Dịp Lễ Hiển Linh năm 2015 trên hộp thư email của anh em Cựu Chủng sinh Tiểu Chủng viện Sao Biển Nha Trang có trao đổi về từ ngữ “Mộc dược hay Một dược?” Nhiều anh em Cựu Chủng sinh trong nước cũng như sống ở nước ngoài đã tìm tài liệu để dẫn chứng trong 2 từ trên, từ nào chuẩn xác nhất. Cuối cùng anh em thống nhất là dùng từ “Một dược” để dịch từ “Myrrha” của tiếng Latin.

   Vào google gõ “Mộc dược hay Một dược” sẽ có nhiều bài giải thích về 2 từ ấy. Đại đa số các tác giả Công giáo và không Công giáo đều công nhận từ “Một dược” là chuẩn xác nhất.

   Bản dịch Kinh Thánh năm 1916 của Cố Chính Linh (Albert Schlicklin) Địa phận Tây Đàng Ngoài (Tổng Giáo phận Hà Nội hiện nay): “Liền vào trong nhà, thấy con trẻ cùng Nẹ Người là Đức Bà Maria, thì sấp mình xuống mà thờ lạy Người; đoạn mở hộp của châu báu và dâng của lễ tiến Người, là hoàng kim, nhũ hương và một dược – Et intrántes domum, invenérunt púerum cum María matre ejus et procidéntes adoravérunt eum: et apértis thesaúris suis obtulérunt ei múnera, aurum, thus, et myrrham” [1].

   Cuốn ‘Sử ký Hội Thánh” của Cố Khánh (Ravier) soạn in lần thứ I năm 1894 và in lần thứ II năm 1933: “Ba vua thấy làm vậy thì mừng lắm, liền vào nhà thấy Đức Chúa Giêsu, thì sấp mình xuống đất thờ lạy Người cùng dâng của lễ là vàng, cùng nhũ hương và một dược mà tiến Người” [2]

   Trong bản dịch Kinh Thánh Cựu Tân ước của Linh mục Đa Minh Trần Đức Huân tái bản năm 1971 dùng từ “Một dược”[3]. Bản thảo dịch Kinh Thánh của Linh mục Giuse Nguyễn Thế Thuấn ghi là “Một dược” nhưng khi đem in thì người ta tưởng Linh mục viết sai chính tả nên sửa lại thành “Mộc dược”. Bản dịch của Hồng y Giuse- Maria Trịnh Văn Căn: “họ sấp mình thờ lạy, rồi mở hộp lấy lễ vật, gồm có vàng, nhũ hương và mộc dược để dâng tiến Người” [4]

   Trong sách Kinh của Địa phận Qui Nhơn đều ghi “một dược”.

   Bài Phúc âm dành cho Lễ Hiển linh ngày 8/1/2023 được đăng trên trang thông tin các Giáo phận ở Việt Nam đều ghi “…lễ vật: Vàng, Nhũ hương và Mộc dược”.

   Như vậy thời kỳ đầu khi dịch Kinh Thánh sang tiếng Việt các dịch giả đều dùng từ “một dược”, về sau không biết vì lý do gì “một dược” lại biến thành “mộc dược”  (Kinh Nghĩa Đức tin đọc trong ngày Chúa nhật có câu “Ngày Chúa nhật hôm nay chúng con hiệp nhau kính lạy thờ phượng khong khen cám tạ ơn Chúa…”.Từ “khong khen” là một từ cổ có nghĩa là ca khen. Trong bài thơ Ave Maria của Hàn Mặc tử có câu: “Sáng nhiều quá cho thanh âm vời vợi/ Thơm dường bao cho miệng lưỡi khong khen”. Hiện nay nhiều giáo xứ tự ý sửa lại thành “ không khen”. Như vậy từ “không khen” trở thành không ca khen!)

   Để biện minh cho việc dùng từ “Mộc dược” tác giả Phê rô Nguyễn Đình Diễn đã viết: “Với MỘT DƯỢC dân chúng sửa (chỉ có các nhà phiên dịch sửa, chứ không có “dân chúng” nào cả!- T/g) thành MỘC DƯỢC có lẽ vì MỘC gần giống với MỘT nhưng quen thuộc hơn và dễ hiểu hơn vì có sự liên tưởng đến cây cỏ dùng làm thuốc.

   “Kết luận, nên dùng MỘT DƯỢC để nhất quán với chữ gốc Hán. ‘Từ điển Công giáo’ của Hội đồng Giám mục Việt Nam, tái bản năm 2019, đã dùng MỘT DƯỢC ở mục từ CHIÊM TINH, NHÀ-. Nhưng không nên khắt khe cho rằng dùng MỘC DƯỢC là sai lầm. MỘC DƯỢC mang tính xã hội nhiều hơn MỘT DƯỢC. Trong não trạng người Việt Nam Công giáo và ngoài Công giáo, MỘC gợi lên ý nghĩa về thảo dược trong khi MỘT không nói lên điều gì”[5].

   Sao lại “MỘT không nói lên điều gì”? Trong Tự Điển Việt Nam của Ban Tu thư Khai Trí có từ “Một” nghĩa là chết, mất, hết: Mai một= vùi lấp.

   Một dược (Myrrha) là hương liệu dùng trong việc tẫn liệm xác chết ở vùng Ai Cập và Palestine thời xa xưa, vì nó có tính chất chống lại sự thối rữa.

   Lý luận như tác giả Phê rô Nguyễn Đình Diễn: “…không nên khắt khe cho rằng dùng MỘC DƯỢC là sai lầm. MỘC DƯỢC mang tính xã hội nhiều hơn MỘT DƯỢC”. Vậy cái gì “mang tính xã hội nhiều” là đúng chăng? Cứ “chúng khẩu đồng từ” (Nhiều miệng cùng nói một lời-“Thiểu số phục tùng đa số”) đều đúng hay sao?

   Tác giả Bùi Ngọc Hiển khẳng định: “Chỉ có một dược mà không hề có mộc dược để dịch myrrha (của Latin), thì tại sao cứ cố chấp dùng cái không có thay cho cái có?”[6].

   Biết sai thì cố gắng sửa sai, nếu không, nói như tác giả Bùi Ngọc Hiển là “cố chấp”. Sách Tả truyện viết: “Nhân thùy vô quá. Quá nhi năng cải, thiện mạc đại yên” (Con người thì không ai là không lỗi lầm. Có lỗi mà có thể sửa đổi thì chẳng gì tốt đẹp bằng)

                                              Nguyễn Văn Nghệ

                                    Giáo xứ Cây Vông- Nha Trang

Chú thích:

[1]- Kinh Thánh Cứ bản Vulgata, Cố Chính Linh Địa phận Tây Đàng Ngoài, Quyển IV, HongKong, Imprimerie de la Société des Mission-Etrangère, 1916, trang 14

[2]- Sử ký Hội Thánh, Cha Khánh (P. Ravier) soạn, In lần thứ I năm 1894, In lần thứ hai, Quyển thứ I, Hanoi, Imp. Trung- Hòa Thiện- Bản 1933, trang 238

[3]- Kinh Thánh Cựu Tân ước, dịch theo bản Phổ thông Vatican 1959, Ra Khơi Thánh kinh Thiện Bản 1971, Tái bản và nhuận chánh, trang 1623

[4]- Hồng Y Giuse –Maria Trịnh Văn Căn, Kinh Thánh, Tòa Giám mục Hà Nội, 1985, trang 1801

[5]-http://www.legiomariaevn.com/chi-tiet-tin-tuc/1682/moc-duoc-hay-mot-duoc-.html

[6]-http://www.tutevungtau.blogspot.com/2015/04/mot-duoc-hay-moc-duoc.html