Hỏi :

1-     xin cha cho biết vì sao trong quá khứ Tòa Thánh lại ở Avignon, Nước  Pháp?

2-    Cuộc ly giáo Tây Phương xảy ra trong  Giáo Hội vì  nguyên do nào ?

Trả lời :

1-     Trong lịch sử Giáo Hội, đây là thời kỳ duy nhất Tòa Thánh La Mã phải “di cư”  sang Pháp, đóng tại thành phố Avignon  trong   một thời gian khá lâu dài là 68 năm, kể  từ năm 1309  đến năm 1377 . Các sử gia đã gọi thời kỳ này  là “ cuộc lưu đầy Babilone của Ngôi vị Giáo Hoàng (The  Babilonian captivity  of  the papacy) .

Nguyên nhân của “ cuộc lưu đầy” này có thể được  tóm tắt như sau :

Thời kỳ  cuối thế kỷ cuối 12 và trong  thế kỷ 13 , các phe phái chính trị và tôn giáo ở Ý và Pháp muốn tranh dành ảnh hưởng đối với Giáo Hội Công Giáo La Mã,  nên đã là nguyên nhân chính  khiến   Ngai Tòa  Phêrô  bị  di chuyển từ Rôma sang Avignon, Pháp,  từ năm 1309  dưới triều Đức Giáo Hoàng Clement V  ( người Pháp ) ( 1305- 1316).

Ngài  được Hồng Y đoàn bầu lên năm 1309  với hy vọng làm dịu bớt căng thẳng giữa các phe người Pháp và Ý đang muốn dành ảnh hưởng đối với Giáo Hôi sau những năm sóng  gió  dưới triều Đức Giáo Hoàng Boniface VIII ( 1294- 1303).

Vì là người Pháp, nên Đức Clement V  đã mang Tòa Thánh từ Rome  về Avignon, một thành phố phía nam nước Pháp,  năm 1309  để tránh  phải đương đầu với gia đình Colonna, đầy quyền lực  ở Ý , đang muốn nắm quyền cai trị về mọi phương diện  chính trị, xã hội và tôn giáo ở Rôma thời đó. Ngài được Hồng Y đoàn bầu lên ngôi Giáo Hoàng năm 1309 như một nhượng bộ nhằm hòa giải  giữa hai phe người Ý và Pháp đang có ảnh hưởng lớn trong Giáo Hội Công Giáo Tây phương lúc bấy giờ, nhưng đã không đạt được mục đích mong muốn .Vì thế,  Đức Giáo Hoàng Clement V đã  mang Tòa Thánh về Avignon để tránh  áp lực của các  thế lực người Ý  đang muốn dành quyền chi phối Giáo Hội trong gian đoạn khó khăn đó.

Tuy nhiên, khi cư trú trên đất Pháp, thì  7  Giáo Hoàng  kế tiếp nhau lên ngôi ở đây  cũng không tránh được  bị  chi phối và ảnh hưởng   cúa các  nhà vua trị vì Nước Pháp trong  suốt thời kỳ đó. Dầu vậy, truyền thống Tông Đồ ( Apostolic succession) vẫn được  tôn trọng  trong việc chọn Giáo Hoàng  cũng như   sứ vụ  tông đồ  vẫn được tiếp tục theo truyền thống  trong việc cai quản Giáo Hội, mặc dù có bị thế quyền Pháp  chi phối  phần nào do việc  Giáo Hội nằm trên  lãnh thổ của Nước Pháp  trong suốt  68 năm, với 7 Giáo Hoàng  được bầu lên cách hợp pháp  và có tên  sau đây :

1-    Clement  V ( 1305-1316)

2-    Joan XXII ( 1316-1334)

3-    Benedict XII ( 1334-1342)

4-    Clement VI    ( 1342-1352

5-    Innocent  VI   ( 1352-1362)

6-    Urban  V         ( 1362-1370)

7-    Gregory XI     ( 1370- 1378)

  Đức Gregory XI  là Giáo Hoàng cuối cùng  tại Avigon, đã quyết định mang Tòa Thánh trở lại Rôma năm 1377, do công khởi thủy của Đức Giáo Hoàng Urban V ( 1362- 13700)  và đặc biệt   thể theo lời khẩn khoản  nài van của nữ tu bí nhiệm Dòng ĐaMinh ( Mystic Dominican Sister) mà sau này  đã trở thành Thánh Nữ Catherine  thành  Sienna.

Nhưng  dù Tòa Thánh được  mang trở lại Rôma  với Đức Giáo Hoàng Gregory XI ,  Giáo Hội vẫn chưa  an vị được ở Rôma, mà  còn  xảy   ra cuộc ly giáo Tây phương  ( Western Schism)  giữa những  người cùng hiệp thông với  Giáo Hội Công Giáo La Mã  về phía Tây phương   vì  lý do  sau đây:

2- Ly Giáo Tây Phương( Western Schism)

 Từ ngữ ly  giáo ( schism)  xuất phát từ  nguyên ngữ  Hy lạp “ schisma” có nghĩa là xé  rách  ra ( tear).Do đó,  từ  ngữ  này được dùng để chỉ một tình trạng hay sự kiện rạn nứt trong sự hiệp nhất của Giáo Hội ( Unity in the Church) .Nhưng  khác với  tà giáo hay lạc giáo ( heresy) và  bội giáo ( Apostacy) , ly giáo ( schism)không nhằm chối bỏ một  chân lý nào của Kitô Giáo, hay đặt lại vấn đề  về một tín lý nào,( dogma)  mà chỉ  là gương xấu  đưa đến hậu quả làm mất  sự hiệp thông ( communion) và hiệp nhất ( unity ) trong Giáo Hội do một vài  phe nhóm chủ xướng  mà thôi.

Cụ thể,  quyết định mang Tòa Thánh trở lại  Rôma của Đức Giáo Hoàng Gregory XI  đã bị các Hồng Y và thế quyền  Pháp chống đối, nên sau khi  Đức Gregory XI  qua đời ngày  27 tháng 3 năm 1378, Đức Urban VI  được  bầu lên kế vị ở Rôma , thì  các Hồng Y người Pháp ở Avignon lại bầu  một ngụy Giáo Hoàng (antipope) lên ngôi và   lấy danh hiệu là Clement  VII  để  tranh ngôi Giáo Hoàng với  Đức Urban VI ở Rôma . Và đây là nguyên nhân gây ra  cuộc ly giáo Tây Phương trong Giáo Hội, kéo dài từ năm 1378 cho đến năm  1417 với hai Giáo Hoàng tại chức , một ở Avignon và một ở Roma; và sau này có thêm một Giáo Hoàng nữa do Công Đồng Pisa bầu lên, như sẽ nói dưới đây.

Cuộc ly giáo trên   đã xẩy ra vì có hai phe tranh giành ngôi vị Giáo Hoàng trong thời gian sóng gió đó. Trước hết phe các nước nói tiếng Latinh và Pháp ủng hộ  Giáo Hoàng Clement VII ở Avignon , đối đầu với phe người Đức và Anh ủng hộ Giáo Hoàng Urban VI ở Rome..

Giáo Hoàng Clement VII mất năm 1394 và người kế vị được bầu lên thay là Benedict XIII, tiếp tục cai trị ở Avignon. Ở bên kia, Giáo Hoàng  Urban VI  cũng mất  năm 1397, và người kế vị được bầu lên là Gregory XII, người Roman. Như vậy trong thời kỳ này  có hai giáo hoàng cùng tranh ngôi , một ở Pháp và một ở Rôma

 Để giải quyết tình trạng này, các Hồng y và nghị phụ đã họp Công đồng tại Písa ngày 29-3-1409 và bầu Giáo Hoàng mới lấy danh hiệu là Alexander V, nhưng ngài chưa kịp về Roma nhậm chức thì đã mất ở Bologna ngày 3-5-1410, và người kế vị được bầu  lên  ngày  17-5-1411  đã lấy danh hiệu là Gioan XXIII.  Nhưng tân Giáo Hoàng tỏ ra là người  không  có đủ tài đức và khả năng lãnh đạo Giáo Hội, lại được bầu lên nhờ áp lực và tham vọng cá nhân, nên bị coi là nguy giáo hoàng ( antipope), và buộc phải thoái vị.

Như vậy, Giáo Hội  một  lúc có tới ba Giáo Hoàng cùng tranh giành Ngôi Tòa Phê rô: Đó là Gioan XXIII  do Công Đồng Pisa bầu lên ngôi ngày 17-5-1411, trong lúc có hai Giáo Hoàng  nữa đang tại chức  là  Benedict XIII ở Avignon và Gregory XII ở Rome như đã nói ở trên.

Vì thế,  để  giải quyết tình trạng  bế tắc và gây tai tiếng trên đây , theo sáng kiến của Hoàng Đế Rôma là Sigismund of Luxembourg,   Công Đồng Constance  được triệu tập  ngày 1-11-1417  như một cố gắng cuối cùng để giải quyết  tình trạng  ly giáo  do việc ba Giáo Hoàng  trên cùng tranh nhau quyền cai trị Giáo Hội. Kết quả, Công Đồng đã thuyết phục được  Giáo Hoàng  Gregory XII  từ chức, hạ bệ ngụy giáo Hoàng Gioan XXIII, và truất phế  vắng mặt  Giáo Hoàng Benedict XIII ở Avignon.( ông này đã bỏ chậy trốn khi biết không còn hy vọng  ở yên trên  ngôi vị Giáo Hoàng được nữa)

 Sau đó,  ngày 11-11-1417  Công Đồng Constance  đã bầu  được Giáo Hoàng mới là  Oddo Colonna , một nghị  phụ  tham dự Công Đồng, lên ngôi với danh hiệu Martin V  để chấm dứt cuộc ly giáo Tây Phương  kéo dài  từ năm 1378 đến năm 1417.

 Martin V  là một thường dân ( layman)  trí thức, đạo đức  nhưng   không có chức  chức linh mục và  giám mục. Nên sau khi được bầu lên,  ngài  đã được truyền chức linh mục và giám mục trước khi đăng quang Giáo Hoàng  với danh hiệu Marin V.

 Như thế , Công  Đồng Constance  đã đạt được thành quả lớn  : đó là chấm dứt cuộc ly giáo Tây phương kéo dài  từ năm 1378 đến 1417.  Cuộc ly giáo này xảy ra  chỉ vì các phe nhóm có thế lực ở Âu Châu, cụ thể là Pháp và Ý, đã  tranh dành ảnh hưởng   để dành địa vị  Giáo Hoàng của Giáo Hội  La Mã. Có thể nói tắt một điều : đây là hậu quả của thời kỳ thế quyền  và thần quyền lẫn lộn tranh giành  quyền cai trị  Giáo Hội  nên đã gây ra cuộc ly giáo đáng tiếc nói trên.

Có một chi tiết đáng chú ý  trong  giai đoạn ly giáo này là sự kiện Giáo Hoàng Gioan XXIII , lên ngôi năm 1410,  bị coi là ngụy giáo hoàng ( antipope) vì không được bầu lên cách hợp pháp , lại thêm kém tài đức và nhân cách.Vì thế,  sau này, khi  Đức Hông Y Roncali được bầu Giáo Hoàng ngày 28 tháng 10 năm 1958, để  kế vị Đức Thánh Cha Piô XII  qua đời ngày 9-10-1958,  ngài đã lấy lại danh hiệu Gioan XXIII  để  cai trị Giáo Hội cho đến ngày qua đời. ( 3-6-1963)

Trên đây là  đại cương  nguyên nhân  và  diễn tiến cuộc  ly giáo Tây Phương, một vết thương trong thân thể của Giáo, mặc  dù chỉ kéo dài trong 38 năm., trong khi một vết thương khác  lớn hơn  và  kéo  dài hơn nữa cho đến nay :   đó là cuộc ly giáo Đông Phương ( Eastern Schism)  xảy ra  giữa Giáo Hội Công Giáo Rôma và Giáo Hội Chính Thống Constantinople ( Hy Lạp) bắt đầu  từ năm 1054 cho đến nay.  Và chưa biết đến bao giờ mới  có thể  chấm dứt vĩnh viễn  để Giáo Hội của Chúa Kitô được hiệp thông và hiệp nhất trong cùng  một  sứ mệnh tuyên xưng đức tin Kitô Giáo và phúc âm hóa thế giới, để mang ơn cứu độ của Chúa Kitô đến với hết mọi người trên toàn thế giới, không phân biệt màu da, tiếng nói và văn hóa, cho đến ngày mãn thời gian.

Vấn đề này xin được nói trong một dịp khác.

Chúng ta tiếp tục cầu xin cho sự hợp nhất của Giáo Hội sớm được thực hiện qua cố lực  đại kết ( ecumenism) mà cả hai Giáo Hội Công Giáo La Mã  và Chính Thống Đông Phương đều  đã có thiện chí theo đuổi trong mấy thập niên qua.

Lm Phanxicô  Xaviê Ngô Tôn Huấn