Chúng ta hãy đối diện với thế giới vô tín ngày nay bằng sự thật, khiêm tốn và hy vọng.

Vào ngày 9 tháng 5 năm 2025, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV đã ban hành bài giảng đầu tiên của ngài với tư cách là người kế vị thứ 266 của Thánh Phêrô trong Thánh Lễ tại Nhà Nguyện Sistine với các Hồng Y. Ngài trích dẫn câu Thánh Vịnh Đáp ca: “Hát lên mừng Chúa một bài ca mới, vì Người đã thực hiện bao kỳ công,” để khai mào một triều đại Giáo Hoàng được xây dựng trên sự thán phục trước những công trình của Thiên Chúa, sự rõ ràng về thần học, và sự cấp bách trong sứ vụ truyền giáo. Ngày hôm sau, trong bài diễn từ trước Hồng y Đoàn, Đức Thánh Cha đã mở rộng tầm nhìn này, cho thấy con đường tương lai của Hội Thánh: trung thành với truyền thống nhưng cũng cởi mở trước những nhu cầu của thời đại.

Những chủ đề này, cũng được nhấn mạnh trong buổi đọc Kinh Truyền Tin và bài nói chuyện với giới truyền thông, cho thấy sáu ưu tiên: (1) đặt Đức Kitô làm trung tâm, (2) phục vụ cách khiêm nhường, (3) Phúc Âm hoá trong thế giới thế tục, (4) hoán cải nội tâm, (5) trung thành với đức tin nhưng can đảm, và (6) sử dụng các phương tiện hiện đại một cách có trách nhiệm. Tất cả kết hợp lại thành một sứ vụ rõ ràng: loan báo Tin Mừng một cách mới mẻ, với sự rõ ràng, khiêm nhường và đầy hy vọng.

1. Đức Kitô Là Trung Tâm

Trọng tâm của bài giảng Đức Lêô XIV là lời tuyên xưng của Thánh Phêrô: “Thầy là Đấng Kitô, Con Thiên Chúa hằng sống” (Mt 16:16). Ngài nói rằng lời tuyên xưng này không chỉ là nhận thức của Thánh Phêrô mà là nền tảng của Hội Thánh. Chúa Giêsu không chỉ là một vị thầy thông thái, mà là Con Thiên Chúa nhập thể, Đấng bày tỏ tình yêu của Thiên Chúa Cha.

Ngài tuyên bố: “Chúa Giêsu là Đấng Kitô, Con Thiên Chúa Hằng Sống, Đấng Cứu Độ duy nhất. Chỉ một mình Người bày tỏ gương mặt của Thiên Chúa Cha.” Ngài còn nói thêm rằng Chúa Giêsu không chỉ là mẫu gương về sự thánh thiện mà còn là lời hứa về sự sống đời đời.

Trọng tâm Kitô học này nối tiếp giáo huấn của Đức Lêô Cả, người đã xác tín tại Công đồng Chalcedon năm 451 rằng, Chúa Giêsu Kitô là một Ngôi vị duy nhất với hai bản tính: vừa là Thiên Chúa thật, vừa là người thật. Đức Bênêđictô XVI cũng tiếp nối giáo huấn này trong bộ sách Chúa Giêsu thành Nazareth, nhấn mạnh rằng, Đức Kitô là sự Mặc Khải trọn vẹn của Thiên Chúa, và Người phải được gặp gỡ như một Đấng sống động chứ không chỉ được học hỏi như một khái niệm hay một nhân vật lịch sử.

Qua những lời trên, Đức Lêô XIV đã tuyên xưng một cách rõ ràng Chúa Giêsu là trung tâm sống động của đức tin và sứ vụ của ngài.

2. Thừa Tác Vụ của Thánh Phêrô Là Quản Lý Khiêm Tốn

Thay vì nâng cao chức vụ của mình, Đức Lêô XIV mô tả Giáo Hoàng như là một “người quản lý trung thành” (xem 1 Cor 4:2). Ngài trích dẫn Thánh Ignatiô thành Antiôkia và nhắc lại lời của Thánh Gioan Tẩy Giả: “Người phải lớn lên, còn tôi phải nhỏ đi,” để nhấn mạnh sự khiêm tốn cần có của người kế nhiệm Thánh Phêrô.

Chủ đề này nhắc đến lời kêu gọi của Đức Phanxicô về sự đơn giản và cách lãnh đạo phục vụ, cũng như niềm tin của Đức Lêô XIII rằng, quyền uy của Hội Thánh bắt nguồn từ sự thánh thiện, chứ không từ quyền lực chính trị. Đức Lêô XIV nhắc nhở Hội Thánh rằng, tính xác thực của các chứng từ của Hội Thánh bắt nguồn từ sự trung thành, chứ không phải từ sự hoành tráng.

3. Phúc Âm Hoá trong Một Thế Giới bị Tục Hóa

Trước thực trạng tục hóa càng ngày càng gia tăng trong xã hội hiện đại, Đức Lêô XIV đã vạch ra hai thái độ phổ biến: một là công khai chối bỏ Chúa Giêsu, hai là chỉ ngưỡng mộ Người cách hời hợt, mà không dấn thân bước theo Người như những môn đệ đích thực. Ngài cảnh báo rằng cả hai thái độ này đều hiện diện nơi nhiều Kitô hữu đã chịu Phép Rửa, góp phần tạo nên điều mà ngài gọi là “chủ nghĩa vô thần trong thực hành”.

Lời kêu gọi của ngài vang lại giáo huấn của Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II trong Tông huấn Redemptoris Missio, ở đó ngài mời gọi thực hiện một cuộc “Tân Phúc Âm hoá” tại những vùng đất mà đức tin Kitô giáo đang phai nhạt. Tương tự, Đức Bênêđictô XVI cũng đã cảnh báo về một “chế độ độc tài của thuyết tương đối”, vốn xoi mòn chân lý và ý nghĩa cuộc sống. Đáp lại những thách đố ấy, Đức Lêô XIV mời gọi Hội Thánh hãy trở nên một Hội Thánh truyền giáo: tự tin nhưng không đối kháng, vui tươi nhưng thận trọng.

Chủ đề này tiếp tục được ngài khai triển trong buổi đọc Kinh Truyền Tin, ngày 11 tháng 5, khi ngài suy niệm về hình ảnh Chúa Giêsu là Mục Tử Nhân Lành, Đấng gọi từng con chiên của mình bằng tên (x. Ga 10,27). Ngài trích lời Thánh Grêgôriô Cả: “Người ta đáp lại tình yêu của những ai yêu thương họ.” Đức Lêô nhấn mạnh rằng: Phúc Âm hoá không khởi đi từ các chương trình, mà từ con người, từ tình yêu đích thực đối với tha nhân, nhờ đó họ có thể lắng nghe và bước theo tiếng gọi của Đức Kitô. Trong bài giảng tại Hầm mộ Thánh Phêrô, Đức Thánh Cha đã mời gọi mọi người lắng nghe tiếng Chúa, sống Tin Mừng với niềm vui, cổ võ ơn gọi và can đảm làm chứng cho đức tin. Ngài nhấn mạnh rằng việc lắng nghe, đối thoại và sứ vụ phổ quát là những yếu tố then chốt của đời sống môn đệ đích thực.

Tóm lại, Đức Lêô XIV kêu gọi Hội Thánh đáp lại thực trạng tục hoá không phải bằng sự sợ hãi, nhưng bằng lòng can đảm truyền giáo, được xây dựng trên chân lý, sự hoán cải của cả cá nhân lẫn cộng đồng.

4. Hoán Cải Bắt Đầu từ Chính Mình

Với Đức Lêô XIV, việc loan báo Tin Mừng khởi đi từ sự hoán cải của chính người loan báo. Ngài khẳng định: “Mỗi người chúng ta phải bắt đầu một hành trình hoán cải hằng ngày.” Nếu không có sự thánh thiện cá nhân, lời rao giảng của Hội Thánh sẽ mất đi sức thuyết phục và hiệu quả.

Chủ đề này tiếp nối tư tưởng của Đức Phanxicô trong Tông huấn Evangelii Gaudium, ở đó ngài mời gọi xây dựng một Hội Thánh bao gồm những “môn đệ truyền giáo” được biến đổi bởi cuộc gặp gỡ sống động với Đức Kitô. Đức Lêô XIV nhấn mạnh rằng sự biến đổi ấy đòi hỏi một cuộc canh tân nội tâm trước khi nghĩ đến bất cứ cuộc cải tổ cơ cấu nào.

Trong buổi gặp gỡ các nhà báo, ngài đã nối kết sự hoán cải nội tâm này với cách sống và cách chúng ta tương tác với nhau: “Hòa bình bắt đầu từ mỗi người chúng ta: trong cách chúng ta nhìn người khác, lắng nghe người khác và nói về người khác.” Ngài cho thấy rằng việc Phúc Âm hoá phải khởi đi từ sự bình an của Đức Kitô đang ngự trị trong tâm hồn và các mối tương quan hằng ngày của chúng ta.

Trong buổi đọc Kinh Truyền Tin, ngài cũng kêu gọi các cộng đoàn đồng hành với người trẻ đang phân định ơn gọi, nhấn mạnh rằng Hội Thánh rất cần các linh mục và tu sĩ thánh thiện. Ngài khẳng định rằng các bạn trẻ cần được đón nhận, lắng nghe và nâng đỡ trong chính cộng đoàn của họ. Họ cần nhìn thấy những tấm gương sống động, quảng đại hiến mình cho Thiên Chúa và cho tha nhân

5. Trung Tín và Dũng Cảm một cách Tiên Tri

Sứ điệp của Đức Lêô XIV được bén rễ sâu xa trong truyền thống của Hội Thánh. Ngài thường xuyên trích dẫn Thánh Kinh, giáo huấn của các Giáo phụ và các tài liệu của Công đồng Vaticanô II. như Gaudium et Spes và Lumen Gentium. Tuy nhiên, giọng điệu của ngài không có tính phòng thủ, mà có tinh thần truyền giáo và ngôn sứ. Giống như Đức Lêô XIII, người đã đối thoại với thế giới hiện đại bằng cả sự phân định và lòng can đảm, Đức Lêô XIV cũng muốn đối diện với những thách đố thời đại mà không làm suy giảm chân lý đức tin.

Trong cả buổi đọc Kinh Truyền Tin lẫn cuộc gặp gỡ giới truyền thông, ngài khẳng định rằng mọi ơn gọi, dù là giáo dân, linh mục hay đời thánh hiến, đều phải được sống trong tình yêu và chân lý. Ngài gợi lại lời ngôn sứ Giêrêmia: “Ta sẽ ban cho các ngươi những mục tử theo lòng Ta” (Gr 3,15), những người có khả năng hướng dẫn tha nhân qua gương sáng và sự hy sinh. Đức Thánh Cha kêu gọi xây dựng một Hội Thánh biết cùng nhau bước đi, giúp nhau sống trong Đức Ái và Chân Lý.

Điểm nổi bật trong buổi tiếp xúc đầu tiên với các nhà báo là mối quan tâm cấp thiết của ngài về trách nhiệm luân lý trong việc sử dụng các công nghệ mới, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI). Ngài cảnh báo rằng không được phép sử dụng AI để thao túng tự do của con người hay bóp méo chân lý. Thay vào đó, công nghệ phải phục vụ nhân phẩm và công ích. Quan điểm này rất gần với tư tưởng của Đức Bênêđictô XVI trong Caritas in Veritate, trong đó, ngài dạy rằng mọi tiến bộ, đặc biệt là tiến bộ công nghệ, đều phải được hướng dẫn bởi Chân Lý và Đứa Ái.

Đức Lêô XIV kêu gọi xây dựng một nền văn hóa truyền thông dựa trên sự phân định, trung thực và cảm thông. Việc ngài can đảm lên tiếng về công nghệ mới không chỉ là phản ứng tạm thời, mà là một phần trong sứ vụ lớn hơn: đảm bảo rằng Hội Thánh luôn trung thành với Tin Mừng mà vẫn không ngừng mở lòng ra với tương lai.

6. Dấn Thân Một Cách Có Trách Nhiệm vào Thế Giới Hiện Đại

Trong bài diễn từ trước Hồng y Đoàn, Đức Lêô XIV đã mở rộng tầm nhìn của ngài về Hội Thánh bằng cách xác nhận con đường canh tân mà Công đồng Vaticanô II đã khởi xướng. Trích dẫn Tông huấn Evangelii Gaudium, ngài nhấn mạnh đến việc trở về với ưu tiên hàng đầu là rao giảng Đức Kitô, sự hoán cải truyền giáo của toàn thể Hội Thánh, tầm quan trọng của tính hiệp hành và tinh thần hiệp thông giữa các mục tử, cũng như việc quan tâm đến “cảm thức đức tin” cùa dân Chúa, đặc biệt qua các việc đạo đức bình dân và việc chăm sóc cho những người bị gạt ra bên lề xã hội.

Ngài đề cao tấm gương của Đức Phanxicô, nhất là trong đời sống đơn sơ và lòng tín thác vào Thiên Chúa, đồng thời nhấn mạnh rằng uy tín của Hội Thánh không đến từ quyền lực, mà đến từ sự thánh thiện và phục vụ.

Hơn nữa, ngài đã nhắc lại di sản của Đức Lêô XIII bằng cách nêu lên những thách đố của “cuộc cách mạng kỹ nghệ mới” ngày nay, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và những thay đổi trong lao động. Ngài tái khẳng định rằng Giáo huấn Xã hội của Hội Thánh là nguồn tài liệu quý giá để bảo vệ nhân phẩm, công lý và công ích trong một thế giới đang đổi thay nhanh chóng.

Ngài kết thúc bằng một lời cầu nguyện được cảm hứng từ Thánh Giáo hoàng Phaolô VI: xin cho đức tin của Hội Thánh tỏa sáng như ngọn lửa tình yêu và sự hiệp thông lan tỏa khắp hoàn cầu.

Kết Luận

Từ Nhà nguyện Sistine đến Quảng trường Thánh Phêrô, từ Hầm Mộ Thánh Phêrô đến phòng họp báo, Đức Lêô XIV đã phác hoạ một triều đại Giáo Hoàng gắn bó chặt chẽ với Đức Kitô, cam kết với công cuộc truyền giáo và được đánh dấu bởi việc phục vụ khiêm tốn. Ngài tiếp nối di sản của các vị tiền nhiệm mang danh hiệu Lêô, cũng như của các Đức Giáo hoàng Phanxicô, Bênêđictô XVI và Gioan Phaolô II, một sự liên tục trung thành mà không bị trì trệ, một sự canh tân mà không đoạn tuyệt với quá khứ.

Lời kêu gọi của Ngài tuy đơn giản nhưng sâu xa: Hát lên mừng Chúa một bài ca mới, bằng chính chứng từ đời sống của chúng ta; không phải bằng cách sáng tạo ra một Tin Mừng mới, nhưng bằng cách loan báo Tin Mừng một cách mới mẻ, với sự mạch lạc, khiêm tốn và hy vọng. Từ nền tảng ấy, sứ vụ, niềm hy vọng và tương lai của Hội Thánh sẽ tiếp tục được tuôn trào.

Câu Hỏi để Suy Niệm

1. Đức Kitô có thực sự là trung tâm trong đời sống của tôi không? Tôi được mời gọi gặp gỡ Người một cách cá nhân và loan báo Người cho tha nhân bằng cách nào?

2. Tôi cần thực hiện những bước cụ thể nào mỗi ngày để sống một cuộc hoán cải sâu xa hơn trong tâm hồn, đặc biệt là trong cách tôi nhìn, lắng nghe và nói về người khác, như Đức Lêô XIV đã nhấn mạnh?

3. Tôi có đang sử dụng các phương tiện truyền thông và công nghệ hiện đại, bao gồm cả trí tuệ nhân tạo (AI), một cách đúng đắn không? Những điều đó có đang giúp tôi sống trung thực, phục vụ tha nhân và trở nên chứng nhân trung thành cho Tin Mừng không?

Phaolô Phạm Xuân Khôi