LTS: Hân hạnh giới thiệu vài nét về "Phú" và "Văn tế" nhân dịp kỷ niệm 4 năm ĐHY Fx. Nguyễn Văn Thuận ly trần. Quí bạn đọc có thể trao đổi thêm với ông Bùi Nghiệp, tác giả nhiều bài phú và văn tế đã được đăng trên CNDK, theo địa chỉ email: peternghiep@yahoo.com 

Phú có nhiều thể lọai, nhưng Phú Đường luật là môt lọai khá phổ biến ở nước ta trước đây, không những phải vần phải đối, đúng mẹo luật và có khuôn khổ. Bài phú phải tùy chọn một trong các vần như:độc vận, liên vận, hạn vận, phóng vận. Về các lối đặt câu thì dùng tứ tự, bát tự, song quan, cách cú , hạc tất. Bố cục bài phú phải tuần tự: Lung, biện nguyên, thích thực, phô diễn, nghị luận và kết.Nhiều  bài phú Đường luật ở nước ta có giá trị văn học rất cao và...bất tử.

Thêm thể lọai nữa là Văn Tế, khi xưa văn tế mang ý nghĩa rất rộng, tế thần thánh, quỷ ma, vong hồn, tế người sống kẻ chết và cả chúc tụng nhau. Văn tế được làm dưới nhiều hình thức như văn xuôi, lối tán, song thất lục bát và phú Đường luật. quy tắc hiệp vần lọai văn tế viết theo thể phú đường luật cũng theo thể thức như trên, phần bố cục có mở bài, nhắc tiểu sử, đức tính công nghiệp, thương tiếc và kết bày tò.

Những năm gần đây, trên thi văn đàn quốc nội cũng như hải ngọai, hai thể lọai này ít xuất hiện, không hẳn là lỗi thời mà do tính công phu sắp xếp “con chữ”,nếu để mai một nát với cỏ cây  thì thật có lỗi với tiền nhân ...

HÀNH TRÌNH HY VỌNG PHÚ

(Bốn năm tưởng nhớ ngày ly trần 16-09-2002 của

Đức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận)

Cỡi sao Cơ – Vĩ!

Nương ánh Khuê Tinh.

Xe cưu mã  rước thần xuôi lạc cảnh!

Thuyền phúc ân nghinh phụ trẩy thiên đình.

Lòng thổn thức - dạ bồi hồi nhớ cha khả kính!

Trí tụng suy - tâm  ngưỡng vọng công đức anh linh.

Khi xưa:

Niên Thìn - can Mậu cắt rốn  hòa nhân lọai.

Đất Huế - Phú Cam chôn rau nhập thế sinh.

Danh xưng: Văn Thuận.

Thánh hiệu: Phan Sinh.

Giống dòng tử đạo.

Thế phiệt trâm anh.

Đầy một giáp biệt mẹ cha theo chân thiên triệu.

Đủ mười hai vào chủng viện dõi gót duy linh.

Mài miệt rừng nhu biển thánh,

Luận suy  bác cổ thông kim.

Mới tuổi hai lăm, chức thánh trao: thụ phong  đời linh mục,

Vừa sang hai tám, bề trên phán: trẩy du học đăng trình.

Trương thư pháp - làu làu Hán tự.

Gióng bút thần - thông thạo La-Tinh.

Thêm nghiên cứu chữ Nha – Bồ - Pháp,

Lại trau dồi âm Bỉ - Hy - Anh.

Xuất dương hải ngọai - tìm thâu tinh túy.

Hồi xứ sơn hà - truyền đạt môn sinh.

Trồng cây nhỏ, ươm mầm truyền giáo,

Gieo giống vàng, gặt hạt Lan Đình.

Ba mươi chín tuổi, trí đẫy tràn ơn thần khí.

Chưa đủ bốn mươi, tay quyền trượng dắt sinh linh.

Đồng Phú Khánh, tước chủ chăn đạt lý,

Đất Nha Trang, ngôi giám mục thấu tình,

Thời tao lọan, đông tây so bì cốt nhục,

Thuở điêu linh, nam bắc tán tận đệ huynh.

Dụng nhân trí vỗ về an chính đại!

Đem yêu thương ăm ắp nghĩa quang minh.

Từ Nha phận, vâng lời : nhận bài sai Tòa Thánh,

Đến Sài thành, tân nhiệm: Tổng Giám Mục kế quyền.

Ba mươi tháng tư - cơ trời vận nước.

Một chín bảy lăm – ngừng cuộc đao binh.

Thay cờ đổi chủ,

Quốc pháp gia hình.

Năm đinh mão chính ngày Mông Triệu!

Tiết trời thu đến khắc nộp mình?

Không bản án thế gian , mà cùm gông ngục thất?

Chẳng văn bài cáo trạng, sao xiềng xích  xà lim?

Không bị gậy hành trang, không áo xống!

Chẳng bạc tiền lương thực, chẳng thông tin.

Nơi lao lý rực tràn ân cứu độ.

Chốn đọa đày cháy bỏng lửa thần linh.

Một giọt nước hòa chung ba giọt rượu!

Hai bàn tay dâng tiến lễ hy sinh.

Trong vô vọng cha khai “đường hy vọng”

Trước hận thù cha mở lối ân tình.

Bút thần khí, trào tuôn trang giấy ố,

Ánh hắt hiu, soi cửa sổ tụ hùynh.

Ba lượt lưu đày phát vãng!

Chín năm biệt lập ngục hình.

Thiên hạ thương tâm xứ,

Lao đao tống khách đình.

Này tù  Phú Khánh - Cây Vông - Giang Xá

Nọ ngục môn Nam – Trung – Bắc lưu trình.

Ủi an đồng nạn, vững vàng cam khổ.

Cảm hóa quân canh, thu phục lý hình.

Cận mặc giả hắc!

Cận hiền giả minh!

Cuộc nhân thế khi thường khi biến.

Lẽ tuần hòan lúc nhục lúc vinh.

Mười ba năm thấm thóat, trọng tù buông gông xóa án.

Năm ngàn buổi lao lung, ngục sĩ tháo cũi cởi xiềng.

Nhìn qúa khứ, đã sáu mươi: cây ngô đồng ngả bóng.

Nhủ tương lai, dù lục tuế: thần  hạc lão còn tinh.

Tại Hà Nội ba năm quản thúc.

Sang Rô Ma chạy chữa bệnh tình.

Nhà Hội Thánh , mẹ hiền an hòa ấp ủ,

Đức Giáo Tông , cha thánh chúc phúc an bình.

Trao nhiệm chức Hội Đồng Tòa Thánh!

Ủy thác vai Công Lý Hòa Bình.

Cả thế giới, vui chào người trung nghĩa,

Khắp trần hòan, mến mộ đức hy sinh.

Thiên niên kỷ mới, mũ hồng y ngời rực!

Thất thập cổ lai, đầu bạch phát khôi tinh!

Kìa bóng thỏ mờ dần khung chiều tắt,

Nọ bạch câu vèo thóang cửa phù sinh.

Bảy bốn tuổi cùng trần ai sánh bước.

Năm mươi năm dậy nhân thế công bình.

Đáo kỳ viên mãn!

Bách tuế quy linh!

Xác đã mất như hạt cây vùi xuống

Thần còn đây mầm nở sống hòan sinh.

Hoa kỳ diệu nức hương lan hòan vũ,

Trái tròn đầy thỏa ngọt khắp sinh linh.

Vọng tưởng.

Giai thành.