ nơi người tố cáo. Ngay cả sự ghen chiến thắng, người bạn chiến thắng nhận thấy sự không thoải mái nó đã tạo nên, và mỗi chiến thắng chỉ làm tăng sự sợ thất bại cuối cùng không tránh khỏi. Những điểm nầy cần nên nhớ khi phải đối đầu với người ghen: không xin lỗi, không lý luận, không thuyết phục, không nhường nhịn. Vững chắc và làm cái mình nghĩ đúng. Đầu hàng sẽ giúp chiến tranh, nhưng cho họ cái họ cần: tình cảm và sự tận hiến. 

GHEN MỘT VẤN ĐỀ TÂM THẦN 

Từ quan điểm về tâm thần, nói chung là khó chữa cho những người mắc phải bệnh ghen. Nếu họ đến để xin giúp đỡ là để chống lại bạn họ. Họ tố cáo sự bất công và bất chính của người bạn họ. Họ ít sẵn sàng để nghe về chính họ. Họ muốn có sự thay đổi nơi bạn họ chứ không phải là họ. Sự chữa trị chỉ có hiệu quả nếu người ghen thành thật muốn được giúp đỡ. 

Một phương cách để chữa trị người ghen là tỏ cho họ thấy cái họ muốn. Gọi cảm xúc và hành vi của họ là ngông cuồng và vô nghĩa thì không tạo được ấn tượng tốt đẹp. Những phương cách như thế thiếu mấu chốt hoàn toàn. Trước nhất, cảm giác của họ thì có thật. Nó có thể là vô nghĩa, nhưng nó hiện hữu và đau xót. Thứ đến, người ghen có thể đồng ý và chấp nhận sự ghen của họ là vô lý. Nhưng điều đó có giúp gì họ không? Trái lại, nó chỉ làm tăng thêm mây mù trên vấn đề có thật. Không ai có những cảm xúc vô nghĩa. Người ta chỉ không ý thức về ý nghĩa của nó thôi. 

Vì thế, cách chữa bệnh ghen là vấn đề chữa bệnh tâm lý. Những nguyên nhân nằm bên dưới của sự rối loạn phải được tìm thấy trước, và bệnh nhân phải được giúp để hiểu chính họ trong cái nhìn toàn diện về cuộc đời trong lối sống của họ. Sự hiểu biết và thấu triệt nầy mà thôi thì không đủ và không có ý nghĩa ngoại trừ nó dẫn đến một sự thay đổi, một sự sữa chữa cái quan niệm sai lầm và phương cách, dẫn đến sự tái hướng dẫn có liên quan đến vị trí xã hội và sự tham gia sinh hoạt xã hội. Cảm giác mặc cảm phải bị loại bỏ. Thiếu sự thích thú sinh hoạt xã hội của bệnh nhân có nền tảng trên kinh nghiệm của họ và những cách cắt nghĩa sai lầm suốt thời thơ ấu phải được khuất phục. Trong cách thế đó, bệnh nhân phát triển sự can đảm mới và tự tin để giải quyết những vấn đề xã hội cách có hiệu quả và đứng đắn. 

Những người bị rối loạn quá nhiều có thể chống cự bất cứ cố gắng nào muốn chữa họ dầu họ giả đò đi tìm sự giúp đỡ. Sự ghen tương của người nghiện rượu không thể được chữa trị mà không chữa họ khỏi bệnh nghiện rượu trước. Ghen tương có khi là một triệu chứng của sự rối loạn tâm thần trầm trọng. Đôi khi nó là một ý tưởng ám ảnh trầm trọng thuộc nhóm thần kinh. Trong trường hợp nầy, chữa trị rất là khó.  

Lm. Lê Văn Quảng