HỘI THÁNH (VŨ TRỤ), THÂN THỂ MẦU NHIỆM CỦA CHÚA KITÔ
Chuyên mục
TÔI TIN, CHÚNG
TÔI TIN:
Lm. Phêrô Phan Văn Lợi, TGP
Huế Kính
mời theo dõi video tại đây: https://bit.ly/3zWvWhc
(Thử đưa ra một
cái nhìn tổng hợp về mầu nhiệm Hội Thánh)
Tình yêu ngập
tràn và quyền năng trọn vẹn nơi Thiên Chúa Ba Ngôi đã khiến Ngài tuôn trào sự hiện hữu ra bên ngoài bản
thân, “tạo thành trời đất, muôn vật hữu hình và vô
hình”, trong một sự hài hòa tốt đẹp
bao trùm toàn thể vũ trụ. Cũng chính vì đầy quyền năng và tình yêu mà Thiên
Chúa lại dựng nên hai loài đặc biệt, cao trọng, hơn kém nhau một chút, là thiên thần và phàm nhân. Ngài ban cho họ ngoài
lý trí hiểu
biết, tâm tình mến yêu, còn cả ý chí tự do (khả
năng chọn lựa thiện/ác) vả tỏ mình ra cho họ, vì muốn xem họ là con cái chứ không đơn thuần là tạo vật, đồng thời
muốn họ ứng xử như con đối với Ngài là Cha. Khi trao vào tay họ con dao hai lưỡi này, Thiên Chúa liều mình gặp rắc rối,
chấp nhận bước phiêu lưu với họ. Và quả thật điều đó từng xảy ra: thiên thần lẫn phàm nhân đều đã phản loạn ngay từ đầu.
Với sự toàn tri của mình, Thiên Chúa biết trước chuyện ấy. Nên Ngài đã chẳng
lâm cảnh “không ngờ” khi xảy ra sự bất tuân lẫn kiêu căng mà hai loài cao quý nhất đồng lòng thực hiện. Câu
chuyện bi thảm đã xảy ra ở vườn Địa Đàng.
Vì thế Thiên Chúa đã thản
nhiên thực hiện bước thứ hai mà chúng ta gọi là “Cứu
Chuộc”. Ngài không cất ý chí tự do nơi thiên thần lẫn phàm nhân để được
yên thân, nếu thế thì họ hết là con cái và tình yêu lẫn quyền năng của
Ngài cũng giảm thiểu ý nghĩa. Để thực hiện công trình cứu chuộc này, đích thân Ngài đến ở với nhân loại, cụ thể là nhờ Ngôi Con đồng bản thể xuống trần mặc lấy
xác phàm, mang tên Giêsu, chịu tử nạn, được phục sinh, trở thành Đấng Kitô, để nêu gương, dạy dỗ, đền bù và ban sức ngõ
hầu loài người biết dùng ý chí tự do đúng đắn, bớt
đi con đường phản loạn, thôi theo bản năng ích kỷ, mà sống cho tình
yêu đối với Đấng Tạo Hóa, tha nhân, bản thân lẫn vạn vật, gọi tắt là nên thánh, xứng lấy lại danh hiệu “con Cha Trời”
như Ngài đã muốn từ muôn thuở: “Thiên Chúa đã
chọn ta trước cả khi tạo thành vũ trụ, để ta trở nên tinh tuyền thánh thiện… nhờ
Chúa Giêsu Kitô. Ngài đã tiền định cho ta làm nghĩa tử, để ta ngợi khen ân sủng
Ngài đã ban tặng…” (Ep
1,4-5). Chính vì thế mà Phụng Vụ luôn tuyên xưng: “Chúa
đã sáng tạo con người cách kỳ diệu, lại còn phục hồi phẩm giá con người cách kỳ
diệu hơn nữa” (Lời nguyện nhập lễ Lễ Giáng Sinh, Thánh lễ ban ngày).
1- HỘI THÁNH, MỘT
THỰC THỂ BAO TRÙM VŨ TRỤ
Nhưng không phải chỉ có từng ấy.
Thiên Chúa còn muốn muôn loài liên kết với nhau
cũng như với Ngài, thành một tập hợp vĩ đại, vì tình yêu luôn đòi hỏi tất cả nên một (x. Ga
17,21-23). Điều
này là hệ quả của việc Tạo Hóa đã chấp nhận kết hợp với tạo vật qua việc Con của
Ngài nhập thế và nhập thể, đem thần tính gắn liền với nhân tính trong cùng một ngôi
vị. Nghĩa là Thiên Chúa Ba Ngôi không muốn
hạnh phúc trong cô độc. Chương trình mang tầm mức VŨ TRỤ này (vũ =
không gian, trụ = thời gian) được nói rõ trong 2 thư Êphêsô và Côlôsê (Êphêsô và Côlôsê là những bức thư được viết vào cuối đời
của thánh Phaolô, khi ngài bị tù ở Rôma. Đây là đỉnh cao suy tư thần học của vị
Tông Đồ Dân Ngoại): “Thánh ý nhiệm mầu,
kế hoạch yêu thương Thiên Chúa đã định từ trước trong Chúa Kitô, đó là đưa thời
gian tới hồi viên mãn, là quy tụ toàn thể vũ trụ muôn loài trong trời đất dưới
quyền một thủ lãnh là Chúa Kitô” (Ep
1,9-10). Bởi lẽ “trong Thánh Tử, muôn vật
trên trời cùng dưới đất, hữu hình với vô hình, đã được Thiên Chúa tạo dựng nhờ
Ngài và cho Ngài… Tất cả đều tồn tại trong Ngài” (x. Cl 1,16). Nghĩa là Thiên Chúa muốn “đặt tất cả dưới chân Chúa Kitô” (Ep 1,22). Để “Chỉ
có Chúa Kitô là tất cả mọi sự và ở trong mọi người” (Cl 3,11).
Từ những điểm nêu trên, ta thấy
chương trình của Thiên Chúa đối với tạo vật chỉ
có một, mang tính thống nhất, với 3 giai đoạn: SÁNG TẠO, CỨU CHUỘC và THÁNH HÓA. Tất cả thực hiện nhờ Chúa Kitô, trong Chúa Kitô, cho Chúa Kitô và làm
thành Chúa Kitô Toàn Thể (Christus
Totus/Christ Total - x. GLHTCG số 795), Chúa Kitô VUA
Vũ Trụ (Christ Cosmique/Cosmic
Christ). Như chính miệng Ngài phán trong Khải Huyền: “Ta là Alpha và Ômêga, là Đầu và là Cuối, là Khởi Nguyên và Tận Cùng” (Kh 22,13). Đó là theo kiểu nói thần học. (Như thế, theo kiểu nói triết lý, cái có sau cùng trong hiện
thực đời đời, là cái có đầu tiên trong tâm trí Thiên Chúa).
Nhưng nếu nói theo kiểu nhân học,
nhân học Kitô giáo, thì đó cũng gồm 3 giai đoạn: Tiến
Hóa, Văn Hóa (hiểu như một động từ) và Thánh Hóa.
Quả vậy, lịch sử tự nhiên
chính là một quá trình tiến hóa hơn cả chục tỷ năm, đi từ các nguyên tử đến
phân tử, đi từ phân tử vô cơ đến phân tử hữu cơ, đi từ đơn bào đến đa bào, đi từ
khoáng vật lên sinh vật, đi từ thực vật lên động vật và cuối cùng lên con người, chóp đỉnh của tiến hóa vật chất, có một thân thể hoàn hảo
kỳ diệu, với một nguyên lý điều khiển là linh
hồn.
Khi sinh vật có hồn thiêng này
xuất hiện, nó đã tiến hóa theo hướng tinh thần, đi từ “con” lên “người”, làm
cho 3 bản năng mình có chung với động vật (sinh tồn, truyền sinh, quyền lực) trở
nên đẹp hơn (văn hóa, hiểu như động từ
- Từ điển Hán Việt của Thiều Chửu giải thích chữ văn như sau: “Cái dấu vết do đạo đức lễ nhạc giáo hóa mà có vẻ đẹp rõ
rệt gọi là văn, như văn minh, văn hóa v.v….” (67. Bộ Văn, trang 311), mang tính nhân bản hơn, nhờ luật luân lý mà Thiên Chúa đã đặt
trong lòng người. Để từ đó nỗ lực tiến
đến Chân, Thiện, Mỹ, làm nên văn minh, xây dựng văn hóa (hiểu như
danh từ), sáng tạo văn vật (những sản vật của văn hóa như lễ nhạc, chế độ…). Điều này đã biểu lộ qua các nền văn minh, các nền đạo đức
và các tôn giáo (ngoài Kitô giáo) của nhân loại. Đó cũng là sự dọn đất cho Tin
Mừng.
Nhưng hành trình của nhân loại
không chỉ dừng lại ở giai đoạn Văn Hóa.
Mà ngay cả việc thực hiện và hoàn tất giai đoạn này, tức là đạt tới Chân Thiện Mỹ vừa
trong ý niệm vừa trong cuộc sống, cũng chẳng dễ
gì với sức riêng con người, huống nữa là đạt tới Đấng Chân Thiện Mỹ. Bởi lẽ luôn có những kháng
lực là sự lộng hành của bản năng (xác thịt), là sự cám dỗ của tà thần (ma quỷ),
là sự lôi kéo của trần tục (thế gian). Các Tuyên ngôn Nhân quyền đủ
loại của Liên Hiệp Quốc đang có đó, nhưng cõi trần gian này hiện vẫn đầy bạo lực
đàn áp, ích kỷ bất nhân, dối trá lường gạt, chiến tranh hận thù….
Nhờ ánh sáng của Mặc khải,
chúng ta biết hành trình của toàn thể nhân loại tiến đến giai đoạn văn hóa đã
được Thiên Chúa trợ lực (Mười Điều Răn, định chế tuần 7 ngày, việc nghỉ ngày cuối
tuần có từ trong Cựu Ước là những ví dụ), đồng thời còn phải tiến tới giai đoạn
Thánh Hóa, phải tiến lên Con Người Mới [GLHTCG số 795 còn nêu rõ đó là Con Người Toàn Thể (Totus
Homo) qua nhiều câu nói của các thánh nhân thần học gia: “Nếu Chúa Kitô là Đầu
và chúng ta là chi thể, thì con người toàn thể (totus homo) chính là Ngài và
chúng ta” (Augustinô), “Đấng Cứu Chuộc chúng ta đã tỏ cho thấy Ngài cùng với Hội
Thánh mà Ngài đảm nhận, là như một Người Duy Nhất” (Grêgôriô Cả). “Đầu và các
chi thể như là một Người Huyền Nhiệm Duy Nhất” (Tôma Aquinô)]. Thân Thể Mới, Nhân Loại
Mới, Trời Đất Mới: “Chúa Kitô đã liên
kết dân Dothái và dân ngoại làm một… Ngài đã tác tạo đôi bên thành một người mới
duy nhất nơi chính bản thân Ngài” (Ep
2,14.16), “… xây dựng thân thể Ngài, cho đến
khi tất cả chúng ta đạt tới sự hiệp nhất trong đức tin và trong sự nhận biết
Con Thiên Chúa, tới tình trạng con người trưởng thành, tới tầm vóc viên mãn của
Chúa Kitô” (Ep 4,12-13), nhờ tác động của ân sủng, quy tụ mọi cá
nhân, để làm nên một tập thể vĩ đại, mà như thư Êphêsô và Côlôsê gọi là Hội Thánh với Chúa Kitô là Đầu: “Hội Thánh này là Thân thể của Ngài, là sự viên mãn của Đấng
làm cho tất cả được viên mãn” (Ep
1,23; x. Cl 1,18).
Vậy Hội Thánh là gì? Từ
Ekklesia (dịch ra là Hội Thánh) trong tiếng Hylạp có nghĩa là “cuộc triệu tập”
(Xem GLHTCG số 777). Ở đây từ Hán Việt gặp một
trường hợp lý thú. Hội Thánh có nghĩa là những gì “THÁNH” thì “HỘI” lại. Trước hết, ở
trung tâm và chóp đỉnh là Đấng Thánh, vị Thiên Chúa ba lần thánh (x. Is 6,3). Bao quanh và kề cận Ngài nhất là các
Thần Thánh (thiên
thần và hiển thánh). Vòng hai là “Dân Thánh”,
tên mà Tân Ước dùng để gọi các Kitô hữu (x. Rm 1,7; 1Cr 1,2; Pl 1,1) những kẻ ước muốn bản thân và cuộc sống hướng đến Thiên
Chúa. Vòng ba là tất cả những gì
thuộc không gian và thời gian được quy về, được tiến dâng cho Thiên Chúa: nơi thánh, nhà thánh, đồ thánh, vật thánh, năm thánh, mùa
thánh, ngày thánh, giờ thánh… Vòng
ngoài cùng là toàn thể nhân loại: “Anh em hãy
đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ” (Mt 28,18; x. Lc 24,47;
Cv 1,8), là Toàn Thể Vũ Trụ: “Anh em hãy đi loan
báo Tin Mừng cho mọi loài thọ tạo” (Mc 16,15). Tất cả phải được thánh hóa, từ những con người, những định
chế của xã hội con người, đến mọi thực thể vật chất, vốn cũng đòi hỏi được giải
thoát khỏi sự hư nát để cùng con cái Thiên Chúa chung hưởng tự do và vinh quang
(x. Rm 8,19-23). Đăng giả hội (càng lên càng quy tụ) là vậy, như kiểu nói của
nhà thần học Teilhard de Chardin SJ: “Tout ce qui monte converge”. Để cuối cùng
Thiên Chúa là “tất cả trong mọi sự”
(tout en tous, 1Cr 15,28).
Đó là lối hình dung Hội Thánh
theo kiểu lược đồ. Nhưng hội tụ không phải như một tập thể, dù có tổ chức hoàn
hảo đến đâu, nhưng như một Thân Thể, có Thiên Chúa là Cha, Chúa Kitô là Đầu,
Thánh Thần là Linh Hồn (x. Ep 2,18), các thiên thần làm phần hồn (Xin xem bài của chúng tôi trước đây: “Các thiên thần, phần
hồn của Thân thể Mầu nhiệm”) và mọi thụ
tạo hữu
hình (con người lẫn vạn vật) làm thành phần
xác, một thể xác vật chất sẽ được biến đổi (như Chúa Giêsu sau ngày Phục Sinh).
Ngoài “Hội Thánh không có ơn cứu rỗi” như các Giáo Phụ năng lặp lại (Xem
GLHTCG số 846-848) là vì vậy. Đây
không phải là một định đề mang tính loại trừ, phân biệt, nhưng mang tính tổng kết, tích hợp. Ai không vào Hội
Thánh trong thời gian thì cũng phải quyết định đi vào Hội Thánh khi đứng trước
ngưỡng cửa vĩnh cửu nếu muốn được cứu độ. Vì cuối cùng, chẳng có gì ở ngoài Hội thánh cả. Trời mới đất mới chính là Hội
Thánh; thế giới được biến đổi, được cứu rỗi chính là Hội Thánh.
2- HỘI THÁNH, MỘT
THÂN THỂ CÓ HÌNH ẢNH TIÊN BÁO NƠI CON NGƯỜI.
Như thấy ở trên, cuộc tiến hóa
dẫn đến thân thể con người, cuộc thánh hóa cũng dẫn đến Thân Thể Con Người Mới, theo kiểu nói của đại thần
học gia Phaolô.
Hội Thánh từng được diễn tả qua nhiều hình ảnh:
Đoàn Chiên, Hiền Thê, Nước Trời, Dân Thiên Chúa, Đền Thờ Thiên Chúa… Nhưng thiết
tưởng có hai hình ảnh thích hợp và sống động hơn cả: CÂY NHO và THÂN THỂ . Chúng ta
nhớ lại rằng khi nói lên sự kết hợp mật thiết với
Ngài, cùng chung sự sống với Ngài, Chúa Giêsu đã dùng hình ảnh cây nho. Điều này dễ hiểu vì Chúa ngỏ lời với những thính
giả chủ yếu là nông dân xứ Palestin, nơi cây nho rất quen thuộc với họ. Dù thế,
Chúa Giêsu đã dùng một kiểu nói lạ lùng (x. Ga 15,5-7). Ngài bảo: “Thầy là cây nho, anh em là cành”, chứ không nói: “Thầy
là gốc nho, thân nho…”, nhằm ám chỉ Ngài
bao trùm toàn bộ, tất cả phải ở lại trong Ngài và đều làm nên Ngài.
Nhưng nhà thần học Phaolô, con người rao giảng
cho muôn dân, thì đã dùng hình ảnh “Thân Thể”, đi từ kinh nghiệm trên đường Đamas, sau câu nói lạ
lùng của Chúa Phục Sinh: “Ta là Giêsu mà ngươi
đang bắt bớ” (Cv 9,5; 22,8), và có thể từ sau khi biết được dụ
ngôn: “Phán xét mọi dân nước” (Mt 25,31-46). Từ đó đến cuối đời, thánh Phaolô
không ngừng suy tư, đào sâu ý niệm quan trọng này: “Cũng như trong một thân
thể, chúng ta có nhiều bộ phận, mà các bộ phận không có cùng một chức năng, thì
chúng ta cũng vậy: tuy nhiều nhưng chỉ là một Thân Thể
trong Chúa Kitô, mỗi người liên đới với những người khác như những bộ phận của
cùng một thân thể” (Rm 12,5). “Thật vậy, ví như thân thể người ta chỉ
là một, nhưng lại có nhiều bộ phận, mà các bộ phận của thân thể tuy nhiều,
nhưng vẫn là một thân thể, thì Chúa Kitô cũng vậy. Thật thế, tất cả chúng ta, dầu
là Dothái hay Hylạp, nô lệ hay tự do, chúng ta đều đã chịu phép rửa trong cũng một Thần Khí để trở nên một Thân Thể… Vậy anh em, anh em là Thân
Thể Chúa Kitô, và mỗi người là một bộ phận” (1Cr 12,12-13.27;
x. Gl 3,27-28). (Thánh Phaolô gọi mỗi người là một
bộ phận, một chi thể. Đối với thời đại ngày nay, phải gọi mỗi người là một tế bào)
Việc so sánh thân thể con người với Thân thể
Chúa Kitô, việc đi từ con người (cá
nhân) đến Con Người Mới (nhân vị tập thể
trong Chúa Kitô) nơi thánh Phaolô như thế chẳng gợi ý cho chúng ta rằng
những kỳ tích trong công trình Sáng Tạo tiên báo
những kỳ tích trong công trình Cứu Chuộc - Thánh Hóa sao? [Ngay trong Thánh Kinh, cũng đã có vấn đề “hình ảnh báo
trước”. Cách đọc tiên trưng (per typologiam) cho thấy nhiều công trình và nhân
vật Cựu Ước tiên báo nhiều công trình và nhân vật Tân Ước, nhất là Chúa Giêsu.
Thánh Augustinô là người đưa ra tư tưởng ấy qua câu nói: “Tân Ước ẩn giấu trong Cựu Ước. Cựu Ước tỏ lộ trong Tân Ước”
(Novum Testamentum in Vetere latet. Vetus
Testamentum in Novo patet)]. Chẳng hé
lộ cho ta rằng nhiều bộ phận, chức năng và hoạt động nơi thân thể con người là tiền ảnh của nhiều bộ phận, chức năng và hoạt động nơi Thân Thể
Mầu Nhiệm sao? Điều này hợp lý vì
Thiên Chúa là tác giả của cả hai công trình, như Ngài
là nguồn của các chân lý khoa học lẫn các chân lý thần học. Đây từng
là dự tính của 2 vị thánh thầy-trò: Albertô Cả và Tôma Aquinô (tk XIII): tổng hợp kiến thức đạo đời để hiểu rõ công trình của Chúa hơn.
(Lời nguyện nhập lễ Thánh Albertô Cả (15-11): “Lạy
Chúa, Chúa đã cho thánh giám mục chúng con mừng kính hôm nay xứng danh là
Albertô Cả, vì đã tìm phối hợp kiến thức loài
người với chân lý mặc khải. Xin cho chúng
con biết thụ giáo với thánh nhân, để càng tiến bộ về khoa học, chúng con càng
hiểu biết và yêu mến Chúa hơn”). Nhưng đối với hai vị vừa nói, đó cũng chỉ là ước
vọng, vì khoa học thời các ngài chưa tiến bộ bao nhiêu. Nhưng nay là đường hướng của Tân Tôma thuyết: đem khoa học (đặc
biệt là sinh học) phục vụ cho thần học (đặc
biệt là tín lý). (Từ lâu, sinh học gắn liền với luân lý, do đó mới có khoa
“Đạo Đức Sinh Học”, bàn về các vấn đề ngừa thai, phá thai, mang thai hộ, thụ
thai trong ống nghiệm, giúp chết êm dịu, khai thác tế bào người, giải phẫu chuyển
giới tính… Từ nay, sinh học có thể gắn liền với tín lý. Nhưng ngang đây thì bài
viết yêu cầu độc giả nhớ lại một số kiến thức về sinh học con người mà mình đã
tiếp thu thời trung học).
a) Hội Thánh là giai đoạn cuối cùng trong việc Thiên Chúa tự mặc
khải. Đầu tiên là mặc khải trong thế giới tự nhiên, trong tâm thức
con người, trong các tôn giáo ngoài Kitô giáo. Một mặc khải lờ mờ, khiến nhân
loài chỉ nhận ra Thiên Chúa như Hóa Công, như Ông Trời, như Đệ nhất Động cơ… Tiếp
đến là giai đoạn Cựu Ước: Thiên Chúa tự mặc khải mình như Đấng Giao ước, thiết
lập quan hệ với loài người, và như Hiền Phụ. Cuối cùng là giai đoạn Tân Ước,
giai đoạn của Hội Thánh: Thiên Chúa mặc khải mình trọn
vẹn, đúng bản chất: Thiên Chúa Ba Ngôi: Thánh Phụ Toàn Năng, đã sai Thánh Tử nhập
thể, sai Thánh Linh nhập hồn… Và lý tưởng sống của Hội Thánh là nên “hoàn thiện như Cha
trên trời”.
Cá nhân cũng trải qua 3 giai
đoạn trong tiến trình khám phá ra cha đẻ của mình: đầu tiên là cảm nhận cha
cách lờ mờ khi còn trong bụng mẹ, lúc cha thỏ thẻ với bào thai; tiếp đến là nhận
ra cha và bắt đầu tiếp xúc cùng cha trong giai đoạn thơ ấu; đến lúc trí khôn có
khả năng phản tỉnh (từ 12 tuổi) thì biết được cha mình rõ ràng hơn, liên hệ với
cha mình sâu hơn và coi lý tưởng đời mình là trở
nên như cha trên một phương diện nào đó: “Cha nào con nấy”!
b) Hội Thánh được tuyên xưng là Duy Nhất, Thánh Thiện, Công Giáo
và Tông Truyền.
- Duy Nhất có nghĩa là dù làm thành bởi hàng triệu, hàng tỷ thành
viên, Hội Thánh vẫn là một trong niềm tin vào giáo thuyết, trong việc vâng
giữ luật luân lý, trong việc cử hành 7 bí tích, trong việc tuân theo một kỷ luật,
trong việc thống nhất sự điều hành. Mỗi cá nhân
cũng là một hữu thể duy nhất: duy nhất xác hồn, tuân theo một sự điều
khiển duy nhất từ cái đầu (não bộ), để mọi bộ phận cùng phối hợp khi làm bất cứ
việc gì. Nhị trùng nhân cách chỉ là một trường hợp bệnh lý.
- Thánh Thiện có nghĩa là Hội Thánh, từ những yếu đuối bất toàn, ngày càng vươn tới đức bác ái trọn hảo, đạt đến tầm vóc
viên mãn của Chúa Kitô, hoàn thiện như Cha trên trời. Mỗi cá nhân nói chung cũng cảm thấy mình bị thúc
đẩy đi tới chỗ hoàn hảo ngày càng hơn, hoặc về thể xác, hoặc về trí tuệ, hoặc về
tâm hồn (đó là lý do của sự học hành, luyện tập…), đều muốn thành tựu cuộc đời,
nuôi ước vọng trở thành tài nhân, vĩ nhân hay thánh nhân nếu được.
- Công Giáo có nghĩa là Hội Thánh, qua ý thức và sứ mạng truyền giáo, làm cho Đạo Chúa ngày càng mở ra khắp nơi, thấu đến mọi
người, đem Tin Mừng thấm nhập mọi tổ chức, mọi định chế, mọi xã hội.
Mỗi con người, được bản năng quyền lực thúc đẩy, luôn tìm cách tạo ảnh hưởng ra
quanh mình. Những người có khả năng và tham vọng thì tìm cách chi phối rộng
hơn, sâu hơn, lên nhân quần, lên lịch sử… Loài người nói chung thì tìm cách thống
trị vũ trụ ngày càng hơn.
- Tông Truyền có nghĩa là Hội Thánh, qua bao thế kỷ, trải bao thăng trầm,
vẫn nắm vững truyền thống nhận từ các Tông Đồ để
giữ vững bản chất và sứ mệnh. Có sự liên tục đặt tay và kế thừa nhiệm
vụ trong hàng lãnh đạo Hội Thánh, khởi từ Nhóm Mười Hai. Mỗi con người cũng vậy,
dù trải qua các giai đoạn thiếu nhi, thanh niên, trưởng thành, dù thay đổi tâm
tính và diện mạo qua thời gian, thì cũng là một
con người ấy, không lẫn lộn với ai được, không thoái thác trách nhiệm cho ai được.
c) Hội Thánh có
7 bí tích để phục vụ sự sống siêu nhiên của mỗi tín hữu. Sự sống này có 7 hoạt động hay 7 giai đoạn hay
7 thời điểm quan trọng. Sự sống tự nhiên của mỗi con người cũng có 7 hoạt động/giai
đoạn tương ứng, như Thánh Tôma Aquinô từng lưu ý (Summa
theologiae III, q. 65, a. 1. Xem GLHTCG số 1210): sinh ra (tương ứng
với Bí tích Thánh Tẩy), lớn lên (tương
ứng với Bí tích Thêm Sức), dinh dưỡng (tương
ứng với Bí tích Thánh Thể), chữa trị bệnh tật (tương ứng với Bí tích Cáo Giải), điều
hành xã hội (tương ứng với Bí tích Truyền Chức), xây dựng
gia đình (tương ứng với Bí tích Hôn Nhân), kết
thúc cuộc đời tốt đẹp (tương ứng với Bí tích Xức Dầu lâm
chung).
d) Chúa Giêsu đã lập phép Thánh Thể trong bữa Tiệc Ly, bằng
cách biến bánh và rượu thành Mình (Thịt) và Máu Ngài; đồng thời Ngài cũng lập phép Truyền Chức để việc làm của Ngài được
hiện tại hóa mãi mãi. Chúa có lý
do để gọi đó là Mình và Máu Ngài, vì chính lúc ấy Ngài
bước vào cuộc Thương Khó - Sống Lại để khai sinh Thân Thể Mầu Nhiệm của Ngài là
Hội Thánh vốn cần một lương thực thích hợp. Rồi
từ đó trên bàn thờ mỗi ngày, linh mục (một loại tế bào đặc biệt, xem dưới) đọc
lời truyền phép để nhờ tác động của Thánh Thần, bánh rượu trở thành Mình Máu
Chúa và cùng lúc được đưa vào Thân Thể Mầu Nhiệm để mọi tế bào (tức các tín hữu)
ăn lấy, ngõ hầu họ được liên kết với Chúa và với nhau, làm cho Hội Thánh lớn mạnh.
Điều đó có nghĩa phải luôn đặt và nhìn Mầu Nhiệm Thánh Thể trong Mầu Nhiệm Thân Thể.
Nơi con người cũng vậy, một khi đã được tôi đưa
từ miệng vào dạ dày thì cơm bánh, thịt cá, rau quả không còn mang tên cũ mà phải
được gọi là “thịt tôi”, “máu tôi” và sẽ chuyển đi nuôi mọi tế bào, để chúng ăn
lấy, liên kết với toàn thân và tôi được sống mạnh (Cái chết thể xác, theo khoa
học, là sự phân rã các tế bào).
e) Trong Hội Thánh, các giáo sĩ (giám mục, linh mục) có một vai
trò đặc biệt. Nhờ chức tư tế thừa tác, các ngài trở thành trung gian giữa Thiên Chúa với loài người, qua việc
làm Tư Tế - Thánh Hóa (dâng mọi lời cầu
nguyện và lễ vật của dân Chúa lên Đấng Tối Cao), Ngôn
Sứ - Giảng Dạy (truyền lại cho tín hữu
những gì Thiên Chúa mặc khải, dạy dỗ) và Vương Đế
- Cai Quản (thay mặt Chúa Kitô Đầu điều hành toàn bộ Thân Thể Mầu Nhiệm).
(x. GLHTCG 888-896)
Trong
con người, cơ quan điều khiển toàn bộ thân thể là chính hệ thần kinh (Về các khái niệm sinh học liên quan đến thân
thể con người như sẽ trình bày tiếp đây, Quý Độc giả có thể tìm hiểu và kiểm chứng
qua Bách khoa Toàn thư mở (https://vi.wikipedia.org) hay trang web
https://www.vinmec.com/). Hệ này
gồm hàng trăm tỷ tế bào thần kinh (neuron), chủ yếu
tập trung ở não bộ và tủy sống, nhưng có dây nối đến mọi tế bào. Vai trò của
các neuron là mang mọi tín hiệu từ các giác quan (hình thành bởi nhiều dạng tế
bào) đến não và tủy sống, nhận và đưa thông điệp (mệnh lệnh) từ hệ thần kinh
trung ương đến các cơ quan để có phản ứng thích hợp. Nói chung là điều hoà và phối hợp
mọi hoạt động của các cơ quan trong cơ thể nhằm tạo sự thích nghi với các thay
đổi từ môi trường bên trong (nội môi) và bên ngoài (ngoại môi). Điểm
đặc biệt là các tế bào thần kinh không sinh sản (tức có lúc nhân đôi), y như
các linh mục phải sống độc thân vậy!
f) Trong Hội Thánh, các tu sĩ đóng vai trò tác nhân phục
vụ sự sống của Thân Thể Chúa Kitô, ngoài chuyện làm chứng nhân
cho thế giới mai sau qua việc tuân giữ 3 lời khấn Tin Mừng (x. GLHTCG 933).
Nghĩa là các tu sĩ lưu chuyển những gì cần thiết cho
sự sống đó đến mọi tín hữu, bằng việc
chuyên cần cầu nguyện và nhất là bằng các hoạt động
đủ dạng, tùy theo đặc sủng mỗi dòng tu, tu hội, tu đoàn, như cộng tác viên của
các mục tử. (x. GLHTCG 925-930).
Cũng đóng vai trò tác nhân và chứng
nhân nhưng qua việc đổ máu là các thánh tử đạo (nguyên nghĩa của tử đạo [martus/martyr] là chứng
nhân). Các ngài liều chết để bảo vệ sự sống của
Thân Thể Chúa Kitô, đương đầu với những kẻ tàn hại đức tin, chống lại
Hội Thánh bằng khí giới của tình yêu: hiền hòa,
nhẫn nhục, thứ tha và chấp nhận bị thiệt mạng.
Trong con người, để duy trì, tăng trưởng, bảo vệ
sự sống cơ thể có hệ
tuần hoàn. Hệ tuần hoàn (hệ mạch máu) vận chuyển oxy, chất dinh
dưỡng, nội tiết tố cùng chất thải ra và vào các tế bào của cơ thể để nuôi dưỡng
nó, giúp nó chống lại bệnh tật, ổn định nhiệt độ, cân bằng nội môi. Máu được
làm nên bởi hai thành phần chính là hồng cầu (hồng huyết cầu) và bạch cầu (bạch
huyết cầu).
Hồng cầu vận chuyển khí oxy từ phổi,
các axit béo, axit amin từ ruột non, các nội tiết tố (hormones) từ các tuyến
nội tiết (glands)… đến các mô, các tế bào, đi khắp mọi nơi trong cơ thể. Tiếp
đó, hồng cầu và máu nói chung mang cặn bã của quá trình chuyển hóa (chẳng
hạn khí carbonic) từ các mô đến phổi và các cơ quan bài tiết. Hồng cầu có 3 đặc
tính: không
có nhân (bộ
phận điều khiển hoạt động độc lập của tế bào), không sinh sản (phân
đôi) và mức dinh dưỡng rất thấp, Điều đó chẳng tương ứng với 3 lời
khấn Tin Mừng vâng phục, khiết tịnh và nghèo khó của các tu sĩ sao?
Bạch cầu thì có chức năng bảo vệ cơ
thể bằng cách chui ra khỏi mạch máu, tìm phát hiện và tiêu diệt những
"nhân tố” gây bệnh như các tế bào ung thư và các siêu vi khuẩn xâm nhập
thân thể, ngoài ra nó còn làm nhiệm vụ điều khiển hệ miễn nhiễm hay hệ miễn
dịch (Immune system). Nhưng bạch cầu, vì là
hàng rào phòng thủ đầu tiên, có thể bị các kẻ thù của thân thể giết hại.
Ở đây ta thấy hồng cầu và bạch cầu luôn sóng đôi với nhau.
Điều đó chẳng gợi cho ta nhớ là trong Hội Thánh, các thánh đồng trinh (các
thánh tu sĩ) và các thánh tử đạo cũng thường được liên kết với nhau sao? Vì
thật ra, cả hai đều là những con người “giết chết” bản thân để sống trọn cho
Thiên Chúa, mỗi bên theo cách của mình.
g) Trong Hội thánh, ân
sủng Thiên Chúa tuôn xuống và tác động trực tiếp qua 7 bí tích, đặc
biệt nhờ thừa tác vụ của linh mục, rồi qua hoạt động đa dạng của các tu sĩ… Nhưng ân sủng còn được
thông ban và tác động gián tiếp qua lời cầu nguyện của mọi tín hữu,
nói chính xác là qua việc chuyển cầu, sự thể hiện của mầu nhiệm Các thánh Thông
công (x. GLHTCG 2635)… Các cộng đoàn Kitô mọi thời đã tham gia vào thừa tác vụ Tin Mừng
của các Tông Đồ, mục tử bằng cách này. Lời chuyển cầu của họ không có ranh
giới: cho tất cả mọi người, vì ai nấy đều có ơn gọi trở thành tế bào Thân Thể Chúa Kitô,
cho tất cả mọi nhu cầu chính đáng; rồi cầu nguyện chung hay tập trung vào một
mục tiêu rõ rệt (x. ý cầu nguyện mỗi tháng của Đức Giáo hoàng, x. GLHTCG
2636).
Trong con người, tác động lên toàn bộ cơ
thể, ngoài hệ thần kinh, hệ tuần hoàn tác động cách trực tiếp, còn một hệ thống
quan trọng gọi là hệ nội tiết, tác động cách gián tiếp, từ xa. Đó là
mạng lưới các tuyến nội tiết (glands) sinh ra các nội tiết tố (hormones) để
kiểm soát nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể: cảm xúc, sự tăng trưởng,
việc trao đổi chất, và chức năng sinh sản của cơ thể. Các tuyến nội tiết đưa
các hormone của mình vào máu để chúng di chuyển tới các bộ phận khác đang cần
mà điều hòa hoạt động của
mọi cơ quan.
h) Về Đức Maria trong mầu nhiệm
Hội Thánh, GLHTCG dạy rằng “Đức Trinh Nữ
Maria… được nhận biết và tôn kính với tư cách là Mẹ thật của Thiên Chúa Cứu
Chuộc… Mẹ cũng ‘thật là Mẹ các chi thể của Chúa Kitô’… bởi vì đã cộng tác
bằng đức mến để các tín hữu được sinh ra trong Hội Thánh, được làm chi thể của Chúa Kitô là
Đầu của Hội Thánh”. “Đức Maria,… Mẹ Chúa Kitô, cũng là Mẹ… Hội Thánh.” (số 963). “Chính
Mẹ đã cộng tác một cách tuyệt đối độc nhất vô nhị vào công trình của Đấng Cứu
Độ… [vì không ai ở sát Chúa dưới trần gian và trên thiên quốc bằng Mẹ]
để phục hồi sự sống siêu nhiên cho các linh hồn” (số 968). (Xin xem thêm
Kinh Tiền tụng lễ Đức Trinh Nữ Maria, Mẹ Hội Thánh).
Trong hệ nội tiết, tuyến yên (pituitary/hypophyse) là tuyến chính,
thường được gọi là tuyến chủ (master gland). Tuyến này sử dụng thông tin mà nó
nhận được từ não để truyền tải đến các tuyến khác trong cơ thể; nó kiểm soát
các bộ phận khác của hệ nội tiết, cụ thể là tuyến giáp, tuyến thượng
thận, buồng trứng và tinh hoàn. Nó tạo ra nhiều loại hormone quan trọng bao gồm
hormone tăng trưởng, prolactin và luteinizing, quản lý estrogen ở phụ nữ và
testosterone ở nam giới. Có kích thước bằng hạt đậu và nặng 0.5 gram, tuyến yên
là phần nhô ra của vùng dưới đồi ở đáy não, nói nôm na là tuyến sát với đầu hơn
cả, đang khi mọi tuyến khác nằm rải rác khắp thân thể. Mẹ Maria đã chẳng từng được
gọi là Nữ Vương, Nữ Hoàng, Đức Chúa Bà (Regina, Domina)
đó sao?
Kết luận
Trên đây là một vài điểm đối chiếu giữa thân thể
con người và Thân Thể Chúa Kitô. Hẳn là còn nhiều nét song song nữa chờ được
khám phá và trình bày. Phải chăng tất cả đã cho thấy
rằng Thiên Chúa muốn chúng ta nhìn xem và xây dựng Hội Thánh theo mẫu mà Ngài
đã đặt trong thế giới tự nhiên đó sao? Hội
Thánh, xét theo bên ngoài, đúng là một xã hội có tổ chức, một tổ chức rất chặt
chẽ, nhưng đó phải là tổ chức của một thân thể,
y như thân thể con người. Vì không có
gì bền vững về căn tính như trong một thân thể, không có sự phối hợp chặt chẽ,
đồng bộ giữa mọi cơ quan cho bằng trong một thân thể (như máu dồn về nơi một cơ quan cần làm việc lúc
này), không có những mệnh lệnh được thi hành răm rắp nhưng với sự dịu dàng từ
trung tâm điều khiển và sự thuận lòng nơi các cơ quan thừa hành (tức các tế bào
tiếp nhận) như trong một thân thể.
Ngoài ra, sự liên đới
trọn vẹn giữa mọi phần thân thể: gan
tôi tốt thì toàn thân khỏe mạnh, chân tôi đau thì toàn thân ê ẩm… cho chúng ta
thấy rằng sự thánh thiện hay tội lỗi của mỗi một tế
bào tín hữu cũng ảnh hưởng lên cả Hội Thánh; những việc làm đạo đức hay hành vi tội lỗi
dù là thầm kín cũng tác động lên toàn Nhiệm Thể Chúa Kitô.
Lễ Đức Trinh Nữ Maria, Mẹ Hội Thánh, 06-06-2022
Lm. Phêrô Phan Văn Lợi, TGP Huế,
Tu hội đời
Linh mục Thánh Tâm CGS.
Hẹn
gặp lại
Tác giả:
Lm. Phêrô Phan Văn Lợi
|