Một trong những giai thoại nổi tiếng nhất trong lịch sử hội họa đó là câu chuyện danh họa Leonardo da Vinci đi tìm người mẫu để họa khuôn mặt của Giuđa -  kẻ phản bội…

Leonardo đang miệt mài trong bức tranh "Bữa Ăn Cuối Cùng" của Chúa Giêsu với các môn đệ. Tất cả các khuôn mặt, từ Chúa Giêsu đến các môn đệ, đều đã hiện nguyên hình trên khung vải. Nhưng đến lúc phải tô vẽ khuôn mặt của Giuđa, danh họa Leonardo da Vinci đã tỏ ra lúng túng vì ông không biết phải tìm đâu ra  một người  làm mẫu cho con người phản bội này... Ông đã phải rảo khắp nơi để tìm một khuôn mặt có được những nét diễn tả cái con người  phản bội, gian trá này... Sau mấy tháng trời tìm kiếm, cuối cùng ông đã gặp được khuôn mặt mà ông cho là ưng ý nhất. Trong khu xóm lầy lội, nghèo nàn, ông đã khám phá được một khuôn mặt mà ông cho là có đầy đủ những đường nét của tội ác. Ông đã lần mò đến gần người đó, và sau khi đã giải thích về bức tranh mình đang thực hiện, ông  đề nghị người đó đến xưởng vẽ của ông để bắt tay vào công việc.

Người được chọn làm người mẫu cho Giuđa nhìn nhà danh họa hồi lâu. Cuối cùng, ông đốt lên một ngọn đuốc sáng đưa gần vào khuôn mặt của ông... Leonardo ngạc nhiên vô cùng, bởi vì người đàn ông này cũng chính là chàng thanh niên sáu năm về trước đã từng làm mẫu cho ông vẽ chân dung Đức Giêsu trong một bức họa diễn tả khuôn mặt của Con-Thiên-Chúa-làm-người... Và lúc này là khuôn mặt gian xảo, bội phản của Giuda…

Dĩ nhiên đã là giai thoại thì nhiều ít chi cũng có chuyện tam sao thất bản…Thế nhưng tác giả của Bức Danh Họa thì đúng là Leonardo da Vinci…Ông đã sáng tác bức họa  “Bữa Ăn Cuối Cùng” vào khoảng năm 1495 – 1498…Một dị bản khác kể rằng Leonardo da Vinci đã phải mất sáu năm ròng rã để tim cho ra khuôn mặt của Giuđa hầu có thể ghi lại trên khung vải…Cuối cùng ông đã tìm được khuôn mặt ấy trong Nhà Giam tại Roma…Sau sáu tháng miệt mài khắc nét Giuda, người tử tù cuối cùng đã thú nhận với Leonardo rằng anh ta chính là cậu thanh niên trước đây đã từng làm mẫu cho họa sĩ lên hình khuôn mặt Đức Giêsu…

Thời gian – năm tháng – và cuộc sống buông thả đã biến khuôn mặt thể hiện sự thanh khiết, thánh thiện trở thành một khuôn mặt của gian đối, phản bội…

Giả như mỗi chúng ta hằng năm có thể ghi lại được khuôn mặt mình lên khung vải nhỉ…

Đương nhiên là hơn bao giờ hết, thời điểm này bùng nổ chuyện quay phim, chụp hình…rồi tung lên mạng…với muốn vàn màu sắc, dáng vẻ…

Thế nhưng còn đâu nữa những khuôn mặt mộc thanh khiết, tinh tuyền, trong sáng…

Thời người viết còn ở tuổi thanh xuân…thì chuyện dao/kéo và thẩm mỹ…là chuyện không được ủng hộ, thậm chí còn bị coi thường, bởi cái đẹp ấy nó là thứ đẹp của sửa sang, của đục khoét, của đắp vá…

Thế nhưng lúc này thì khác…

Thời gian vừa qua, khá nhiều vị khách mời của chương trình Cho Ngày Hoàn Hảo trên truyền hình là các vị bác sĩ chuyên nghành thẩm mỹ…với những trao đổi…có thể nói là từ A đến Z…cho thấy tất tần tật đếu có thể có sự can thiệp của dao/kéo…Người viết có cảm tưởng lãnh vực thẩm mỹ mang lại lợi nhuận không ít cho những người học chuyên nghành…và cho nền kinh tế dựa trên và dựa vào nhan sắc…của cả nữ lẫn nam…

Tuy nhiên nó tạo nên trong não trạng con người nặng nề về sự tô vẽ khiến mỏi mệt, bởi không còn gì là thật, không còn gì là nguyên…

Và không chỉ là trên khuôn mặt con người mà thôi…Người ta có thể tô vẽ về đủ mọi mặt: chính trị - xã hội – con người củng với  sắc màu hoa hòe và ngôn ngữ cường điệu…đến tội nghiệp…và nhàm tai, mờ mắt…

Thôi thì chúng ta trở lại với khuôn mặt làm mẫu cho danh họa Leonardo trên đây đi…

Cái gì đã làm cho khuôn mặt đầy đủ mọi yếu tố để người mẫu cho khuôn mặt Đức Giêsu trở thành kẻ làm mẫu cho khuôn mặt Giuda ???

Đây là câu hỏi mà mỗi chúng ta – những người theo Chúa – chúng ta được mời gọi để suy nghĩ đến ở mỗi cuối ngày sống của mình…

Hỏi như vậy cũng có nghĩa là mình đặt vấn đề với chính mình: một ngày qua, tôi đã là Giêsu hay là Giuđa ???

Người viết năm nay đã 79 tuổi…và cuộc sống trần gian này sẽ được tính bằng giờ, bằng khắc…cho nên mỗi một ngày qua…để còn có thể thêm một lần hỏi chính mình về câu hỏi ấy…thì đã là tuyệt lắm rồi…

Cứ năm ba ngày lại đọc một cái AI TÍN – và hầu hết là những anh em đồng môn, đồng nghiệp…

Lúc náy đây, tôi là Giêsu hay Giuda ???

Lm Giuse Ngô Mạnh Điệp