Xung khắc trong các quan hệ gia đình không phải là điều mới mẻ.  Phúc Âm thánh Luca thuật chuyện Mát-ta than phiền với Chúa Giêsu về việc cô em Maria không giúp mình trong việc phục vụ mà chỉ biết ngồi bên chân Chúa để nghe lời Người dạy.  Nhưng Chúa không chê trách Maria mà còn bênh vực cho cô nữa (cf. Luca 10:39-42). 

Nhưng đó chỉ là lời than phiền chưa đến nỗi gây bất hoà gia đình.  Trong một chương khác, thánh Luca kể cho chúng ta câu chuyện xung đột gia đình trầm trọng giữa người cha với hai đứa con trai.  Đứa em đòi người cha chia gia tài và sau khi lãnh phần chia, anh đã trẩy đi xa phung phá tất cả tài sản của mình.  (cf. Luca 15:11-32). 

Sách Cựu Ước cũng tường thuật nhiều mối bất đồng trong các quan hệ gia đình.  Không kể câu chuyện Cain giết em Aben là cơn khủng hoảng gia đình đầu tiên của lịch sử nhân loại, các gia đình tổ phụ nổi tiếng như Ápraham, I-xa-ác và Jacob đều có các xung khắc gia đình trầm trọng. 

Bà Sarah, vợ chánh của Ápraham, đã hành hạ thiếp của chồng mình là bà A-ga, rồi đuổi A-ga ra khỏi nhà khi cô ấy đang mang thai.  Về sau, khi bà không thích thái độ của Ích-ma-ên, con của A-ga đã lên 14 tuổi, đùa nghịch với I-xa-ác, thì bà đã đòi Ápraham đuổi cả hai mẹ con họ về Ai-cập.  Ápraham, tuy đau đớn trong lòng, nhưng cũng nghe lời Sarah đuổi mẹ con A-ga ra đi nơi đồng hoang với cái nóng thiêu người (cf. Sáng Thế Ký 15, 21). 

Tổ phụ Jacob xung khắc trầm trọng với cha vợ, cũng là cậu ruột của mình, và sau 20 năm chung sống với nhau, ông đã kéo bầu đoàn thê tử và đoàn súc vật đông đảo, lén lút bỏ trốn vào ban đêm để về lại quê hương xứ sở của mình.  Và như chúng ta biết, trong cuộc sống gia đình, Jacob thương đứa con áp út là Giuse hơn tất cả, làm cho các anh ganh tị.  Và sau đó các anh trả thù bằng cách ném Giuse vào giếng và rồi bán Giuse qua Ai-Cập (cf. Sáng Thế Ký 37). 

Vì sao có các xung khắc gia đình? 

Chỉ một vài ví dụ ở trên, chúng ta đã thấy xung khắc gần như không thể tránh được trong các quan hệ gia đình.  Một cuộc nghiên cứu với 52 gia đình ghi nhận, trung bình cứ mỗi bữa cơm, người ta có 3.3 ý kiến khác biệt nhau.  Vì thế, chúng ta có thể nói, khi giữa hai người có điều trái ý nhau là có xung khắc.  Nghĩa là, bất cứ lý do gì người ta cũng có thể bất đồng với nhau.  Nhưng các hệ qủa của nó thì rất tai hại, vì người trong cuộc thường có cảm giác tức tối, đau đớn, buồn phiền, thất vọng, hoặc đối kháng nhau.   

Khi nghiên cứu về gia đình, các nhà chuyên môn nhận ra rằng vấn đề đàm thoại là nguyên do hàng đầu gây đổ vỡ gia đình, thứ đến là các vấn đề như tiền bạc, tình dục, thân thuộc nội ngoại hai bên, quan hệ qúa khứ và con cái. 

Các nghiên cứu nầy cho biết, có 4 thái độ thường gây xích mích gia đình và hay xảy ra trong các ca ly dị, đó là: 

• Phê bình / chỉ trích (criticism)

• Coi thường / bất cần (contempt),

• Tự vệ / thủ thế (defensiveness), và

• Cản trở / né tránh (stonewalling).   

Đọc các mục cố vấn tâm lý, người ta nhận ra có sự thay đổi về các lời cố vấn cho vợ chồng trong những thập niên gần đây.  Vào thập niên 1950, vợ chồng được khuyên bảo nên tránh các cuộc cãi vã và họ nên tuân theo các vai trò truyền thống dành cho mỗi phái.  Tuy nhiên, bắt đầu từ giữa thập niên 1960 trở đi có một sự thay đổi rõ rệt là vợ chồng, khi có chuyện bất bình, hãy nói cho nhau biết; nghiã là họ vừa biểu lộ tình thương yêu vừa bộc lộ cả những tức giận cho người phối ngẫu để họ hiểu mình. 

Vậy, theo các qui luật mới về tình cảm trong hôn nhân, sự khác biệt giữa những người bạn đường là bình thường.  Hơn thế nữa, việc nói về những khác biệt trong mối quan hệ được coi là điểm mạnh, chứ không phải là điểm yếu của vợ chồng.  Họ cho rằng thật là điều không tưởng nếu một mối quan hệ kéo dài mà không có xung đột.   

Chỉ có điều, phương cách họ đối phó với xung khắc hoặc biểu lộ sự tức giận ra sao mới là vấn đề. 

Các phương thức giải quyết bất đồng 

Dưới con mắt đức tin, chúng ta thấy Thiên Chúa đã để những bất đồng xảy ra trong gia đình.  Ngài can thiệp cách nào là điều kỳ diệu mà chúng ta không hiểu nổi.  Nhưng là con người, chúng ta cần nhận rằng, bất công có thể xảy ra, và ai ai cũng có thể nổi giận vì đó là cảm xúc thông thường.  Tuy nhiên, ngay cả khi không thể thay đổi con người hoặc tình huống làm cho mình nổi giận, chúng ta có thể kiểm soát cách mình đối phó với cơn giận. 

Cái gốc và là điểm chung trong việc giải quyết chuyện gia đình là tình yêu thương.  Gương sống đạo của thánh nữ Mônica được nhiều người nhắc đến vì cách Phúc Âm hóa gia đình của ngài là mẫu mực đáng cho chúng ta noi theo.  Chính nhờ gương sáng, sự kiên nhẫn và lời cầu nguyện liên lỉ của bà mà người con trai Augustinô đã được hoán cải và trở thành một vị thánh thông thái lỗi lạc bậc nhất của Giáo Hội.  Không những thế, thánh nữ còn hoán cải cả chồng mình và bà mẹ chồng là những người chống báng đạo, để cả hai được ơn trở lại. 

Trong các lớp học 52 tuần lễ cho những can phạm bị tội Bạo Hành Gia Đình, họ thường trao đổi với nhau về nguồn gốc sâu xa cũng như lý do gần dẫn đến bạo hành.  Họ cho biết phần lớn sự việc xảy ra là vì trong một chốc lát nào đó họ đã không kềm chế được cơn nóng giận của mình.   Khi kết thúc khóa học, hầu hết những người tham dự đều nói rằng, nếu họ biết và áp dụng các phương pháp thì đã không vướng vào những chuyện đáng tiếc.  Đó là phương pháp Tạm Nghỉ (Time-outs) và cải tiến lối đàm thoại. 

Chúng ta biết rằng, trong sinh hoạt hằng ngày, người ta có lúc vui, lúc bực mình.  Có những điều tạo nên căng thẳng, và nếu không biết giải quyết thì chúng ta dễ có phản ứng bùng nổ với những người chung quanh, mà thông thường họ là vợ chồng, con cái, anh chị em, hay những người đồng sự gần gũi của mình.  Sự bùng nổ có thể là chưởi bới, chỉ trích nặng lời hoặc xô xát.  Đây là điều đáng tiếc cần ngăn ngừa.

Lấy giờ tạm nghỉ (Time out)

Khi nóng giận, điều chúng ta cần làm là để ý phản ứng của cơ thể như tái mặt, tay run, tim đập nhanh... lúc đó, chúng ta cần cho người đối diện biết mìnhï lấy giờ “tạm nghỉ”.  Trong nhiều trường hợp, việc rút lui khỏi hiện trường là hiệu qủa nhất vì nó giúp chúng ta dễ lấy lại bình tĩnh và tránh bầu khí căng thẳng.  Trong khi lấy giờ tạm nghỉ, chúng ta thực hành các điều sau: 

§         Làm nguôi ngoai sự căng thẳng—bằng cách đi uống nước, đi bộ, hít thở, tắm, đếm số,...

§         Tự tranh luận—Đây là phương pháp tự nói với chính mình, tự giải thích vấn đề theo quan điểm của người đối diện, nhờ vậy chúng ta nhận ra lý lẽ của người khác nên dễ có lòng thông cảm hơn.

§         Đặt kế hoạch đàm thoại với người đối diện nhằm đưa ra giải pháp. 

Thiếu khả năng truyền đạt là căn nguyên của nhiều vấn đề gây ra các cảm giác tức tối, hiểu lầm và xung đột.  Chúng ta cần cải tiến kỹ năng am hiểu người khác bằng cách tiếp nhận chính xác điều họ truyền đạt và thăng tiến kỹ năng diễn đạt là nói điều mình muốn cho người khác hiểu.   

Để giải quyết vấn đề một cách hữu hiệu, chúng ta cần áp dụng các phương thức trong đàm thoại theo các bước tuần tự như: lắng nghe điều người khác phát biểu; lập lại điều đã nghe để bày tỏ lòng tôn trọng cũng như hiểu cho chính xác; rồi trình bày trong ôn hoà quan điểm của mình.  Trong cách lắng nghe và trình bày, để tránh đẩy người khác vào vị thế bị tấn công, chúng ta cần dùng lối nói lấy tôi làm chủ từ (I message).  Ví dụ, thay vì nói “Anh về trễ làm em tức giận” thì nói, “Em cảm thấy tức giận vì chờ anh hơn hai tiếng đồng hồ ”.  Đây là lối nói bộc lộ cảm xúc, trình bày sự kiên một cách không phán đoán nên dễ được đón nhận hơn.          

Nhưng chúng ta cần biết rằng, không phải các bất đồng đều được giải quyết theo ý mình.  Có những khó khăn trong cuộc sống mà chúng ta đành phải chấp nhận.  Đây là điều mà những người trong các nhóm hỗ trợ thường gặp và họ dùng lời nguyện sau để tìm sự an tâm cho mình:  “Trời ban cho tôi sự bình thản để chấp nhận những điều tôi không thể thay đổi, sự can đảm để thay đổi những điều tôi có thể thay đổi, và sự khôn ngoan để biết phân biệt giữa hai điều đó”.-