(Từ 5 – 3 -2014 đến 20 - 4 - 2014)

Bác sĩ Nguyễn Tiến Cảnh, MD 

I -   ĐÔI LỜI MỞ ĐẦU 

Những chiếc ghế trên bãi cỏ. Hàng ngàn chiếc. Tất cả đều được sắp xếp ngăn ngắn quay về cùng hướng thác Niagara. Tại sao vậy? Anh chàng Nick Wallenda muốn làm điều mà chưa có ai dám làm cả. Anh đi trên một sợi giây căng thẳng mà bên dưới cách cả chục thước là một thác nước đang cuồn cuộn chảy suốt ngày đêm. Dân chúng, đủ mọi hạng người đến đó để xem một người đang đối diện với một nguy hiểm chết người và, anh ta đã hoàn thành một việc mà không ai làm được (impossible). 

Mùa Chay Thánh cũng tương tự như vậy. Chúng ta đang tập trung tư tưởng, mắt đăm chiêu nhìn vào, không phải một người với hai tay cầm cái gậy giữ thăng bằng  đi trên sợi giây để vượt qua hố tử thần, nhưng là một người đang vác một cây thập giá trên vai. Ông vừa bước đi vừa cầu nguyện: “Xin đừng để thác nước tràn ngập tôi, Vực sâu nuốt chửng tôi, nắp giếng đặy kín lại trên tôi” (Tv 69:16). Ông ta cầu nguyện để xin cho chúng ta niềm hy vọng, ngay cả khi kẻ thù của chúng ta “trong tâm tư họ,,,,muốn xô dẩy bạn xuống vực thẳm” (Sir 12:16). 

Làm sao Wallenda có thể hoàn thành cuộc mạo hiểm coi thưởng cái chết như vậy? Vì anh ta cẩn thận chăm chú từng giây từng phút vào nhũng chuyển động của sợi dây hướng dẫn anh ta bước đi. Sợi dây này chính là ơn Thiên Chúa Cha. Đức Giesu luôn chăm chú hướng về Ngài. Đức Giesu kêu gọi chúng ta đừng là khách bàng quang. Người hứa với chúng ta: “Bất cứ ai theo ta thì sẽ không đi trong đêm tối, nhưng sẽ có ánh sáng hàng sống…Hãy bước đi khi bạn có ánh sáng” (Ga 6:12, 35). 

Chúng ta hãy đi cùng với đức Giesu khi Người bước qua sự nguy hiểm của tội lỗi, của ác quỉ và tử thần. Hãy bước theo và tin tưởng vào sự nâng đỡ thực sự trong cuộc sống là ơn Chúa. Vực thẳm hay địa ngục không thể thắng được! Hòa đồng với đức Kito, chúng ta sẽ chứng kiến sự sống lại vinh quang của Người, điều mà chưa hề có ai làm được từ trước đến nay. Một phép lạ nữa xẩy ra, thêm vào ngôi mộ trống vào buổi sáng ngày lễ Phục Sinh sẽ là những chiếc ghế trống nơi bãi cỏ!

II - CUỘC HÀNH HƯƠNG UKRAINE PHỤC SINH 

Ai cũng biết tình trạng chính trị ở Ukraine không ổn định từ lâu. Bạo động, khủng bố xẩy ra thường xuyên. Giáo Hội Công Giáo ít khi được sống thanh thản bình an. Đức Phanxico đã nhiều lần lên tiếng và chính thức kêu gọi thế giới cầu nguyện cho Ukraine. Gần đây, biến cố gây cấn đang làm chấn động thế giới là cuộc biểu tình của dân chúng phản đối và lật đổ chính quyền. Bây giờ quân đội Nga với xe tanks thiết giáp, máy bay tiến vào Ukraine dưới danh nghĩa vãn hồi trật tự an ninh. Hoa Kỳ, Obama yêu cầu quân đội Nga ngưng ngay cuộc tiến quân, nhưng coi bộ không có gì thay đổi về phía Nga. Người ta phân vân không biết tình hình Ukraine và thế giới rồi sẽ ra sao đây. 

Dân tộc Ukraine đã đau khở quá nhiều để bảo vệ niềm tin Công Giáo của mình qua nhiều thế hệ. Để nhận biết bài ca ngợi khen Magnificat đã được dùng trong truyền thống nghi thức phụng tư Byzantine, chúng ta thử tìm hiểu những truyền thống Mùa Chay và Tuần Thánh được dùng trong nghi thức Công Giáo Byzantine ở Ukraine.

MÙA CHAY LÀ MÙA CHUẨN BỊ 

Đối với dân Ukraine, Mùa Chay là thời gian hòa giải với Thiên Chúa và những người anh em hàng xóm. Người tín hữu cố gắng nhận bí tích thống hối đền tội. Phấn đấu kiến tạo hòa bình với anh em, ngươi láng giềng và thân hữu là cần thiết. Nghi thức phụng vụ trong mùa thống hối được nhấn mạnh bởi hành động gọi là poklony là “sự phủ phục xấp mình của thánh Andrew”. Người tín hữu quì gối cúi đầu sát đất, làm ba lần liên tiếp để chứng tỏ lòng ăn năn thống hối vì tội lỗi của mình. Đây là một cử chỉ hòa giải, khẩn cầu xin Thiên Chúa tha thứ. Trong mùa chay, người Ukraine cũng nhớ đến những người quá cố, cầu nguyện cho họ qua nghi thức phụng vụ gọi là sorokousky (“40 miệng”), một tước hiệu có nguồn gốc từ lễ này để cầu nguyện cho người chết do sự đề nghị của 40 thầy dòng chuyên cầu xin cho  hiệp nhất. 

Cao điểm của việc chuẩn bị lễ Phục inh là Tuần Thánh mà dân Ukraine gọi là “Tuần Lễ Lớn”. Vào ngày Lễ Lá ở Ukraine, những cành hoa (pussy willow) chưa nở được làm phép rồi phân phát cho mọi ngươi thay vì lá dừa. Nghi thức này được làm không phải lúc bắt đầu lễ mà vào buổi sáng Phụng Vụ Các Giờ Kinh gọi là Orthros. Sau này, mừng ngày truyền thống gọi là ngày “Boze Rany” (“Vết thương Chúa”),dân Ukraine lấy cành bông đã được làm phép đập nhẹ vào nhau để nhớ lại cảnh tượng đức Kito bị đánh đòn. 

Vào Thứ Tư Tuần Thánh thì các phụ nữ Ukraine phải làm xong công tác sơn vẽ sửa soạn trứng Phục Sinh theo như truyền thống ở thế kỷ 13. Dân Ukraine coi những quả trứng đó  là biểu tượng của mồ thánh. Một số trứng,  gọi là “Krashanky”, được sơn cùng một màu, nhất là màu đỏ. Những quả khác, là “pysanky”, được trang điểm bằng những vạch vẽ lung tung như một biểu hiệu hay kiểu vẽ. Một cách vẽ gạch chéo nhau giống như mắt lưới tượng trưng lưới cá của mấy người thuyền chài của chúa Kito và những môn đệ đánh cá. Những chấm tròn trên trứng tượng trưng cho nước mắt của Đức Mẹ Maria Đồng Trinh than khóc con mình. Cái thang tượng trung cho đường lên thiên đàng mà số phận con người sớm muộn cũng được như vậy. Khi bắt đầu trang hoàng những quả trứng đó, các bà Ukraine làm dấu thánh giá và thì thầm cầu khẩn “Xin Chúa cứu giúp con” hay “xin Chúa chúc phúc và cứu giúp chúng con”.

SUY NIỆM SỰ THƯƠNG KHÓ 

Nghi thức rửa chân các tông đồ được thực hiên vào thứ năm tuần thánh ở nhà thờ chính tòa Ukraine và các tu viện. Ở tất cả mọi xứ đạo trên toàn nước Ukraine, một nghi thức rất đặc biệt được cử hành theo phụng vụ Byzantine vào buổi chiều thứ Năm Tuần Thánh gọi là nghi lễ Trasti. Nghi lễ này hiện nay là Kinh Sáng Byzantine (Orthros) cho Thứ Sáu Tuần Thánh được thực hiện sớm vào chiều hôm trước, gồm có 12 bài đọc Phúc Âm của 4 thánh sử liên quan đến cuộc khổ nạn của chúa Kito. Những bài đọc này có kèm theo những bài thánh thi và những điệp ca dùng để chiêm nghiệm về những biến cố của ngày thứ Năm tuần thánh và thứ Sáu Chúa hịu Nạn. Sau mỗi bài đọc Phúc Âm thì sẽ rung chuông và mọi người tỏ lòng kính mến bằng cử chỉ phủ phục xấp mình cúi đầu sát đất (poklony). Tại các xứ đạo ở Ukraine thì có 12 người cầm nến hiện diện trong buổi lễ. Cứ mỗi bài Phúc Âm đọc vừa chấm dứt thì một người cầm nến đi ra. Cử chỉ này biểu hiện các tông đồ bỏ rơi đức Giesu trong vườn Cây Dầu Gethsemane. Bài Phúc Âm cuối cùng đọc xong thì giữ yên lặng, không rung chuông nhưng tiếng hai thanh gỗ đập vào nhau sẽ nổi lên cho đến sáng ngày Phục Sinh. 

Vào ngày thứ sáu Chúa chịu chết, giáo dân tụ họp lại để đọc kịnh và hát thánh ca, được gọi là “Giờ Kinh Lớn”. Giống như nghi lễ trasti của đêm trước, giờ kinh này đọc những bài Phúc Âm về cuộc tử nạn của Chúa. Kính Thánh Giá/ Hôn Thánh Giá bắt đầu có từ thế kỷ 4, nhưng sau đó không còn thấy thực hiện vào ngày thứ sáu Tuần Thánh trong Phụng vụ Đông Phương nữa. Thay vào đó có một hình thức diễn tả rất tượng hình được thực hành như là một tập tục vào Tuần Thánh Byzantine ở Ukraine và nhiều nơi khác: Tôn kính  Epitaphitos, tiêng Ukraine là plaschenytsia tức là một miếng vải tượng trưng cho khăn liệm đức Kito, được thêu hình chúa Kito yên nghỉ. Dù bây giờ vẫn được coi là một tập tục, nhưng không thể nói tập tục này có trước thế kỷ 6 được, vì truyền thống Đông Phương mừng kỷ niệm táng xác Chúa Giesu vào cuối ngày thứ sáu của nghi thức chúa chịu chết có dấu vết giống một vài hình thức ở thế kỷ thứ 4 tại Jerusalem. Trong nghi thức George từ thế kỷ 5 đến 8, sách phụng vụ Jerusalem, có một lễ mừng kỷ niệm rửa di tích thánh giá  rõ ràng là tượng trưng việc tắm rửa xác Chúa Giesu trước khi táng vào mồ. Trong phụng vụ Công Giáo Ukraine nghi thức Byzantine ngày nay thì nghi thức plaschenytsia được thi hành hai lần vào ngày Thứ Sáu Chúa chịu chết, một lần vào cuối Kinh Chiều và một lần vào ban đêm giờ kinh Orthros  của ngày thứ bảy tuần thánh được đọc trước vào ngày thứ sáu Chúa chịu chết. Một cuộc cầu kinh thứ hai là mọi người đi vòng quanh nhà thờ trước khi vào bên trong. Nhiều vị bô lão trong xứ đạo mang miếng vải plaschenytsia, đi trước là giáo dân vác thánh giá và cờ xí. Sau đó là vị linh mục mang mình thánh Chúa và các bổn đạo còn lại đi sau cùng. Vào trong nhà thờ, miếng vải được đặt xuống tượng trưng cho mồ thánh chúa Giesu Kito được trang hoàng bằng lá dừa, hoa nến để tỏ lòng tôn kính. Từng giáo dân quì gối trước chiếc khăn liệm (”mồ”), làm dấu thánh giá và hôn một trong 5 dấu đanh Chúa được vẽ trên miếng vải trước rồi đi giật lùi ở tư thế quì gối. Sau đó toàn thể dân hàng xứ tiếp tục đọc kinh thầm và tôn kính, chiêm ngưỡng trước mồ Chúa, trong khi từng người lần lượt lên hôn dấu đanh Chúa từ thứ sáu tuần thánh qua hết ngày thứ bảy.

MỪNG CHÚA PHỤC SINH 

Nghi thức Byzantine về Lễ Vọng Phục Sinh được cử hành trước ngày Phục Sinh vào sáng ngày thứ 7 tuần thánh. Lễ vọng này làm trước rất đặc biệt như vậy, trước cà đêm Phục Sinh, đã giúp nhiều người Công Giáo Byzantine, kể cả giáo dân Ukraine, nhìn  rõ nghi lễ phụng vụ thứ hai của Phục Sinh là sự phối hợp của Thánh Lễ và Giờ Kinh Orthros của sáng Chúa Nhật Phục Sinh bắt đầu vào nửa đêm như là lễ trọng tiền Phục Sinh. Ở Ukraine, phụng vụ lễ đêm Phục Sinh bắt đầu với một cuôc rước ở ngoài trời. Linh mục và giáo dân đi vòng quanh nhà thờ ba lần với miếng vải plaschenytsia được rước như hôm thứ sáu. Đám rước dừng lại trước cửa nhà thờ còn đóng; khi linh mục cất tiếng hát “Khristos vostres” (Chúa Kito sống lại), giáo dân đáp lại tiếng hát như vậy. Linh mục lúc đó mở cửa nhà thờ và tất cả mọi người đều cất tiếng hát lần thứ ba “Khristos vostres” Chúa Kito sống lại. Tất cả mọi người vào nhà thờ ngồi đầy đủ trên ghế và thánh lễ bắt đầu. 

Sau thánh lễ, linh mục làm phép thúng đồ ăn mà giáo dân mang tới gồm thịt, bơ, bánh mì, củ cải cay và trứng phục sinh krashanky được sơn vẽ một màu; giáo dân sẽ ăn tất cả những thứ đó tại nhà đề mừng lễ Chúa Phục Sinh. Vào  ngày Lễ Phục Sinh, mỗi một người trong gia đình dân Ukraine đều nhận được một cái áo hay quần mới nhân danh Chúa Kito phục sinh.  

Trong Mùa Chay và Tuần Thánh, chúng ta hãy chuẩn bị đầy đủ cho ngày Chúa Kito mặc cho thân xác mau tàn của chúng ta một chiếc áo trường sinh bất tử.

III - NGHI THỨC THỐNG HỐI MÙA CHAY

(còn tiếp)